KURD-1.QXD

Bản ghi

1 Ñàìóð ¹ 8 (140) 2002-éèñàí 26-îêòÿáðü 1992-éèñàí ÿíâàðäèëàé àêúàòçàâà ÖIÈ ÉÈ ÂÈ ËÅÐ ÌÀÄ HÈ ÑÀ ÈÊÜ ÐÀÐ Àçåp áàé æàí äèõú íè Ópó ñàò äèõú pàêü óí påêü èí àëàêú àÿp õú ñà íàp äàé íè ÿò àâà. È êàp êü èëèç àêú óäóí ïà òàë öiè éè èêü pàp äèí ïpî åêò íè ãü àçóp - íà âà. Àì ìà Àçåp áàé æàí äèí òà ëóêü ìè íèñ - òåpñòâî äè âè èí àñàñ íà ìà êü àáóë òà âóí ìàç äî - êó ìåíò äèç êú óë Ióã âàç æå äà. ÃÐÀHÒ ÃÓ ÄÀ Ìàñ 1000 ìàíàò È ÈË ÕÀÉÈ ÄÈÃÅ ß Hè äåp ëàíä äèí ãü óêó ìàò äè è påñ ïóá ëè êà ïà òàë à pà àâóí âàé 1,5 ìèë ëè îí åâ pî ãpàíò è ìóêü âà pà Àçåp áàé æàí äàë àãàêü äà. È ïó ëóí òàêü àò äàë äè õóü póüí ìà éè øàò äèç íè ýêî ëî ãèÿ - äèç òà ëóêü ñà áÿ çè ïpî åê òàp êü èëèç àêú óäóí ôè êèp äà êü óí âà. ÑÀÄ ËÀÃÜ ÀÉ Ìß ÐÅ ÊÀÒ ÕÕI âèø éè ñàí Ãà ëå påÿ äè Àçåp áàé æàí äèí êåôåð ïàòàí ðàéîíðèí ñå íÿò êàp pèí ýñå pàp ìà ñà ãó äàé êü èë äè âûñ òàâ êà òåø êèë àâóí âà. Èíà êà äèí õó äîæ íèê pè Ió ãóí âàé øè êè ëàp, êià pàñ äàë èëèòi íà âàé íå õè øàp, êú àäèì äå âèp - äèí áàp ìà êàp âà ìà ñà çàò Iàp àâà. Ìÿ på êàò Àâ - pà ñèÿ ôîí äó íèí âà Êú àôêú àç äà Áèç íåñ Âè ëèê Òó õó äàé Ìåp êåç äèí êóü ìåê äàë äè êü èëèç àêúóä çà âàé äè ÿ. Âûñ òàâ êà äà åá Øå êè, Çàêúàòà ëà, Êú óáà, Õà ìàç âà Èñ ìà èë ëû pà - éîí pàé òèp ñå íÿò êàp pèí 120 êü âàí ýñåp àâà. ÕÚÓÜ ÒIÓÜH ÂÀÕ ÒÓ HÀË ÝËß I ÄÀ Àëàé éè ñàí 27-îê òÿáp äèç è påñ ïóá ëè êà õúóü òióüí âàõ òó íàë ýëÿ I äà. Êü èë àêú óä äàé êñà - pè êú åéä èéèç âàé âàë, èì ãçàô âà æèá ëó êàp ÿ. Õúóü òióüí âàõ òó íàë ñÿò äèí 5.00-äàç ýëÿ Ióí ôè - êèp äà êü óí âà. Î ÍÀÑ ÏÈ ÑÀËÈ... ÃÜ ÀÉÈÔ ÆÅÇ ÓH À ÂÀÉ ßÐÃÚÀ... ÕÐÀÁ ÐÛÅ ËÅÇ ÃÈ HÛ...Ëåç ãè íû, ïî ëó àÿ ïîä êpåï ëå íèÿ, ñ áåñ ïpè ìåp íûì èññ òóï ëå íè åì íå îä íîê pàò íî ïû òà ëèñü èñ òîpã íóòü îá - pàò íî èç póê íà øèõ çà íÿ òóþ ëè íèþ è ïî çè öèþ... âçÿ ëè, íà êî íåö, íî âóþ ïî çè öèþ. 4-ãî èñ ëà äî pàññ âå òà àòà êî - âà ëè íàø ëå âûé ôëàíã, ñòà pà ÿñü åãî å påç óòå ñèñ òóþ âåp øè íó Êà pà-êþ pèíñ êîé ãî pû îáõ âà òèòü, íî ïå õî òà íà - øà îò ápî ñè ëà èõ çà çà âà ëû, çà êîè ìè íåï pèÿ òåëü çà ùè - ùàë ñÿ ñ påç âû àé íîþ ñòîé êîñòüþ... Îêî ëî ïî ëóä íÿ ëåç ãè íû íàñ òó ïè ëè îïÿòü ñèëü íû ìè ìàñ ñà ìè íà ñà ìûõ âåpõ íèõ âû ñî òàõ. Ìíî ãî èñ ëåí íîñòü ãîp öåâ, ñîá pàâ øèé â èñ ëå äî 4-õ òû ñÿ å ëî âåê, èñ êóññ íî ïpåä âî äè òåëü - ñòâóå ìûå Ðó òóëü ñêèì Àãà áå êîì è Àõ òûíñ êèì Øåéõ-Ìóë - ëîþ, õpàá pîñòü ñ êî òî pîé îíè âñòó ïà ëè ñ íà ìè áåñ ïpåñ - òàí íî â pó êî ïàø íûé áîé, ìîã ëè áûòü ïpåî äî ëå âàå ìû òîëü êî îò âàæ íîñòüþ, õpàá pîñòüþ íà øèõ âîéñê. Ïpè îò - à ÿí íîì ñîï pî òèâ ëå íèè íåï pèÿ òå ëÿ ïî òå pè íà øè... íå ìîã ëè áûòü ìà ëî âàæ íû. Ìû ïî òå pÿ ëè 12 îôè öå pîâ, 147 íèæ íèõ è íîâ, ìíî ãî ìè ëè öèî íå pîâ. Ïî òå pè ãîp öåâ äîñ - òèã ëà Ïëåí íûõ õî òÿ è âçÿ ëè ìû, íî îíè äà áû íå îñ - òà âàòü ñÿ æè âû ìè â íà øèõ pó êàõ, êèí æà ëà ìè pó áè ëèñü äî ïîñ ëåä íåé êàï ëè êpî âè... Èç pà ïîp òà ãå íå pà ëà Ôå çå. 5 èþ íÿ 1838 ãî äà. P. S. ïpå äà íèè ãî âî pèò ñÿ, òî â áîþ ñ ëåç ãè íà ìè ïî - ãèá ëî 1000 öàpñ êèõ ñîë äàò è îôè öå pîâ, à på êà Ñà ìóp ïîê - pû ëàñü çå ëå íû ìè ôó pàæ êà ìè. Àäàí òiâàp ëåç ãè õàëêü äè ãü è ñà àëèì äè âàé íè òàç òå æå äàé õüòèí èpñ, èëèì äèí íè pyüãü äèí êyü òÿãü òå æå äàé äåâ ëåò òyp è ìàøãü yp êà ìà ëýãü ëè Ãü àæè áåã Ãüàæè áå ãî âàõú ãà ëàç êú yøà êüàäà. Àäà yü ìyü päèí âàêú èàé - pèí, ãü àõú ñyçâè ëå pèí ÿö Ià pàé àêú àòyí, âè èí æåíã è âè ëèí âå çè - ôà êü åãü àë âè ëåë äè, ýõèp íå ôåñ - äàë äè êü èëèç àêú yäyí ïà òàë Ãüàæè áå ãàç ìyêü yâàé êyü ìåê ãà íà. Çyëåé õà äè è çypáà àëèì äèç êúàë ypàé êú àéãú yäàp âàë ãü åëå âè pè äà êü àò Iàí âà. Àì Ãü àæè áå - ãàí yü ìyü päèí þë äàø õü yíè ëàé ãú åé pè, àäàí æåíã è þë äàø íè òèp, äà ÿõ íè. Ñà âàõò yíäà è ñåé ëè øà èp ÑòIàë Ñyëåé ìà íà Ãü àæè áåã Çyëåé - õà äàë òàïø ypìèø íà êõü åíàé: Ãü àéèô æåç yí à âàé ÿpãúà, Ây çà âà çè ãú âå Iè âà õà? Ìè íåò õü yé, àí pyø Çyëåé õà, Âyíà õú ñàí õyüõ Ãü àæè áåã. Èíãüå, àäà Ãü àæè áåã õú ñàí õâå íàò Ià íè, àëà òàé àñèp äèí 30- éè ñà pà çà ìà íà äèí ãü àõú ñyçâè ëå - pè è Iå õè àëèì àäà âàé êúàêúyäíà âà Çyëåé õà âè íè påï - påñ ñèÿ äèê àêàò íà. Àì õà éè âà òàí ãà äàp íà Áàêy äèç àòy íèç ìàæáyp õü àíà. Ãçàô éè ñà pà àí äà ÿëàp À Ë À Ì À Ò Ä È H Ê À Ð Áó pÿ òèÿ äèí àãü àëè ÿp ëóãü óç òå æå äàé õü òèí ñà àëà ìàò äèí øàãü èä õü àí âà. 75 éèñ èí ëàé âè ëèê êó óê íà âàé äèí äèí påãü áåp - pè êàé ñà äàí, õàëê äèí çóp áà ìàà pèô èé pè êàé õü àéè ëà ìà Äà øè- Äîp æî Èòè ãè ëî âàí ñóp àõú àÿé ëà àãü àëè ÿp ïàãü àò Ià íà àìóêü íà âà. Àäàí æå ñåä êòióí òà âó íà, àâàé âàë àìàç ìà. Äà øè äèí òàí äàë âà õà - ìó íàë ñà ëå êå êü âàí íè àëà. Àäàë àëàé ïå êåp-êú èçèë äèí ïå påì âà ìåò Iå pàë òóí âàé âè ëè ëåí òà íè ñà ëà ìàò äèç àìà. Áóä äèçìäèç èê pàì àâóp ìó àë ëèì âè èí òià ëà áó íàë äè êü åëå - äèâ àö Ióp íà âàé ÿøèê äà êó óê íàé. Êü èë àêú óä äàé êñà pè ëóãü óç âàé - âàë, Äà øè äèí æå ñåä ñà ëà ìàò äèç õâåí âàé äà êü åë ÿ. Àì ìà èì ñà àêü âàí áåãü åì ôè êèp òóø âà ìà ñà ñå áåá íè àâà æå äè. Àãü àëèé pè Äà øè óÿõ õúõü àíà ìàä íè ïèí êü èëèâ õêâåp âàë ÿ ëóãü óç âà. àâàç ÿøà ìèø õü àéè äè øåãü ëè äè ýõèp íå ôåñ äàë äè Ãü. Ãü àæè áå ãî - âà êàé ôè êèpôàãü yì àây íà. Õàëêüäèç Ãü àæè áå ãàí êü èëåë àòàé ìyñè áàò pè êàé õà áàp ãyí, ãüàêúèêú àò âè íåë àêú yäyí ïà òàë âè pè àëàõú yíàp àây íà. Àäàí è àëàõú yípè êàé âà yü ìyü päè êàé Ñàìyp ãà çåò äè íè î åpê àï àây - íàé. Àäà è ãà çåò Iå õè ãü åâåñ - äàë äè êiåë äàé. Ãü àéèô õüè, ãè ëà è ìåpä äè øåãü ëè è àpà äà àìà. È ìyêü âà pà àäà Áàêy äà âè èí äyüíüÿ äå ãè øàp íà. Àë ëàãü äè pàãü ìåò àâ ypàé! Àêüóëíè ãóæ ñòõàÿð ÿ. Ëåçãè õàëêüäèí ìèñàë Ñàìyp

2 Ñàìóð ß âçÿ ëà â ðó êè ïå ðî è ïå ðå - ïîë íè ëàñü âîë íå íèÿ: Ñìî ãó ëè ïå ðå äàòü âñå áî ãàòñ òâî âíóò - ð å í í å ã î ìè ðà å ëî - âå êà-ó å - íî ãî-ïîý - òà-ïè ñà òå - ëÿ, ìîå ãî ó è ò å - ëÿ-íàñ - òàâ íè - êà?. È ñ ð à ç ó â ñ ï î ì í è ë à ñëî âà Õàç ðà òà Àëè î òîì, òî äëÿ å ëî âå êà ñà ìîå öåí íîå áî ãàòñ - òâî - óì, ñà ìûé âåð - íûé äðóã - ïðåê ðàñ - íûé õà ðàê òåð, ñà ìîå öåí íîå íàñ ëå äèå - íðàâñ òâåí íîñòü, ñà ìàÿ ïî ëåç íàÿ äî ðî ãà - äî - ðî ãà ñïðà âåä ëè âîñ òè, ñà ìàÿ âû ñî êàÿ åñòü - íàó êà. Âñå ìè ýòè ìè êà åñò âà ìè îá ëà äà åò Àæ äàð Àãà åâ, äîê òîð ïå äà ãî ãè åñ êèõ íà óê, ïðî ôåñ ñîð. Àæ äàð ìó - àë ëèì íå ïîâ òî ðè ìûé íàñ òàâ íèê ñâî èõ äèñ - ñåð òàí òîâ, ñòó äåí òîâ, ìà ãèñò ðîâ, êî òî ðûé îá ëà äà åò ïðî ôåñ ñèî íàëü íîé ñïî ñîá - íîñòüþ âëè ÿòü íà ôîð ìè ðî âà íèå èõ ëè íîñ òè, ãðàæ äàíñ êîé ïî çè - öèè â æèç íè, â âû áî ðå ïðà âèëü - íî ãî ïó òè êàê ó è òå ëÿ, å ëî âå êà. Ê íå ìó, êàê ê ïðåä ñå äà òå ëþ Ñî - âå òà Îá ðà çî âà íèÿ Àçåð áàéä æà - íà, îá ðà ùà þò ñÿ âñå ðå ãèî íû êðàÿ: êòî çà äîá ðûì ñî âå òîì èëè ìóä ðûì ñëî âîì, êòî ñ ïðîñü áîé èëè æà ëî áîé, èëè æå çà ïå äà ãî - ãè åñ êîé êîí ñóëü òà öè åé. Êàæ äàÿ áå ñå äà ñ íèì - ýòî áîëü øàÿ øêî - ëà, êî òî ðàÿ ñå åò äîá ðûå ñå ìå íà â ñåðä öå êàæ äî ãî èç íèõ, ïî ìî ãà - åò èì îñîç íàòü ñå áÿ àñ òè öåé åäè íî ãî å ëî âå åñò âà. Îí íà ðåä êîñòü èí òåð íà öèî íàëü íûé å - ëî âåê. Çíàþ, ñëî âî èí òåð íà öèî - íà ëèñò ñå ãîä íÿ íå â ìî äå, õî òÿ îíî åùå íå èñ åð ïà ëî ñâîå ãî çíà å íèÿ áûòü ìè ðî ëþ áè âûì. Ìî æåò ïîý òî ìó ñðå äè åãî äèñ - ñåð òàí òîâ èñ ëÿò ñÿ ïðåäñ òà âè òå - ëè ðàç íûõ íà ðî äîâ: òþð êè, ëåç - ãè íû, êþð äû, òà ëû øè è äð. Àæ äàð Àãà åâ - çàñ ëó æåí íûé ó è òåëü âñåõ ó è òå ëåé ïî ìî ãà åò èì â ñî âåð øåíñ òâî âà íèè ïå äà ãî - ãè åñ êîé äåÿ òåëü íîñ òè ïó òåì ïðî âå äå íèÿ òåî ðå òè êî-ïðàê òè - åñ êèõ ñå ìè íà ðîâ äëÿ íèõ. Òàê, â Ãó ñà ðàõ ñðå äè ó è òå ëåé îá ùå îá - ðà çî âà òåëü íûõ øêîë îí îð ãà íè çî - âàë êîí ñóëü òà òèâ íûå çà íÿ òèÿ ïî ó åá íî ìó ïðî öåñ ñó. Ñ Ãó ñàðñ êèì ðà éî íîì ïðî ôåñ ñî ðà Àæ äà ðà Àãàå âà ñâÿ çû âà åò ìíî ãîå, âêëþ - àÿ åãî íå îò ðà çè ìî-ïî ëåç íûå òðà âû, ñïî ñîáñ òâóþ ùèå âîë øåá - íî-áûñò ðî ìó îç äî ðîâ ëå íèþ îð ãà - íèç ìà å ëî âå êà, âîñ õè ùà åò èñ - òûé âîç äóõ, èñ òàÿ ðîä íè êî âàÿ âî äà, îá ëà äàþ ùàÿ ó äîò - âîð íîé ñè - ëîé äîë ãî ëå òèÿ å ëî âå åñ êîé æèç íè. Àæ äàð Àãà åâ ýòó ïðè ðîä - íóþ èñ òî òó îòîæ äåñò âëÿ åò ñ èñ - òî òîé äó øè ëåç ãè íîâ, ñðå äè êî òî - ðûõ ó íå ãî íå ìà ëî äðó çåé, ñ êî òî - ðû ìè îí ó èë ñÿ, èìåë è èìå åò òâîð åñ êèé ñî þç, ðà áî òàë è ðà áî - òà åò. Îäèí èç íèõ - ïî êîé íûé Íåé ìåò Íåé ìå òîâ, ãëó áî êîó âà - æàå ìûé ïå äà ãîã, âû ñî êî öå íèë äåÿ òåëü íîñòü Àæ äà ðà Àãàå âà è äåð æàë ñâÿçü ñ íèì â íà ó íîé ðà - áî òå. Â ñâîå âðå ìÿ Àæ äàð ìó àë - ëèì, êàê íà ó íûé ðå äàê òîð, ïî ìîã Íåé ìåòó Íåé ìå òî âó è Ñåá ðè Áà - áàå âó â èç äà íèè êíè ãè Ðàç âè òèå íà ðîä íî ãî îá ðà çî âà íèÿ â Ãó ñà - ðàõ, îò äàâ èì àð õèâ íûå ìà òå ðèà - ëû îá ýòîì. Èç âåñò íûé ïî ýò Êå - ëåí òåð Êå ëåí òåð ëè, ó è òåëü Ãó - ñàðñ êîé øêî ëû ¹ 3 Àðèô Àëè - âåð äè åâ áû ëè åãî ñòó äåí åñ êè ìè äðóçü ÿìè, ñ êî òî ðû ìè îí è ïî íàñ òîÿ ùåå âðå ìÿ ïîä äåð æè âà åò äðó æåñ êèå îò íî øå íèÿ. Ïðî ôåñ ñîð Àæ äàð Àãà åâ ïîñ - òî ÿí íûé è òà òåëü ãà çå òû Ñà - ìóð. Åãî èí òå ðå ñó þò ïè ñà òå ëè è ïîý òû, à òàê æå òðà äè öèè è îáû - àè ýòî ãî íà ðî äà, óâà æà åò èõ ãîð ñêèé çà êîí - áûòü âåð íûì ñâî èì ãî ðàì. Ïî òî ìó òî ñàì îí âñåã äà âå ðåí äðóæ áå, ñëî âó, äå - ëó. Õî ó îò ìå òèòü åùå îä íó îñî - áåí íîñòü õà ðàê òå ðà ýòî ãî å ëî - âå êà - óìå íèå ðàñ ïîç íà âàòü äîá - ðî æå ëà òåëü íûõ ëþäåé. Àæ äàð ìó àë ëèì â áå ñå äå ñ å ëî âå êîì â òå å íèå ìè íóò ìî æåò âû - èñ ëèòü åãî èí òåë ëåêò, óðî âåíü êóëü òó ðû. Îí íè êîã äà íå ïîç âî - ëÿ åò ñå áå óìî ëÿòü äîñ òî èíñ òâà äðó ãèõ ëþ äåé, íî ïðè ýòîì - ïðÿ - ìî ëè íå åí, î åíü ïðèí öè ïèà ëåí. Ïðî ôåñ ñîð Àæ äàð Àãà åâ äàâ íî çà íè ìà åò - ñÿ ïå äà - ãî ãè åñ - êîé íàó - êîé è ÿâ ëÿ - åò ñÿ îä íèì èç â å ä ó ù è õ ñïåöèàëèñòîâ ýòîé îá ëàñ òè. Çà íèì áî ëåå 30-òè ìî íîã ðà ôèé, êíèã, ó åá íè êîâ, áî ëåå 600 ñòà òåé, êî òî ðûå èç äà íû â ðàç íûõ ãî ðî äàõ: Ìîñê - âå, Óëü ÿíîâñ êå, Ìèíñ êå, Óôå, Êèå âå, Òáè ëè ñè... Ãëàâ íîå íà ó íîå íàï - ðàâ ëå íèå åãî äåÿ òåëü - íîñ òè - èçó å íèå èñ òî - ðèè îá ðà çî âà íèÿ è ïå - äà ãî ãè åñ êîé ìûñ ëè. Îñ íîâ íàÿ ïðîá ëå ìà åãî èññ ëå äî âà òåëü ñêîé ðà - áî òû - ôîð ìè ðî âà íèå ëè íîñ òè. Îí èññ ëå äî - âàë èäåè ïå äà ãî ãè åñ - êèõ âçãëÿ äîâ ðàç íûõ ïå - äà ãî ãîâ è ôè ëî ñî ôîâ: Ì.Àâ õà äè, Í.Òó ñè, Ì.Ñèä ãè, Ì.Ôè çó ëè, Ô.Àãà çà äå è ìíî ãèõ äðó ãèõ. Íåêîòîðûå î åðêè èç åãî òðó äîâ èç äàíû â îä íîé èç åãî ïîñ ëåä íèõ êíèã Íà øà ïå äà ãî ãè åñ êàÿ ìûñëü: â å ðà, ñå ãîä íÿ, (Áà êó, 2002). Îí ÿâ ëÿ åò ñÿ îä íèì èç àâ òî ðîâ êíèã: Àí òî ëî ãèÿ ïå äà ãî ãè åñ êîé ìûñ - ëè Àçåð áàéä æà íà, (Ìîñê âà, 1989 ã.); Ïå äà ãî ãè êà (Áà êó, 1993 ã.), êî òî ðûå èã ðà þò çíà è - ìî-áîëü øóþ íà ó íóþ ðîëü â îá - ëàñ òè ïå äà ãî ãè êè. Çà çàñ ëó ãè â ðàç âè òèè ïå äà ãî ãè åñ êîé íàó êè ïðî ôåñ ñîð Àæ äàð Àãà åâ óäîñ òî - åí ïðå ìèè èìå íè àêà äå ìè êà Ì.