Nghiên cứu quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập trong giáo dục đại học ở Việt Nam Content MỞ ĐẦU Cấn Thị Thanh Hương Trường Đại học Giáo dục Luậ

Bản ghi

1 Nghiên cứu quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập trong giáo dục đại học ở Việt Nam Content MỞ ĐẦU Cấn Thị Thanh Hương Trường Đại học Giáo dục Luận án Tiến sĩ ngành: Quản lý giáo dục; Mã số: Người hướng dẫn: PGS. TS. Lê Đức Ngọc, PGS. TS. Ngô Kim Khôi Năm bảo vệ: 2011 Abstract: Hệ thống hoá cơ sở lý luận về kiểm tra, đánh giá (KTĐG) kết quả học tập và vận dụng khoa học quản lý vào lĩnh vực này. Tìm hiểu công tác quản lý KTĐG kết quả học tập ở một số trường ĐH trong và ngoài nước. Xác định thực trạng quản lý KTĐG kết quả học tập trong GDĐH ở Việt Nam. Đề xuất một số giải pháp quản lý KTĐG kết quả học tập trong GDĐH ở Việt Nam. Đánh giá tính hiệu quả và tính khả thi của các giải pháp đề xuất. Keywords: Giáo dục đại học; Kết quả học tập; Quản lý giáo dục; Việt Nam 1. Lý do chọn đề tài Nhiệm vụ đặt ra đối với giáo dục đại học (GDĐH) nước ta là mở rộng quy mô phải đi đôi với nâng cao chất lượng. Về chất lượng GDĐH, trong Đề án đổi mới GDĐH Việt Nam giai đoạn , Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) đã đánh giá như sau: "... sự chuyển biến của giáo dục đại học nước ta còn chậm và vẫn đang ở tình trạng yếu kém, bất cập". Kiểm tra, đánh giá (KTĐG) kết quả học tập của người học là một trong những công cụ điều chỉnh quá trình ĐT, góp phần nâng cao chất lượng ĐT, song thực tiễn ở Việt Nam, KTĐG còn một số hạn chế: 1) KTĐG chưa đúng, chưa đủ mục tiêu môn học; 2) KTĐG còn ở mức trí năng (nhận thức và tư duy) bậc thấp, không đánh giá được năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo của người học; 3) KTĐG chưa chính xác, thiếu khách quan; 4) KTĐG chưa đề cập đến vai trò điều chỉnh giảng dạy; 5) KTĐG kém tác dụng trong điều chỉnh động cơ, mục tiêu học tập của người học; 6) KTĐG còn nhiều hiện tượng tiêu cực. Như vậy, có thể khẳng định rằng một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng chất lượng GDĐH chưa cao là KTĐG chưa thực sự phát huy hết vai trò quan trọng của mình và một trong những nguyên nhân của những hạn chế trong KTĐG là công tác quản lý chưa tốt. Do đó, chuẩn hoá hoạt động KTĐG là một nhu cầu đảm bảo và nâng cao chất lƣợng ĐT, đảm bảo chất lƣợng nguồn nhân lực và xây dựng xã hội (XH) học tập. Trƣớc thực tế đó, đổi mới quản lý KTĐG hay thi cử trong GDĐH đã và đang đƣợc Đảng, Nhà nƣớc và Bộ GD&ĐT quan tâm chỉ đạo.

2 Vì vậy, nghiên cứu quản lý KTĐG kết quả học tập trong GDĐH để đề xuất các giải pháp quản lý phù hợp, khả thi nhằm cải tiến hoạt động KTĐG cho phù hợp với bối cảnh, đặc điểm phát triển của GD nói chung và của GDĐH nói riêng, đảm bảo chất lƣợng và hiệu quả trong giai đoạn tới là vấn đề quan trọng và cấp thiết. 2. Mục đích nghiên cứu: Qua nghiên cứu cơ sở lý luận, thực tiễn về KTĐG kết quả học tập và quản lý KTĐG kết quả học tập kết hợp với nghiên cứu yêu cầu của GDĐH đối với quản lý KTĐG kết quả học tập, tiến hành nghiên cứu quản lý KTĐG kết quả học tập trong GDĐH nhằm tìm ra các giải pháp cải tiến làm cho kết quả KTĐG phản ánh đúng chất lượng ĐT; khắc phục các hiện tượng tiêu cực, gian lận,... nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng sự nghiệp phát triển kinh tế, XH ở nước ta trong giai đoạn mới và tạo tiền đề cho việc xây dựng XH học tập. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu: Khách thể nghiên cứu là hoạt động KTĐG kết quả học tập trong GDĐH; Đối tượng nghiên cứu là các giải pháp quản lý KTĐG kết quả học tập trong GDĐH. 4. Giả thuyết khoa học: Nếu ban hành đƣợc một Quy chế riêng, hoàn chỉnh về KTĐG, trong đó bao quát đầy đủ các nội dung liên quan và bổ sung một số chính sách mới đối với ngƣời học, đồng thời có các giải pháp làm thay đổi môi trƣờng KTĐG trong trƣờng ĐH và đổi mới mô hình quản lý KTĐG trong hệ thống GDĐH hƣớng tới mục tiêu vừa đánh giá chính xác kết quả học tập của ngƣời học vừa tạo thuận lợi cho ngƣời học thì sẽ góp phần giảm thiểu các bất cập hiện nay về KTĐG, phát triển sự nghiệp GDĐH, đảm bảo và từng bƣớc góp phần nâng cao chất lƣợng ĐT nguồn nhân lực đáp ứng sự nghiệp phát triển kinh tế, XH, xây dựng XH học tập ở nƣớc ta trong giai đoạn mới. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu, bao gồm: 1) Hệ thống hoá cơ sở lý luận về KTĐG kết quả học tập trong GDĐH và vận dụng khoa học quản lý vào lĩnh vực này; 2) Tìm hiểu công tác quản lý KTĐG kết quả học tập ở một số trƣờng ĐH trong và ngoài nƣớc; 3) Xác định thực trạng quản lý KTĐG kết quả học tập trong GDĐH ở Việt Nam; 4) Đề xuất một số giải pháp quản lý KTĐG kết quả học tập trong GDĐH ở Việt Nam; 5) Đánh giá tính hiệu quả và tính khả thi của các giải pháp đề xuất. 6. Giới hạn của đề tài: Phạm vi nghiên cứu: Công tác quản lý KTĐG kết quả học tập của sinh viên (SV) bậc ĐH; Phạm vi khảo sát: Dự kiến khảo sát ở một số trường ĐH lớn đại diện cho các khối ngành ĐT về khoa học cơ bản, kinh tế, kỹ thuật - công nghệ, sư phạm, nông - lâm - ngư nghiệp; Đối tượng khảo sát: giảng viên (GV), cán bộ quản lý (CBQL) và SV hệ chính quy. 7. Phƣơng pháp nghiên cứu: Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận: nghiên cứu chỉ thị, nghị quyết của Đảng, các văn bản pháp quy của Nhà nước và của ngành GD, các tài liệu, sách, tạp chí và báo cáo khoa học trong nước và nước ngoài có liên quan đến đề tài. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Điều tra bằng phiếu hỏi, phỏng vấn các CBQL, SV, GV, chuyên gia,... Nhóm các phương pháp xử lý số liệu: Xử lý thống kê bằng phần mềm SPSS, phân tích, đánh giá, bình luận, tổng kết. 8. Những luận điểm bảo vệ: 1) KTĐG kết quả học tập giúp xác nhận trình độ của người học, đồng thời cung cấp thông tin phản hồi điều chỉnh việc học tập của người học và quản lý 2

3 KTĐG góp phần đảm bảo và nâng cao chất lượng ĐT; 2) Tuy đã có nhiều chuyển biến tích cực, trong quản lý KTĐG vẫn còn nhiều bất cập. Do đó, đổi mới quản lý KTĐG kết quả học tập của người học trong GDĐH là đòi hỏi cấp thiết; 3) Các giải pháp quản lý được đề xuất trong luận án sẽ góp phần giảm thiểu các hạn chế hiện nay trong quản lý KTĐG kết quả học tập trong GDĐH, đáp ứng được yêu cầu phát triển của XH nói chung và của GDĐH nói riêng. 9. Đóng góp mới của luận án: 1) Góp phần làm sáng tỏ những lý luận cơ bản về KTĐG kết quả học tập và vận dụng khoa học quản lý vào quản lý KTĐG kết quả học tập trong GDĐH; 2) Đánh giá thực trạng quản lý KTĐG kết quả học tập trong GDĐH và chỉ ra những yêu cầu phát triển của XH, của GDĐH đối với quản lý KTĐG kết quả học tập; 3) Đề xuất các giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất lƣợng, hiệu quả của hoạt động KTĐG kết quả học tập ở bậc ĐH có tính khả thi và phù hợp với thực tiễn GDĐH Việt Nam đầu thế kỷ XXI. 10. Cấu trúc luận án gồm các phần: mở đầu; nội dung (3 chương); kết luận và khuyến nghị; danh mục các công trình khoa học của tác giả liên quan đến đề tài đã công bố; tài liệu tham khảo và phụ lục. 3

