Sổ Tức - Niệm Phật Chúng sanh có vô lượng căn tánh và căn cơ khác nhau, nên đạo Phật cũng có vô lượng pháp môn tu phù hợp với mọi trình độ, mọi tầng lớp chúng sinh. Tuy có nhiều pháp môn nhưng pháp môn nào cũng không ngoài việc: Dứt sạch tham, sân, si, đoạn trừ phiền não. Phương pháp đoạn trừ phiền não là: Giới, Ðịnh, Tuệ mà trong đó "Ðịnh" (Thiền định) chiếm một vị trí quan trọng, bước đầu căn bản để đi vào thiền định là sổ tức và niệm Phật. Ðây là hai phương pháp dễ thực hành nhất và có ảnh hưởng nhiều trong sự đối trị vọng niệm. I. SỔ TỨC: A. Ðịnh nghĩa: Sổ tức hay còn gọi là "Quán sổ tức" là quán xét, theo dõi, và đếm từng hơi thở ra vào. B. Phương pháp: - Theo dõi hơi thở ra vào nhẹ nhàng, thong thả. Khi hít vào, ta thấy không khí từ từ đi qua mũi, vào khí quản, phế quản, vào phổi. Khi thở ra, ta cũng thấy được không khí từ phổi đi ra ngoài theo lộ trình ngược lại. Gia Đình Phật Tử Việt Nam Tại Hoa Kỳ Tài Liệu Bậc Trì - 1
- Đếm từng hơi thở. Mỗi lần hít vào, thở ra, đếm một. Cứ thế đếm từ một đến mười, rồi ngược lại, từ mười đến một, cần nhất là phải chú tâm vào hơi thở đừng để tạp niệm xen vào. Nếu quên hay đếm sai (nhầm) thì phải bỏ, bắt đầu đếm lại. C. Trước khi sổ tức: - Ðiều hòa ăn uống: không nên ăn đồ khó tiêu, không ăn no quá hoặc đói quá. - Ðiều hòa thân thể: Giữ thân thể thoải mái, phải tắm rửa sạch sẽ. Ngồi bán già hay kiết già, hoặc ngồi xếp bàn. Uốn mình vài lần cho giãn gân cốt, bàn tay để ngữa đặt trên chân, tay phải trên tay trái. Lưng giữ thẳng, mặt hướng thẳng về phía trước, mắt hơi nhìn xuống (nhìn sống mũi của mình). - Ðiều hòa hơi thở: Khi đã giữ được thế ngồi như trên, thở thong thả vài lần để điều hòa hơi thở, rồi bắt đầu đếm. D. Cách đối trị: - Khi thấy tinh thần mê mẫn gần như muốn ngủ gật, lập tức tập trung tư tưởng, để tâm vào sống mũi hoặc giữa hai con mắt. Khi thấy tâm loạn động (những chuyện bên ngoài cứ lẩn quẩn trong trí nhớ) thì để tâm nơi rún để đối trị. - Khi thấy hơi tức ngực thì nên xả bỏ bớt tâm trí đừng để tinh thần căng thẳng lắm. - Khi thấy ngồi không vững (thân nghiêng ngữa), miệng chảy nước miếng thì phải chuyên chú nhiều hơn để đối trị. - Nếu thấy cảnh giới lạ không nên sanh tâm mừng hoặc sợ. Phải luôn nhớ rằng vạn pháp là hư huyển, không thật sẽ giúp thân tâm nhẹ nhàng khoan khoái và trí tuệ phát triển. E. Thời gian: Phải kiên trì tu tập. Ngày nào cũng nên tập vào buổi sáng, khi vừa thức dậy lúc 4-5 giờ sáng là tốt nhất. Ban đầu mỗi lần tập khoảng 10 phút rồi dần dần tăng đến 1-2 giờ. Trước khi đi ngủ cũng nên tập, nhưng phải là lúc thanh tịnh nhất. Buổi tập nào thấy thân tâm nhẹ nhàng sáng suốt là buổi tập đó có kết quả. F. Thái độ: Không nên khoe khoang, không cho ai biết việc tu tập của mình càng tốt. Nếu thấy thân, tâm có gì thay đổi hoặc có gì chưa rõ, tìm thầy, tìm anh