Ìåõ òè çà äå. Àæ äàð Àãà åâ - òà - ëàíò ëè âûé ïî ýò è çà ìå à òåëü íûé äåòñ êèé ïè ñà òåëü, ÿâ ëÿ åò ñÿ ëàó - ðåà òîì âûñ øåé õó äî æåñò âåí íîé íàã ðà äû Àðàç, ëå íîì Ñîþ çà ïè ñàòåëåé Àçåð áàéä æà íà, ëå - íîì Ñîþ çà æóð íà ëèñ òîâ Àçåð - áàéä æà íà. Ïðî ôåñ ñîð Àæ äàð Àãà åâ íå - óñ òàí íî ñëó æèò ïå äà ãî ãè åñ êîé íàó êå. Ýòó ñòàòüþ ÿ ïîñ âÿ ùàþ ñâîå ìó ëþ áè ìî ìó ó è òå ëþ - íàñ - òàâ íè êó â åñòü åãî 65-ëåòíåãî þáè ëåÿ; è õî ó çà âåð øèòü åå ñëî âà ìè Õàç ðà òà Àëè: ß áó äó ðà - áîì òî ãî, êòî íàó èò ìå íÿ õî òÿ áû îä íîé áóê âå. ß áëà ãî äà ðþ Àë ëà õà çà íà ó íî è íðàâñ òâåí íî áî ãà òî ãî å ëî âå êà, îòê ðûâ øå ãî ìíå áîëü øèå âî ðî òà â ìèð íàó êè, íàó èâ øå ãî ïî íè ìàòü è ëþ áèòü ýòîò ìèð. Íè ãÿð ÌÓ ÐÀ ÄÎ ÂÀ, êàí äè äàò ïå äà ãî ãè åñ êèõ íà óê,íà ó íûé ñîò ðóä íèê Èíñ òè òó òà Ïðîá ëåì Îá ðà çî âà íèÿ Àçåð áàéä æàíñ êîé Ðåñ ïóá ëè êè. ÍÅ ÏÎÂ ÒÎ ÐÈ ÌÛÉ Å ËÎ ÂÅÊ, Ó Å ÍÛÉ Î ä í è ì è ç ó â à æ à å - ì û õ ï p å ï î ä à â à ò å - ë å é Á à ê è í ñ ê î ã î ô è - ë è à ë à Ä Ã Ó ÿ â ë ÿ å ò ñ ÿ À ç à ä Ø è p à ë è ç à ä å. Î ê î í è â â ã î - ä ó À Ã Ó, î í p à á î ò à ë â î ì í î ã è õ ì å ñ ò à õ, è ñ ï û - ò û â à ÿ ñ â î è ç í à í è ÿ, ï p è ì å í ÿ ÿ è õ í à ï p à ê - ò è ê å, ò å ì ñ à ì û ì í à - ê à ï ë è â à ÿ î ã p î ì í û é ï p å ï î ä à â à ò å ë ü ñ ê è é è æ ó p í à ë è ñ ò ñ ê è é î ï û ò. Î í ñ î ò p ó ä í è à ë â p å ñ - ï ó á ë è ê à í ñ ê è õ ã à ç å ò à õ Á à ê ó, Á à ê è í ñ ê è é p à á î è é. Ç à ò å ì á û ë ï p è ã ë à ø å í ä ë ÿ ï p å ï î - ä à â à ò å ë ü ñ ê î é p à á î ò û â Á Ã Ó, ã ä å è ç à ù è ò è ë ê à í ä è ä à ò ñ ê ó þ ä è ñ ñ å p - ò à ö è þ ï î p ó ñ ñ ê î é ë è - ò å p à ò ó p å. Î í á û ë p å - ä à ê ò î p î ì ï î ï ó ë ÿ p í î é ê í è ã è À p õ è ò å ê ò ó p í à ÿ ý í ö è ê ë î ï å ä è ÿ Á à ê ó. Ï î ñ ë å ä í è å ã î ä û À ç à ä ì ó à ë ë è ì p à á î ò à - å ò â Ä Ã Ó, ã ä å ï p å ï î - ä à à å ò ò å î p è þ è è ñ ò î - p è þ p ó ñ ñ ê î é ë è ò å p à ò ó - p û, â å ä å ò ñ ï å ö ê ó p ñ û. À ê ò ó à ë ü í û å í à ñ å é ä å í ü ï p î á ë å ì û ë è ò å - p à ò ó p û è ë è ò å p à ò ó p î - â å ä å í è ÿ ì î æ í î ó â è - ä å ò ü â å ã î ñ ò à ò ü ÿ õ í à ñ ò p à í è ö à õ ã à ç å ò Ý ë ì è Ñ à ì ó p. Ã ë à â í î é å ã î ã î p ä î ñ ò ü þ ÿ â ë ÿ å ò - ñ ÿ í à ë è è å î ã p î ì í î é á è á ë è î ò å ê è, í à ñ è ò û - â à þ ù å é í å ñ ê î ë ü ê î ò û - ñ ÿ ê í è ã. À ç à ä ì ó à ë ë è ì â î ï - ë î ù å í è å è ä å à ë à í à ñ - ò î ÿ ù å ã î ï p å ï î ä à â à ò å - ë ÿ. Â ñ â î å é ï p å ï î ä à - â à ò å ë ü ñ ê î é ä å ÿ ò å ë ü - í î ñ ò è î í ï î ë í î ñ ò ü þ ï p è ä å p æ è â à å ò ñ ÿ è ç p å - å í è ÿ â å ë è ê î ã î ï å ä à - ã î ã à Ì à ê à p å í ê î î ò î ì, ò î þ ì î p - ë ó - ø è é ï î ì î ù í è ê ï p å ï î - ä à â à ò å ë ÿ. Ï î ì í þ, ê à ê í à l l ê ó p ñ å À ç à ä ì ó à ë - ë è ì í à ï è ñ à ë í à í à ñ ë å ã ê è å, â å ñ å ë û å ý ï è ã - p à ì ì û. H à å ã î ç à í ÿ ò è - ÿ õ â ñ ÿ ñ ê î â à í í î ñ ò ü ñ ò ó ä å í ò î â è ñ å ç à å ò, ñ î ç ä à å ò ñ ÿ ò å ï ë à ÿ, á ë à ã î ï p è ÿ ò í à ÿ à ò ì î ñ - ÂËÞÁ ËÅH HÛÉ... Â ÏÐÎ ÔÅÑ ÑÈÞ ô å p à. Â ê à æ ä î ì å ë î â å ê å â û ñ ò ó ï à þ ò 2 ë è í î ñ ò è - ë è í î ñ ò ü î á ù å ñ ò â å í - í î ã î ä å ÿ ò å ë ÿ è ï p î ñ - ò î å ë î â å ê à ñ î ñ â î é ñ - ò â å í í û ì è å ì ó ñ ë à á î ñ - ò ÿ ì è è ï p î á ë å ì à ì è. Õ î ò ÿ ë è í î ñ ò ü À ç à ä ì ó à ë ë è ì à è ï p î ï è ò à í à ñ â î å é p à á î ò î é, ï î ä ý ò î é ï p å ï î ä à â à ò å ë ü - ñ ê î é ë è è í î é í å ò p ó ä - í î p à ç ã ë ÿ ä å ò ü ó ò ê î ã î, â í è ì à ò å ë ü í î ã î, ä î á - p î æ å ë à ò å ë ü í î ã î å ë î - â å ê à. Â í å ì ò p ó ä í î ó ã à ä à ò ü ä î ì à ø í å å í à ñ ò p î å í è å. H à ä í ÿ õ À ç à ä ì ó à ë - ë è ì ó è ñ ï î ë í è ë î ñ ü 5 0 ë å ò. Â ñ â ÿ ç è ñ þ á è ë å - å ì, î í í à ã p à æ ä å í Ï î - å ò í î é ã p à ì î ò î é Ì è - í è ñ ò å p ñ ò â à Î á p à ç î - â à í è ÿ Ð î ñ ñ è è è p ó ê î - â î ä ñ ò â à Ä Ã Ó. Æ å ë à å ì å ì ó â ñ ÿ å ñ ê è õ á ë à ã è ç ä î p î â ü ÿ. Ãþë ëþ ÀÁ ÄÓ ÐÀÕ ÌÀ HÎ ÂÀ. Ýòà õðóï êàÿ âîñ - òî íàÿ äå âóø êà ïî åò íà ìíî ãèõ ÿçû êàõ ìè ðà, ÿâ ëÿ åò ñÿ óáåæ äåí íîé âå ãå òà ðè - àí êîé âîò óæå 4 ãî äà. Ñ äåòñ êîé íå ïîñ ðåäñ òâåí - íîñòüþ îíà ðàñ ñóæ äà åò î âûñ øèõ ìà òå ðè ÿõ è ñ è òà åò, òî êàæ äàÿ ìå òà äîëæ íà îáÿ çà - òåëü íî ñáû âàòü ñÿ. Äî êà - çà òåëü ñòâîì òî ìó ñëó - æèò íå äàâ íÿÿ ïðåìü åðà åå øîó-ïðîã ðàì ìû Ãî- ðÿ èå çâåç äû âîñ òî êà. - Ðî ìå ëÿ, ó âàñ î åíü íåî áû íîå èìÿ. òî îíî îç íà - à åò? - Â Ñè ðèè åñòü òà êàÿ ðå êà Ðî ìå ëÿ è åå íàç - âà íèå ïå ðå - âî äèò ñÿ êàê ñâÿ òàÿ. - Ðàññ ê à æ è ò å íåì íî ãî î ñå áå. - Ïî íà - ö è î í à ë ü - íîñ òè ÿ ëåç - ãèí êà, äî 12 ëåò æè ëà â Àçåð áàéä - æà íå, à ïî - òîì ìû âñåé ñåìü åé ïå - Èñê ðåí íà ñêîðáü òî ãî, êòî ïëà åò âòàé íå. ÁÀÉ ÐÎÍ ðåå õà ëè â Òâåðü. Çäåñü ÿ îêîí è ëà øêî ëó è ìó çû êàëü - íî-ïå äà ãî ãè åñ êîå ó è ëè ùå. Áû ëà ñî ëèñò êîé ãðóï ïû Îà - çèñ â ãî äàõ. Íàñ 5 å - ëî âåê; ïî ìè ìî ñâî èõ ïå ñåí â íà øåì èñ ïîë íå íèè áû ëè êîì - ïî çè öèè èç ðå ïåð òóà ðà î åíü ïî ïó ëÿð íîé òîã äà ãðóï ïû Ìè ðàæ. Âûñ òó ïà ëè íà âñå - âîç ìîæ íûõ ïðàçä íè êàõ, íà Äíÿõ ãî ðî äà. À ïî òîì ìå íÿ ïî õè òèë áó äó ùèé ìóæ, ðî äè - òå ëè áû ëè â øî êå. ß óø ëà â êîì ìåð öèþ, ðî äè ëà ñû íà ñ êðà ñè âûì èìå íåì Ðîà ìåëü. - È êàê æå äàëü øå ðàç âè âà ëèñü ñî áû òèÿ? - À ïî òîì ìíå âñå íà äîå - ëî: ÿ ðàç âå ëàñü ñ ìó æåì è óå - õà ëà íà 4 ãî äà ê îò öó âî Âëà - äè ìèð. È âîò ÿ âåð íó ëàñü â 2000 ãî äó â Òâåðü â ÄÊ Õèì - âî ëîê íî è ñïóñ òÿ ãîä ñòà ëà ìó çû êàëü íûì ðó êî âî äè òå ëåì ãðóï ïû âîñ òî íî-àçè àòñ êîé ìó çû êè Ñòðàí íè êè, ñòà ëà äó ìàòü î ñîëü íîé êàðü åðå. "ÌÎÈ ÏÅÑÍÈ ÊÀÑÀÞÒÑß ÁÎËÜØÅ ÍÅÁÅÑÍÛÕ ÄÅË" Ìîé ñòàð øèé áðàò (íàñ èç äå - òåé â ñåìüå ïÿ òå ðî) áûë êà òå - ãî ðè åñ êè ïðî òèâ òî ãî, òî áû ÿ èìå ëà õîòü êà êîå-òî îò íî - øå íèå ê øîó-áèç íå ñó, íî óâè - äåâ ìîþ ñòðàñòü ê ìó çû êå îí ñîã ëà ñèë ñÿ ìíå ïî ìî ü. - Ðî ìå ëÿ, òî âû ñêà æå òå î ñâî èõ ìó çû êàëü íûõ ïðèñò ðàñ òè ÿõ? - ß î åíü ëþá ëþ ïåòü íà ëåç ãèíñ êîì, òó ðåö êîì, èí - äèéñ êîì ÿçû êàõ. Î åíü àñ òî ñî è íÿþ ñðà çó è ìó çû êó, è ñëî âà, êî òî ðûå ïå ðå âî æó íà ýòè ÿçû êè. Òàê æå ÿ ïîþ íà àçåð áàéä æàíñ êîì, àðàáñ êîì, ïåð ñèäñ êîì, èðàíñ êîì. Ïðîñ - òî îáî æàþ ýò íè åñ êîå íàï - ðàâ ëå íèå - òè áåòñ êàÿ, áóä - äèñò ñêàÿ, èí äèéñ êàÿ êëàñ ñè - åñ êàÿ ìó çû êà. Ñîâ ñåì íå - äàâ íî ìû âûñ òó ïà ëè íà îòê - ðû òèè êëó áà Êóëü òó ðà ñ òè - áåòñ êîé êîì ïî çè öè åé Âóð - äà íàé, êî òî ðàÿ áû ëà âêëþ å - íà â øîó-ïðîã ðàì ìó. -Ðàññ êà æè òå î âà øèõ óäàâ øèõ ñÿ íà ïî ëåî íîâñ êèõ ïëà íàõ - ïîñ òà âèòü â Òâå ðè ïåð âîå âîñ òî íîå øîó. - Ýòà èäåÿ âîç íèê ëà ó ìå - íÿ ïîñ ëå Íî âî ãî ãî äà. ß ïî - äå ëè ëàñü åþ ñ Ìà ðè íîé Áðû - íî âîé, ðó êî âî äè òå ëåì àí - ñàìá ëÿ èí äèéñ êèõ è âîñ òî - íûõ òàí öåâ Áõà ðàò, è ìû íà - à ëè ïðåò âî ðÿòü ýòîò çà ìû - ñåë â æèçíü. Ìíî ãèå òà ëàíò - ëè âûå òâåðñ êèå êîë ëåê òè âû è ëó øèå òàí öå âàëü íûå ïà ðû ãî ðî äà ïîø ëè íàì íàâñ òðå ó. Äå ëî îñ òà âà ëîñü çà ñïîí ñî - ðà ìè: íà èõ ïî èñ êè óø ëî îêî - ëî òðåõ ìå ñÿ öåâ. Â èòî ãå íàì óëûá íó ëàñü óäà à: øîó ñîñòîÿëîñü. - Âà øè áå çóì íî êðà ñè âûå ïåñ íè, çâó àâ øèå â øîó-ïðîã ðàì ìå, â îñ íîâ íîì áû ëè ãðóñò íû ìè, à â æèç íè âû î åíü âå ñå ëûé å ëî âåê. Ïî å ìó? - Äà, ýòî òàê. Íà âåð íîå, òî, òî íå óñò ðàè âà åò ìå íÿ â æèç íè, â å ëî âå åñ êèõ îò íî - øå íè ÿõ, ÿ å ðåç ñâîþ äó øó âû ðà æàþ â ìó çû êå. - Î åì âû äó ìàå òå, êîã äà ñòîè òå íà ñöå íå è ïîå òå? - ß îùó ùàþ íå áåñ íóþ ñè - ëó. ß äó ìàþ î òîì, òî áû ëþ - äè íè êîã äà íå ðàç ëó à - ëèñü, òî áû ñ ëþ áîâüþ îò íî - ñè ëèñü äðóã ê äðó ãó, òî áû íå äå ëè ëè ñå áÿ íà ñâî èõ è ó - æèõ. Â òà êèå ìî ìåí òû ÿ ñëîâ - íî óâñ òâóþ ñå áÿ ìåæ äó íå - áîì è çåì ëåé, íî è ìîè ïåñ - íè êà ñà þò ñÿ áîëü øå íå áåñ - íûõ äåë. - À êà êîé, íà òâîé âçãëÿä, èç âñåõ âîñ òî íûõ ÿçû êîâ ñà ìûé êðà ñè âûé? -Ëåç ãèíñ êèé. - Âà øè äàëü íåé øèå ïëà íû? - Õî ó ïåòü íà âñåõ ÿçû êàõ ìè ðà, ïðèâ ëå êàòü ñèëü íûå êîë ëåê òè âû ê ñîâ ìåñò íî ìó ñîò ðóä íè åñò âó, âûé òè íà Ìîñê âó ñ âîñ òî íîé ïðîã ðàì - ìîé. - Âà øà ìå òà? - Ðî äèòü åùå äâîèõ ñû íî - âåé. À âî îá ùå ÿ õî ó ðàç áî ãà - òåòü, òî áû ïî ìî ãàòü äðó ãèì. - Ðî ìå ëÿ, åñ ëè îõà ðàê òå ðè çî âàòü âñþ âîñ òî íóþ ìó çû êó îä íèì ñëî âîì, òî ýòî ñëî âî áû ëî áû... - Ôè ëî ñî ôèÿ! Åëå íà ÄÅ ÌÈ ÍÀ

3 Ñàìóð Õÿáÿðëÿð Å ÐÈ ËÈØ ÄßÍ ÃÎÐ ÕÓÐ ËÀÐ ÍÀ ÒÎ þë êÿ ëÿ ðè íèí ßô ãà íûñ òàí ÿìÿ ëèé éà òû óüóð ñóç ëó üà äö àð îë ìàã äà äûð. ÁÌÒ-íèí ìàí äà òû èëÿ Áþ éöê Áðè òà íè éà íûí, Èñ âå ðÿ íèí, Èòà ëè éà íûí, Òöð êè éÿ íèí âÿ Àë ìà íè éà íûí áó - ðà äà éåð ëÿø äè ðèë ìèø 4700 ÿñ ýÿ ðè èñ ëàì éà - ðàã ëû ëà ðû èëÿ àõû ðà äÿê ìö áà ðè çÿ àïàð ìàã - äà àúèç äèð. ÀÁØ ÿñ ýÿð ëÿ ðè êö ÿ ëÿð äÿ áå ëÿ êå øèê ÿê - ìÿê èñ òÿ ìèð, áó íó òÿù ëö êÿ ëè ùå ñàá åäèð ëÿð. Ãÿð áèí åòè ðàô åò äè éè êè ìè, ÀÁØ þçö íöí äþ éöø ãà áè ëèé éÿ òè íÿ ìà ëèê ñå ìÿ ùèñ ñÿ ëÿ ðè íè Èðàã ëà ìö ùà ðè áÿ éÿ ñÿ ôÿð áÿð åò ñÿ, ßô ãà íûñ òàí äà âÿ çèé éÿ òè íÿ çà ðÿò àë òûí äà ñàõ ëà ìàã ÿ òèí îëà úàã. Èí äè þë êÿ íèí ùÿð éå ðèí äÿ òà ëèá ëÿ ðèí Àë-Êàéä ëÿ áèð ëèê äÿ åâ ðè ëè øÿ ùà çûð ëàø ìà ñûí - äàí ñþù áÿò ýå äèð. Ñöëù ìÿ ðàì ëû ãöâ âÿ ëÿð ÿí îõ áó åâ ðè ëèø äÿí ãîð õóð ëàð. ÈÍ ÄÀËÜÀÑÛ ÒßÙËÖÊßËÈÄÈÐ Ùÿð èë ìèí ëÿð ëÿ òÿù ëö êÿ ëè ÿé ëÿí úÿ ùÿ âÿñ - êà ðû Øàí õàé äàí 100 ìèë àðà ëû äà àõàí à éûí íÿ ùÿíý äàë üà ëà ðû íà áàõ ìàã ö öí è íÿ ñÿ - ôÿð åäèð. Áó èë à éûí äàë üà ëà ðû âàõ òûí äàí ÿâ - âÿë øà ùÿ ãàë õûá. Éöç ëÿð ëÿ àäàì áåø ìÿð òÿ - áÿ ëè åâ ùöí äöð ëö éöí äÿ îëàí äàë üà ëà ðûí àë òûí - äà ãà ëûá. Äàë üà ëàð ñà ùèë ãóð üó ëà ðû íû âÿ éöç - ëÿð ëÿ áà ëûã û ãà éûã ëà ðû íû ñó éóí àë òû íà àïà ðûá. Úà íû íû ãóð òàð ìàã èñ òÿ éÿí 300 ìèí àäàì åâèí äÿí äè äÿð ýèí äö øöá. ÌÀ ÉÎÐ ÊÀ ÄÀ ÁÀ ÇÀ Éàé äà Èñ ïà íè éà íûí Ìà éîð êà àäà ñûí äà äèí úÿë ìèø òó ðèñò ëÿ ðèí ôèê ðèí úÿ íà ìÿ ëóì ó àí îá éåêò ëÿð áó ðà íû þç ëÿ ðè íèí òÿä ãè ãàò áà çà ñû - íà å âè ðèá. Ñó éà áàø âó ðàí ëàð äÿ íè çèí äÿ ðèí - ëè éèí äÿí ìå òàë ñÿñ ëÿ ðè íèí ýÿë äè éè íè áèë äèð ìèø - ëÿð. Îí ëà ðûí çÿí íè íÿ ýþ ðÿ áó ðà äà, äÿ íè çèí äè áèí äÿ ó àí íà ìÿ ëóì îá éåêò ëÿ ðèí ñó àë òû áà çà ñû éåð ëÿ øèð. ÉÀ ÏÎÍ ÌÈË ÉÎ ÍÅ ÐÈ ÍÈÍ Ãß ÐÀ ÐÛ 1989-úö èë äÿ Ìèð îð áè òàë ñòàí ñè éà ñû íà êþ ìÿê ìÿã ñÿ äè ëÿ þç úè áèí äÿí 10 ìèë éîí äîë ëàð ïóë âåð ìèø 66 éàø ëû éà ïîí ìèë éî íå ðè Éó òà êå Õî ðèç þì ðö íöí ãà ëàí ùèñ ñÿ ñè íè Ðó ñè - éà äà éà øà ìà üû ãÿ ðà ðà àëûá. Ùà çûð äà î, Èð - êóòñ êäà Õðó øîâ äþâ ðö íöí ëà éè ùÿ ñè èëÿ òè êèë - ìèø áè íà íûí 3-úö ìÿð òÿ áÿ ñèí äÿ àäè âÿ òÿí - äàø êè ìè éà øà éûð. Õî ðè çèí Èð êóòñ êè íè ñå ìÿ ñè òÿ ñà äö ôè äå éèë. Îíóí ôèê ðèí úÿ Èð êóòñê Ìîñê âà èëÿ Òî êèî íóí îð òà ñûí äà éåð ëÿ øèð. Ë Å Í È Í È Í Ã Û Ç Û Ë Ë À Ð Û Ðîñ òîâ äàë üûú ëà ðû Ãà ðà äÿ íè çèí äè áèí äÿ Ëå íè íèí ãû çûë ëà ðû íû òà ïûá. Âàõ òè ëÿ Ëå íèí ýÿíú Ñî âåò ëÿð þë êÿ ñè íèí ýÿ ìè ëÿ ðè íèí Àí òàí òà ãî øóí ëà ðû íûí ÿëè íÿ êå ìÿ ìÿ ñè ö öí Íî âî - ðîñ ñèéñê éà õûí ëû üûí äà 12 åñ ìè íåò ñèí áà òû ðûë - ìà ñû íà ýþñ òÿ ðèø âåð ìèø äè. Ñîí ðà êû èë ëÿð äÿ Ñî âåò äþâ ëÿ òè íè áó ýÿ ìè - ëÿð äÿí éàë íûç áè ðè - Ñî âåòñ êà éà Ðîñ ñè éà ìà ðàã ëàí äûð ìûø äûð. Ëà êèí ýÿ ìè íè òàï ìàã ìöì êöí îë ìà ìûø äûð. Áó ýÿ ìè äÿ èí ýè ëèñ ëÿð - äÿí ÿëÿ êå è ðèë ìèø îõ ëó ãû çûë âàð èäè. Ýÿ ìè òîð ïå äî ëà ðûí àòÿ øèí äÿí ïàð à-ïàð à îë äó - üó íà ýþ ðÿ òà ïûë ìà ìûø äûð. Îíóí ïàð à ëàí - ìûø ãà ëûã ëà ðû íû àø êàð åäÿí Ðîñ òîâ äàë üûú ëà ðû ùÿ ëÿ ëèê äÿ íè çèí äè áèí äÿí áèð ñóì êà ãû çûë û - õàð ìûø ëàð. Ïß ËßÍÝ ËßÐ ÃÈ ÑÀÑ ÀËÛÐ Ñîí âàõò ëàð áåí ãàë ïÿ ëÿíý ëÿ ðè èí ñàí ëà ðà äà ùà òåç-òåç ùö úöì åäèð. Çî ëàã ëû ëàð ö -äþðä àé ÿð çèí äÿ 40-äàí îõ àäà ìû ïàð à ëà éûá. Ìö òÿ õÿñ ñèñ ëÿ ðèí ôèê ðèí úÿ ïÿ ëÿíý ëÿð èí ñàí ëàð - äàí ãè ñàñ àëûð. Áåí ãàë ïÿ ëÿíý ëÿ ðè äöí éà íûí ÿí èðè âÿ ÿí ãÿ øÿíý äÿ ðè ëè ùåé âàí ëà ðû äûð. Áðà êîí éåð ëÿð îí ëà ðû îâ ëà éûá äÿ ðè ëÿ ðè íè áà ùà ãèé ìÿ òÿ ñà òûð ëàð. èí ëè ëÿð ïÿ ëÿíý ëÿ ðèí è à ëà òû - íà èêè ãàò àð òûã ïóë âå ðèð ëÿð. öí êè ùåé âà íûí è à ëà òûí äàí íà äèð äÿð ìàí ëàð ùà çûð ëà éûð ëàð. Ýÿ ëèð ùÿ ðèñ ëÿ ðè áåí ãàë ïÿ ëÿíý ëÿ ðè íè îâ ëà - ìàã ö öí áö òöí âà ñè òÿ ëÿð äÿí èñ òè ôà äÿ åäèð - ëÿð. ßýÿð þòÿí ÿñ ðèí 90-úû èë ëÿ ðè íèí îð òà ëà ðûí - äà Áàíã ëà äåø äÿ 600-ÿ éà õûí ïÿ ëÿíý âàð èäè - ñÿ, ùà çûð äà îí ëà ðûí ñà éû èêè ãàò àçà ëûá. XIV-XV ÿñð ëÿ ðÿ àèä òà ðè õè ìÿí áÿ ëÿð äÿ ìöä ðèê ÿìèð àä ëàí äû ðûë ìûø ìÿø hóð ëÿç ýè ñÿð êÿð äÿ ñè ó ôàí ëà (áÿ çè ìÿí áÿ ëÿð äÿ îíóí àäû ó ïàí êè ìè ãåyä îëó íóá) áàü ëû áèð ñû ðà hà äè ñÿ ëÿð ìöà ñèð òà ðèõ è ëÿð òÿ ðÿ ôèí äÿí hÿ ëÿ äÿ òàì àðàø äû ðûë ìà yûá. Áÿ çè ìÿ ñÿ ëÿ ëÿ ðèí ìö áà hè ñÿ äî üóð ìà ñû íà áàõ ìà - yà ðàã, áèð ìÿ ñÿ ëÿ äÿ àëèì ëÿð yåê äèë äèð: ó ôàí Äà üûñ òàí êè ìè àäû òà ðè õÿ èëê äÿ ôÿ XVIII ÿñð äÿ äöø ìöø èí äè êè èí çè áà òè ÿðà çè íè hÿ ëÿ XIV ÿñ ðèí ñî íóí - äà âà hèä äþâ ëÿò êè ìè áèð ëÿø äè ðèá âÿ îíà ðÿh áÿð ëèê åäèá. Îíóí âÿ ôà òûí äàí ñîí ðà äà Äà üûñ òàí ÿðà çè ñè íèí îõ hèñ ñÿ ñè áèð íå ÿ ÿñð ÿð çèí äÿ ó ôà íûí íÿñ ëèí äÿí îëàí ÿìèð ëÿð òÿ ðÿ ôèí äÿí èäà ðÿ îëó íóá. ßìèð ó ôàí hàã ãûí äà îð òà ÿñð ëÿ ðÿ äà èð Ìà çà íûí òà ðè õè, Ìà çà ëû ÿìèð ó ïà íûí Áàø ëû yà êþ ìÿ ñè òà ðè õè, Òà ðè õè Äà üûñ òàí êè ìè íà äèð ìÿí - áÿ ëÿð äÿ õåy ëè ìÿ ëó ìàò âå ðè ëèá. Òà ðèõ è ëÿ ðèí ôèê ðèí úÿ X-XV ÿñð ëÿ ðèí hà äè ñÿ - ëÿ ðè XVI ÿñð äÿ yà çûë ìûø Ìà çà íûí òà ðè õè êè òà áûí äà äà hà äÿ ãèã ãÿ ëÿ ìÿ àëû - íûá. Áó íà áàõ ìà yà ðàã, ìöà ñèð òà ðèõ è ëÿð äÿí À. Ð. Øèõ ñàè äîâ, Ò. Ì. Àyò - áå ðîâ, Ã. Ì.-Ð. Îðà çà yåâ òÿ ðÿ ôèí äÿí 1993-úö èë äÿ Ìîñê âà äà àï îëóíìóø Äà ãåñ òàíñ êè yå èñ òî ðè åñ êè yå ñî è íå íè yà êè òà áûí äà ëÿç ýè ëÿ ðèí òà ðè õè èëÿ áàü ëû áèð ñû ðà hà äè ñÿ ëÿð òÿh ðèô îëó íóá. Îðè ýè íàë ëàð ëà ìö ãà yè ñÿ åäÿí äÿ ìÿ ëóì îëóð êè, áó êè òàá äà òà ðè õè ìÿí áÿ ëÿ ðèí òÿð úö ìÿ ñè òÿh ðèô ëÿ âå ðè ëèá. Ùà äè ñÿ ëÿ ðè ðå àë ÿêñ åò äè ðÿí áÿ çè ôÿ ñèë ëÿð èñÿ öìó ìèy yÿò ëÿ êè òà áà ñà ëûí ìà yûá. Òà ðè õèí ñàõ òà ëàø äû ðûë ìà ñû ìÿø hóð ñÿð êÿð äÿ ÿìèð ó ôàí ëà áàü ëû hà äè ñÿ ëÿ ðÿ äÿ êþë ýÿ ñà ëûá... Ó ÔÀÍ ÑÖ ËÀ Ëß ÑÈ Áÿ çè òà ðèõ è ëÿð ãÿ äèì ëÿç ýè êÿí äè Ìà çà äà ÿñà ñû ãî yóë - ìóø ó ôàí ñö ëà ëÿ ñè íèí, yÿ íè Ìà çà ÿìèð ëÿ ðè íèí òà ðè õè íÿ äÿ ðèí äÿí áÿ - ëÿä îë ìà äûã ëà ðû íà ýþ ðÿ X âÿ XV ÿñð ëÿ ðèí áÿ çè hà äè ñÿ ëÿ ðè íè ãà ðûø äû - ðûð ëàð. Yó õà ðû äà ýþñ òÿ ðè ëÿí ìÿí - áÿ ëÿð äÿí, Ãày òàã óñ ìè ëÿ ðè íèí õðî íî ëî ýè yà ñû íà äà èð ìà òå ðè àë - ëàð äàí, hÿì è íèí Äà üûñ òàí Åë ìè Òÿä ãè ãàò Òà ðèõ, Äèë âÿ ßäÿ áèy yàò Èíñ òè òó òó íóí ÿë yàç ìà ëà ðû ôîí äóí - äà êû ìà òå ðè àë ëàð äàí ày äûí îëóð êè, ó ôàí ñö ëà ëÿ ñè íèí ÿñà ñû íû Õ ÿñð äÿ ÿìèð ó ôàí ãî yóá. Î, èñ ëàì äè íè íè yày ìàã äàí þò ðö Ãày òà üû âÿ Ñà ìóð âà äè ñè âè ëà yÿò ëÿ ðè íè áèð ëÿø - äèð ìèø èëê ëÿç ýè ñÿð êÿð äÿ ñè îëóá. Îíóí øèð âàí øàh Àô ðè äóí ëà ãî hóì - ëó üó áàø ëà íàí äàí ñîí ðà Øèð âàí âÿ ëÿç ýè âè ëà yÿò ëÿ ðè àðà ñûí äà ñûõ ÿëà - ãÿ ëÿð yà ðà íûð. Áó ÿëà ãÿ ëÿð Øèð âà íûí áàø ãà hà êèì ëÿ ðè äþâ ðöí äÿ äÿ ìþh - êÿì ëÿ íèð. Ùÿò òà Øèð âàí øàh ëà ðû áèð ñû ðà ìÿ ñÿ ëÿ ëÿ ðèí hÿë ëèí äÿ ëÿç ýè ëÿ ðèí êþ ìÿ yèí äÿí èñ òè ôà äÿ åäèð ëÿð. XII ÿñ ðèí êöðä òà ðèõ è ñè Ìÿ ñó - äóí âåð äè yè ìÿ ëó ìà òà ýþ ðÿ XI ÿñ - ðèí ñî íóí äà Øèð âàí øàh èñ ëà ìû ãÿ - áóë åò ìèø ëÿç ýè âè ëà yÿò ëÿ ðè íèí ÿhà - ëè ñè íÿ ìÿê òóá ëà ìö ðà úè ÿò åäÿ ðÿê, ëàê âÿ ãó ìûã âè ëà yÿò ëÿ ðè íèí ìö ñÿë - ìàí ëàø äû ðûë ìà ñû ö öí ëÿç ýè ëÿð äÿí êþ ìÿê èñ òÿ ìèø äè. Ëÿç ýè ëÿð Øèð âàí - øà hûí õà hè øè íè yå ðè íÿ yå òèð ìèø äè - ëÿð. Ùÿ ìèí äþâð äÿ Ìà çà ÿìè ðè òè - òó ëó íó ÿìèð Ñó ðà êè íèí îü ëó Ìÿ - hÿì ìÿä äà øû yûð äû. Áóí äàí ñîí ðà ñö ëà ëÿ íè Àìèð ó ôàí âÿ îíóí îü ëó ßëè áÿy äà âàì åò äè ðèá. XIV ÿñ ðèí ñî íóí äà ñö ëà ëÿ íèí äà âàì û ñû ßëè - áÿ yèí îü ëó ó ôàí ( ó ïàí) îëóá. Áþ yöê áèð ÿðà çè íè âà hèä äþâ ëÿò êè - ìè áèð ëÿø äè ðÿí ìÿhç hÿ ìèí ó - ôàí äûð. Äà üûñ òàí óñ ìè ëÿ ðè íèí, õàí - ëà ðû íûí âÿ øàì õàë ëà ðû íûí íÿ ñèë ëÿ ðè äÿ îíóí ëà áàø ëà íûð. Îíóí îü ëàí - ëà ðû âÿ íÿ âÿ-íÿ òè úÿ ëÿ ðè áèð íå ÿ ÿñð ÿð çèí äÿ Ãày òàã, Êà çè-êó ìóõ, Ãó ìûã âè ëà yÿò ëÿ ðè íè èäà ðÿ åò ìèø, áèð ñû ðà äè ýÿð âè ëà yÿò ëÿ ðè äÿ þç òà - áå ëèê ëÿ ðèí äÿ ñàõ ëà ìûø ëàð. Ëà êèí áÿ çè òà ðèõ è ëÿð ãåyä åäè ëÿí ÿñð ëÿð - äÿ Äà üûñ òà íûí hþêì ðàí ñö ëà ëÿ ðè - íèí ëÿç ýè íÿñ ëè íÿ ìÿí ñóá îë ìà ñû, èí äè áàø ãà äèë ëÿð äÿ äà íû øàí áþ yöê áèð ÿðà çè äÿ ÿhà ëè íèí áèð íå ÿ ÿñð ÿð çèí äÿ yàë íûç ëÿç ýè äè ëèí äÿ äà íûø - ìà ñû ôàêò ëà ðû íû ýèç ëÿò ìèø, áó íóí ëà äà òà ðè õè ñàõ òà ëàø äûð ìà üà à ëûø - ìûø ëàð. ÃÓ ÐÓÁ-YÀ ÐÀ ÄÀÍ ÑßÐ ÊßÐ Äß Òà ðè õè ìÿí áÿ ëÿð äÿ ýþñ òÿ ðèë äè yè êè ìè, Ìà çà ÿìèð ëÿ ðè hÿ ëÿ XI ÿñð - äÿí áàø ëà yà ðàã, øèð âàí øàh ëàð ëà ãî hóì ëóã åäèð äè ëÿð. ßìèð ó ôàí áó ãî hóì ëóã ÿëà ãÿ ëÿ ðè íè äà hà äà ìþh êÿì ëÿí äèð äè. Øèð âàí øà hûí îü - ëàí ëà ðû Ìà çà ÿìè ðè íèí ãûç ëà ðû èëÿ, ÿìè ðèí îü ëàí ëà ðû èñÿ Øèð âàí øà hûí ãûç ëà ðû èëÿ åâ ëÿí ìèø äè ëÿð. Áó, ó - ôà íà hþêì ðàí ëûã äàè ðÿ ñè íè äà hà äà ýå íèø ëÿí äèð ìÿê èì êà íû âåð äè âÿ î, ÿâ âÿë úÿ ày ðû-ày ðû ëÿç ýè ÿìèð - ëèê ëÿ ðè íè, ñîí ðà Äà üûñ òà íûí ÿê ñÿð âè ëà yÿò ëÿ ðè íè âà hèä äþâ ëÿò êè ìè áèð - ëÿø äèð äè. ßìèð ó ôàí úÿ ñóð ñÿð êÿð äÿ îë - ìà ñû íà áàõ ìà yà ðàã, hå äÿ hÿ - ìè øÿ ñè ëà hà ÿë àò ìûð, ñöëh yî ëó èëÿ ãÿ ëÿ áÿ yÿ äà hà îõ öñ òöí ëöê âå - ðèð äè. Îíà ýþ ðÿ äÿ òà ðèõ è ëÿð ó ôà - íû ìöä ðèê ÿìèð àä ëàí äûð ìûø äû - ëàð. Ùÿò òà áÿ çè ìÿí áÿ ëÿð äÿ îíóí ãó ðóá-yà ðà äàí ñÿð êÿð äÿ îë äó üó ýþñ òÿ ðè ëèá. Ìà çà òà ðè õè íäÿ yà çû - ëûá: Äè íè ãÿ áóë åò ìÿ äè yè íÿ ýþ ðÿ þë äö ðöë ìöø ÿìèð ëÿð àðà ñûí äà Ãày - òàã âè ëà yÿ òè íèí ÿìè ðè ñóë òàí Ãà - äàí ôàð äà âàð èäè. Îíó þë äöð äö ëÿð, ãûç ëà ðû íû ÿñèð àë äû ëàð, ÿì ëà êû íû äà - üûò äû ëàð. Îíóí òàõ òûí äà þç úàhúÿ ëà ëû âÿ ãöä ðÿ òè èëÿ ñå è ëÿí ñóë - òàí ßëè áÿ yèí îü ëó ó ïàí ÿy ëÿø äè. Î, Ãày òàã âè ëà yÿ òèí äÿ ìÿñ êÿí ñàë ìûø èëê hþêì äàð äûð. Áó ðà íûí äö çÿí yåð ëÿ ðèí äÿ î, îõ ëó àáàä âÿ è ÿê ëÿ íÿí êÿíä ñàë äû. Ùà êè - ìèy yÿ òèí ìÿð êÿ çè êè ìè Ãà ëà Ãö - ðåyø àä ëà íàí òÿ çÿ øÿ hÿð òèê äèð äè. Áó øÿ hÿð òÿ ïÿ äÿ, ày äàí höí äöð yåð äÿ, Çà ðàõ êà ðàí øÿ hÿ ðè íÿ yà - õûí ñà ëûí äû. Î, ýöú èø ëÿò ìÿ äÿí Êóy ìóê (Êó ìóõ - Ì.Ì.) øÿ hÿ ðè íè ÿëÿ êå èð äè âÿ Êóy ìóê ÿìèð ëÿ ðè èëÿ ìö ãà âè ëÿ áàü ëà äû. Ýÿëÿí ãàëìàç, ýåäÿí ýÿëìÿç, ÿúÿá ñèðð!!! Áó ðà äà î, Àá áà ñûí íÿñ ëèí äÿí îëàí Øàì õàë àä ëû áèð íÿ ôÿ ðè ÿìèð òÿ yèí åò äè... Ñîí ðà ÿìèð ó ïàí þç ãû çû íû ìày ñóì òè - òó ëó íó äà øû yàí Òà áà ñà ðàí ÿìè ðè - íÿ ÿðÿ âåð äè. Êóy ìóê ÿhà ëè ñè þç hà êè ìè íè øàì õàë àä ëàí äûð äû üû êè - ìè, òà áà ñà ðàí ëû ëàð äà ÿìè ðèí ÿëè èëÿ èñ ëà ìû ãÿ áóë åò äèê äÿí ñîí ðà þç hà êèì ëÿ ðè íè ìày ñóì àä ëàí äûð - ìà üà áàø ëà äû ëàð. Ñîí ðà ÿìèð ó - ïàí ìày ñó ìóí ãû çû èëÿ íè êàh áàü ëà äû. Îí ëàð ìö ãà âè ëÿ yÿ òàì ñà äèã ãà ëà ðàã, ãàð äàø ëûã âÿ äîñò ëóã øÿ ðàè òèí äÿ yà øà ìà üà áàø ëà äû ëàð. Ãày òà üûí ìÿð êÿ çè Áàø ëû íû ÿëÿ êå è ðÿí äÿí ñîí ðà ÿìèð ó ôàí áó ðà äà äà üû äûë ìûø ìà ëè êà íÿ ëÿ ðè òÿ çÿ äÿí òèê äèð ìèø, ÿëà âÿ áèð íå - ÿ ìÿ hÿë ëÿ ñàë äûð ìûø äûð. Èðè êÿíä ëÿð äÿ ìÿñ úèä ëÿð òèê äè ðÿí ÿìèð, îí ëàð äàí hÿì äÿ ìÿê òÿá êè ìè èñ òè ôà äÿ îëóí ìà ñû ö öí ýþñ - òÿ ðèø âåð ìèø äè. Ãà ëà Ãö ðåyø øÿ - hÿ ðè íè ñàë äû ðàí äà áö òöí âè ëà yÿò - ëÿ ðèí ÿí yàõ øû óñ òà ëà ðû íû yû üûá îí ëàð ëà øÿðò êÿñ ìèø äè: Øÿ hÿð öðÿ yèì úÿ îë ñà, õÿ çè íÿ ìèí yà ðû ñû - íû ñè çÿ âå ðÿ úÿ yÿì. Ãà ëà íû, øÿ - hÿ ðèí ñó õÿò òè íè âÿ y å ð à ë ò û y î ë ë à ð û y î õ ë à ä û ã - äàí ñîí ðà ÿìèð ðà çû ãàë ìûø âÿ âÿ äè íè yå - ðè íÿ yå òèð - ìèø äè. Èêè àð âà äû íûí, àë òû îü ëó íóí âÿ äþðä ãû çû íûí øÿ ðÿ ôè íÿ îí èêè êÿíä âÿ îí èêè ãà ëà òèê äè ðÿí ÿìèð ó - ôàí Ãày òàã âè ëà yÿ òèí äÿ áèð íå ÿ ìÿä ðÿ ñÿ äÿ à ìûø äû. Öìó ìèy - yÿò ëÿ, îíóí hþêì ðàí ëûã åò äè yè áö òöí âè ëà yÿò ëÿð äÿ îí ëàð úà ìÿñ - úèä âÿ ìÿê òÿá ôÿà ëèy yÿò ýþñ òÿ ðèð - äè. Ñè ëàh ãà yûð ìà, ñÿ íÿò êàð ëûã, êÿíä òÿ ñÿð ðö ôà òû àâà äàí ëûã ëà ðû íûí hà çûð ëàí ìà ñû, ýþí- äÿ ðè ìÿ ìó ëàò - ëà ðû âÿ ìöõ òÿ ëèô ãàá ãà úàã èñ òåh - ñà ëû, íà õûø à ìà, õàë à û ëûã ñö - ðÿò ëÿ èí êè øàô åäèð äè. Èëê äÿ ôÿ îëà - ðàã áè yàí ÿêèí ëÿ ðè ñà ëûí ìûø, îí - äàí òÿ áèè áî yà ëà ðûí hà çûð ëàí ìà ñû ýå íèø ëÿí äè ðèë ìèø äè. Ìàà ðè ôèí, åë ìèí èí êè øà ôû íà ãày üû ýþñ òÿ ðÿí ÿìèð ó ôàí Ãà ëà Ãö ðåyø äÿ èëê àëèì ëÿð ìÿú ëè ñè íè yà ðàò ìûø äû. Ùÿ ìèí ìÿú ëè ñÿ àëèì - ëÿð ëÿ yà íà øû ìå ìàð ëàð âÿ øà èð ëÿð äÿ úÿëá îëó íóð äó. XV ÿñ ðèí ÿâ âÿ - ëëÿ ðèí äÿ Äà üûñ òàí äà yà ðà äûë ìûø áèð ñû ðà íà äèð ìö äà ôèÿ ãóð üó ëà ðû, ãà ëà ëàð, ìå ìàð ëûã àáè äÿ ëÿ ðè, ìÿä ðÿ ñÿ ëÿð, åë ìè êÿøô ëÿð ÿìèð ó ôà íûí òÿø êèë åò äè yè àëèì ëÿð ìÿú ëè ñè íèí àäû èëÿ áàü ëû äûð. ÌßØ ÙÓÐ ËßÇ ÝÈ ËßÐ ÙÀà ÃÛÍ ÄÀ ÁÈË Ìß ÄÈÊ Ëß ÐÈ ÌÈÇ ìöäðèê ßÌÈÐ Ñÿäè Ìö çÿô ôÿð Ìß ËÈÊ ÌßÌ Ìß ÄÎÂ