4 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu Quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của người học ở nước ngoài Ở nƣớc ngoài, quản lý KTĐG kết quả học tập của ngƣời học trong GDĐH tập trung ở 3 nội dung sau: Xác lập tiêu chí đánh giá quá trình KTĐG và quản lý KTĐG kết quả học tập: Luận án trình bày tóm tắt Bộ tiêu chí của Cơ quan đảm bảo chất lượng GDĐH của Anh, Australia, Mạng lưới các trường ĐH Đông Nam Á Nghiên cứu đề xuất các giải pháp quản lý KTĐG kết quả học tập: Luận án giới thiệu các nghiên cứu của Trung tâm Nghiên cứu về GDĐH của Australia, của James, R., Mclnnis, C. và Devlin, M. ở Khoa Kinh doanh, ĐH Công nghệ Queensland, của Alistair Mutch và George Brown ở ĐH Nottingham (Anh), của Maritim ở Kênia Triển khai mô hình quản lý KTĐG kết quả học tập phù hợp: Luận án chủ yếu trình bày mô hình quản lý KTĐG kết quả học tập của SV ở ĐH Oxford (Anh) và của GDĐH Mỹ. Kinh nghiệm của các nƣớc cho thấy các nƣớc rất quan tâm đến quản lý KTĐG kết quả học tập trong GDĐH. Những tiêu chí của các cơ quan kiểm định chất lƣợng là thƣớc đo hiệu quả hoạt động quản lý KTĐG, do đó bản thân các tổ chức KTĐG và các trƣờng ĐH phải có những biện pháp quản lý chặt chẽ đảm bảo KTĐG đáp ứng các tiêu chí đề ra. Bộ tiêu chí, các giải pháp cũng nhƣ mô hình quản lý không giống nhau mà mang tính đặc thù của quốc gia, của trƣờng ĐH. Luận án đặc biệt quan tâm đến hai mô hình quản lý của trƣờng ĐH Oxford và của GDĐH Mỹ. Cả hai mô hình đều đảm bảo chất lƣợng của KTĐG nhƣng có sự khác biệt, mô hình của Mỹ quan tâm đến việc tạo điều kiện thuận lợi nhất cho ngƣời học, còn mô hình của ĐH Oxford thì tạo ra áp lực lớn đối với ngƣời học Quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của người học ở trong nước Trong thời gian qua, nhiều trƣờng ĐH đã có những việc làm tích cực để nâng cao hiệu quả quản lý KTĐG kết quả học tập. Về vấn đề này, nhiều hội thảo đã đƣợc tổ chức trên quy mô toàn quốc và một số đề tài đƣợc triển khai nghiên cứu. Luận án giới thiệu kinh nghiệm quản lý của Trƣờng ĐH Sƣ phạm Hà Nội; Khoa Sƣ phạm, trƣờng ĐH Cần Thơ; Trƣờng ĐH Kinh tế Quốc dân; Trƣờng ĐH Khoa học XH và Nhân văn, ĐH Quốc gia Hà Nội. Ở nước ta, quản lý KTĐG kết quả học tập cũng được nhiều trường ĐH cũng như nhiều CBQL, GV quan tâm. Mỗi cơ sở ĐT, mỗi CBQL, GV tiếp cận theo một khía cạnh khác nhau nên chưa đề xuất được những giải pháp đồng bộ, hệ thống. Vì vậy, nghiên cứu để đề ra các giải pháp quản lý KTĐG kết quả học tập trong GDĐH trên cơ sở các nghiên cứu lý luận cũng như thực tiễn, kinh nghiệm trong nước và nước ngoài cùng với việc phân tích các số liệu thực nghiệm là rất cần thiết. 4

5 1.2. Các khái niệm cơ bản Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập Khái niệm về kiểm tra, đánh giá kết quả học tập Luận án dùng cụm từ Kiểm tra, đánh giá để đặt tên cho hoạt động bao gồm cả kiểm tra và đánh giá và quy ƣớc để chỉ hoạt động KTĐG có thể dùng cụm từ kiểm tra, đánh giá hoặc từ kiểm tra hay đánh giá tuỳ từng ngữ cảnh cụ thể nhƣng đều có ý nghĩa nhƣ nhau. Luận án đã trình bày khái niệm KTĐG kết quả học tập của Woodhouse, của trƣờng ĐH Khoa học và Công nghệ Manchester, của Walvoord và Anderson, của Vlasceanu và cộng sự, của Tổ chức đảm bảo chất lƣợng GDĐH của Anh và của T. Dary Erwin. Các khái niệm này thể hiện rõ 3 quan điểm: quan điểm thứ nhất cho rằng KTĐG nhằm xác nhận kết quả học tập của ngƣời học; quan điểm thứ 2 cho rằng KTĐG giúp cải thiện việc học tập của ngƣời học; quan điểm thứ 3 cho rằng KTĐG nhằm 2 mục đích: (1) xác nhận kết quả học tập của ngƣời học và (2) giúp cải thiện việc dạy và học. Theo luận án, một cách tốt nhất, KTĐG phải đáp ứng đƣợc cả hai mục đích, đó là xác nhận kết quả học tập của ngƣời học và giúp cải thiện việc dạy và học. Từ các phân tích trên, luận án đƣa ra khái niệm KTĐG kết quả học tập nhƣ sau: KTĐG kết quả học tập là quá trình thu thập và xử lý thông tin từ hoạt động học tập của người học, so sánh với mục tiêu đề ra nhằm xác nhận kết quả học tập của người học sau một giai đoạn học tập và cung cấp thông tin phản hồi giúp cải thiện việc dạy và học Phân loại kiểm tra, đánh giá kết quả học tập Tƣơng ứng với 2 mục đích, KTĐG kết quả học tập đƣợc phân thành 2 loại: - KTĐG tổng kết nhằm đánh giá kết quả học tập và ghi nhận trình độ của ngƣời học tại từng giai đoạn cụ thể đƣợc tiến hành định kỳ sau một khoảng thời gian hoặc sau khi kết thúc một phần, một chƣơng của môn học (KTĐG định kỳ) hay sau khi kết thúc môn học, khoá học (thi kết thúc môn học, khoá học). - KTĐG quá trình nhằm cung cấp thông tin phản hồi liên tục từ hoạt động học của người học để điều chỉnh quá trình dạy - học từ khi bắt đầu và trong suốt quá trình dạy - học để nâng cao chất lượng học tập của người học. Trong quá trình dạy - học, 2 loại KTĐG này không loại trừ nhau mà bổ sung, hỗ trợ cho nhau. Vì vậy, KTĐG kết quả học tập phải bao gồm KTĐG quá trình và KTĐG tổng kết. 5

6 Vị trí, vai trò của kiểm tra, đánh giá kết quả học tập trong quá trình dạy - học Về vị trí: Theo quan điểm truyền thống, KTĐG kết quả học tập là một quá trình tách rời quá trình dạy - học và đƣợc thực hiện sau khi kết thúc quá trình dạy - học. Quan điểm mới cho rằng KTĐG là một phần không thể tách rời quá trình dạy - học, đƣợc thực hiện liên tục, đan xen trong quá trình dạy - học, KTĐG cũng là một hình thức dạy - học và các phƣơng pháp KTĐG cũng là phƣơng pháp dạy - học. Có thể nói, KTĐG kết quả học tập đã thay đổi trọng tâm từ kết quả học tập sang quá trình dạy - học. Vị trí của KTĐG trong quá trình dạy - học đƣợc thể hiện trong hình 1.1. Mục tiêu Nội dung chương trình Phương pháp dạy KTĐG (quá trình) Phương pháp học KTĐG (tổng kết) Hình 1.1. Vị trí của kiểm tra, đánh giá trong quá trình dạy - học Về vai trò: KTĐG có vai trò rất quan trọng trong công tác GD, đó là: xác nhận kết quả học tập của ngƣời học; giúp GV điều chỉnh hoạt động dạy; thúc đẩy tính tích cực của ngƣời học; giúp ngƣời học điều chỉnh hoạt động học và giúp nhà trƣờng đánh giá chất lƣợng GD và điều chỉnh công tác quản lý KTĐG của mình Các phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập Thông thƣờng, KTĐG đƣợc thực hiện gián tiếp thông qua các bài kiểm tra với các phƣơng pháp truyền thống rất quen thuộc là kiểm tra viết, kiểm tra vấn đáp, kiểm tra thực hành. KTĐG truyền thống chủ yếu đánh giá nhận thức và kỹ năng cứng, những kỹ năng tối thiểu mà ngƣời học cần để có thể đảm nhiệm đƣợc một công việc. Sử dụng phƣơng pháp KTĐG truyền thống, công việc của GV bao gồm: ra đề, giám sát ngƣời học làm bài kiểm tra, chấm điểm bài làm của ngƣời học; công việc của ngƣời học là thực hiện bài kiểm tra. Với bài kiểm tra truyền thống, nội dung kiểm tra bị hạn chế và khó KTĐG đƣợc đầy đủ mục tiêu đề ra. Mới đây, trong GDĐH, các nhà GD học đã giới thiệu một số phƣơng pháp KTĐG thực (Authentic Assessment), bao gồm 5 loại: KTĐG trình diễn, tìm kiếm nhanh, câu hỏi mở, hồ sơ học tập và tự đánh giá. KTĐG thực là hình thức KTĐG trực tiếp trong đó người học được yêu cầu thực hiện những nhiệm vụ thực sự diễn ra trong cuộc sống, đòi hỏi phải vận dụng một cách tích hợp kiến thức với kỹ năng cứng và kỹ năng mềm. KTĐG thực không chỉ quan tâm đến đánh giá kỹ năng cứng mà còn quan tâm đến đánh giá kỹ năng mềm, những kỹ năng không bó hẹp trong lĩnh vực chuyên môn mà chúng cần cho cuộc 6

7 sống và công việc hàng ngày. Với các phƣơng pháp này, KTĐG thực góp phần đánh giá mức độ đạt đƣợc chuẩn đầu ra của ngƣời học chính xác hơn. Khác với các phƣơng pháp truyền thống, KTĐG thực đƣợc ngƣời dạy và ngƣời học cùng nhau thực hiện liên tục trong quá trình dạy - học theo chu trình: đƣa ra vấn đề, giải quyết vấn đề, nhận xét, phản hồi, tranh luận và chỉnh sửa. KTĐG thực yêu cầu ngƣời học giải quyết các vấn đề diễn ra trong thực tiễn nên cho ta những minh chứng trực tiếp về kết quả mà ngƣời học đạt đƣợc. Với KTĐG thực, ngƣời ta hy vọng rút ngắn khoảng cách giữa lý thuyết và thực hành để ngƣời học sau khi tốt nghiệp nhanh chóng hoà nhập với yêu cầu cao của thực tiễn công việc. KTĐG thực đang đƣợc thí điểm áp dụng trong tiếp cận phát triển chƣơng trình CDIO Xu hướng phát triển của kiểm tra, đánh giá kết quả học tập Luận án trình bày 5 xu hƣớng phát triển của KTĐG, đó là: 1) Chuyển từ việc tập trung nhiều đến KTĐG cuối môn học, khoá học sang sử dụng ngày càng nhiều các KTĐG định kỳ sau từng phần, từng chƣơng nhằm đánh giá đƣợc toàn diện hơn, đầy đủ hơn việc tiếp thu kiến thức của ngƣời học; 2) Chuyển từ việc chỉ quan tâm đến đánh giá nhận thức sang đánh giá kỹ năng, năng lực của ngƣời học. Hơn nữa, ngƣời ta ngày càng quan tâm đến đánh giá nhận thức, kỹ năng bậc cao và từng bƣớc quan tâm đến kỹ năng mềm; 3) Chuyển từ KTĐG một hoặc hai chiều sang KTĐG đa chiều. Xu hƣớng hiện nay nhấn mạnh đến việc kết hợp nhiều chủ thể đánh giá (tự đánh giá, ngƣời học đánh giá lẫn nhau) để có thêm nhiều thông tin phản hồi và giúp ngƣời học phát triển kỹ năng đánh giá, tự đánh giá; 4) Chuyển từ KTĐG độc lập với quá trình dạy - học sang KTĐG là một bộ phận tích hợp của quá trình dạy - học nhằm giúp GV có những thông tin về hoạt động dạy và học tại mọi thời điểm; 5) Kỹ thuật công nghệ ngày càng phát triển và trở thành một công cụ trợ giúp hiệu quả cho KTĐG. KTĐG nhƣ vậy nhất quán với những luận thuyết học tập nhận thức, động cơ cũng nhƣ đáp ứng nhu cầu XH nhằm chuẩn bị cho ngƣời học có thể đảm nhận đƣợc những công việc ngày càng phức tạp trong tƣơng lai Quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập Khái niệm về quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập Trên cơ sở lý luận về quản lý kết hợp với lý luận về KTĐG kết quả học tập, luận án đƣa ra khái niệm về quản lý KTĐG kết quả học tập nhƣ sau: Quản lý KTĐG kết quả học tập là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra quá trình KTĐG kết quả học tập nhằm thực hiện tốt nhất những mục tiêu KTĐG đã đề ra. Nói cách khác, quản lý KTĐG kết quả học tập là tổng thể các công việc của CBQL, GV và người học, bao gồm việc đề ra cơ chế, chính sách, đề ra các giải pháp thực hiện, phân bổ nguồn lực, tổ chức thực hiện, thanh tra, kiểm tra để thực hiện một cách tốt nhất tất cả các khâu trong quá trình KTĐG nhằm đánh giá chính xác kết quả học tập của người học và giúp cải thiện việc dạy và học. Các yếu tố của quản lý KTĐG bao gồm: Quá trình KTĐG; Chủ thể quản lý là người lãnh đạo (đề ra cơ chế, chính sách, quy chế, quy định về KTĐG) và CBQL chuyên trách (vừa quản lý nhưng cũng vừa thực hiện trực tiếp); đối tượng bị quản lý (CBQL chuyên trách, GV, 7

8 người học,...); Môi trường và điều kiện của quản lý KTĐG: XH, trường ĐH, trang thiết bị, thời gian, không gian, kinh phí,... Đồng thời, quản lý KTĐG có mối quan hệ ràng buộc với các chức năng quản lý khác như: quản lý chương trình ĐT, quản lý hoạt động dạy - học, quản lý nhân sự, quản lý tài chính, Các cách tiếp cận quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập Tiếp cận theo quá trình, quản lý KTĐG bao gồm quản lý việc xác định mục tiêu hay chuẩn đầu ra, quản lý việc lựa chọn phương pháp KTĐG, quản lý việc sử dụng phương pháp KTĐG, quản lý việc đánh giá kết quả học tập của người học và cung cấp thông tin phản hồi. Tiếp cận theo chức năng, quản lý KTĐG kết quả học tập có 4 chức năng, đó là chức năng lập kế hoạch, chức năng lãnh đạo, chức năng tổ chức và chức năng kiểm tra. Hiệu quả của quản lý KTĐG kết quả học tập của ngƣời học chính là hiệu quả của quá trình KTĐG bao gồm hiệu quả của từng khâu. Để quản lý KTĐG đạt hiệu quả cần có sự tác động của nhiều nhân tố, đó là: trách nhiệm của GV, CBQL, ngƣời học; nghiệp vụ của cán bộ; chính sách, quy định, hƣớng dẫn, sự chỉ đạo, thanh tra, kiểm tra của các cấp quản lý. Ngoài ra, bối cảnh XH cũng có ảnh hƣởng nhất định tới quản lý KTĐG. Nhà quản lý cần quan tâm đầy đủ đến các nhân tố đó. Quá trình KTĐG Xác định mục tiêu Lựa chọn phƣơng pháp KTĐG Sử dụng phƣơng pháp KTĐG, bao gồm: ra đề, coi thi, chấm thi Thông tin phản hồi Các chức năng quản lý KTĐG Lập kế hoạch; Lãnh đạo; Tổ chức; KT Những đội ngũ liên quan CBQL; GV; ngƣời học; XH Hình 1.2. Khung lý thuyết nghiên cứu quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập trong giáo dục đại học Luận án đã tích hợp 2 cách tiếp cận trên thể hiện qua khung lý thuyết ở hình 1.2 làm cơ sở cho nghiên cứu lý luận và thực tiễn quản lý KTĐG kết quả học tập trong GDĐH Mục tiêu của quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập Mục tiêu tổng quát của quản lý KTĐG kết quả học tập là đảm bảo KTĐG chính xác, khách quan kết quả học tập của người học và nâng cao chất lượng dạy và học. Nhằm thực hiện mục tiêu này, quản lý KTĐG cần đặt ra các mục tiêu cụ thể sau: Đảm bảo đánh giá đúng mục đích và mục tiêu môn học; Đảm bảo tính hợp lý của các phương pháp đánh giá; Đảm bảo độ giá trị; Đảm bảo độ tin cậy; Đảm bảo sự công bằng; Tác động tích cực đến người học và người dạy; Đảm bảo tính khả thi và hiệu quả Các cấp quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập trong giáo dục đại học Quản lý KTĐG kết quả học tập trong GDĐH thƣờng gồm 4 cấp nhƣ hình 1.3. Từ dƣới lên, cấp 1, 2 và 3 là các cấp quản lý thuộc trƣờng ĐH chịu trách nhiệm quản lý KTĐG trong phạm vi của trƣờng và cấp 4 là cấp quản lý nhà nƣớc, thông thƣờng là Bộ GD&ĐT, chịu trách nhiệm quản lý ở tầm vĩ mô trong phạm vi toàn bộ hệ thống GDĐH. 8