chị lớn tuổi đạo mà hỏi để khỏi rơi vào tà pháp. Ghi chú: Ngoài phương pháp quán sổ tức còn có những phương pháp cơ bản khác nữa: quán tướng, quán tánh, quán tượng. Và nếu đi sâu vào các phương pháp quán thì có: Ngũ đình tâm quán (quán sổ tức, quán bất tịnh, quán duyên sinh, quán từ bi, quán giới phân biệt), quán vô lượng thọ (16 cách) hoặc quán tứ niệm xứ. Gia Đình Phật Tử Việt Nam Tại Hoa Kỳ Tài Liệu Bậc Trì - 2
Khi nào tu tập quán sổ tức mà tâm trí hoàn toàn định tỉnh tức là có thể bắt đầu tập các phép quán khác đi vào "Tu thiền". Nhưng nếu căn cơ còn thấp, áp dụng phép sổ tức này vẫn thấy còn khó khăn thì có thể áp dụng phép Niệm Phật. II. NIỆM PHẬT: Chuyển đổi tà niệm thành chánh niệm, ác cảnh thành thiện cảnh. Dứt sạch các vọng niệm, chứng ngộ thực tướng của các pháp. Niệm Phật có hai phương pháp: Trì danh niệm Phật và quán niệm. - Trì danh niệm Phật là niệm một danh hiệu đức Phật nào đó chẳng hạn như Nam Mô A Di Ðà Phật. Niệm 6 chữ rõ ràng, niệm danh hiệu Ngài, nhớ nghĩ đến Ngài, không cho tạp niệm xen vào. Có thể niệm Phật bất cứ lúc nào, đi đứng, nằm ngồi. Trì danh niệm Phật rất đơn giản, phù hợp với căn tánh chúng sanh thời mạt pháp. - Quán niệm tức là nhớ nghĩ đến một đức Phật, tưởng tượng đức Phật đang đứng trước mặt mình với những tướng mạo tốt đẹp, những đức hạnh vô cùng cao quý của Ngài. A. Những pháp niệm Phật: 1. Truy đảnh niệm Phật: Chữ này liền với chữ kia, câu trước nối tiếp với câu sau, không đứt khoảng. Chú tâm niệm liên tục như thế cho đến hết giờ mình dự định. 2. Sổ châu niệm Phật: Niệm một danh hiệu, lần một hạt chuỗi, chuyên tâm không để vọng niệm xen vào, số chuỗi niệm tùy theo nguyện của mình. 3. Phản văn niệm Phật: Miệng niệm Phật thì tai chú ý nghe rỏ tiếng niệm của mình, dù niệm lớn hay niệm nhỏ. Chủ đích của pháp môn này là chuyên nghe từng tiếng, từng chữ niệm Phật của mình để ngăn trừ các ngoại trần, không cho len lõi vào. 4. Ban châu niệm Phật: Vừa đi vừa niệm Phật lúc đi kinh hành trong điện Phật, hoặc đi bách bộ trong sân chùa, cũng có thể đang đi trên đường. 5. Chuyên niệm niệm Phật: Phương pháp này là niệm Phật bất cứ lúc nào, ở đâu cũng có thể niệm Phật. Niệm luôn trong ngày, lúc đi đứng, nằm ngồi, ăn uống, ngủ nghỉ, hễ tâm vọng động là niệm Phật. Niệm cho đến lúc thuần thục, không gián đoạn. Tóm lại, bước đầu niệm Phật có thể dùng pháp môn truy đảnh, dần dần dùng các pháp kể trên, niệm Phật cho đến khi thuần niệm tức là không niệm Phật mà tâm vẫn tưởng nhớ đến Phật, không để ý nghe mà tai vẫn nghe tiếng niệm Phật cho đến khi nhất tâm bất loạn thì pháp môn này thành tựu. Gia Đình Phật Tử Việt Nam Tại Hoa Kỳ Tài Liệu Bậc Trì - 3