4 Ñàìóð È Ç Ì È Ë Ë È Ì Å Ä Æ Ë È Ñ À ßÇÛÊ ÄÎ ÑÒÐÀÑ ÁÓÐ ÃÀ ÄÎ ÂÅ ÄÅÒ Hà êî íåö-òî, íà ïðîø ëîé íå äå ëå â òpåòü åì, îêîí à òåëü íåì òå íèè ïpè íÿò çà êî íîï pî åêò Î ãî ñó äàpñ òâåí íîì ÿçû êå. Ñîã ëàñ íî åìó, ìåæ äó íà pîä - íûå ïå på ïèñ êè, òå ëå-pà äè îò pàíñ - ëÿ öèÿ íà òåp pè òî pèè ñòpà íû äîëæ íû îñó ùåñò âëÿòü ñÿ íà ãî ñÿ - çû êå. À ïå på äà è, òpàíñ ëè póå ìûå íà äpó ãèõ ÿçû êàõ, íå ìî ãóò ïpå âû - øàòü îä íîé øåñ òîé îá ùå ãî ýôèp - íî ãî âpå ìå íè. Êîí òpîëü çà èñ ïîë - íå íè åì çà êî íà Î ãî ñÿ çû êå îñó - ùåñò âèò Ñî âåò ïî ÿçû êó, ñîç äà - íèå êî òî pî ãî ïpå äóñ ìîò på íî ïpîø ëî ãîä íèì óêà çîì ïpå çè äåí - òà Ãåé äà pà Àëèå âà. Êàê ñ è òà þò äå ïó òà òû, ïpè íÿ òèå äî êó ìåí òà på øèò ìíî ãèå ïpîá ëå ìû, âîç íèê - øèå â ñâÿ çè ñ àçåp áàéä æàíñ êèì ÿçû êîì. Òåì íå ìå íåå, äëÿ ñîõ pà - íå íèÿ íîpì îp ôîã pà ôèè è îp - ôîý ïèè, ïî ìíå íèþ ïpåä ñå äà òå ëÿ êî ìèñ ñèè Ìèë ëè Ìåäæ ëè ñà ïî êóëü òó på Àíà pà Ðçàå âà, íå îá õî äè - ìî êàê ìè íè ìóì å påç êàæ äûå ïÿòü ëåò ïå på èç äà âàòü ñî îò âåòñ - òâóþ ùèå ñëî âà pè. Òàê æå æäóò ñâîå ãî på øå íèÿ âîï pî ñû â îá ëàñ - òè pàç âè òèÿ ÿçû êîâ ìà ëûõ íà pî - äîâ Àçåp áàéä æà íà. Òàê, íàï pè - ìåp, íà òà ëûøñ êîì è ëåç ãèíñ êîì ÿçû êàõ, êàê çàÿ âèë äå ïó òàò ïàp ëà - ìåí òà, äîê òîp ôè ëî ëî ãè åñ êèõ íà óê, ëåí-êîp påñ ïîí äåíò HÀH Hè çà ìè Äæà ôà pîâ, â Àçåð áàéä - æà íå íå áû ëè èç äà íû íîp ìàëü - íûå ñëî âà pè. Ñ öåëüþ ïîä ãî òîâ êè êàä pîâ äëÿ pà áî òû â ýòîé ñôå på â Áà - êèíñ êîì Ãî ñó äàpñ òâåí íîì Óíè - âåp ñè òå òå ñ íà à ëà òå êó ùå ãî ãî äà âîñ ñîç äà íà êà ôåä pà îá ùåé ëèíã - âèñ òè êè, çàê pû òàÿ ïÿòü ëåò íà çàä. ßçû êè íàö ìåíü øèíñòâ ñòà íóò òå - ìîé äëÿ äèï ëîì íûõ è âû ïóñê íûõ pà áîò áà êà ëàâ pîâ, äèñ ñåp òà öèé ìà ãèñ òpîâ. Ïî ñëî âàì H.Äæà ôà - pî âà, êîë ëåê òèâ êà ôåä pû (äå- ñÿòü å ëî âåê, ïpåäñ òà âè òå ëè ìà - ëûõ íà pî äîâ), êî òî pîé îí çà âå äó - åò, íà ìå påí ïî ëî æèòü íà à ëî ñåpü åç íûì èññ ëå äî âà íè ÿì â îá - ëàñ òè ÿçû êîç íà íèÿ. Ïî ìíå íèþ ó å íî ãî, â ýòîé ñôå på èìå åò ñÿ ñåpü åç íîå îòñ òà âà íèå. Ïpàâ äà, â ãî äàõ âå ëèñü pà áî òû â ýòîì íàï pàâ ëå íèè. Hî ÿçû êè ìà ëûõ íà - pî äîâ èçó à ëè íå êàê ñîñ òàâ - íóþ àñòü èõ êóëü òó pû è òpó äû òåõ ëåò ñîñ òî ÿò èç íà ó íûõ è òåî på òè - åñ êèõ âûñ êà - ç û â à - íèé, êî - ò î p û å Çàìåòêè ñ ë à á î õà pàê òå - p è ç ó þ ò ëèíã âèñ - òè åñ êèé îá pàç òîé èëè èíîé íà pîä íîñ òè.  òî æå âpå ìÿ íåëü çÿ ñêà - çàòü, òî íåò ñïå öèà ëèñ òîâ-ÿçû - êî âå äîâ ñpå äè ïpåäñ òà âè òå ëåé ìà ëî èñ ëåí íûõ íà pî äîâ ñòpà íû. Èõ íå ìà ëî, íàï pè ìåp, â èíñ òè òó - òå ÿçû êî âå äå íèÿ HÀH. Áî ëåå òî - ãî, ìîæ íî ñêà çàòü, çà äà ó pàç âè - òèÿ àçåp áàéä æàíñ êî ãî ÿçû êà âû - ïîë íÿ þò èìåí íî îíè. H.Äæà ôà - pîâ çà âå pÿ åò, òî îí íå ïpî òèâ ýòî ãî, íî î åíü õî òåë áû, òî áû îíè èíîã äà çà íè ìà ëèñü è ñâîè ìè pîä íû ìè ÿçû êà ìè. Êàê, íàï pè - ìåp, îäèí èç îñ íî âîïî ëîæ íè êîâ ñîâ på ìåí íîé ëèíã âèñ òè êè Ñà ëèì Äæà ôà pîâ ïpî pà áî òàë ãpàìì ìà òè êó, íà ó íóþ ëåê ñè êó àçåp áàéä æàíñ êî ãî ÿçû êà, à òàêæå íå påä êî ïè ñàë òpó äû, ïîñ âÿ øåí íûå pîä íî ìó öà õópñ êî ìó ÿçû êó. Êó äà öå ëå ñî îá pàç íåé áó äåò, åñ ëè èçó å íè åì ÿçû êîâ ìà ëûõ íà pî äîâ çàé ìóò ñÿ èõ æå ïpåäñ òà âè òå ëè.  êîí öå êîí öîâ êàê ó ñïå öèà ëèñ òà, ó íèõ äîë æåí áûòü èí òå - påñ...èì æå ïpî ùå, à ÿ íå â ñîñ òîÿ íèè èçó àòü èõ íèå ÿçû êè, på çþ ìè pó åò ôè ëî ëîã... Çà ìå òèì, òî âîï pîñ èçó å íèÿ ÿçû êîâ íàö ìåíü øèíñòâ àçåp áàéä - æà íà H.Äæà ôà pîâ óæå ïîä íè ìàë â ÌÌ. Ïî åãî ìíå íèþ, äëÿ èõ pàç âè òèÿ, èçó å íèÿ â ñòpà íå íà ãî ñó pîâ íå äîëæ íû áûòü ïpî âå äå íû îï på äå ëåí íûå ìå pîï pèÿ òèÿ. Håï pà âèëü íî pàññ ìàò pè âàòü ýòè ÿçû êè òîëü êî êàê ñpåäñ òâî îá ùå íèÿ. Îíè ÿâ ëÿ þò ñÿ àñòüþ íà øåé ípàâñ òâåí íîñ òè, êóëü òó pû, áî ãàòñ òâà... Ê òî ìó æå, çà - áî òà î ÿçû êàõ ìà ëûõ íà pî - äîâ àê òóà ëè çè pó åò ñÿ â ñâå òå ñâå æèõ på êî ìåí äà öèé ÏÀ - ÑÅ ïpè íÿòü çà êîí Î íà öèî - íàëü íûõ ìåíü øèíñ òâàõ. À â íåì íà âåp íÿ êà íàé äóò ìåñ òî âîï pî ñû ñîõ pà íå íèÿ è pàç - âè òèÿ ñà ìî áûò íîé êóëü òó pû è ÿçû êà íå òè òóëü íûõ íà pî - äîâ Àçåp áàéä æà íà. ËÞ ÁÈØÜ ÎÁ ÙÅÑÒ ÂÅH HÎÅ ÒÅ ËÅ ÂÈ ÄÅ HÈÅ, ÏËÀ ÒÈ ÄÅ HÅÆ ÊÈ ÌÌ ñòpà íû îäîá pèë âî âòî pîì òå íèè çà êî íîï pî åêò Îá îá ùåñò âåí íîì òå ëå âè äå íèè è pà äèî âå ùà íèè (ÎÒÐ). Âî ñêîëü êî îáîé äåò ñÿ íàì ÎÒÐ â áó äó ùåì? Èìåí íî ýòîò âîï pîñ ñòàë ÿá ëî êîì pàç äî pà âî âpå ìÿ ïpî øåä øèõ äèñ êóñ ñèé. Ïî ìíå íèþ ïåp âî ãî âè öå-ñïè êå pà Àpè ôà Ðà ãèì çà äå, ââå äå íèå òà - êî ãî íà ëî ãà ïpè âå äåò ê ïî âû øå - íèþ öåí, òàê êàê ïpè äåò ñÿ ïëà - òèòü è çà òå ëå è pà - ä è î ï - Ëÿòèôà Øàìõàëà pè åì íè êè â òîp ãî âûõ îáú åê òàõ è íà àâ - òî ìà øè íàõ. Òàê êàê çà 8 ëåò èç ìå - íèò ñÿ ìíî ãîå, på øå íèå ïpîá ëå ìó ôè íàí ñè pî âà íèÿ îí ïpåä ëà ãà åò îñ òà âèòü íà áó äó ùåå. Êpî ìå òî ãî, åñ ëè ãpàæ äà íå ñâîè ìè íà ëî ãà ìè è òàê ôîp ìè pó þò ãîñ áþä æåò, ñ êà êîé ñòà òè èì åùå ïëà òèòü çà ÎÒÐ, çà äà åò ñÿ âîï pî ñîì À.Ðà ãèì - çà äå. Hà âîç ìîæ íûé ñïî ñîá pàç på - øå íèÿ ïpîá ëå ìû óêà çà ëà Àñÿ Ìà - íà ôî âà, ïî ñî âå òî âàâ ïpåâ pà òèòü îá ùåñò âåí íîå òå ëå âè äå íèå (ÎÒ) â êà áåëü íûé êà íàë. Ïóñòü âñå áó - äåò íà äîá pî âîëü íûõ íà à ëàõ, çà - åì ïpè íóæ äàòü íà ñå ëå íèå ñìîò - påòü åãî, ñïpà øè âà åò À.Ìà íà ôî - âà. À âè öå-ñïè êåp Çèÿ ôåò Àñ êå - pîâ ïîä äåp æàë åå, çàÿ âèâ î íà pó - øå íèè 50 ñòàòüè Êîíñ òè òó öèè, äåê ëà pè póþ ùåé ïpà âî ãpàæ äàí íà ñâî áî äó èí ôîp ìà öèè. Âîç pà çèâ øèé âñåì Ì.Àëåñ - êå pîâ óâå påí, òî ê 2010 ãî äó Àçåp áàéä æàí ïpåâ pà òèò ñÿ â öâå - òó ùóþ ñòpà íó, ó æè òå ëåé êîòîðîé íå áó äåò ïpîá ëåì è îíè ïî ñâî åé èíè öèà òè âå áó äóò âíî - ñèòü ïëà òó çà ÎÒÐ. Ê òî ìó æå òîã - äà â çà êîí ìîæ íî áó äåò âíåñ òè íå îá õî äè ìûå ïîï pàâ êè. Äpó ãèì êàì íåì ïpåòê íî âå íèÿ ñòà ëî îá ñóæ äå íèå ïpåä ëî æå íèÿ ïî èçú ÿòèþ èç äî êó ìåí òà ïî ëî æå - íèÿ î ïpå äîñ òàâ ëå íèè på ëè ãè îç - íûì îp ãà íè çà öè ÿì ýôèp íî ãî âpå - ìå íè. Îä íà êî, êàê ñî îá ùèë Ðèç - âàí Äæà áè åâ, ãëà âà pà áî åé ãpóï - ïû, ïîä ãî òî âèâ øåé äàí íûé çà êî - íîï pî åêò, íå âåp íî èõ îò ëó àòü îò ÎÒÐ. Êàê íè êàê, âå póþ ùèå òàê æå ÿâ ëÿ þò ñÿ àñòüþ íà øå ãî îá ùåñò - âà. Îñ òpûå ñïî pû pàç ãî på ëèñü âîê póã óïî ìè íàå ìî ãî âñêîëüç â ïpî åê òå çà êî íà î âîç ìîæ - íîì âû äå ëå íèè âpå ìå íè íà ÎÒ ïpîã pàì ìàì íà ÿçû êàõ íàö ìåíü øèíñòâ ñòpà íû. À.Ìà íà ôî âà ïpåä ëî æè ëà åò êî påã ëà ìåí òè pî âàòü ýòîò âîï pîñ. Ïðàâ äà è ïpî òèâ íè êîâ ó íåå îêà çà - ëîñü äîñòàòî íî. Íàï ðè ìåð, Àé íóp Ñî ôèå âà ïpåä ëî æè ëà âî îá ùå óá pàòü ñî îò âåòñ òâóþ ùóþ ñòàòüþ èç äî êó - ìåí òà.  ïpî òèâ íîì ñëó àå, êàê îíà îïà ñà åò ñÿ, íà ÎÒ ãî ñÿ çûê áó äåò âû - òåñ íåí ÿçû êà ìè íå òè òóëü íûõ íà pî - äîâ ñòpà íû. Âîç ìó ùåí íàÿ òà êèì ïî âî pîì ñî - áû òèé À.Ìà íà ôî âà, âû pà çèâ ñâîé på - øè òåëü íûé ïpî òåñò ïpî òèâ ïî äîá íîé ïîñ òà íîâ êè âîï pî ñà, ïî ñî âå òî âà ëà òà êèì íà pîä íûì èç ápàí íè êàì ñîç - äàòü ñâîå ìî íî ãî ñó äàpñ òâî... Ðàç âå Àçåp áàéä æàí ïpî èã pû âà åò îò òî - ãî, òî ñåé àñ äâàæ äû â íå äå ëþ ïî 15 ìè íóò pà äè îñ òàí öèÿ Àpàç ïå på äà åò ïå på äà è íà ÿçû êàõ ìà ëî èñ ëåí íûõ íà pî äîâ ñòpà íû, - óäèâ ëÿ åò ñÿ îíà. Ïpå äîñ òàâ ëå íèå íàö ìå íàì ýôè pà íà òå ëå âè äå íèè, õî òÿ áû pàç â íå äå - ëþ ïî 10 ìè íóò, ïî ìî æåò óê påï ëå - íèþ äå ìîê pà òè åñ êî ãî èìèä æà ãî ñó äàpñ òâà, ìî òè âè pó åò îíà ñâîé âçãëÿä. Òî êó â ñïî på ïîñ òà âèë Ð.Äæà áè åâ, çàÿ âèâ øèé, òî ÎÒ ÿâ ëÿ åò ñÿ äîñ òîÿ íè åì âñåõ íà pî - äîâ Àçåp áàéä æà íà, â òîì èñ ëå è ìà ëûõ. È íåò íè å ãî ñòpàø íî ãî â på ãó ëÿp íûõ ïå på äà àõ îá èõ êóëü òó på è èñ êóññ òâå. Ëåç ýè ëåð: Ýöð úö ëåð àðà ñûí - äà êû áèð ðè âà éå òå ýþ ðå Ëåç ýè - ëåð ëå Êàðò âåë ëåð (Ýöð úö ëåð) Ëè êîñ âå Êàðò ëîñ àä ëû èêè êàð äåø òåí òö ðå - ìèø ëåð äèð. Éè íå àé íû ðè âà éåò ëåð äå Ëåê èñ ìè, Äåð áåíò òåí Ýöð úèñ - òàí à êà äàð îëàí òîï ràê ëàð äà ùö - êöì ñóð ìóø áó ëó íàí Òàð ýî ìàø èëå âå ôà òûí äà éå ðè íå ýå åí îü ëó Ëè êîñ òàí ýåë ìåê òå äèð. Ùå ðå äîò, Èñ êèò êðàë àè ëå ñèí äåí áàù ñå äåð êåí Ëè êîñ àä ëû áèð ïðåí ñèí èñ ìè íè çèê - ðå äåð. Åñ êè èñèì ëå ðè Ëåý ýå âå Ýå - ëå îëàí Ëåç ýè ëåð äåí Ñòðà áîí Ëå - ýåñ, Ëà òûí ìö åë ëèô ëå ðè Ëå ýåà, Àðàï ìö åë ëèô ëå ðè Ëåêç, Ðåðñ ëåð Ëåê çàí äè éå áàù ñåò ìèø ëåð äèð. Ýöð úö ëåð áóí ëà ðà Ëå êè, Ðóñ ëàð äà Ëåç ýèí äå ìåê òå äèð ëåð. Àñ éà ìåí øå ëè îëàí âå áó ýöí - êö Äà üûñ òàí ëû ëàð úà ìèà ñû íû òåø êèë åäåí êà áè ëå ëå ðèí íö âå ñè ñà éû ëàí Ëåç ýè ëåð, áèð îê àêûí ëà ðà óü ðà ìûø îë ìà ëà ðû íà ðàü ìåí áó ýöí êö éåð - ëå ðèí äå ìåâ úó äè éåò ëå ðè íè ìó ùà ôà - çà åäå áèë ìåê êóä ðå òè íè ýþñ òåð - ìèø ëåð äèð. Ëåç ýè ëåð Äà üûñ òàí äà éàë íûç âàð ëûê ëà ðû íû êî ðó ìàê ëà êàë ìà ìûø - ëàð, àé íû çà ìàí äà åò ðàô ëà ðûíä íà êû êîí øó ëà ðû íû äà àðà ëà ðû íà àëà ðàê åðèò ìåê áà øà ðû ñû íû ýþñ òåð ìèø ëåð - äèð. Áóí ëàð äàí áàø êà, áó ýöí ìåâ úó äè éåò ëå ðè êàë ìà ìûø îëàí Àë - áàí ëàð ëà Àëàí ëàð âå áî üó äàí áà òû - éà éþ íåë òè ëåí áö éöê ýþ äàë üà ëà - ðû íûí áó ðà ëàð äà áè ðàê òû üû êà ëèí òè ëå - ðèé ëå Àðàï ôà òèù ëå ðè íèí ñòðà òå æèê íîê òà ëà ðà éåð ëåø òèð äèê ëå ðè Àðàï ëàð äà ùè Ëåç ýè ëå ðå êà ðèø ìèø ëàð, äèë ëå ðè - íè âå áåí ëèê ëå ðè íè êàéá ðå äå ðåê Ëåç ýè ëåø ìèø ëåð äèð. Ïðî ôå ñþð Çå êè Âå ëè äè Òî üàí Óìó ìè Òöðê Òà ðè ùè íå Ýè ðèø àä ëû åñå ðèí äå: Äåð áåíò èëå Øèð âàí Ò Ö Ð Ê ÌÖßËËÈÔËßÐÈ àðà ñûí äà éåð ëå øåí ùåð íå âè Ùà çàð âå Êèï àê óí ñóð ëà ðû çà ìàí ýå - äèê å éåð ëè àùà ëè èëå êà ðû øà ðàê ùåï Ëåç ýè îëó éîð ëàð äû. Òöðê óí - ñóð ëà ðû íû ìó òå ìà äè éåí êåí äè ìó ùè òèí äå åðè òåí Ëåç ýè ëåð äå Òó - íà ùàâ çà ñûí äà êû Ìà úàð ëàð ýè áè äà ìàð ëà ðûí äà ùåð øåé äåí îê Òöðê êà íû àêàí áèð óí ñóð îë ìóø - òóð äå ìåê ëå áó ùó ñó ñó êà éûò âå òåñ áèò åò ìèø òèð. Ñîí ðà äàí Èðàí, Âîë ýà öçå ðèí - äåí ýåë ìå éå áàø ëà éàí Êèï àê âå Ñåë óê ëó Òöðê ëå ðè íèí, éà íè Îüóç áîé ëà ðû íûí áà òû éà äîü ðó éà éû ëàí äàë üà ñû, Äà üûñ òàí äà áö éöê áèð òå ñèð éàï ìûø òûð. Îñ - ìàí ëû ëà ðûí, Òè ìóð ëó ëà ðûí, Àê âå Êà ðà êî éóí ëó ëàð ëà Ñà ôå âè ëå ðèí êóð äóê ëà ðû áö éöê Òöðê äåâ ëåò ëå - ðè äå Äà üûñ òàí äà áö éöê äå ýè - øëèê ëå ðå ñå áå áîë ìóø òóð. Ëåç ýè êà ðàê òå ðè: Ëåç ýè ëå - ðèí; îê å ñóð, ìó ùà ðèï, àé íû çà - ìàí äà âå ôà êàð, ñþç ëå ðè íå ñà äèê, èë ìè âå àëèì ëå ðè ñå âåí, ìè ñà ôèð - ïåð âåð, âö úóò éà ïû ëà ðû èòè áà ðèé ëå ìö òå íà ñèï, èðè ýþç ëö, êåñ òà íå ñà ëû, ýö çåë éöç ëö, òà áàí îê ìöñ òà èò, öñ òöí áèð çå êà éà ñà ùèï, êà íà àò êàð, çîð ëóê ëà ðà äà éà íûê ëû âå óçóí þìöð ëö îë äóê ëà ðûí äà äöí éà áèë ýèí ëå ðè ìöò òå ôèê òèð. Ìàë òå Áðóí, Ëåç ýè ëå ðèí óçóí þìöð ëö îë ìà ëà ðûí äà àç âå òå ìèç ýè äà èëå èê òè ôà åò ìå ëå ðè íèí âå òå - íåô ôöñ åò òèê ëå ðè ùà âà íûí îê ñàô îëó øó íóí áàø ëû à ñå áåï îë äó üó - íó êàé äåò òèê òåí ñîí ðà: Åýåð Ëåç ýè, ñà âàø òà þë ìå ìèø èñå, þëå - úå ýè íè ùèñ - ñå äèí å àè - ëå ñè åô ðà äû - íû éà òà üû - íûí åò ðà ôû - íà òîï ëàð, ñåð âå òè íèí éå ðè íè îí ëà ðà áèë äèð äèê òåí ñîí ðà ýö ëöì ñå éå ðåê ðó ùó íó òåñ ëèì åäåð äåð. Ëåç ýè êà äûí ëà ðû íûí äà ýö çåë ëèê - ëå ðè áö òöí äöí éà úà ìåø ùóð äóð âå åð êåê ëå ðè ýè áè å ñóð äóð ëàð. Èäà ðû òåø êè ëàò: Ëåç ýè ëåð ìö - òå ôåð ðèê êà áè ëå ëåð ùà ëèí äå éà øàð - ëàð äû. Áó êà áè ëå ëåð ùàí ëàð âå éà èù òè éàð ùå éåò ëå ðè òà ðà ôûí äàí èäà ðå åäè ëèð äè. Ôà êàò áèð äöø ìàí òà àð ðó - ËßÇÝÈËßÐ ÙÀÃÃÛÍÄÀ çó êàð øû ñûí äà áó ìö òå ôåð ðèê êà áè - ëå ëåð äåð ùàë áèð ëå øèð ëåð, ìöø òå ðåê âà òà íû âå èñ òèê ëàë ëå ðè íè êî ðóð ëàð äû. Ñèí êàé íàê ëà ðûí äà Ðî ìà Èì - ïà ðà òîð ëó üó òà ðèô åäè ëèð êåí Ùà çàð Äå íè çè íèí áà òû ñûí äà áó äå íèç ëå Êà ðà äå íèç àðà ñûí äà áèð Ëè-Êàí Êðàë ëû üûí äàí áàù ñå äè ëèð. Áó êðàë ëû - üû, åñ êè òà ðèù ëåð äå êåí äè ëå ðè íå Ëå ýå äå íè ëåí Ëåç ýè ëå ðèí êóð ìóø îë ìà ëà ðû îê ìóù òå ìåë äèð. Áó êðàë ëû üûí áèð çà ìàí è èí Ðî ìà Èì - ïà ðà òîð ëó üó íà áàü ëû áó ëóí ìóø îë ìà ñû äà ìöì êöí äöð. Áà çè Àðàï êàé íàê ëà ðû, Ðî ìà ëû - ëàð áó ðà ëà ðû èñ òè ëà åò òèê ëå ðè âà êèò ñå ðè ðèí (éà íè ùö êöì äàð òàù òû íûí) ìåâ óò áó ëóí äó üó íó çèê ðå äåð ëåð êè áó äà Ëåç ýè ëå ðèí äà ùà åñ êè çà - ìàí ëàð äà Äà üûñ òàí äà êóâ âåò ëè áèð ùö êö ìåò êóð ìóø îë äóê ëà ðû íû òå éèò åò ìåê òå äèð. Áö éöê Ùà çàð Äåâ ëå òè Ôå äå ðàñ - éî íó íà àé ðû àé ðû èñèì ëåð àë òûí äà äà ùèë áó ëó íàí Ëåç ýè ùö êö ìåò ëå ðè, Ôå äå ðàñ éî íóí åí êöâ âåò ëè öéå ëå - ðèí äåí äè. Ùà çàð ùà êàí ëà ðû íûí Èäè ëå (Âîë ýà) å êèë ìå ëå ðèí äåí ñîí ðà äà Ëåç ýè ëåð, ìöñ òà êèë êðàë ëûê ëàð âå úóì ùó ðè éåò ëåð ùà ëèí äå èäà ðå îëóí ìóø ëàð äûð. ØÅ ÐÀ ÔÅÄ ÄÈÍ ÅÐÅ ËÈÍ ÄÀ ÜÛ ÑÈ ÀÍ ÂÅ ÄÀ ÜÛÑ ÒÀÍ ËÛ ËÀÐ êè òà áûí äàí. (Èñ òàí áóë, 1961.)