9 Cấp 1 Cấp 2 Cấp 3 Cấp 4 Chính sách Giám sát thực hiện Nguồn lực Các nguyên tắc, chính sách, quy chế Công nhận và khen thƣởng Phát triển cán Văn hoá khoa/bộ môn Thiết kế chƣơng trình Đổi mới & phát triển Các thủ tục GV SV Quá trình KTĐG kết quả học tập Hình1.3. Sự phân cấp quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập trong GDĐH Cấp 1. Những người thực hiện trực tiếp, bao gồm GV và SV với các công việc rất cụ thể. Để thực hiện những công việc của mình, GV và SV phải tuân thủ nghiêm ngặt những quy định, quy chế của các cấp có thẩm quyền. Cấp 2. Khoa/bộ môn quản lý trực tiếp và hỗ trợ quan trọng đối với các hoạt động ở cấp 1. Cấp này gồm 5 bộ phận: Văn hoá khoa/bộ môn, Thiết kế chƣơng trình, Đổi mới và phát triển, Phát triển cán bộ, Các thủ tục. Cấp 3. Nhà trường là cấp quản lý cao nhất trong trƣờng ĐH. Ở cấp này, vai trò cá nhân của ngƣời đứng đầu rất quan trọng. Cấp này gồm 3 bộ phận: Các nguyên tắc, chính sách và quy chế, Nguồn lực và kinh phí, Sự công nhận và khen thƣởng. Cấp 4. Quản lý nhà nước quản lý KTĐG chủ yếu thông qua việc ban hành các chính sách, quy chế,...và giám sát việc thực hiện các quy định đó. Cấp này gồm 2 bộ phận: Chính sách và Giám sát thực hiện. Việc phân cấp nhƣ trên chỉ mang tính tƣơng đối, phụ thuộc vào điều kiện, trình độ, văn hóa của mỗi quốc gia cũng nhƣ của mỗi trƣờng ĐH. Tuy nhiên, việc liên kết các bộ phận và các cấp phải đảm bảo hệ thống thực hiện đầy đủ 4 chức năng quản lý, đồng thời quản lý tốt tất cả các khâu trong quá trình KTĐG. CHƢƠNG 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP TRONG GIÁO DỤC ĐẠI HỌC VIỆT NAM 2.1. Bối cảnh giáo dục đại học Việt Nam 9

10 Luận án đã giới thiệu hệ thống GDĐH Việt Nam và đề cập đến các nội dung sau: Quá trình chuyển đổi phƣơng thức ĐT từ niên chế sang tín chỉ; Đặc điểm cơ bản của học chế tín chỉ; Phƣơng thức KTĐG trong học chế tín chỉ. Luận án cũng đề cập đến một số xu hƣớng phát triển của GDĐH nƣớc ta đòi hỏi quản lý KTĐG kết quả học tập phải thay đổi cho phù hợp, đó là: Mở rộng quy mô và nâng cao chất lƣợng GDĐH; Triển khai và hoàn thiện học chế tín chỉ; Đẩy mạnh XH hoá GD và xây dựng XH học tập, học tập suốt đời; Mở rộng liên thông, liên kết trong và ngoài nƣớc Thực trạng quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập trong giáo dục đại học Việt Nam Để tìm hiểu thực trạng quản lý KTĐG kết quả học tập trong GDĐH, tác giả đã sử dụng phƣơng pháp điều tra XH thông qua việc phát phiếu hỏi và phỏng vấn sâu đối với các GV, CBQL và SV của một số trƣờng ĐH kết hợp với việc nghiên cứu các tài liệu liên quan. Các trƣờng ĐH đƣợc lựa chọn khảo sát bao gồm Trƣờng ĐH Khoa học Tự nhiên, ĐH Khoa học XH và Nhân văn (khối ngành khoa học cơ bản về tự nhiên và XH), Trƣờng ĐH Kinh tế Quốc dân (khối ngành kinh tế), Trƣờng ĐH Bách khoa Hà Nội (khối ngành kỹ thuật và công nghệ), Trƣờng ĐH Sƣ phạm Hà Nội (khối ngành sƣ phạm), Trƣờng ĐH Nông nghiệp (khối ngành nông, lâm, ngƣ nghiệp). Tổng số ngƣời trả lời phiếu hỏi là 439, trong đó có 96 SV, 12 CBQL, 224 GV và 107 GV kiêm CBQL. Thực trạng quản lý KTĐG đƣợc xác định ở một số khía cạnh sau: Thực trạng quy trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập Luận án miêu tả bức tranh tổng thể về quá trình KTĐG kết quả học tập diễn ra trong các trƣờng ĐH, bao gồm công việc của GV, CBQL và xem xét thực trạng quy trình KTĐG kết quả học tập của SV ở từng khâu cụ thể: Xác định mục tiêu học tập Các chuyên gia cho rằng mục tiêu ĐT hầu hết quá sơ sài, chung chung, dẫn đến việc xác định mục tiêu môn học cũng không đạt yêu cầu, do đó, không thể dùng làm chuẩn để KTĐG kết quả học tập môn học Phương pháp và hình thức KTĐG Hạn chế trong khâu này thể hiện rất rõ: đơn điệu, lạc hậu về phƣơng pháp và hình thức. 26,53% ý kiến cho rằng các phƣơng pháp, hình thức KTĐG ít phù hợp và 0,68% ý kiến cho rằng không phù hợp với môn học; những phƣơng pháp đòi hỏi thời gian chuẩn bị cũng nhƣ đầu tƣ công sức của GV rất ít hoặc không thấy. Nguyên nhân là có một bộ phận GV lựa chọn phƣơng pháp KTĐG theo tiêu chí chấm điểm nhanh và dễ ra đề; cơ sở vật chất của trƣờng cũng nhƣ năng lực áp dụng những kỹ thuật mới của GV không đáp ứng yêu cầu nên những phƣơng pháp đòi hỏi áp dụng khoa học kỹ thuật chỉ có một số ít GV sử dụng Đề thi Nói chung, đề thi, kiểm tra đáp ứng yêu cầu, chỉ có một số rất ít (1,46%) cho rằng đề kiểm tra, thi không đạt yêu cầu, thêm vào đó có 15,63% ý kiến của SV cho rằng GV lựa chọn nội dung kiểm tra tuỳ tiện và 11,46% ý kiến của SV cho rằng nội dung đề thi kết thúc môn 10

11 học được lựa chọn tuỳ tiện. Với những đề thi như thế sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến kết quả của KTĐG. Vừa dạy, vừa ra đề nên GV thƣờng thi gì dạy nấy. Đó là ý kiến của 39,18% số ngƣời đƣợc hỏi. Hạn chế này có nhiều ý kiến đồng tình nhất Coi thi 66,74% ý kiến đánh giá công tác coi thi ở mức độ tƣơng đối nghiêm túc và một số ít (3,19%) cho rằng công tác coi thi chƣa nghiêm túc. Nguyên nhân của hiện tƣợng này một phần do giám thị không nghiêm túc và một phần nữa do phòng thi quá đông Chấm thi Công tác chấm thi cũng đƣợc đa số ý kiến đánh giá ở mức độ tƣơng đối chính xác (78,36%), tƣơng đối công bằng (69,70%) và tƣơng đối khách quan (68,11%) và vẫn có hiện tƣợng chấm thi không nghiêm túc (không chính xác: 1,37%, không công bằng: 0,46%; không khách quan: 1,46%). Có một số lý do ảnh hƣởng đến công tác chấm thi nhƣ: GV thƣơng SV nên nhẹ tay khi chấm điểm; GV muốn khẳng định mình bằng cách cho điểm thật cao; Bệnh thành tích; GV muốn lấy lòng SV nên thƣờng chấm điểm lỏng Thông tin phản hồi Qua phỏng vấn và khảo sát bằng phiếu hỏi, nhiều CBQL, GV, SV đều có chung quan điểm là công việc này ít đƣợc chú trọng, nhiều GV không cung cấp bất cứ phản hồi nào cho SV. Theo kết quả khảo sát, tồn tại một bộ phận không nhỏ GV (29,31%) thực hiện nhiệm vụ KTĐG đối phó với quy định của nhà trƣờng: kiểm tra chỉ để cho đủ điểm số. KTĐG hình thức, đối phó cũng là một trong những hiện tƣợng tiêu cực trong KTĐG là ý kiến của 14,12% số ngƣời đƣợc hỏi Những tiêu cực khác Ngoài các hiện tƣợng tiêu cực nhƣ coi thi, chấm thi không nghiêm túc, KTĐG hình thức, đối phó, thi gì dạy nấy, trong KTĐG còn có một số hiện tƣợng tiêu cực nhƣ tiết lộ đề thi, nâng đỡ trong chấm bài, dạy những nội dung kiểm tra, thi dƣới hình thức phụ đạo cho SV, cố ý làm sai lệch điểm, chạy điểm,... Quan điểm của các GV về vấn đề này cũng khác nhau. Có GV cho rằng những tiêu cực này chỉ xảy ra với số ít, cho nên không ảnh hưởng gì đến tổng thể, có thể bỏ qua được hoặc con em cán bộ trong trường được ưu ái một chút là lẽ đương nhiên. Bên cạnh đó, có nhiều GV lại phản ứng rất gay gắt với các hiện tượng tiêu cực. Còn đối với những SV nghiêm túc, họ cảm thấy mình bị thiệt thòi và đôi khi họ buộc phải tiêu cực để đối phó với bất công Đánh giá tổng thể quá trình kiểm tra, đánh giá Đánh giá tổng thể hoạt động KTĐG bằng cách chấm điểm việc đáp ứng các yêu cầu đặt ra đối với KTĐG theo thang điểm từ 1 đến 5, kết quả như sau: Yêu cầu KTĐG cho đủ điểm số theo quy định được thực hiện khá tốt (đạt 4,02/5 điểm); KTĐG phải giúp cải tiến chất lượng dạy và học thì chỉ đạt mức trung bình (các yêu cầu đạt từ 3 đến 3,63 điểm, trong đó, Phát triển năng lực làm việc theo nhóm chỉ đạt 2,98 điểm). Do đó, có thể khẳng định 11