B. Cách thức niệm Phật: Các pháp môn niệm Phật kể trên, tùy theo trường hợp, hoàn cảnh, và căn cơ, có thể áp dụng các phương thức như sau. 1. Cao thanh niệm Phật: Niệm tụng lớn tiếng theo nhịp chuông mõ, điều hòa, tuần tự. Phương pháp này được thực hiện ở những nơi rộn ràng, đông người, không thể tịnh niệm hoặc không tạo được không khí yên tĩnh. 2. Ðề thanh niệm Phật: Chỉ niệm vừa mình nghe, không niệm lớn tiếng. Cách thức này nên dùng lúc ngồi tịnh niệm hoặc một mình làm lễ trước bàn Phật. 3. Mật niệm niệm Phật (Tham cứu niệm Phật): Không niệm ra tiếng như hai cách trên mà chỉ niệm bằng trí, bằng ý tưởng (có thể dùng phương pháp trì danh, cũng có thể dùng phương pháp quán niệm.) Phương pháp này nên áp dụng lúc ngồi tịnh niệm hoặc lúc đi đường hay đang làm việc và ở những nơi không có bàn Phật. 4. Sổ thập niệm Phật: Phương pháp này phối hợp giữa Sổ Tức và Niệm Phật. Cứ mỗi hơi thở ra niệm một danh hiệu Phật, mỗi hơi thở vào niệm một danh hiệu Phật và đếm từ 1 đến 10 như phương pháp quán sổ tức. C. Thật tướng niệm Phật: Thật tướng niệm Phật tức là niệm cái Phật tánh ở trong ta. Như trong bài quy y Tam Bảo đã nói, Tam Bảo đều có trong mỗi chúng ta nhưng vì vô minh che lấp nên chúng ta mãi đuổi theo dục vọng, sống cuộc sống đầy tham, sân, si. Chúng ta phải biết trở về với tự tánh (Tự Quy Y) và niệm cái Phật tánh của mình. Ðó là cái bản tính thanh tịnh cũng gọi là cái tánh Phật hay tánh Giác. Niệm Phật là đưa chúng ta trở về chánh niệm và khi trở về với chánh niệm thì Tâm không còn vọng động và dĩ nhiên không còn một tạp niệm nào dấy khởi. Đó chính là thực tướng niệm Phật. Chúng ta muốn sống cuộc đời như đức Phật thì phải đoạn trừ tất cả thiên chấp (có, không, đoạn, thường) để có thể hội lý "Trung Đạo" (sự thật các pháp), tức là niệm Phật mà không còn phân biệt mình là người niệm, đức Phật là người được niệm. Vì Phật và chúng sanh đều là một: Ðó là Tự Tâm Thanh Tịnh. Vì thế, niệm Phật tức là niệm Giác Tánh của mình, ngoài giác tánh ấy, không còn đức Phật nào để niệm. Niệm Phật đến chỗ thuần diệu ấy tức là hợp với bản giác thanh tịnh, ta với Phật không hai, không khác. Không thấy có phiền não để trừ, không thấy có niết bàn để chứng, tâm hồn trong Gia Đình Phật Tử Việt Nam Tại Hoa Kỳ Tài Liệu Bậc Trì - 4
sáng, từ bi, trí tuệ phát khởi. Nói tóm lại, thực tướng niệm Phật tức là giác ngộ sự thật của vạn pháp, sống đúng như thật của nhứt thế Phật. Tóm lại, Sổ Tức - Niệm Phật là hai pháp môn tu hành hợp với căn cơ chúng sanh và rất dễ thực hiện. Huynh Trưởng chúng ta phải tinh tấn thực hành, chớ nên xao lãng. Phải chuyên tâm và quán niệm đúng ý nghĩa của nó, nhất là phải biết tập trung tư tưởng, đừng để tâm vọng động. Hai pháp này là bước đầu đi vào định, đến khi thấy tâm trí hoàn toàn định tỉnh rồi thì tập tu thiền định. Chủ đích là làm sao để có thể hướng đến "Thật Tướng Niệm Phật" để dứt sạch được phiền não và giác ngộ hoàn toàn. Gia Đình Phật Tử Việt Nam Tại Hoa Kỳ Tài Liệu Bậc Trì - 5