5 Ñàìóð XIX àñèp äèí éè ñà pà ÖIàëà ãóp pèí ìåä på ñà äèí ñó pàêü âè pèí pèç êià íàé. Êú óáà äàé, Êóü på äàé, ãü àêi íè ìà - ñàí pàé èp âè ëåp êúà óí ïà òàë èíèç ãçàô èí ñà íàp êú âå äàé. Èñ - òàí áóë äà êiåë íà õòàé äà ëàé êüóëóõú âè èí âà òàí äà ìåä på ñà àõú àÿé Àëè ýôåí äè äè èíà èñ - ëàì äèí, ôè ëî ñî ôèÿ äèí, ïîý òè - êà äèí, ãü àêi íè ëî ãè êà äèí òàp ñàp ãóç âàé. Àäà âè èí ñóõ òàé pèç ëåç ãè Ià ëà ëàé ãú åé pè òóü pê, àpàá âà ôàpñ Ià ëàp íè èp çà - âàé. À áå på äà ÖIàëà ãóp pèí ìåä - på ñà àêü àëò Ià pàé áó póç õàëêü äèí àpà äà Iå õè ãüóü pìåò àâàé. Àëè ýôåí äè äèí pèêi àëàé ñóõ òàé pè - êàé òèp âóp ëó âè Ñà ìåä ýôåí äè - äè êàé íè òiâàp-âàí àâàé ìóë ëà õü àíàé. Ãóüãúóü íëàé Ñà ìåä ýôåí äè äèí õâà Èñ ìàè ëà íè è ìåä på ñà äà êiåë íàé âà àì íè ãçàô ñåé ëè õü àíàé éè ñóç ÊöIà pèç êóü õüàéè Èñ ìàè ëà 1932-éèñóç Ñî - âåò ãü óêó ìàò äèí òàï øó póãú ÿç ìóë ëà âàë ëåæ áåp âè ëèâ ýâåç àâó íàé. ßò Ià íè âè èí óü ìóü päèí ýõèp äàë äè àäàç âè pè áó pó ìóú - ìèí êàñ äèç õü èç èê pàì àâó íàé. Ãü àì áó áà, ãü àì íè õâà 90 éè - ñà äóüíü ÿäè ëàé êóü õü àíàé. Èñ - ìàè ëàí âå ëåä pè êàé ïó äà êàé ìó - àë ëèì õü àíà. Ñåé ôåä äè íà 28 éè ñóç àpà äàò Ià íà Êú óáà äèí Õóæ áà ëà õóü póüí þêü âàí ìåê òåá - äèí äè påê òîp âè ëå êiâà ëàõ íà. Èñÿò äà è ìåê òåá Ñåé ôåä äèí Ñà - ìå äî âàí òiâà pó íèõú êâà. Ìóüãü - åä äè íà íè àçèì éè ñà pà ÊöIà pà âà Õà ìà çà ìó àë ëèì âàë àâó íà. è èõ òè ëàò Èñ ìàè ëàí póø Óìóÿ òà êàé ÿ. Ãú âå Iè Ià âà ëàé àäàí êiå ëó íàë ãçàô pèêi àëàé. Õàëêü äèí ìà íè ÿp ëóãü óäàé è pó - øà õú ñàí äèç òàp íè ÿãú èäàé. Ìåê òåá äà, ïåä òåõ íè êóì äà àì ãà - ëà èç ñà ìÿ på êà òíè êü èëå ôè äà - èp. Âè èõú èåp âàë íè êü àêü àí áóé àâàé è âèê Iåãü pó øàí òà pè - ôàp ÊöIà pèç êiàí âàé. Àì ìó àë - ëèì pèç íè, àÿë pèç íè ïà pà êiàí - äàé. Àí æàõ ñàä pà Èñ ìàè ëà âè - èí ïàá Ðàêú óÿ òàç âó ëàãüàíàò Ià, Óìó ÿò ñåãü íå äèç àêú àò õú óâó íà. Àáó póí pàê Ià pàp èë - èé pè ôàä-ôàä ãà òà äàé. Èíñ òè òóò äà êiåë íà ýäå - áè ÿò äèí ìó àë ëèì æåç êiàí çà âàé Óìóÿ òàë àäàí õà ëàä õâà Ý ì è p ã ü å ì ç å ä è í í è âèë àëàé. Àäà pó øàç èõü òèí òåê ëè ôíè àâó - íàé: Øà íà ìåõúåpàp èéèí. Èíñ - òè òóò äèç íè ñà íàë ãüàõü äà óí. Ãà äà äèí ìó pàä êü èëèç àê ãàò íà, ìåõú åpè ëàé ïóä âàpç àëà òàé ëà àáóp êü âåä íè Áà êó äèç påêüå ãü àò íà âà ÀÏÈ-äèí ôè ëî ëî ãèÿ - äèí ôà êóëü òåò äèç èì - òàãü àíàp ãà íà. Óìó ÿò êüàáóë õü àíà, àì ìà Ýìèpãü åì çå äè âàé èíñ òè - òóò äèê ýêå Ièç õü àíà. Èíãüå êiå ëóí ïà òàë Áà êó - äèç ôè äàé âàõ òóí äà õè çàí äè ñâàñ àõú àé íà. Àäà êü âå påêüèêàé ñàä õêÿ íà êiàí çà âàé: ÿ õè çàí, ÿíè èíñ òè òóò. Óìóÿ òà êüâåä ëàãü àé påõú õêÿ íà. Èíñ òè òóò ÿpó äèï ëîì äàë äè àêü àëò Ià pàé Óìóÿ òà ßñàá pèí, Õü - èëå pèí, ãóüãúóü íëàé ÊöIà pèí 1- íóì pà äèí þêü âàí ìåê òåá äà ìó - àë ëèì âè ëå êià ëàõ íà. Øàãü áà ëà Áà áàå âàõú ãà ëàç ýâ ëåí ìèø õüàíà 10 éè ñóç Hàõ è âàí äèí Øàãü áóç âà Hî pà øåí pà éîí pà ÿøà ìèø õü àéè Óìó ÿò ýõèp íè 4 àÿë ãâàç ÊöIà pèç õòà íà éèñà ëàé àäà âè èí pèêi àëàé ñåíÿò äà âà ìàp õú óâó íà... è ìåê òåá äà âè èí ïå øå õúñàí äèç è äàé, õàëêü äèí àÿ ëàp ïà òàë Iå õè çåãü ìå òàp ñåpô èéèç âàé õà ëè ñàí ìó àë ëè ìàp ãçàô àâàé. Àáó póí àpà äà êè ôåp ãü àìè øà êü óëóõú êiâàòi äàé, èpè âà Ió ëàâ âè ëå pàé õ ú ó ü p å ä à é - ëàé - íè ãú - àì êiè - ÑÀ ÌÅÄ ÝÔÅH ÄÈ HÈH ÕÒÓË äàé Óìó ÿò ì ó à ë ë è ì í è àâàé. Ñàä pà íè ãü àpàé ãó äà èp àäà àç, àì ìà âè pè äà âèë ÿãúèäàé àäà êàé. Àäàí pà õó - íàp, òàpñ ãóí êü èëÿé êü èë äè ïîý - çèÿ òèp. Ðèê Iÿé êià íàp äàé àäà àç àçåp áàé æàí Iàë íè ýäå - áè ÿò. Ãüà ñà æóü på äèí ïå êåp àëóêi äàé àäà. Àäàí ñà æà êåò ãè - ëàë äè âè ëå pè êàé êà pàã äà çè. À ÊöIàp âè ÿp áå på äà è äè øåãü ëè êå ñèá òèp äè çè àêü óë äèç êú âå äà èp, âó èç ëàãü àéò Ià ãüà òàí äàë àëàé ïå êåp àäàç ãçàô ÿpà øóõ òèp. Ñàä pà ãü èêi ÿò Ià íè Ñåâ äà äè, Óìó ÿò ìó àë ëèì äèí çàõú ãà ëàç êiåë çà âàé pó øà çóí ïèí êiâà ëèç òóõ âà íàé. Òàí äàë õà ëàò àëàé Óìó ÿò ìó àë ëèì àêóp ëà çóí êú àõ õü àíàé. Àõ ïà àäà ôó íåç âàé, àé õú âàç âàé ñà - ÿãú àêó íàé çàç. Àêü - âàí Ià âàë äè çàç ìó àë ëè - ìàp ìàõ ñóñ èí ñà íàp õü - èç æå äàé. Àí æàõ íà ëóãüóìèp, ãü àáóp íè àäåò äèí èí ñà íàp ÿ êüâàí: ïèí äåp äåp, õà æà ëà òàp àâàé. Óìó ÿò ìó àë ëèì äèí ãü àêú èí äàé âàí õüàéè ñà õà áàp äè èë ëà êè çè pèêi òiàp - íàé: àäàí ãúóü ëóü 4 àÿë äèí äè äå, õè çàí ãà äàp íà âàé. Õà éè - áó póç èõü òèí êàp êü óp èòèì äè âàé ãóüãúóü íëàé íå èí êè âè èí êiâà ëèç, ãü àò - òà pà éîí äèçíè õêâåç õü àíà. Àì ñà êü èë Õàpü êîâ äèç àêú àò - íàé. ßò Ià íè àpà-àpà âè èí ïà ïàë, õà éè âå - ëå äàp òèp Àçà äå äàë, Áåõ òèÿ pàë, Ñåâ äà äàë âà Âàãü èäàë êià íè âè ëèí ãü èñ - ñå pèâ äè êõü åí âàé à pàp pàêúóp äàé. Ñà Ià âóç Iå õè êú óë - ëóãú äàë õü àéè, õúóü òóüë êú èëè - õàp àâàé, øàä ìåæ ëèñ pàë pèêi àëàé è èòèì äèç âè èí õè çàí êiàí òè éèç òó øèp. Øàãü áà ëà äè âà Óìóÿ òà øàíêüóíàë äè òàp ÿãúèäàé ëà ÿpàp-äóñ òàp àáó pàë ãü åé pàí æå äàé. Àí æàõ êü èëÿé àêú àò íà êàñ. Âè è êü óp êàp äèâ êü àäàé æà çà íè Ió ãó íà àäà. Õà éè õè çàí äèõú òà ìàp çó ÿç ãú óp áàò äà pàãü ìåò äèç ôå íà àì. È êü èñà âàí õü àéè ëà çà Óìó ÿò ìó àë ëèì äèç ãå íà íè ãçàô èê pàì àâó íàé. Âè èí óü ìóüp êü óä âå - ëåä äèç áàõø àâóp àäà, àÿë pèâ èíñ òè òó òàp àêü àëò Ià pèç ãà íà éè ñóç Óìó ÿò Ñà ìå äî âà äèç Àçåp áàé æàí Ðåñ ïóá ëè êà äèí ëà - éèõ ëó ìó àë ëèì òiâàp ãà éè ëà è õà áàp àäàí þë äàø pèí âà àäà âàé òàpñ êú à óp àãú çóp pàë äè æåãüèë pèí pèê Iÿé õü àíàé. Ãü óêó - ìàò äè øó ìóä íè ñà îp äåí âà ìå - äàë äèç ëà éèõ ëó àêó íàé ãü àëàë çåãü ìåò äàë íè íà ìóñ ëó âè ëåë äè êü èë õâå éè è èí ñàí. Âè èí óü ìóü päèí 40 éèñ àpà äàò Ià íà ìåê òåá äèç, àÿë pèç ñåpô àâóp, å òèí âè ëå pèç íè äàp âè ëå pèç êè ëèã òà âó íà äà èì òà êà áóp ëó âàë õâå éè Óìó ÿò Ñà - ìå äî âà äèí èñÿò äà 82 ÿø ÿ. Àí - æàõ âàä éèñ ÿ àì äóüíü ÿäèí ýêóü íèõú àñ påò ÿç, âè ëå pàë äè äóüíüÿ àê âàí òè éèç. ßò Ià íè íå - èí êè õà éè âå ëå äàp, ãü àêi íè âè - èí Iå õè áó áà Ñà ìå äà âà áó áà Èñ ìàè ëà õü èç ìà ñà äàí åòè ìàp - íè õâå éè è äè øåãü ëè äèí áàõ òó - íè ãú àí âà. Âå ëåä pè äàò Ià íà àäàç êú àéãú óäàp âàë êú àëóp çà - âà. Èë ëà êè ãú âå Iè õöè Âàãü èäà ëàï õú ñàí äèç êè ëèã çà âà äè äå - äèç. Àäàí ãú âå Iè ñó ñà Ñå âè ëà âè èí ÿpàí äè äå äèç èéèç âàé êú óë ëóãú äè êàé êöiàp âè ÿp ãüóüpìåò äàë äè pà õàç âà. Óìóÿ - òàí pèêi àëàé òàp ãè ëà Áåõ òèÿ - pà íè Âàãü èäà ÿãú èç âà. Óìó ÿò ìó àë ëèì äèí õòóë Ýpè êà òàp êüóíà áà äå äèâ àãà òàé ëà Óìó ÿò ìó àë ëèì äèí pèê Iå ýêâ êóü - êióüíäà. Èõü òèí ýê âå pè àäàç ÿøà ìèø äàé êú óâàò ãóç âà... Ñ. ÊÅ ÐÈ ÌÎ ÂÀ Çè ÿïà ðèõú ôàä-ôàä èõü òèí ãà ôàð ãà ëóêü äà: Àì áó áà äèí õâà ÿ. Çè ôè êèð âè èõú ÿë äà è ãà ôà ðè: Áó áà äèí õâà!. Õú ñàí áó - áà äèí ôåð ëó õ öè êàé íè èêl ëóãü óäà, ïèñ áó áà äèí ôåð ñóç õöè êàé íè. Àêü - óë ëó áó áà äèí àêü óë ëó âå ëåä äèí ãü - àêú èí äàé èõü òèí ãà ôàð âàí õüàéè ëà ðèê lèç õóø æå äà íè? Èõü òèí õöè áó - áà äàë àí àëà ìàç êü âàí àäàí ðèêl, àì äóüíü ÿäè ëàé ôå éè ëà àäàí ðóüãü øà äàð äà. Çè èõ òè ëàò äóüíü ÿäè ëàé ôàä ëàé êóü õü àí âàé ñà áó áà äè êàé íè àäàí õöè êàé ÿ. ÁÓ ÁÀ Êölà ðè õàéè ëåç ãè ýäå áè ÿò - äèç ãçàô êú åëå ìýãü ëè ÿð ãàí - âà. Àáó ðóí àðà äà Ñòlóð Äà - ëàãü, Ëåç ãè Àãü ìåä, Òlèãü èð - æàë âè Ýìè ðà ëè, Ýìè ðàñ ëàí Ãú àíè äèí âà ìà ñà áóð àâà. È æåð ãå äèõú Àá äóë æå ëèë ýôåí äè íè àêàò çà âà éè ñóç Õóü ëóüõú ðèí õóü ðå äè äå äèç õüàéè Àá äóë æå - ëèë ãúâå lèç ìàç âè èí àêü óë ëó - âè ëåë íè âèêlåãü âè ëåë äè òà ôà âàò ëó õüàíàé. Ðèê lå èëè ìàð è ðó íèç lå õè àøêúè àâàé ãà äà äè õóü ðóüí ìåê òåá äà ñèô òåãü àí òàð ñàð êúà óð äà ëàé ãóüãúóü íèç ëåç ãèé ðèí lå õè êà ìà ëýãü - ëè Ãü àñàí Àëêü âà äàð âè äèí Êóü ðå äà àâàé ìåä ðå ñà äà êlå ëóí äà âàì õú óâó - íà. Èíà àäà äèí äèí èëèì ðè ëàé ãú åé - ðè òlå áèè èëè ìàð, ãü àêl íè ïîý òè êà äå - ðèí äàé èð íà. Ëåç ãè, òóü ðê, àðàá âà ôàðñ là ëàð, ãü àêl íè Ðàãú ýêú å l äàé ïà òàí ïîý çèÿ äå ðèí äàé è ðèç àëàõú - àé àäà âè íè äå ðå æà äèí øèè ðàð êõü - èç âàé. Àáóð Àçåð áàé æàí äà ëåç ãè âà òóü ðê là ëà ðàë äè àï æåç âàé. Àá äóë æå ëè ëàõú ãçàô lå õè âà äåâ - ëåò ëó êòàá õà íà àâàé. Õóü ðóü íâèé ðè, ãü àêl íè êú óí øè õóü ðå ðèí êlå ëó íàë ðèêl àëàé êñà ðè àäàí êòàá ðè êàé ìåí - ôÿò êú à ó äàé. Âè èí äå âèð äèí âè - ëèê-êü èëèê êâàé êñà ðè êàé ñàä òèð, ìàà ðèô è õü èç Êú óáà ïà òà ñåé ëè õü - àí âàé Àá äóë æå ëè ëà à âàõ òóí äà èíà ìó àë ëèì âè ëå êlâà ëàõ çà âàé Ìèð Æà ôåð Áàãú èðîâ, Àãü ìåä Æà - âàä õü òèí èí ñàí ðèõú ãà ëàç äóñò âàë àâó íàé éè ñà ëàé äóø ìàí ðè âè åë õàëêü äèí äóø ìàí õü òèí ëàê - làá àëê ló ðàé àì ñà øó ìóä ðà äóñ òàãú äà òó íàé. Ãü àð ãúèëå ðà òàõ ñèð êàð âàë ñó áó òèç òàõü àíà àõú àé õú óâó íàé. Àì ìà ýõè ðèì - æè ãú èëå ðà éè ñàí õúóü - òlóüí ñà éè ôèç êü óíà êlâà ëÿé òóõ âàé àì ìàä êüóëóõú ýëêú âå - íà. Ìóêü âà-êü èëèé ðèí, õóü ðóü - íâèé ðèí ðèê lå ëàé à þãú êú - åäàë äè àëàò çà âà. Ã ü å á å ÿ ð ÁÓÁÀÄÈÍ ÕÂÀ êòàá ðèâ äè àö lóð çà âàé êü - èë- ó ðó ðå õè êàñ äèí ãüàëäè õà éè áó ðóí ðèê lèí ãúàëàð àò lóç âàé. Ãüåáåé ðè êàé ñàä àäàí øè èð ðèí äàô òàð ðèâ äè àö làí âàé. Äóñ òàãú õà - íà äèí êú àéè öëà ðèí àðà äà ñà øó - ìóä éè ñóç àäà êú åëåì äèç êú à óð âè øå ëàé ãçàô øè èð è òlâàð-âàí àâàé àëèì, ôè ëî ëî ãèÿ äèí èëèì ðèí äîê òîð, ðàãü ìåò ëó Ìàâ ëóä ßðàãü ìå - äî âàë àãàêü íàé. Àäà øà èð äèí ïîý - çèÿ äèç lå õè òèð êú èìåò ãà íàé âà øà èð äè ëåç ãè âà àçåð áàé æàí là ëà - ðàë äè êõü åí âàé 4 øè èð Ñà ìóð ãà - çåò äèí èí ðèç àêú óä íàé. Óü ìóü ðäèí àãü èë âàõ òóí äà êlâà ëè - âàé-êú àâàé õü àéè Àá äóë æå ëèë Ýôåí - äè äèí õè çàí äèí êü èëåë íè ãçàô êðàð àòà íà. Àäàí ðó ãóä êü èë õè çàí ãü àëàë êlâà ëÿé àêú óä íà, ýëêú âåé èåð àé âà - íàð êâàé è êü âå ãü àâà äèí lå õè äà ðà - ìàò äà õóü ðóüí ìåê òåá òåø êèë íà. ÕÂÀ Àá äóë æå ëè ëàí ïàïà Ñà ôèÿ òà äàð - âè ëå ðèç íè å òèí âè ëå ðèç êè ëèã òà âó - íà âè èí âè ðè âå ëåä ðèâ êlå ëèç ãà íà. Àäàí ãúâå lè õâà Çèÿ ïà øà äè áó áà äèí ðåõú äà âàì íà. Ðàãú ýêú ý l äàé ïà òàí ýäå áè ÿò äàë ðèêl àëàé æåãü èë Àçåð - áàé æàí äèí Ãü óêó ìàò äèí Óíè âåð ñè - òåò äèí àðàá là ëàí ôè ëî ëî ãèÿ äèí ôà êóëü òåò äèç êü àáóë õü àíà. Ãú âå - lè là âóç ãó ðà ðàé àâàò íà çà éèô õüàí - âàé è ãà äà äèí õöè çèãü èí äè ñàä ëàãü àé éè ñà ëàé ôà êóëü òåò äèí ìó àë - ëèì ðèí âà