12 KTĐG như hiện nay chưa thực sự phát huy được vai trò của mình và chưa đạt được những mục tiêu mong muốn Hệ thống quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập trong giáo dục đại học - Bộ GD&ĐT là cơ quan thực hiện chức năng quản lý nhà nước về GD&ĐT, trong đó có KTĐG. Giúp Bộ trưởng thực hiện chức năng quản lý nhà nước về KTĐG là Vụ GDĐH và Cục Khảo thí và Kiểm định chất lượng GD. Các ĐH hai cấp như ĐH Quốc gia Hà Nội, ĐH Quốc gia TP. Hồ Chí Minh được ban hành chính sách riêng để quản lý KTĐG kết quả học tập trong các trường ĐH thành viên nhưng không trái với chính sách của Bộ GD&ĐT và chịu trách nhiệm báo cáo Bộ GD&ĐT. - Theo truyền thống, phòng Đào tạo là phòng chức năng giúp trường ĐH quản lý công tác KTĐG. Hiện nay, khoảng 71,88% trường ĐH đã có Trung tâm Khảo thí và Kiểm định chất lượng GD để đảm nhiệm việc quản lý KTĐG hoặc phối hợp với phòng Đào tạo cùng quản lý công tác này. Chức năng của Trung tâm Khảo thí và Kiểm định chất lượng GD ở mỗi trường rất khác nhau và mô hình tổ chức ở mỗi trường cũng không thống nhất Chính sách của Đảng, Nhà nước và Bộ Giáo dục và Đào tạo về kiểm tra, đánh giá Các văn bản chỉ đạo của Đảng và Nhà nước Đổi mới quản lý KTĐG kết quả học tập đƣợc Đảng và Nhà nƣớc ta cũng nhƣ ngành GD&ĐT rất quan tâm thể hiện trong một loạt các văn bản quan trọng. Luận án đã trích dẫn những nội dung liên quan trong các văn bản đó Quy chế của Bộ Giáo dục và Đào tạo Các quy định về KTĐG kết quả học tập trong Quy chế hiện hành của Bộ GD&ĐT còn một số điểm đƣợc cho là chƣa hợp lý. - 45,10% số ngƣời đƣợc hỏi cho rằng quy định chƣa phù hợp với thực tế, với nhận thức của ngƣời làm công tác đánh giá và ngƣời bị đánh giá. Họ cho rằng chƣa hợp lý ở một số điểm nhƣ: trọng số điểm các bài kiểm tra, thi; điểm chuyên cần; thang điểm chữ. - Nội dung quy chế quá cụ thể nhƣng lại không đầy đủ. Quy chế không quy định các nội dung nhƣ coi thi, thông tin phản hồi, kỷ luật đối với GV vi phạm quy chế, khen thƣởng đối với cán bộ và SV có thành tích,... Một điều đáng chú ý nữa là Quy chế không đặt ra yêu cầu đối với từng công việc mà thiên về quy định cách thức thực hiện, do đó, dễ làm giảm sức sáng tạo của các trƣờng ĐH và không có cơ sở để đánh giá hiệu quả công việc. Thêm nữa, phúc khảo bài thi để đảm bảo tính chính xác, khách quan cũng chƣa đƣợc đề cập trong Quy chế. Về vấn đề này, nhiều nhà quản lý cho rằng phúc khảo khó quản lý và dễ nảy sinh nhiều tiêu cực. Nhƣ vậy, không quản lý đƣợc mà không quy định vô hình chung đã gây thiệt thòi cho một số SV và làm cho KTĐG thiếu khách quan, chính xác. Thêm vào đó, chủ trƣơng, chính sách của Đảng, Nhà nƣớc và của ngành không đƣợc thể chế thành văn bản cụ thể để thực hiện cũng là nguyên nhân tồn tại của những bất cập trong KTĐG. 12

13 Đội ngũ những người liên quan đến quản lý kiểm tra, đánh giá Luận án xem xét những yếu tố thuộc về CBQL, GV, SV và XH ảnh hƣởng đến quản lý KTĐG bao gồm: Về nhận thức KTĐG chịu tác động của các đối tƣợng trực tiếp (CBQL, GV, SV) và gián tiếp (XH) liên quan đến KTĐG và kết quả khảo sát cho thấy một bộ phận trong họ có nhận thức chƣa đúng về KTĐG: Họ chƣa thấy đƣợc tác dụng tích cực của KTĐG đối với sự tiến bộ của SV, họ vẫn còn quan niệm cho rằng mục đích của KTĐG chỉ là cho điểm. Nhận thức không đúng là nguyên nhân đầu tiên và quan trọng làm nảy sinh các bất cập trong KTĐG Về nghiệp vụ của đội ngũ cán bộ GV chƣa nắm vững nghiệp vụ KTĐG là ý kiến 20,41% số ngƣời đƣợc hỏi, CBQL chƣa nắm vững nghiệp vụ KTĐG là ý kiến của 14,87% số ngƣời đƣợc hỏi. Qua khảo sát, số GV và CBQL đƣợc ĐT, bồi dƣỡng nghiệp vụ thông qua các hội thảo khoa học hay các lớp, khoá học không nhiều. Đa số cho rằng họ tự nâng cao nghiệp vụ bằng các hình thức khác nhau. Nhƣ vậy, nghiệp vụ của đội ngũ cán bộ có đƣợc không phải do đƣợc ĐT bài bản mà chủ yếu do kinh nghiệm Quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập ở trường đại học Trong phần này, luận án khảo sát việc trƣờng ĐH thực hiện 4 chức năng quản lý KTĐG kết quả học tập thông qua các công việc sau: Phổ biến quy chế, quy định cho giảng viên và sinh viên Có thể nói, chức năng lập kế hoạch đã đƣợc các trƣờng ĐH thực hiện. Tuy nhiên, việc chuyển tải nội dung các văn bản về KTĐG, trong đó có kế hoạch, đến các đối tƣợng liên quan chƣa đƣợc quan tâm đúng mức. Chỉ có 34,36% GV nhận đƣợc kế hoạch KTĐG và chỉ có 21,88% SV đƣợc phổ biến đầy đủ quy định về KTĐG trƣớc kỳ thi Tổ chức và chỉ đạo thực hiện Đánh giá một cách khái quát, 22,74% ý kiến cho rằng công tác quản lý KTĐG của nhà trƣờng chƣa sát sao. Cụ thể hơn, 23,03% ý kiến cho rằng văn bản hƣớng dẫn của nhà trƣờng chƣa đầy đủ; 23,91% ý kiến cho rằng chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các bộ phận, cá nhân trong KTĐG chƣa đƣợc quy định rõ ràng. Việc phân tích kết quả KTĐG để đánh giá hiệu quả ĐT của nhà trƣờng rất quan trọng nhƣng chƣa đƣợc quan tâm nên KTĐG không có tác dụng tích cực trong việc nâng cao chất lƣợng ĐT. Về kinh phí bồi dƣỡng cho cán bộ tham gia công tác KTĐG, 71,44% số ngƣời đƣợc hỏi cho rằng chƣa hợp lý. Không những thế, hầu nhƣ các trƣờng không có chính sách gì khác để động viên, khuyến khích cán bộ. Có các hình thức khen thƣởng, kỷ luật hợp lý đƣợc nhiều ý kiến chọn nhất cũng chỉ có 25,95% nhƣng một số trong họ phản 13