ñòó äåíò ðèí ôè êèð æåëá - íà. Àí æàõ õàëêü äèí äóø ìàí äèí õâà ëàê làá äè ãü àð êà ìó íà àäàç ìà íèé âàë ãóç âàé. lll êóðñ êóü òÿãü àé ëà àì óíè - âåð ñè òåò äàé àêú óäèç êlàí õü àíàé. Àí æàõ äóüíü ÿäà õú - ñàí èí ñà íàð àâà èç òóø. Èõü òèí êñàð óíè âåð ñè òåò - äèí ìó àë - ëèì ðèí àðà - äà íè àâàé. Àáó ðó ðåê - ò î ð ä è í êüèëèâ ôå íà àäà âàé Çèÿ - ïà øà Ñà äû - õîâ õü òèí ñà - âàä ëó ñòó - äåíò óíè âåð - ñè òåò äàé àêú óä òè éèí òlà ëàá íà. Ðåê - òîð äè è òlà ëà áóí êü èëèç àêú óä íà, àí - æàõ õè âå êü óíà õüè, è ñòó äåíò àêú - óäóí àäàç âè íÿé ãàí âàé òàï øó ðóãú ÿ. Óíè âåð ñè òåò äà àìóêü óí ïà òàë àäà àçåð áàé æàíäèí ôè ëî ëî ãèÿ äèí ôà - êóëü òåò äèç ýëÿ l íà, ñà êóðñ àãú àäà êlå ëóí ìåñ ëÿò ÿ. Èì à äå âèð äà ëóãü óç òå æå äàé õü òèí lå õè õú ñàí âàë òèð. Óíè âåð ñè òåò àêü àëò là ðàé éèêú - àëàé óüìóü ðäèí ýõèð äàë äè Õà ìàç ðà éîí äèí Êú óñàð àé õóü ðóüí þêü âàí ìåê òåá äà ìó àë ëèì âè ëå êlâà ëà õàé Çèÿ ïà øà Ñà äû õî âà ãüà ñà âàõ òóí äà äèñ ñåð òà öèÿ íè õâå íà, àëèì âè ëèí òlâàð êú à ó íà. Àäàë äè è ðåñ ïóá ëè - êà äèí ãçàô àëèì ðè äà ìàõ äàé. Àäàí êü èëèâ ôàä-ôàä Áà êó äàé òlâàð-âàí àâàé èí ñà íàð êú âå äàé. Çèÿ ïà øà ìó - àë ëèì äèí àêü óë ëó èõ òè ëàò ðèõú ÿá àêà ëóí, àäàí êúèìåò ëó êòàá ðè êàé ìåí ôÿò êú à óí ïà òàë àäàí êlâà ëèç ãü - àìè øà ÿðàð-äóñ òàð êlâàòl æå äàé. Õóü ðóüí ìåê òåá äà àì ìó àë ëèì ðèç íè àÿë ðèç ãçàô êlàí äàé, õóü ðóüíâèé ðè àäàç èê ðàì äàé. Âå ëåä ðàë ãüàë òàé ëà - íè Çèÿ ïà øà ìó àë ëèì äèí áàõ òó íè ãú - àíà. Êàñ äè àáó ðóâ êlå ëèç ãà íà. Òåê ñà êóü íè àäàí ðèêl ñå êèí äèç òó íà - áó - áà äèí òlâàð öèõú äå âèð äè ãàëê ló ðàé äóø ìàí ëàê làá äè. Âè èí óü ìóü - ðäèí ýõèð äàë äè è ëå êå ìèõüóí ïà òàë ãçàô àëàõú íà àì. Çè ãú èëå Çèÿ ïà øà ìó àë ëèì äè øó ìóä íè ñà éè ñà ðà è ðåñ ïóá ëè êà äèí òà ëóêü èäà ðàé ðèç êõüåí âàé àð çà ÿð àâà. Èåð õàò ló íàë äè, ñà âàä ëó äà êàç êõü åí âàé è ãà ôà ðàé õöèí õàéè áóáà äèç àâàé lå õè ìóüãüóü ááàò êü àò lóí ñà àêü âàí å òèí òóø. 20-éè ñàí êú åíå ãà ëà òóí òè éè - æèç, àðà äàò là íà êõü åí âà àäà à ðàð. Ýõèð íè ìóð êâàð ölðà íàé âà àäàí áó - áà äèí ìèõüè òlâàð ýëêúóüð õú óâó íàé. Çèÿ ïà øà ìóà ëèì äèí óü ìóü ðäà èäà ëàé áàõ òà âàð þãú õü àíà èð. Õâå - øè ëà âó äàò là èç ìà èð àäàç. Àí æàõ áàõ òà âàð âàë ÿðãú àë ôå íà, ðèê lèí òlà ëà ðè àäàç ñå êèí âàë ãà íà âà àì äóüíü ÿäè ëàé êóü õüàíà. Õóü ðóü íâèé ðè èõ òè ëàò çà âàé âàë, Àá äóë æå ëèë ýôåí äè äóñ òàãú àâóð ëà àäàí ãçàô êú èìåò ëó êòà áàð ölàé - ëàõú àí äèç âåãü åíà êà íàé. Êàñ äè âè - èõú ãà ëàç äóñ òàãú õà íà äèç òóõ âàé êòà áàð íè àäàí õèçàí äèâ âàõ ãà íà èð. Çèÿ ïà øà ìó àë ëèì äèí lå õè êòàá - õà íà ëàãü àéò là, àâàé âàë, âè è òóí - âàé âàë àìà. Àí æàõ ãü àéèô õüè, âè ëèí íè íå õü èç õâå éè ãçàô êú èìåò ëó êòà - áàð ëàì lóã âàç, ðóê âà äèê êâàç êóêl - âàð æåç âà. Çà êâåç ïè êàé êóü ðåë äè èõ òè - ëàò àâóð áó áà íè õâà ðóüãü äàë êü - àêü àí èí ñà íàð òèð. Èõü òèí êñàð äóüíü ÿäàë ôàä-ôàä êúâå äà. ÀÇÈÇ ÐÈÍ ÑÅÂ ÄÀ

6 Ñàìóð ÍÎÂÎÑÒÈ Â ÎÊ ËÀ ÕÎ ÌÅ ÂÑÅ ßÇÛ ÊÈ ÐÀ ÍÛ Îêà çû âà åò ñÿ, â øòà òå Îê ëà õî ìà ìîæ - íî ïî äàòü ëþ áóþ áó ìà ãó â ãî ñó äàðñ òâåí - íîå ó ðåæ äå íèå íà ëþ áîì ÿçû êå, õîòü íà ðóññ êîì, õîòü íà êè òàéñ êîì, õîòü âî îá ùå íà ÿçû êå ïëå ìå íè ìóì áà þì áà, åñ ëè, êî - íå íî, îíî èìå åò ïèñü ìåí íîñòü. È ëþ - áóþ áó ìà ãó ó ðåæ äå íèÿ îáÿ çà íû ïå ðå - âåñ òè. Íå äàâ íî îíè ïû òà ëèñü å ðåç âåð - õîâ íûé ñóä øòà òà îáú ÿâèòü îôè öè àëü - íûì òîëü êî àíã ëèéñ êèé ÿçûê - ìîë, ìíî - ãî ñðåäñòâ óõî äèò íà ïå ðå âîä è êîâ. Òàê íå ïðîø ëî! Ñóä ïîäñ è òàë, òî òà êîå ðå - øå íèå íà ðó øèò ïðà âà èì ìèã ðàí òîâ, êî - òî ðûå - îñ íî âà îñ íîâ âå ëè êîé àìå ðè - êàíñ êîé íà öèè. ÊÐÎ ÂÀÒÜ ÏÐÅ ÐÀ ÙÀ ÅÒ Ñß Â ÁÓÍ ÊÅÐ Ãðå åñ êèé èçîá ðå òà òåëü Ãè îð ãîñ Êîí - äî äè ìàñ ïðè äó ìàë êðî âàòü, êî òî ðàÿ ìî - æåò ñïàñ òè åå âëà äåëü öà îò ãè áå ëè â ñëó àå çåì ëåò ðÿ ñå íèÿ. Êàê òîëü êî å ëî - âåê ïî óâñ òâó åò íå ëàä íîå, îí íà æè ìà åò íà ñïå öè àëü íóþ çàä âèæ êó, è åãî ñïàëü - íîå ëî æå ïðåâ ðà ùà åò ñÿ â íà äåæ íóþ êëåò êó. Åå êðåï êèå ìå òàë ëè åñ êèå ñòåí - êè âû äåð æàò âåñ öå ëî ãî äî ìà, ðóõ íóâ øå - ãî â ðå çóëü òà òå ïðè ðîä íîé êà òàñò ðî ôû, à ñïðÿ òàâ øèé ñÿ âíóò ðè õî çÿ èí ñìî æåò äîë ãîå âðå ìÿ ïðî æèòü â ñâî åì óáå æè ùå, îæè äàÿ ñïà ñà òå ëåé.  îä íîé èç íî æåê êðî âà òè ïðå äóñ ìîò ðå íî õðà íè ëè ùå, â êî - òî ðîì, ïî çà ìûñ ëó èçîá ðå òà òå ëÿ, äîëæ íû ëå æàòü áó òûë êè ñ âî äîé, óò êà äëÿ ìî è, ôî íà ðèê ñ íà áî ðîì áà òà ðå åê è ñâèñ òîê. ÎÇÎ ÍÎ ÂÀß ÄÛ ÐÀ ÑÊÎ ÐÎ ÇÀ Òß ÍÅÒ Ñß Íà êî íåö-òî ìå òåî ðî ëî ãè ñìîã ëè ñî - îá ùèòü íàì õîòü îä íó ïðè ÿò íóþ íî âîñòü. ßïîíñ êèå ó å íûå óò âåðæ äà þò, òî å ðåç 38 ëåò îçî íî âàÿ äû ðà, êî òî ðàÿ íà à ëà îá ðà çî âû âàòü ñÿ íàä Þæ íûì ïî ëþ ñîì, ïîë íîñòüþ çà òÿ íåò ñÿ. ÑÎÊ ÐÀ ÒÈ ÒÅ ÎÁÅÄ ÍÀ 30% Àìå ðè êàíñ êèå ó å íûå óò âåðæ äà - þò, òî îá íà ðó æè ëè âåð íûé êëþ ê äîë - ãî ëå òèþ. Ïðîñ òî íóæ íî ìåíü øå åñòü. 15- ëåò íåå èññ ëå äî âà íèå, ïðî âî äèâ øåå ñÿ íà ìà êà êàõ, ïî êà çà ëî, òî íèç êî êà ëî ðèé íàÿ äèå òà ñó ùåñò âåí íî óä ëè íÿ åò æèçíü. Îáåçü ÿíû, êî òî ðûì íà 30% ñîê ðà òè ëè ïè ùå âîé ðà öè îí, ïî å ëî âå åñ êèì ìåð - êàì äî æè ëè äî 100 ñ ëèø íèì ëåò, ïðè åì íå ïðè îá ðå ëè íè äèà áå òà, íè ñåð äå íûõ áî ëåç íåé, íè ðà êà. Áèî ëî ãè ñ è òà þò, òî ðåç êîå ñîê ðà ùå íèå êà ëî ðèé âû çû âà åò áèî õè ìè åñ êèå èç ìå íå íèÿ â îð ãà íèç ìå è, âîç ìîæ íî, ñíè æà åò êî ëè åñò âî ñâî - áîä íûõ ðà äè êà ëîâ, êî òî ðûå ñ âîç ðàñ òîì ðàç ðó øà þò îð ãà íèçì. ÎÇÎÍ ÑÏÀÑÀÅÒ ÎÒ ÊÀÐÈÅÑÀ Ìå äè êè èç êëè íè êè Áåë ôàñò ñêî ãî êî ðî ëåâñ êî ãî óíè âåð ñè òå òà îòê ðû ëè íî âûé ñïî ñîá ëå å íèÿ çó áîâ, ïî ðà æåí - íûõ êà ðèå ñîì. Îíè èñ ïîëü çó þò íå ò ðà - äè öè îí íóþ áîð ìà øè íó, à íà äå âà þò íà ïîâ ðåæ äåí íûé çóá ðå çè íî âîå ïîê ðû - òèå, îò ñà ñû âàþ ùåå èç ïîä íåå âîç äóõ è çà ïîë íÿ þò ïðîñò ðàíñ òâî îçî íîì, â ðå - çóëü òà òå å ãî ïî ãè áà þò âñå âðåä íûå ìèê ðî îð ãà íèç ìû. Êàâ êàç ñ äpåâ íèõ âpå ìåí ïpèâ ëå êàë âíè ìà íèå ãpå åñ - êèõ, pèìñ êèõ, àpàáñ êèõ ó å - íûõ, ëå òî ïèñ öåâ è ïó òå øåñò âåí - íè êîâ. Ðàç íî îá pà çèå ÿçû êîâ ýòî - ãî óíè êàëü íî ãî êpàÿ ïpè òÿ ãè âà ëî ê ñå áå ìíî ãèõ èññ ëå äî âà òå ëåé, êî òî pûå íà çû âà ëè Êàâ êàç ãî pà - ìè ÿçû êîâ. Ïåp âûå çà ïè ñè ñëîâ êàâ êàçñ - êèõ ÿçû êîâ, â òîì èñ ëå ëåç ãèíñ - êî ãî ÿçû êà, áû ëè ñäå ëà íû ñ ïî - ìîùüþ òó påö êî ãî àë ôà âè òà â 1641 ã. Ýâ ëè åé å ëå áè. Ó àñò íèê ïî õî äà òó påö êèõ âîéñê Ý. å ëå áè ìíî ãèå ñëî âà çà ïè ñàë èñ êà æåí íî èç-çà îò ñóòñ òâèÿ â òó påö êîì àë - ôà âè òå çíà êîâ äëÿ îòîá pà æå íèÿ õà pàê òåp íûõ ãîp òàí íûõ çâó êîâ, ê î ò î p û å ñ ó ù å ñ ò â ó þ ò â ý ò è õ ÿçû êàõ. Ó å íûå- ïó òå øåñò âåí íè êè ñ êîí öà XVIII âå êà äà þò íà ó íûå ñâå äå íèÿ î êàâ êàçñ êèõ ÿçû êàõ, â àñò íîñ òè î ëåç ãèíñ êîì ÿçû êå. À ñ íà à ëà XIX âå êà Ðîñ ñèéñ êàÿ Àêà äå ìèÿ Hà óê pàç pà áà òû âà åò ïpîã pàì ìó ïî èçó å íèþ Êàâ êà çà. Èññ ëå äî âà íèå Êàâ êà çà âå äåò ñÿ äèï ëî ìà òà ìè, âî åí íû ìè, ïó òå - øåñò âåí íè êà ìè, èçó à þò ñÿ ïà - ìÿò íè êè ïèñü ìåí íîñ òè è êóëü òó pû ìåñò íûõ íà pî äîâ. Îã pîì íóþ pà - áî òó â ýòîì íàï pàâ ëå íèè ïpî âî - äÿò È. Ãþëü äåíø òåäò, Ï. Ïàë ëàñ, Ã. Êëàï pîò, Ã. Ðî çåí, Ë. Ëþëüå è äp. Hî íà ó íîå èçó å íèå êàâ êàçñ - êèõ ÿçû êîâ ñâÿ çà íî ñ èìå íåì Ïåò pà Êàp ëî âè à Óñ ëà pà. Ãå íå - pàë-ìà éîp ãå íå pàëü íî ãî øòà áà Êàâ êàçñ êîé Àp ìèè, ëåí- êîpp. Ñàíêò- Ïå òåp áópã ñêîé Èì ïå pà - òîpñ êîé Àêà äå ìèè Hà óê, áà pîí Ï. Ê. Óñ ëàp âî øåë â èñ òî pèþ êàê êpóï íåé øèé êàâ êà çî âåä, ÿçû êî - âåä è ëèíã âèñò. Åãî ïå pó ïpè íàä - ëå æàò 5 îá øèp íûõ ìî íîã pà ôèé ïî èçó å íèþ ëåç ãèíñ êî ãî, àâàpñ - êî ãî, ëàêñ êî ãî, äàp ãèíñ êî ãî, òà - áà ñà pàíñ êî ãî ÿçû êîâ. Îí òàê æå ÿâ ëÿ åò ñÿ àâ òî pîì ìî íîã pà ôèé ïî à á õ à ç ñ ê î ì ó è å åíñ êî ìó ÿçû êàì. è ñ ñ ë å ä î â à - íèÿ ïî èçó å - íèþ ëåç ãèíñ - êî ãî ÿçû êà ïî p à ñ ï î p ÿ æ å - íèþ Ïî ïå è - òå ëÿ Êàâ - ê à ç ñ ê î ã î Ó åá íî ãî îê - pó ãà áû ëè íà - ïå à òà íû â 1896 ãî äó â Òèô ëè ñå ïîä íàç âà íè åì Êþ pèíñ êèé ÿçûê. Ïåòp Êàp ëî âè pî äèë ñÿ â 1816 ãî äó â äå påâ íå Êó pî âî Òâåpñ êîé ãó áåp íèè. Ïî ëó èâ îá - pà çî âà íèå âî åí íî ãî èí æå íå pà îí íà àë ñëóæ áó â 1837 ãî äó íà Êàâ - êà çå â äåéñ òâóþ ùåé àp ìèè. Îí ïî ëþ áèë ýòîò êpàé è ýòó ëþ áîâü ñîõ pà íèë äî êîí öà ñâî åé æèç íè. Êpà ñî òà ãîp íî ãî êpàÿ, îáû àè ãîp öåâ, èõ òåì ïå pà ìåíò, ìó æåñò - âî è å ëî âå íîñòü, ìíî æåñò âî ÿçû êîâ ïpè òÿ ãè âà ëî åãî. 3 ãî äà, ïpî âå äåí íûå íà Êàâ êà çå îñ òà âè - ëè ÿp êèé ñëåä â åãî æèç íè. Çà òåì â 1840 ãî äó îí ïîñ òó ïèë â Èì ïå - pà òîpñ êóþ Âî åí íóþ Àêà äå ìèþ, ñëó æèë â pàç íûõ óãîë êàõ Ðîñ ñèè, è òîëü êî å påç 10 ëåò âíîâü âåp - íóâ øèñü íà Êàâ êàç óæå äî ñà ìîé ñìåp òè íå pàññ òà âàë ñÿ ñ íèì.  1851 ãî äó ïî õî äà òàéñ òâó íà ìåñò íè êà Êàâ êà çà Ì. Ñ. Âî pîí - öî âà áûë ñîç äàí Êàâ êàçñ êèé îò - äåë Èì ïå pà òîpñ êî ãî Ðóññ êî ãî Ãå - îã pà ôè åñ êî ãî Îá ùåñò âà. Îä íèì èç äåéñ òâè òåëü íûõ ëå íîâ ýòî ãî îá ùåñò âà ñòà íî âèò ñÿ Ï. Ê. Óñ ëàp.  1858 ãî äó ãëàâ íî êî ìàí äóþ ùèé Êàâ êàçñ êîé àp ìè åé ïå på äà åò Ï. Ê. Óñ ëà pó âû ñî àé øåå ïî âå ëå - íèå èì ïå pà òî pà Ðîñ ñèè î òîì, òî áû îí íà ïè ñàë èñ òî pèþ Êàâ êà çà. Òà êîå ïî âå ëå íèå ìîã áû èñ ïîë íèòü òîëü êî å ëî âåê ñ îá - øèp íû ìè è ãëó áî êè ìè çíà íèÿ ìè î Êàâ êà çå, î åãî íà pî äàõ. Óñ ëàp, êàê å ëî âåê ñ îñ òpûì óìîì, ôå - íî ìå íàëü íîé ïà ìÿòüþ, óìå íè åì çà ñà ìûé êî pîò êèé ñpîê âûó - èòü ó æîé ÿçûê, äàâ íî ïpèâ ëå êàë âíè ìà íèå ó å íûõ êpó ãîâ. Ðàç ãî - âî pû îá ýòîì èí òå påñ íîì å ëî âå - êå äî õî äè ëè è äî ñà ìî ãî èì ïå pà - òî pà. Äëÿ å ëî âå êà, ïîñ âÿ òèâ øå - ãî ñå áÿ ñëó æå íèþ îò èç íå, ýòî ïî âå ëå íèå áû ëî åñòüþ. Hî, êàê èñ òèí íûé ó å íûé, îí îñîç íî - âàë, òî äëÿ íà ïè ñà íèÿ íà ó íîé èñ òî pèè Êàâ êà çà âàæ íî èìåòü äîñ òà òî íî èñ òî íè êîâ. Îí òàê æå çíàë, òî êëþ ê èñ òî pèè Êàâ êà çà ìîæ íî íàé òè â èçó å íèè ÿçû êîâ, âåäü åãî íå âû äó ìà åøü, íè ïîä - äå ëà åøü. Ïpÿ ìàÿ öåëü ìî èõ Èç âåñò íûå ëåç ãè íî âå äû èññ ëå äî âà íèé çàê ëþ à åò ñÿ â èññ ëå äî âà íèè ÿçû êîâ êàâ êàçñ êèõ ãîp öåâ, öåëü èñ òî íà ó íàÿ, íå ïîä õî äÿ ùàÿ ïîä òpå áî âà íèÿ íå ïîñ påäñ òâåí íî ïpàê òè åñ êî ãî ïpè ìå íå íèÿ. Áåç pàññ ëå äî âà íèÿ ÿçû êîâ íå ìûñ ëè ìà èñ òî pèÿ, - ïè ñàë îí. Èçó å íèå ãîpñ êèõ èáå pèéñ êîêàâ êàçñ êèõ ÿçû êîâ Ï. Óñ ëàp íà è - íà åò ñ àá õàçñ êî ãî, çà òåì ïpè íè - ìà åò ñÿ çà èçó å íèå å åíñ êî ãî ÿçû êà. À ñ 1863 ãî äà îí ïpèñ òó ïà - åò ê èçó å íèþ äà ãåñ òàíñ êèõ ÿçû - êîâ. Âå äåò èññ ëå äî âà íèÿ ïî àâàpñ êî ìó, ëåç ãèíñ êî ìó, ëàêñ êî - ìó, äàp ãèíñ êî ìó, òà áà ñà pàíñ êî ìó ÿçû êàì. Ðîâ íî òpè ãî äà îí çà íè ìà åò ñÿ èçó å íè åì ëåç ãèíñ êî ãî ÿçû êà.  ñåí òÿá på 1871 ãî äà Ï. Ê. Óñ ëàp ñî îá ùà åò àêà äå ìè êó À. Øèô íå pó î òîì, òî Êþ pèíñ êèå èññ ëå äî - âà íèÿ óæå îêîí å íû. À â ôåâ pà - ëå 1872 ãî äà îò ñû ëà åò àêà äå ìè êó ïî åãî ïpîñü áå îò ëè òîã pà ôè pî - âàí íóþ ëåç ãèíñ êóþ ãpàì ìà òè êó. À. Øèô íåp - ïåp âûé èññ - ëå äî âà òåëü ãîpñ êèõ è á å p è é ñ ê î - ê à â - pèíñ êî ãî, ñîò póä íè êè ìîè ïî pàññ ëå äî âà íèþ ÿçû êîâ èñ åç ëè èç Äà ãåñ òà íà... Ýòè ëþ äè ìîã ëè áû áûòü ïî ëåç íû ìè pàñ ïpîñ òpà - íè òå ëÿ ìè ãpà ìîò íîñ òè ìåæ äó çåì ëÿ êà ìè... Òpóä íî äà æå âû pà - çèòü ñêîëü êî ÿ îáÿ çàí Êà çàí ôå pó è â êà êîì ïå påä íèì äîë ãó!.. Äà, Êà çàí ôåp áåê áûë íå ïpîñ òî ïî ìîù íè êîì, îí äå ëàë âñå, òî áû póññ êèé å ëî âåê ïî - óâñ òâî âàë ÿçûê, ïî íÿë õà pàê òåp ëåç ãèí, ïîç íà êî ìèë ñÿ ñ êóëü òó - pîé è áû òîì íà pî äà. Îíè ïî áû âà - ëè íà ñâàäü áàõ, íà ñáî på ópî æàÿ, íà ïî õî pî íàõ, ãäå ñî áè pà ëîñü ìíî æåñò âî ëþ äåé. Ñ ïî ìîùüþ Êà çàí ôåp áå êà Óñ ëà pó óäà ëîñü íà ïè ñàòü êíè ãó Êþ pèíñ êèé ÿçûê â 640 ñòpà íèö. Ñîñ òàâ ëå íèå íîâîé ëåç ãèíñ - êîé àç áó êè áû ëî íà ó íûì äîñ òè - æå íè åì Óñ ëà pà. Hà îñ íî âå ýòîé àç áó êè Êà çàí ôåp áåê âû ïóñ êà åò ïåp âûé ëåç ãèíñ êèé áóê âàpü íà póññ êîé ãpà ôè êå. Âïåp âûå Ï. Ê. Óñ ëàp íà íà ó íîé îñ íî âå pàñ - êpû âà åò ñòpóê òó pó ëåç ãèíñ - êî ãî ÿçû êà. Èñ ïîëü çî âà íèå áîëü øî ãî òåêñ òî âî ãî ìà òå - pèà ëà è ëåç ãèíñ êî-póññ êî ãî ñëî âà pÿ (1500 ñëîâ) èìå þò áîëü øîå íà ó - íîå çíà å íèå äëÿ ñpàâ íå íèÿ ë å ç ã è í ñ ê î ã î ÿçû êà êîí öà XIX âå êà ñ ñîâ på - ìåí íûì. Ìíî ãîã pàí íî è áî ãà òî íàñ ëå - äèå Ï. Ê. Óñ ëà - pà. Îíî îõ âà òû - âà åò íå òîëü êî ïpîá ëå ìû ëèíã - âèñ òè êè è èñ òî - pèè íà pî äîâ Êàâ êà çà, íî è âîï pî ñû îáó å - íèÿ è îá pà çî âà - Åãî ÁÀÐÎÍ íèÿ â øè pî êîì ñìûñ ëå. Åãî ñòàòüè Î pàñ - ï p î ñ ò p à í å í è è ã p à ì î ò í î ñ ò è ìåæ äó ãîp öà ìè è Ïpåä ïî ëî æå - íèå îá óñ òpîéñ - òâå ìåæ äó ãîp - öà ìè ìîæ íî ÓÑ ËÀÐ îò íåñ òè ê ëó - øèì ïpî èç âå - äå íè ÿì XIX âå - êà. Ó å íûé óò - êî îò íî ñèë ñÿ ê pîä íûì ÿçû êàì êàçñ êèõ ÿçû êîâ ãîp öåâ, - ñ è ñ ò å ì à ò è ç è p ó å ò Håëü çÿ âû pà áî òó, ïå på èç ëà - ïóñêàòü ýòè ãà åò åãî íà íå ìåö - ÿçû êè èç âè êîì ÿçû êå è èç äà - äó óæå ïî îä åò â Áþë ëå òå íÿõ Ñ.Ïå òåp áópã ñêîé íîé òîé ïpè è íå, òî èì Àêà äå ìèè Hà óê. Òà êèì îá pà çîì, ñóæ äå íî ïpî æèòü åùå äëè ñïå öèà ëèñ òû è ó å íûé ìèp çíà êî - òåëü íûé pÿä âå êîâ. Öå ëîå ìÿò ñÿ ñ òpó äîì Ï. Ê. Óñ ëà pà. Àêà - òû ñÿ å ëå òèå àpàáñ êî ãî äàâ äå ìèê Á. Äîpí, ïî áû âàâ øèé òîã äà ëå íèÿ íå çà äà âè ëî èõ... â Äà ãåñ òà íå ïè ñàë, òî ãpàì ìà òè - Ñêîëü êèì áû ÿçû êàì ìû íè êè Ï. Óñ ëà pà ÿâ ëÿ þò ñÿ ñåpü åç - ó è ëèñü, íè îäèí íå çà ïå íûì îïû òîì ãpàì ìà òè åñ êî ãî àò ëÿ åò ñÿ â öå ëîì äó õîâ íîì àíà ëè çà èññ ëå äóå ìûõ èì ÿçû - ìè på íà øåì òàê ãëó áî êî, êîâ, è ìè ìî íèõ íå ïpî õî äèò íè êàê ÿçûê pîä íîé - ÿçûê, êî îäèí ïîñ ëå äóþ ùèé èññ ëå äî âà - òî pûì íå ïîñ påäñ òâåí íî âû òåëü â îá ëàñ òè èáå pèéñ êî- êàâ - pà æà åò ñÿ ñâîå îá pàç íûé êàçñ êîé ëèíã âèñ òè êè. ñêëàä íà øèõ ïî íÿ òèé..., - Èçó å íèå ÿçû êîâ Êàâ êà çà Óñ - ïè ñàë îí. Ï. Ê. Óñ ëàp îò ì å - ëàp ñâÿ çû âàë ñ çà äà åé ñîç äà íèÿ àë, òî êàæ äî ìó å ëî âå êó íàñ òîÿ ùåé íà ó íîé èñ òî pèè ýòî ãî ñà ìà ïpè pî äà âíó øè ëà ãëó äpåâ íå ãî êpàÿ. Äëÿ íå ãî ÿçû êè áî êîå íà öèî íàëü íîå óâñ ÿâ ëÿ ëèñü ïpàâ äè âû ìè, íå èñ åp - òâî, ïîý òî ìó ïpåñ òóï íû ïî ïàå ìû ìè âû âî äà ìè ëå òî ïè ñè. Îí ï û ò ê è ó í è ò î æ è ò ü ê à ê ó þ òàê æå áîëü øîå çíà å íèå óäå ëÿë á û ò î í è á û ë î í à ö è î í à ë ü - èçó å íèþ ãå îã pà ôè åñ êèõ íàç âà - í î ñ ò ü. Ò à ê î å ó í è ò î æ å í è å íèé,...ñà ìóþ çà íè ìà òåëü - å ñ ò ü ï p ÿ ì î å î á å ä í å í è å, â íóþ àñòü èññ ëå äî âà íèÿ ò î â p å ì ÿ ê à ê ì î ã ó ù å ñ ò â î äîëæ íû ñîñ òàâ ëÿòü ñîáñ - è p à ñ ö â å ò ï î ë è ò è å ñ ê î é òâåí íûå íàç âà íèÿ ñå ëå íèé, æ è ç í è ç à ê ë þ à å ò ñ ÿ â â å - ãîp, påê, ópî èù è ïp. Èññ ëå äî âà íèå èõ pàñ êpû âà åò ë è à é ø å ì p à ç í î î á p à ç è è èñ òî pèþ íå âå äî ìûõ pàñ ñå ô î p ì ï p è å ä è í ñ ò â å í à ñ - ëå íèé íà pî äîâ, - ïè ñàë ó å - ò p î å í è ÿ. à ë à â í î å â í à ö è î - íûé. í à ë ü í î ì ó â ñ ò â å - ÿ ç û ê,  èçó å íèè ëåç ãèíñ êî ãî ÿçû êà ê î ò î p û é î á ó ñ ë à â ë è â à å ò åìó íå óñ òàí íî ïî ìî ãà åò Êà çàí - ñ ó ù å ñ ò â î â à í è å î ò ä å ë ü - ôàp áåê Çóë ôè ãà pîâ, êî òî pûé ñ í î é í à ö è è ãî äà ñëó æèë â Êþ pèíñ êîì  p à ñ ö â å ò å í à ó í î é ä å ÿ - óï pàâ ëå íèè. Ìåæ äó Óñ ëà pîì è ò å ë ü í î ñ ò è, â ã î ä ó Ó ñ ë à p Êà çàí ôåp áå êîì óñ òà íî âè ëèñü ó ø å ë è ç æ è ç í è, î ñ ò à â è â ï î ñ - õî pî øèå äpó æåñ êèå îò íî øå - ë å ñ å á ÿ í å è ç ã ë à ä è ì û é ñ ë å ä â íèÿ. å ëî âåê íå çàó pÿä íîé ëè - è ñ ò î p è è ý ò í î ã p à ô è è, ÿ ç û ê î ç - íîñ òè, ãëó áî êî ëþ áÿ ùèé ÿçûê, í à í è ÿ è ë è í ã â è ñ ò è ê è. H î ó â û, èñ òî pèþ è òpà äè öèè ñâîå ãî íà pî - ì í î ã î ì ó, ò î á û ë î ç à ä ó ì à í î äà - Êà çàí ôåp áåê ñ óäî âîëü ñòâè - î ñ í î â î ï î ë î æ í è ê î ì í à ó í î ã î åì ïî ìî ãàë Ï. Ê. Óñ ëà pó ñî áè pàòü îá øèp íûå ëèíã âèñ òè åñ êèå ìà òå - è ç ó å í è ÿ ã î p ñ ê è õ ÿ ç û ê î â pèà ëû. Óñ ëàp áûë â âîñ òîp ãå îò Ê à â ê à ç à Ï. Ê. Ó ñ ë à p î ì, í å ñâîå ãî ïî ìîù íè êà.  ïèñü ìå ê ñ ó æ ä å í î á û ë î ñ á û ò ü ñ ÿ. Â.À. Ôpàí êè íè îí ïè ñàë îá ýòîì: Çà èñê ëþ å íè åì Êà çàí ôå pà Êþ - Ñ. Ê Å Ð È Ì Î Â À

7 Ñàìóð ÑÀÌÓÐ ÄÈÍ ÌÅÊÒÅÁ Êü óðå Ìå ëèê ëåç ãè ýäå áè ÿò äèí ëàï Iå õè âå êèë ðè êàé ñàä ÿ. Àì ÿøà - ìèø õü àéè äå âèð ãçàô ìó ðàê êàá äå - âèð òèð. À Ià âóç ìîí ãîë ðè è è - ëåð àï õóí çà âàé âà õàëêü äèç ëóãü óç òå æå äàé êü âàí çó ëó ìàð èéèç âàé. Õàëêü äè ëàãü àéò Ià, àï õóí èé ðèõú ãà - ëàç äàò Ià íà æåíã Ióã âàç âàé. Ìîí ãîë - ðè Êóü ðå Ìå ëèê ÿøà ìèø õü àéè äå - âèð äà àç ãü èõü òèí çó ëó ìàð àâó íàò Ià, èõü òèí ôàê òàð íè êú àëó ðèç æå äà éè ñóç Êú èçèë Îð äà äèí êüèëå âàé êú èï àãú Òîõ òà ìûø õàí äè 90 àãú çóð àñ êåð äè êàé èáà ðàò êü óøóí ãâàç Äåð áåíò äàë íè Øèð âàí äàë âåãüåíà. Çóá äàò àò-òà âà ðèê êòàá äèí àâ òîð äè êõü èç âà õüè, Òîõ òà ìû øà âè - åë äóü øóüø õü àéè âè ðè õóü ðåð öiàé ÿíà êà íà. Àáó ðóê 30-äàâ àãàêü íà ëåç - ãè õóü ðå ðèí àêàò çà âà éè ñóç Òîõ òà ìû øà êü âåä ëàãü àé ãú èëå ðà Ñà ìóð äèí êü èá ëå ïà - òàí è ëåð àï õó íèí êú åòi íà. Èíà Òè - ìóð ëåí ãàí õâà Ìè ðàí øàãü àí âà Òîõ - òà ìû øàí êü óøóí ðèí àðà äà Iå õè äÿ âå êü èëå ôå íà. Ìè ðàí øàãüà Êú èçèë Îð - äà äèí êü óøóí äàð áà äàãü íà âà Äåð - áåíò äè ëàé àëàò äàë äè Òîõ òà ìû øàõú ãàë òóã íà. Êü óëóõú ýëêú âå äàé ëà, Ìè - ðàí øàãüà êà äèí àãü àëè ÿð àï õóí íà, àáó ðóí ìà ëàð òà ðàø íà, âè èç òà áèé òàõü àé ëåç ãè õóü ðå ðèç öiàé ÿíà. Àäà åñèð äà êü óð êü óä àãú çóð ëåç ãè äèí ÊÓÜÐÅ ÌÅËÈÊ ( ) êüèëåð àò Ià íà, æå ìÿò äèç àáóð êó óä - äàé ìóì êèí âàë íè ãà íà. Òà ðèõ äàé ìà ëóì æåç âàé âàë, Êóü ðå Ìå ëèê éè ñà ðà ÿøà ìèø õüàíà. Àäàç âè èí âè ëå ðàë äè Òè ìóð - ëåí ãàí êü óøóí ðèí òà ðàø è âè ëåð àêó - íà. Øà èð ãü èíà äè äå äèç õü àí âàò Ià, ãü åëå êü èë àêú óä äàé êñà ðè ýõèð äà êüâàí òà éè íàð àâóí âà. Ãü àâè ëÿé øà - èð äè êàé ãçàô ðè âàÿ òàð àâà. Ñà áÿ çè ðè âà ÿò ðà àì Êó ðàð øåãü åð äàé, ìóü - êóü áó ðà Êóð õóü ðÿé òèð äè ëóãü óç âà. Ñà ðè âà ÿò äà õà áàð ãóç âà: Êóðõü óð Òè - ìóð ëåí ãàí àï õóí èé ðè óê Ió ðàé äè ÿ. Ãüà Ià âóç õóü ðå âè ðè ëåç ãèé ðèç ìàøãü óð òèð øà èð ÿøà ìèø æåç âàé. Àäà ëàé ëåç ãè ÿð ñàä èéèç âà àáó ðóí êü èëå àêú âà çèç àëàêü äàé. Øà èð äèí òiâàð Ìå ëèê òèð. Ìå ëè êàç àï õóí èé - ðèí ïà òàé çó ëó ìàð àêó íà. ïèí ãú èëå ãü àòàé ëà äóø ìàí ðè àì ÿð õàð - íà óêüâàí äàë êóò Ióí íà êü óëà áà êü óí - âàé òó ðó íàë äè ãà òà íàé. Àäàí õè ðå ðèâ âà âè ëå ðèâ öiàé àãó äèç êú àêú óä íàé. Àõ ïà øà èð çèí äàí äèç ãà äàð íà, àäàç ôó-ÿä ãà íà. Àì ìà ðóüãü äèç Iå õè Ìå - ëè êà âè ðè ãó æàð ýõíà. Ëåç ãèé ðèí êü - óøóí äè õóü ðåð äóø ìàí ðè êàé àçàä àâóð ëà, àì áóü ðêüóü õü àí âàé. Òè ìóð ëåí ãàí êü óøóí ðèõú ãà ëàç ëåç ãèé ðè äÿ âå ÿð àâóð âàõ òóí äà Ìå - ëèê áà æà ðàãú äèí êóê Ióø äèç õêàæ õü - àí âàé øà èð òèð. È øà èð äè êàé ñèô òå áàÿ íàð ãàí âàé äè ôè ëî ëî ãèÿ äèí èëèì ðèí äîê òîð Ì. ßðàãü ìå äîâ ÿ. ÃÜ ÀÌÈ ØÀ ÕÜ ÓÕÜ ÂÈÊ IÅÃÜ, ÊÜÅÃÜ ÀË Ãü àìè øà õü óõü âèê Iåãü, êü åãü àë, Òàð ëàí ðè êàé õêóä ìèð æóâ. Ñà Ià âóç íè æå ìèð áåéãü àë, Àñ ëàí ðè êàé õêóä ìèð æóâ. Âóí æåí ãü àð ñà êiâà ëå, õóü ðå, Ìó ñóð ìàí äèí ðèê Iå, âè ëå, Òàõü óðàé æåç êúóü ðåí æóü ðå, Êè Iåðõú àí ðèâ àãóä ìèð æóâ. Ëåêü ðå õü òèí íåú æó âàí òâàð, Õàëêü àðèç íè êú àëóð âè êàð. è õòóë ðè õóü ðàé âè òiâàð, Íàêü âà äè êàé êú àêú óä ìèð æóâ. Äóø ìàí òàê âàç æå ìèð àñè, Ñà ãü óíàð äàë æå ìèð ðà çè, Êü åãü àë âàë ÿ áó áàä ðó çè, Õàëêü äèí âè ëÿé àâóä ìèð æóâ. Âàõú òà ìàð çó Ìå ëèê Êóü ðå, ÏIèð æå äà âè äåá äèí êü èëå. Òóð õöè ÿç õü óðàé ãú èëå ÖIó ðó ðåêü èõú àãóä ìèð æóâ. èðâàë âèðèäàëàéíè låõè äåâëåò ÿ. Ëåçãè õàëêüäèí ìèñàë ÑÒlÀË ÑÓËÅÉÌÀÍÀÍ ÀÔÎÐÈÇÌÀßÐ È çà ìàí äà, ãè ëà òåê-òåê, Ìåpä èòèì âàç æàãú èä, ýp êåê! À èí ñàí õüè ãçàô ëàâãúà, Âàê òåêü èé, âè àìàç, ÿãú âà! èp æå èí ñàí àêy íàë äè, Ãà ôàp çypáàç pàõy íàë äè. Ãü àp ãüè êàñ äè Iyãâàç æà ôà, Àí æàõ ãü àäàç äàä ãyäà ôà. Ãüà äyñò êü èé æyâàí àpà äàé, Ñà íàë òiyüp ôy ãü àêi êâà äàp äàé. Àõ ìàêü âè ëèê êâàé àçà pàp èp òàõü yí ÿ õè éèp, çà pàp. Ëyãü yç àêú âàç ìèp êyüí ïà êà, Êú åìàç êú àéãú yäà ÿõú êà. Ã Ü È Ê l Ê Õ Ü È Ä À? Ëåç Èã pà ìè på äàê öèÿ! Çè õà éè Ià - âó èç ëàãü àéò Ià è ãà ôàp àäåò òèp êú àé - ëàë ãçàô pèêi àëà. Ãü àâè ëÿé çàç äà äà êõü èç âà. Ìå ñå ëà, Àøàp õóü pÿé äè äåä Iàë äå pèí äàé è pèç êiàí - òèp êàñ êú àëóp äàé êîé íî íèì àøàp âè çà âà. Àì ìà çóí ãàãü-ãàãü ñà áÿ - õü èç êõü èí äóüç òóø. Ãü àâè ëÿé àãúàäèõú çè å òèí âè ëå pàë äóü øóüø æåç âà. ãà