14 ánh rằng nhà trƣờng mới chỉ quan tâm đến kỷ luật chứ chƣa có hình thức khen thƣởng gì Thanh tra, kiểm tra - Kiểm tra GV thực hiện KTĐG thường xuyên trong quá trình giảng dạy: Tin tƣởng vào GV là biện pháp đƣợc sử dụng nhiều nhất (64,15% ý kiến lựa chọn). Cách làm này làm cho GV thực hiện công việc đối phó với quy định vì họ chỉ cần nộp đủ điểm cho bộ phận quản lý. - Thanh tra, kiểm tra các khâu trong kỳ thi kết thúc môn học Trong các khâu của KTĐG, coi thi đƣợc thanh tra nhiều nhất, các khâu còn lại ít đƣợc thanh tra. 55,58% ý kiến cho rằng công tác thanh tra đƣợc thực hiện thƣờng xuyên nhƣng hiệu quả thì ngƣợc lại vì có tới 46,06% ý kiến cho rằng công tác này ít hiệu quả và 1,46% ý kiến cho rằng không hiệu quả. Theo Quy chế, đề thi kết thúc môn học phải do Tổ trƣởng bộ môn phê duyệt. Trên thực tế, có 42,31% CBQL cho rằng đề thi ít khi đƣợc thẩm định và 13,46% CBQL cho rằng đề thi không đƣợc thẩm định. Một vấn đề quan trọng nữa là việc xử lý những phát hiện của thanh tra: 19,53% ý kiến cho rằng nhà trƣờng xử lý chƣa nghiêm đối với CBQL, GV vi phạm quy chế; 30,61% ý kiến cho rằng nhà trƣờng khen thƣởng chƣa thoả đáng đối với CBQL, GV có thành tích. Việc xử lý khen thƣởng, kỷ luật nhƣ hiện nay không thể khuyến khích đƣợc cán bộ. 14

15 Nhóm giải pháp 3 CHƢƠNG 3 CÁC GIẢI PHÁP QUẢN LÝ KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP TRONG GIÁO DỤC ĐẠI HỌC VIỆT NAM 3.1. Các nguyên tắc đề xuất giải pháp quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập trong giáo dục đại học Luận án đưa ra một số nguyên tắc đề xuất các giải pháp, bao gồm: Đảm bảo tính khoa học; Đảm bảo tính thực tiễn; Đảm bảo tính hệ thống; Đảm bảo tính kế thừa và tính khả thi Các giải pháp quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập trong giáo dục đại học Nhằm làm cho quản lý KTĐG đạt được mục tiêu của KTĐG, đồng thời phù hợp với xu hướng phát triển của GDĐH trong thời gian tới, các giải pháp đề xuất hướng tới việc xây dựng một mô hình quản lý KTĐG kết quả học tập mới trong GDĐH. Qua tìm hiểu kinh nghiệm của các nước trên thế giới, đặc biệt là phân tích mô hình quản lý của Mỹ, luận án đề xuất mô hình quản lý như hình 3.1 cùng 3 nhóm giải pháp dưới đây. Bộ GD&ĐT Cục Khảo thí Nhóm giải pháp 1 Nhóm giải pháp 2 Trường ĐH TT Khảo thí ngoài KT G cêp chøng SV TT Khảo thí nội bộ Hiệu trưởng Cấp bằng tốt nghiệp Ngƣời tốt nghiệp ĐH Ngƣời học Hình 3.1. Mô hình quản lý KTĐG kết quả học tập của người học trong GDĐH Quản lý KTĐG kết quả học tập của ngƣời học trong GDĐH đƣợc thực hiện bởi Cục Khảo thí trực thuộc Bộ GD&ĐT và một hệ thống các trung tâm khảo thí. Có 2 loại trung tâm: Trung tâm thuộc trƣờng ĐH (trung tâm nội bộ) và trung tâm không thuộc trƣờng ĐH (trung tâm ngoài). Tất cả mọi ngƣời học trong và ngoài nƣớc, không phân biệt trình độ, độ tuổi, học ở đâu, học theo hình thức nào đều có thể đăng ký dự thi tại các trung tâm để lấy chứng chỉ môn học. Ngƣời học tích lũy đủ các chứng chỉ môn học theo chƣơng trình ĐT của một ngành học và đáp ứng đƣợc điều kiện cấp văn bằng của trƣờng ĐH nào đó, có thể đề nghị Hiệu trƣởng trƣờng ĐH đó công nhận và cấp bằng tốt nghiệp ĐH. 15

16 Nhóm giải pháp thứ nhất. Hoàn thiện chính sách về kiểm tra, đánh giá Với nhóm giải pháp này, Bộ GD&ĐT cần triển khai hai giải pháp sau: Giải pháp 1.1. Xây dựng một Quy chế riêng, hoàn chỉnh về kiểm tra, đánh giá trong giáo dục đại học * Mục tiêu của giải pháp: Tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ sở GDĐH, các trung tâm KTĐG, các GV, CBQL, người học và XH trong việc tham gia vào quá trình KTĐG, đồng thời tạo hành lang pháp lý và cơ sở để đánh giá, thẩm định tư cách pháp nhân của tổ chức và cá nhân liên quan. * Ý nghĩa của giải pháp: Đảm bảo cho KTĐG đạt được các nguyên tắc đề ra và hạn chế những tiêu cực; tạo điều kiện thuận lợi về cả tinh thần và vật chất cho các đối tượng liên quan; khuyến khích, ràng buộc họ phát huy tính tự chủ, sáng tạo và nỗ lực, làm cho việc triển khai hoạt động KTĐG được thông suốt, đạt kết quả cao. * Nội dung của giải pháp: Quy chế về KTĐG cần quy định đầy đủ các nội dung liên quan và chỉ đƣa ra nguyên tắc, không quy định quá chi tiết, cụ thể cách thức thực hiện, dành cho các trƣờng ĐH có thể phát huy sự tự chủ, chủ động và sáng tạo. Nội dung đó bao gồm: Nhiệm vụ của KTĐG trong GDĐH; Tiêu chuẩn, quyền hạn, trách nhiệm, nghĩa vụ của các tổ chức, cá nhân liên quan; Yêu cầu đối với từng khâu trong quy trình KTĐG; Quy định về điều kiện tốt nghiệp, quy định về cấp văn bằng, chứng chỉ; Chế độ khen thƣởng, kỷ luật đối với SV, CBQL, GV; Chính sách tài chính. Trƣớc mắt, Bộ cần xem xét, bổ sung, sửa đổi một số quy định trong quy chế hiện hành: Bỏ chế độ thi tốt nghiệp mà thay vào đó là xét tốt nghiệp theo kết quả của toàn bộ quá trình học tập; Bổ sung quy định về phúc khảo bài thi kết thúc môn học và quy định về công bố thang điểm, đáp án bài kiểm tra/thi Giải pháp 1.2. Bổ sung chính sách đối với người học * Mục tiêu của giải pháp: Giải quyết hai vấn đề mâu thuẫn hiện nay trong GDĐH, đó là: Mâu thuẫn giữa quyền đƣợc học và quyền đƣợc KTĐG; Mâu thuẫn giữa hình thức ĐT và KTĐG. * Ý nghĩa của giải pháp: Góp phần tạo điều kiện thuận lợi và bình đẳng cho ngƣời dân tham gia vào GDĐH, góp phần xây dựng một XH học tập. * Nội dung của giải pháp: Trong quá trình hoàn thiện chính sách KTĐG, Bộ GD&ĐT cần quan tâm đến các quyền chính đáng của ngƣời học, đó là quyền đƣợc KTĐG và đƣợc đánh giá một cách công bằng. Cụ thể, Bộ GD&ĐT cần quy định: Mọi ngƣời học đều đƣợc quyền tham gia KTĐG và KTĐG không phân biệt hình thức ĐT. Trong nhóm giải pháp thứ nhất, luận án đề xuất với Bộ GD&ĐT hai giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách về KTĐG. Để tạo điều kiện cho các trƣờng ĐH đổi mới môi trƣờng quản lý KTĐG, Bộ cần ban hành ngay một Quy chế trong đó quy định thật đầy đủ những nội dung liên quan. Bổ sung chính sách đối với ngƣời học đòi hỏi các trƣờng 16

17 phải có kế hoạch về đội ngũ và cơ sở vật chất để có thể tổ chức những kỳ kiểm tra, thi tƣơng đối lớn vì số ngƣời dự kiểm tra, thi sẽ tăng lên Nhóm giải pháp thứ hai. Thay đổi môi trường kiểm tra, đánh giá trong trường đại học Để tạo lập một môi trƣờng KTĐG mới, các trƣờng ĐH phải thực hiện đồng bộ 5 giải pháp dƣới đây Giải pháp 2.1. Nâng cao nhận thức về kiểm tra, đánh giá của những đối tượng liên quan * Mục tiêu của giải pháp: Xác lập nhận thức mới đúng đắn về KTĐG, đạt được sự đồng thuận cao trong trường ĐH nói riêng và trong toàn XH nói chung. * Ý nghĩa của giải pháp: Nhờ nhận thức đúng, mọi người liên quan đến quản lý KTĐG sẽ có những hành động đúng, tự giác và tích cực, góp phần quan trọng làm cho KTĐG được thực hiện nghiêm túc và đạt mục tiêu mong muốn. * Nội dung của giải pháp: - Để đạt đƣợc sự đồng thuận từ ngƣời lãnh đạo nhà trƣờng, một mặt, ngƣời lãnh đạo phải tự nhận thức, mặt khác, các bộ phận, cá nhân liên quan phải thƣờng xuyên tác động đến nhận thức của ngƣời lãnh đạo để họ thật sự có tƣ duy đổi mới về KTĐG. - Sử dụng tổng hợp các phƣơng tiện thông tin đại chúng nhƣ báo chí, phát thanh, truyền hình, internet,... để tuyên truyền sâu rộng trong nhân dân. - Phổ biến đến SV, phụ huynh SV đầy đủ các quy định trong Quy chế; giải thích cho họ hiểu ý nghĩa của những quy định này và mục đích, vai trò của KTĐG bằng nhiều hình thức linh hoạt. - Tham khảo ý kiến của nhà sử dụng lao động trong quá trình xác định mục tiêu ĐT và xây dựng quy trình KTĐG. - Quán triệt đến GV, CBQL những văn bản, thông tin, quy định về KTĐG, làm cho họ thấy đƣợc tầm quan trọng của những quyết định của mình trong KTĐG và nhận thức đƣợc những quy định bắt buộc phải thực hiện; động viên, khuyến khích GV, CBQL sáng tạo, đổi mới, đồng thời làm cho họ hiểu rõ về chính sách khen thƣởng, kỷ luật trong KTĐG. Lƣu ý rằng công tác tuyên truyền phải đƣợc thực hiện liên tục và bền bỉ Giải pháp 2.2. Đầu tư kinh phí hợp lý cho kiểm tra, đánh giá * Mục tiêu của giải pháp: Bồi dƣỡng cho đội ngũ cán bộ tham gia KTĐG và đầu tƣ trang thiết bị phục vụ cho KTĐG. * Ý nghĩa của giải pháp: Góp phần khích lệ, động viên GV, CBQL tích cực trong KTĐG, đồng thời tạo cơ hội, động cơ cho họ sáng tạo và đổi mới. * Nội dung của giải pháp: Chúng tôi đề nghị giao quyền tự chủ về tài chính cho bộ phận chuyên trách về KTĐG với cơ chế thu, chi nhƣ sau: 17

18 - Nguồn thu bao gồm: Ngân sách do Nhà nƣớc cấp; Thu từ ngƣời học (lệ phí thi): cần phân biệt hai loại phí là học phí dành cho giảng dạy và lệ phí kiểm tra/thi dành cho KTĐG. - Chế độ bồi dƣỡng cho cán bộ, GV tham gia công tác KTĐG: Chế độ lƣơng cho CBQL, GV theo ngạch, bậc công chức Nhà nƣớc hiện hành và chế độ thù lao tính theo hiệu quả công việc. - Các hình thức đầu tƣ trang thiết bị phục vụ KTĐG: Đầu tƣ một số trang thiết bị thiết yếu; Đầu tƣ theo nhu cầu công việc của GV. Tuy nhiên, cần tính đến vấn đề tiết kiệm, nên tận dụng những trang thiết bị sẵn có của trƣờng Giải pháp 2.3. Đào tạo, bồi dưỡng và chuẩn hoá đội ngũ cán bộ tham gia hoạt động kiểm tra, đánh giá * Mục tiêu của giải pháp: Trang bị và cập nhật những kiến thức, kỹ năng và sự hiểu biết về KTĐG cho CBQL, GV tham gia vào quá trình KTĐG phù hợp với chức năng, nhiệm vụ mà họ được phân công và đảm bảo họ có đủ khả năng hoàn thành tốt công việc của mình. * Ý nghĩa của giải pháp: Góp phần nâng cao nghiệp vụ về KTĐG cho GV, CBQL. Nhờ đó, KTĐG sẽ được thực hiện một cách khoa học đảm bảo phát huy được vai trò của mình và đạt được các nguyên tắc đề ra. * Nội dung của giải pháp, bao gồm: - ĐT đội ngũ cán bộ chuyên trách; Chuẩn hoá năng lực của đội ngũ GV. - Tập huấn kỹ năng, nghiệp vụ cho chuyên gia biên soạn ngân hàng câu hỏi; Tập huấn kỹ năng, nghiệp vụ cho cán bộ làm công tác coi thi, chấm thi Giải pháp 2.4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra * Mục tiêu của giải pháp: Cảnh báo những sai sót, tiêu cực có thể xảy ra giúp bộ phận quản lý và GV có phương án điều chỉnh kịp thời hạn chế tối đa những sai sót, tiêu cực; Phát hiện kịp thời những sai sót, tiêu cực để ngăn chặn và xử lý kịp thời đảm bảo KTĐG khách quan, công bằng và chính xác. * Ý nghĩa của giải pháp: Góp phần làm cho chất lượng ĐT của nhà trường, của hệ thống được đảm bảo, tạo dựng lòng tin trong XH, mặt khác, là công cụ đánh giá hiệu quả công tác quản lý của nhà trường trong hoạt động KTĐG. * Nội dung của giải pháp Công tác thanh tra phải đƣợc thực hiện thƣờng xuyên và tập trung vào những khâu dễ nảy sinh tiêu cực. Công tác thanh tra cần chú ý: - Coi trọng nhiệm vụ cảnh báo giúp phòng tránh những sự cố có thể xảy ra, không nên coi thanh tra là phải phát hiện ra sai sót để kỷ luật ngƣời vi phạm. - Tránh thanh tra hình thức. - Xử lý kỷ luật và khen thƣởng thỏa đáng, kịp thời với những vi phạm hay thành tích theo phát hiện, kiến nghị của thanh tra. 18

19 Công tác kiểm tra phải chú trọng đến vấn đề chuyên môn. Cũng nhƣ công tác thanh tra, kiểm tra tránh kiểm tra hình thức, xử lý kỷ luật hay khen thƣởng thỏa đáng và kịp thời Giải pháp 2.5. Thành lập trung tâm khảo thí chuyên trách về kiểm tra, đánh giá * Mục tiêu của giải pháp: Hỗ trợ toàn diện, tích cực cho GV trong quá trình KTĐG về nghiệp vụ, về nhân lực, cơ sở vật chất, trang thiết bị,...; Nghiên cứu và đề xuất các giải pháp nhằm cải tiến hoạt động KTĐG và quản lý KTĐG. * Ý nghĩa của giải pháp: Tạo ra sự thay đổi về cơ cấu, tổ chức và thay đổi về chất trong quản lý KTĐG trong các trƣờng ĐH: KTĐG đƣợc chuyên môn hoá và chất lƣợng công việc đƣợc đảm bảo. * Nội dung của giải pháp: Mô hình quản lý KTĐG kết quả học tập trong trƣờng ĐH có sự thay đổi: Vai trò của phòng Đào tạo về KTĐG đã chuyển sang cho trung tâm Khảo thí. Chức năng, nhiệm vụ của trung tâm Khảo thí cần đƣợc quy định để góp phần chuyên môn hoá hoạt động KTĐG, giảm tải công việc cho GV và hỗ trợ hiệu quả cho quản lý KTĐG. GV vẫn giữ vai trò quan trọng trong KTĐG với các công việc liên quan đến chuyên môn. Tóm lại, để thay đổi môi trường KTĐG, các trường ĐH cần triển khai đồng bộ 5 giải pháp trong nhóm giải pháp thứ hai. Các giải pháp được sắp xếp như trên theo mức độ quan trọng của vấn đề. Căn cứ vào tình hình thực tế, các trường ĐH có thể lựa chọn thứ tự ưu tiên cho các giải pháp một cách phù hợp Nhóm giải pháp thứ ba. Đổi mới mô hình quản lý kiểm tra, đánh giá trong giáo dục đại học Để triển khai nhóm giải pháp này cần có sự phối hợp triển khai giữa Bộ GD&ĐT và trƣờng ĐH. Nhóm giải pháp này gồm 2 giải pháp Giải pháp 3.1. Phân cấp quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập trong giáo dục đại học * Mục tiêu của giải pháp: Mô hình quản lý KTĐG áp dụng trong GDĐH đƣợc phân cấp hợp lý để vừa đánh giá kết quả học tập của ngƣời học ở trình độ ĐH một cách chính xác, khách quan, công bằng vừa tạo cơ hội cho mọi ngƣời học tham gia vào GDĐH. * Ý nghĩa của giải pháp: Góp phần làm thay đổi một cách cơ bản công tác quản lý hoạt động KTĐG kết quả học tập của ngƣời học trong các trƣờng ĐH nói riêng và trong toàn bộ hệ thống GDĐH nói chung, góp phần thiết thực xây dựng XH học tập (toàn dân học tập, học tập qua bất kỳ hình thức nào, học liên tục, học suốt đời và đƣợc hỗ trợ đánh giá trình độ học vấn kịp thời). 19

20 * Nội dung của giải pháp: Phân cấp quản lý KTĐG kết quả học tập trong GDĐH nhƣ sau: Cục Khảo thí và các trung tâm khảo thí chỉ thực hiện chức năng quản lý KTĐG, còn chức năng kiểm định chất lƣợng GD phải do một đơn vị hay bộ phận độc lập với các đơn vị này đảm nhiệm để đảm bảo tính khách quan. - Cục Khảo thí chịu sự quản lý của Bộ GD&ĐT. - Trung tâm nội bộ chịu sự quản lý trực tiếp của trƣờng ĐH và chịu sự quản lý về nghiệp vụ khảo thí của Cục Khảo thí; trung tâm ngoài chịu sự quản lý trực tiếp của Cục Khảo thí. - Trung tâm có thể đƣợc phép tổ chức KTĐG và cấp chứng chỉ một hay một số môn học sau khi đƣợc phép của trƣờng ĐH (đối với trung tâm nội bộ) hoặc Cục Khảo thí (đối với trung tâm ngoài). - Tất cả các trung tâm ngoài và trung tâm nội bộ đều tổ chức KTĐG những môn học thuộc khối kiến thức chung. Do dùng chung ngân hàng câu hỏi thi và phần mềm tổ hợp đề thi do Cục Khảo thí cung cấp nên không có sự phân biệt nào đối với kết quả mà ngƣời học đạt đƣợc và kết quả đó đƣợc tất cả các trƣờng ĐH chấp nhận. Luận án đề xuất chức năng, nhiệm vụ của Cục Khảo thí, của trƣờng ĐH, của trung tâm khảo thí trong quản lý KTĐG phù hợp với mô hình quản lý mới. GV vẫn đóng vai trò quan trọng trong KTĐG thƣờng xuyên và các công việc liên quan đến kiến thức chuyên môn để thúc đẩy việc học tập của ngƣời học nhƣ đã trình bày ở giải pháp 2.5 của nhóm giải pháp thứ hai Giải pháp 3.2. Hình thành mạng lưới các trung tâm Khảo thí * Mục tiêu của giải pháp: Tạo mối liên kết theo chiều ngang giữa các trung tâm Khảo thí. * Ý nghĩa của giải pháp: Việc thành lập mạng lƣới các trung tâm Khảo thí sẽ là điều kiện tốt để các trung tâm Khảo thí trao đổi thông tin, kinh nghiệm và hợp tác với nhau trong lĩnh vực KTĐG và quản lý KTĐG. * Nội dung của giải pháp: Mạng lƣới các trung tâm khảo thí là nơi để các thành viên chia sẻ kinh nghiệm, đề nghị sự giúp đỡ, ký kết hợp tác và thống nhất với nhau trong một số hoạt động. Việc thành lập mạng lƣới này mang lại nhiều ích lợi cho ngƣời học, các trung tâm và cả các trƣờng ĐH. Mô hình quản lý KTĐG mới trong GDĐH có thể có những ƣu điểm và nhƣợc điểm sau: - Ƣu điểm: Thuận lợi cho ngƣời học; Tạo cơ hội đạt văn bằng ĐH cho tất cả mọi ngƣời; Đảm bảo tính công bằng, khách quan, chính xác. Mô hình quản lý KTĐG này đáp ứng đƣợc sự mềm dẻo của phƣơng thức ĐT theo tín chỉ mà tƣơng lai sẽ ngày càng hoàn thiện và áp dụng rộng rãi trong GDĐH ở nƣớc ta. 20

21 - Nhƣợc điểm: Làm cho mối quan hệ thầy trò trở nên xa cách; Một số ngƣời, nhất là GV không muốn trao quyền KTĐG cho ngƣời khác với những lí do không vô tƣ, thiếu khách quan; Ngƣời học chƣa sẵn sàng hƣởng ứng. Trong nhóm giải pháp này không thể thiếu vai trò chỉ đạo của Bộ GD&ĐT và sự phối hợp triển khai của các trƣờng ĐH. Mô hình KTĐG mới trong GDĐH chỉ có thể hình thành khi những chính sách về KTĐG thật sự hoàn chỉnh đã đƣợc Bộ GD&ĐT ban hành và môi trƣờng KTĐG mới trong các trƣờng ĐH đã đƣợc xác lập. Vì vậy, hai nhóm giải pháp thứ nhất và thứ hai là tiền đề cho việc triển khai nhóm giải pháp thứ ba Khảo nghiệm các giải pháp đề xuất Kết quả khảo nghiệm đối với nhóm giải pháp thứ nhất và thứ hai Kết quả khảo nghiệm đối với nhóm giải pháp thứ nhất và nhóm giải pháp thứ hai (các giải pháp từ 2.1 đến 2.4) đƣợc thể hiện trong bảng 3.1. Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm của nhóm giải pháp thứ nhất và nhóm giải pháp thứ hai (các giải pháp từ 2.1 đến 2.4) Quan điểm Giải pháp 1.1 Rà soát và hoàn chỉnh hệ thống các văn bản quy định về KTĐG Ý kiến tán thành của GV (%) Ý kiến tán thành của GV kiêm CBQL (%) Ý kiến tán thành của CBQL (%) Ý kiến tán thành của SV (%) Công khai đáp án, thang điểm Giải pháp 1.2 KTĐG không phụ thuộc vào hình thức ĐT KTĐG có sự phân biệt giữa các hình thức ĐT Giải pháp 2.1 Phổ biến các quy định, quy chế liên quan đến KTĐG cho cán bộ, GV và SV thƣờng xuyên hơn Nâng cao nhận thức của GV, CBQL, SV Tuyên truyền trong XH về KTĐG khách quan, chính xác, công bằng Giải pháp Đầu tƣ kinh phí hợp lý Giải pháp 2.3 Tổn g (%)

22 Quan điểm Bồi dƣỡng nghiệp vụ cho GV, CBQL thông qua các khóa bồi dƣỡng ngắn hạn Bồi dƣỡng nghiệp vụ cho GV, CBQL thông qua các khóa bồi dƣỡng dài hạn Giải pháp 2.4 Tăng cƣờng công tác thanh tra, kiểm tra Ý kiến tán thành của GV (%) Ý kiến tán thành của GV kiêm CBQL (%) Ý kiến tán thành của CBQL (%) Ý kiến tán thành của SV (%) Kết quả thống kê cho thấy các giải pháp trong nhóm giải pháp thứ nhất và các giải pháp từ 2.1 đến 2.4 trong nhóm giải pháp thứ hai đƣợc số đông ngƣời tham gia khảo nghiệm ủng hộ. Khảo nghiệm đối với giải pháp 2.5 trong nhóm giải pháp thứ hai nhƣ sau: Luồng ý kiến không ủng hộ việc thành lập trung tâm Khảo thí dường như chiếm ưu thế vì chỉ có 42,18% số người được hỏi đồng ý với giải pháp thành lập trung tâm Khảo thí chuyên trách về KTĐG. Tuy nhiên, quan điểm cho rằng GV chịu trách nhiệm đối với KTĐG thường xuyên, định kỳ, còn KTĐG tổng kết phải do nhà trường chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện lại chiếm ưu thế với 49,85% số người được hỏi (bảng 3.2). Bảng 3.2. Quan điểm về mối quan hệ giữa giảng dạy và kiểm tra, đánh giá Tổn g (%) Quan điểm Giải pháp 2.5 GV chịu trách nhiệm đối với các bài kiểm tra thƣờng xuyên trong quá trình dạy môn học và trƣờng/khoa tổ chức thi kết thúc môn học Trƣờng/khoa tổ chức kiểm tra thƣờng xuyên trong quá trình dạy môn học và thi kết thúc môn học GV đƣợc quyền chủ động xây dựng và thực hiện kế hoạch KTĐG môn học (kiểm tra thƣờng xuyên trong quá trình dạy môn học và thi kết thúc môn học) cho lớp môn học mà mình phụ trách và nộp điểm cho trƣờng Ý kiến tán thành của GV (%) Ý kiến tán thành của GV kiêm CBQL (%) Ý kiến tán thành của CBQL (%) Tổng (%)