ëàé îé êî íèì pè êàé (õóü på pèí òiâà pà - Àâàé âàë ëàãü àéò Ià, çàç ñà êü àäàp pè êàé) êîé íî íè ìàp ãü èêi àpà äèç êú âåç - ãå påê ëó êòà áàp íè æàãú èç âà. Ìå - âàò Ià pèê Iåë õâå íà êiàí çà âà: ñå ëà, çàç áÿ çè ëåç ãè õóü på pèí Àøàp - àøè âè òiâà pàp ãü èêi êõü èäàò Ià, èç âà. Ôè ÿp - ôè éè âè Ëóãü óí õüè, Õú óêü âàp. È õóü - Ãpàp - ãè pè âè póüí òiâàp ãü èêi êõü èäà? È õóü pÿé Õú óêü àp - õú óêü àâè òèp êàñ äèç õú óêü àp âè ëóãü óäà - Êpàp - êèp êè âè íè? È ãü àêú èí äàé êâå âàé ìà ëó ìàò Õúóü ëåp - õúóü ëóü âè ãóí òià ëàá çà âà. Àñ âàp Øà ôè äèí õâà, Êú óáà pà éîí. Ñà áÿ çè ëåç ãè õóü på pèí òiâà pà pèí ãü àêú èí äàé íà Ñà ìóp äèí ìåê òåá äà êóü påë äè ìà ëó ìà òàp ãà íàé. ßò Ià íè êiåë - äàé áó pó ñà êü àäàp ëåç ãè õóü på pèí òiâà - pàp äóç êõü èç âà. Ìå ñå ëà, èõü òèí òiâà - pàp: Ñìóãú óë, Ìåõ êåpãú, Õú óêü àp, Õúóòóíõú, ÊIà ìàõú, Ãúóüãú âåç, Êü àê Iàp, Õóü ïóüêü, Õúóü ëóü òi, Êü âàíö Ièë âà ìñá. Ãü àêi íè è êiåë äàé áó pó èí ñàí ãüè õóü pÿé ÿò Ià êià ëóp çà âàé ãà ôàp (êîé íî - íè ìàp) êõü èäàé ëà å òèí âàë Ióã âàç âà, Êü àê Iàp - êü àê Iè âè Õü èëåp - õü èëè âè Ìàêü àp - ìàêü èâè Öèö Iåp - öèö Iè âè Óñàp - óñó âè àõ àp - àõ è âè Ôè ëåp - ôè ëè âè å ïåp - å ïè âè ïèõú õóüp êîì ïî íåíò ãà ëàé îé êî - íèì pèõú -âè ñóô ôèêñ àí æàõ òà ëóêü - âè ëèí ïà äåæ äà àêàë æå äà. Ìå ñå ëà: Ãà - äàö Iè éè õóüp - ãà äàö Iè éè õóü póü íâè (ãà- äàö Iè éè õóü pâè âàú); ÒIèãü èpà õóüp - òièãü èpà õóü póü íâè âàú). (òièãü èpà õóü pâè ÊÂÅÇ È ÄÀ HÈ? ãè è ëå pèõú ïèí èåp âè - ëåp, êiyáàí âè ëåp ãçàô àâà. è òà - ìàp, ÿé ëà õàp êü âàí êiyáàí êà ÿp äyüíü ÿäà ìàä ñà íà íè æå äà. Èíà ãü èêü âàí öyü êâåp, èí ñàí ãü àâàëy èéè äàé ãü èêü âàí pàí ãàp àâà! Áåñ è øypøyp áyëà õàp? Çàç ãüà è áyëàõ pè êàé ñà êü âå ãàô ëyãü yç êiàí çà âà. Àâàé âàë ëàãü àéò Ià, è è ëå - pèõú âè øå pàë äè áyëà õàp àâà. Ãü àp áyëàõ äàë ñà òiâàp àëà: Êú àéè áyëàõ, Ëàöy áyëàõ, Ëåêü påí áyëàõ, Ìàpêú yç áyëàõ, Êú âåò påí áyëàõ, ÖIåìö Iåì áyëàõ, Ìèp ãè áyëàõ âà ìñá. Ãü àéèô êú âå äàé êàp àì ÿ õüè, àç è áÿ çè áyëàõ pèí òiâà pà pèõú ãü èõü òèí ìà íà àâàò Ià èç âà. Çà æyâàí låõè áyáà äèí âà áà äå - äèí êyü ìåê äàë äè ñà áÿ çè áyëàõ pèí òiâà pà pèõú ãü èõü òèí ìà íà ÿp àâàò Ià èp íà âà. Çàç àáypyí ãü àêú èí äàé êiåë - äàéáypyç êyü påë äè ìàëy ìàò ãyç êiàí çà âà. è è ëå pàë èõü òèí áyëà õàp àëà: Ñyp áyëàõ, ÖIåìö Iåì áyëàõ, Óü ëyüí áyëàõ, Ãüyüpçyüí, Ãyíãàp, ÏèêI, ßp Iypôàp, Ëà âàpä áyëàõ. Ñyp ãàô Êú àpà Êyü på õyü på àê Iàé, öiåìö Iåì Hyü öiyüãúà çåì çåì, yü ëyüí Ôè ëå pèí õyü på áàò ìèø äàé êà, ãüyüpçyüí ÊIè pèé pèí õyü på öèí ìèñê Ièí ìà íà äà èø ëå - ìèø çà âà. Ãüà èêi, ãyíãàp ÿä òyõyäàé å ïå äèí òpyáà äèç, ïèêi ÿä õyüí ïà òàë ãü àçy píà - âàé Iå õè êià pàñ äèí êú àïy íèç ëyãü yäà. ßp Iypôàp ÿpãúè Iyòõâàp, ëà âàp äå âå ëàãü àé Iàë ÿ. Hà pè äà ÁÀ ÁÀÅ ÂÀ, ÄÃÓ-äèí Áàêy äèíôè ëè àë äèí ñòyäåíò

8 Ñàìóð Ìå äè öè íà øàãí yëà ïå på ëîì íî ñà, áû ëà ñëî ìà íà âåpõ - î åíü äà ëå êî... ñòà ëè íÿÿ àñòü å ëþñ òè, îá pà çî âà ëàñü ãå ìà òî - ïå på ñà æè âàòü ñåpä öå è ìà îò yäà pà íà ëå âîì áåä på pàç ìå pîì ñ äà æå âû pà ùè âàòü å - òîë ùèíy íî ãè... Ïpå áû âà íèå â áîëü íè öàõ ëî âå êà â ïpî áèp êå, íî ýòà íå äà âà ëî íè êà êèõ påçyëü òà òîâ. Òîã äà ÿ ìå äè öè íà ýëèò íàÿ, äî pî ãàÿ çà ïè ñà ëàñü íà ïpè åì ê Çà pè ôå õàíyì. è ïpàê òè åñ êè äîñò yïíà èç - Ïpîè çîø ëî â ïîë íîì ñìûñ ëå ñëî âà yäî. ápàí íûì, òîã äà êàê çäî - Ñïåp âà ñòà ëà âû pàâ íè âàòü ñÿ îò ïpè êîñ - pîâüå ìèë ëèî íîâ áîëü íûõ íî âå íèÿ pyêè Çà pè ôû õàíyì íåï pà âèëü íî çà âè ñèò îò ñòå ïå íè pàç âè - ñpîñ øàÿ ñÿ êîñòü íà ìî åé áîëü íîé íî ãå. òîñ òè ñòpà íû, ñîñ òîÿ íèÿ åå ÆÅÍ ÙÈ ÍÀ Ïî òîì ÿ ñòà ëà èç áàâ ëÿòü ñÿ è îò äpyãèõ çäpà âî îõ pà íå íèÿ. Èñ ïî êîí íåäy ãîâ. Ýòî òî-òî íå âå pî ÿò íîå. Ìî åìy âå êîâ ëþ äè âå pè ëè â yäå - âîñ òîpãy è âîñ õè ùå íèþ íåò ïpå äå ëà. ñà, â íå çåì íîå èñ öå ëå íèå, Ìîê pîy ñî âà Ëà pè ñà Âà ñèëü åâ íà." Áî ãà, ïpî pî êîâ. Åñ ëè â íå - Ãàä æèå âà Îëü ãà ñòpà äà ëà îò ôèá pî - äà ëå êîì "ñî öèà ëèñ òè åñ êîì ìû. Ìà òå pè ñ òà êèì æå äè àã íî çîì 10 ëåò àòå èñ òè åñ êîì" ïpîø ëîì âñå íà çàä â Ìîñê âå ñäå ëà ëè îïå pà öèþ ïî ýòî îò íî ñè ëè ê ïpî èñ êàì på ëè - yäà ëå íèþ ôèá pî ìû. Îíà çíà ëà, òî pà íî ãèè, çà ïàä íîé èäåî ëî ãèè, òî èëè ïîçä íî è åé ïpåäñ òî èò òà êàÿ æå îïå - ñíÿ òèå âñåõ ýòèõ ïpå ïî íîâ ïîç - pà öèÿ.  òå å íèå 20 ìèíyò (çà 4 äíÿ) Çà - âî ëè ëî ïî íî âîìy, på àëü íî pè ôà õàíyì èç áà âè ëà åå îò îïå pà öèè, îöå íèòü ìèp. Ïîÿ âè ëèñü ïîë è - ôèá pî ìà èñ åç ëà. ùà âpà å âà òå ëåé, ãèï íî òè çå - Èç ñëîâ Hà çè pà Àãà ëèå âà: "ß æà ëî - pîâ, ýêñ òpà ñåí ñîâ è ìíî ãèå âàë ñÿ íà ñèëü íûå áî ëè â ïpà âîì áîêy è äpyãèå ñ îä íîé öåëüþ - îá - â îá ëàñ òè æåëy äêà. Îá pà òèë ñÿ â Êàñ ïà - ìàíyòü è íà æè âèòü ñÿ. È ìíî ãèå pîâñ êyþ áîëü íèöy. Ïpè îáñ ëå äî âà íèè áîëü íûå ëþ äè ñ íà äåæ äîé íà ïîñ òà âè ëè äè àã íîç æåë å-êà ìåí íîé áî - âûç äî pîâ ëå íèå, îá ìàíy òûå õî - ëåç íè. Hî ÿ îò êà çàë ñÿ îò îïå pà öèè ïî pî øî ïîñ òàâ ëåí íîé påê ëà ìîé, yäà ëå íèþ æåë íî ãî ïyçû pÿ è ïîï pî ñèë ñòà ëè ïîëü çî âàòü ñÿ ïî äîá íû ìè âpà à âû ïè ñàòü îáåç áî ëè âàþ ùèå ñpåäñ - yñëyãà ìè. òâà. ß áûë î åíü pàññ òpî åí è îäèí ìîé Hî åñòü è äåéñ òâè òåëü íî òà ëàíò - õî pî øèé çíà êî ìûé ïî ñî âå òî âàë ìíå îá - ëè âûå ëþ äè, îá ëà äàþ ùèå ôå íî ìå - pà òèòü ñÿ ê Çà pè ôå õàíyì. Óò pîì ÿ ïpè - íàëü íû ìè ïpè pîä íû ìè, áî æåñò âåí - øåë ê íåé íà ïpè åì ñ æà ëî áà ìè â îá ëàñ - íû ìè öå ëè òåëü íû ìè ñâîéñ òâà ìè. Êàê òè æåëy äêà. Îíà îá íàpy æè ëà çà áî ëå âà - ïpà âè ëî, îíè äyøåâ íî èñ òûå, ñêpîì - íèå ïîä æåëy äî íîé æå ëå çû è íà ëè èå íûå, áåñ êî pûñò íûå. Ê ò à ê è ì ë þ ä ÿ ì êàì íåé â æåë íîì ïyçû på. Hà ñëåä yþ - î ò í î ñ è ò ñ ÿ è Ç à p è ô à õ à í y ì. ùåå yòpî Çà pè ôà õàíyì ñäå ëà ëà ìíå Çà pè ôà õàíyì Hà áèå âà pî äè ëàñü 19 ãëà çàõ. Îíà ñ è òà åò, òî yâè äåí íîå âîî - ìàñ ñàæ â îá ëàñ òè æåëy äêà, æåë íî ãî äå êàá pÿ 1959 ãî äà â Êåëü áåä æà på.  åì èþ ïå på äà åò ñÿ îò ñà ìî ãî Âñå âûø íå ãî è ïyçû pÿ è ïå å íè. Çà òåì îíà íà äà âè ëà íà æå ñåê påò òà ëàí òà Çà pè ôû õàíyì - "ôpày ñ åãî pàç på øå íèÿ îíà îï på äå ëÿ åò òy èëè ýòy îá ëàñòü, ïîñ ëå å ãî ïîÿ âè ëàñü ñèëü - påíò ãåí", "æåí ùè íû påíò ãåí". Îíà â òå - èí yþ áî ëåçíü è ëå èò. Äà æå â Àìå pè êå, íàÿ áîëü. Hî å påç 10 ìèíyò âñå ìîè áî - å íèå íåñ êîëü êèõ ìèíyò ñòà âèò òî íûé Ãåp ìà íèè, Òypöèè è Ðyìû íèè ïîäò âåp äè - ëè èñ åç ëè. Ïîñ ëå 3-äíåâ íî ãî ëå å íèÿ ÿ äè àã íîç è îï på äå ëÿ åò ñî îò âåòñ òâyþ ùåå ëè íåî áûê íî âåí íûå ñïî ñîá íîñ òè Çà pè - ïîâ òîp íî îáñ ëå äî âàë ñÿ íà àï ïà pà òå ÓÇÈ. ëå å íèå. Ïpè åì ýòî îíà äå ëà åò â òåì - ôû õàíyì. Ñà ìà îíà ñ è òà åò ýòî "áîæü èì Âpà yêà çàë íà îòñ yòñòâèå æåë íûõ êàì - íîé êîì íà òå, ëå èò áîëü øå 50 pàç íûõ äà pîì". Èí òå påñ íî, òî â áîëü øèíñ òâå íåé. Äà, ÿ yáå äèë ñÿ â òîì, òî Çà pè ôà áî ëåç íåé - ïî å íûå çà áî ëå âà íèÿ, ãàé - ñëó àåâ ê íåé îá pà ùà þò ñÿ âpà è. Hàé òè õàíyì - ýòî ôå íî ìåí. ß áåñ êî íå íî åé ìî pèò, ÿç âà æåëy äêà è äâå íàä öà òè ïåpñ - íyæíûå ñëî âà î òà êîì å ëî âå êå î åíü áëà ãî äà påí." òíîé êèø êè, áî ëåçíü ïå å íè, àë ëåp ãèÿ, òpyäíî, ïî íÿòü åå yäî äåéñ òâåíí yþ ñèëy Ê Çà pè ôå õàíyì ïpè õî äÿò ìíî ãèå. çà áî ëå âà íèÿ ïî åê è ñî ëå îò ëî æå íèÿ, ìîæ íî ïî îá ùàâ øèñü ñ ëþäü ìè, êî òî pûå Ïpè õî äÿò, äà æå ñîì íå âàþ ùèå ñÿ. Ñ ïîñ - êàì íè â ïî êàõ, êèñ òû, ôèá pî ìû, èç ìå - çà ñ è òàí íûå äíè èç áà âè ëèñü îò òÿ æå - ëåä íåé íà äåæ äîé ïpè õî äÿò, c ãëyáî êîé íå íèÿ â êpî âè, ñåp äå íî-ñîñy äèñ òûå çà - ëûõ, çà àñò yþ íå èç ëå è ìûõ íåäy ãîâ. âå pîé yõî äÿò. áî ëå âà íèÿ, âà pè êîç íîå pàñ øè på íèå âåí, Ìîæ íî ïpè âåñ òè ìíî æåñò âî ïpè ìå - Õàíyì ÀÑ ËÀ HÎ ÂÀ, påâ ìà òèçì, ñëà áîå çpå íèå, ïå på ìå ùå - pîâ. Âîò íå êî òî pûå èç íèõ: " 1994 ã. íà íèå îp ãà íîâ, ãàë ëþ öè íà öèÿ, çyáíûå áî ëè ìå íÿ íàå õà ëà àâ òî ìà øè íà.  påçyëü òà òå ñòyäåíò êà IV êypñà è ìíî ãèå äpyãèå. Âåñü "ñåê påò" - â åå ÿ ïîëy è ëà ñîò pÿ ñå íèå ãî ëîâ íî ãî ìîç ãà, Áàêèíñêîãî ôèëèàëà ÄÃÓ ÐÅÍÒ ÃÅÍ Ã À Ô À Ë À à áàáëè - íåïðèÿòíûé çàïàõ îòñûðåëîãî, íà èíàþùåãî ïëåñíåâàòü ïðîäóêòà áàáëè õüóí - íà èíàòü ïëåñíåâàòü áàæãúàí - ìàòðàö áàæèò - íåóæåëè áàçëàìà - êðóãëûé òîíêèé õëåáåö èç êèñëîãî òåñòà áàêëóê - 1. õëåáåö èç ìó íûõ âûñåâîê; 2.õëåá èç êóêóðóçíîé ìóêè áàðãúàð àâóí - ùèïàòü êîíîïëÿíûå âîëîêíà áàòè - òóïîé åëîâåê áà lóõ - ðÿáîé áèöèë - óãóííûé ãîðøîê áóâóí - áîëüøàÿ âîëîñàòàÿ ìóõà áóäàëà - 1. ñóìàñáðîä; 2. âçáàëìîøíûé ãàëòlàì - ïóòû, ëèøàòü ñâîáîäû ãèëåáàòóí - ïîçîëî åííûå øåëêîâûå íèòè ãúóë - âûñîêèé ïëåòåíûé êóçîâ äëÿ ñàíåé ãüàíåô - êèíæàë ãüàôèãüàëàëâàë - ïðîùàíèå ãüóüíäóüã - àâ àðíÿ äàïóð - êîëåñî äåõüíå - íåäàâíî, äàâå à æóêlóì àêúóäóí - ùèïàòü çèáèò - ïîíóêàòü çèáèò õüóí - ïîíóêàòü, ñòîÿò íàä äóøîé èëèõóí - ïðèãèáàòüñÿ, íàãèáàòüñÿ X ß Á ß Ð Ë ß Ð ÉÅÍÈ ÃÀÍÓÍ Àâðîïàäà éåéèíòè ìÿhñóëëàðûíûí èñòåhñàëû ñàhÿñèíäÿ ÿñë èíãèëàá áàø âåðèð. Áèð ñûðà þëêÿëÿðäÿ ãÿáóë îëóíìóø éåíè ãàíóíà ýþðÿ èñòåhñàë ûëàð hàçûð ìÿhñóëóí åòèêåòèíäÿ îíóí íÿäÿí hàçûðëàíäûüûíû äÿãèã ýþñòÿðìÿëèäèðëÿð. Áÿçè ìÿhñóëëàðûí ÿò ìÿhñóëëàðû ïÿðäÿñè àëòûíäà ýèçëÿäèëìÿñè ãàäàüàí îëóíóð. Éåíè ãàíóíà ýþðÿ Àâðîïà èñòåhñàë ûëàðû ÿò ÿâÿçèíÿ èíñàíëàðûí ñàüëàìëûüûíà õÿëàë éåòèðÿí áàøãà øåéëÿðäÿí hàçûðëàíìûø ìÿhñóëëàðû àëûúûëàðäàí ýèçëÿäÿ áèëìÿéÿúÿêëÿð. Ìÿñÿëÿí, àëûúûëàð hÿëÿ äÿ áÿçè ñîñèñêàëàðûí ÿòäÿí äåéèë, håéâàíûí áàüûðñàüûíäàí, äÿðèñèíäÿí, ãûüûðäàüûíäàí hàçûðëàíäûüûíû áèëìèðëÿð. Éåíè èëèí éàíâàðûíäàí ãöââÿéÿ ìèíÿúÿê ãàíóí àâðîïàëûëàðà äàhà òÿìèç ÿðçàãëà ãèäàëàíìàã èìêàíû âåðÿúÿê. ÌÖÁÀÐÈÇß ÝÅÍÈØËßÍÈÐ ÀÁØ-äà ñèãàðåòÿ ãàðøû ìöáàðèçÿ ýåòäèêúÿ ýåíèø õàðàêòåð àëûð. Êàëèôîðíèéà øòàòû ìÿhêÿìÿñèíèí ûõàðäûüû hþêìÿ ýþðÿ Ôèëèï Ìîððèñ øèðêÿòè âÿòÿíäàø Áåòòè Áàëëîêà 28,4 ìèëéàðä åâðî þäÿìÿëèäèð. Áó 64 éàøëû ãàäûí 17 éàøûíäàí ñèãàðåò ÿêìÿéÿ áàøëàéûá. Þòÿí èëèí ôåâðàëûíäà hÿêèìëÿð Áåòòèíèí úèéÿð õÿð ÿíýèíÿ òóòóëäóüóíó áèëäèðìèøëÿð. Ãàäûí áó èøäÿ ñèãàðåò èñòåhñàë åäÿí øèðêÿòè òÿãñèðëè áèëÿðÿê, ãàòèë èíè ìÿhêÿìÿéÿ âåðìèøäèð. ÞËÖÌ ÌÖßÑÑÈÑßËßÐÈ Úÿíóáè Êîðåéàäà èíòåðíåò-êàôåëÿðè þëöì ìöÿññèñÿëÿðè àäëàíäûðìàüà áàøëàéûáëàð. Áó ýöíëÿðäÿ 24 éàøëû áèð úàâàíûí 86 ñààò éåìÿêñèç âÿ éóõóñóç êîìïöòåð ãàðøûñûíäà îòóðäóãäàí ñîíðà þëìÿñè ÿhàëèíè hèääÿòëÿíäèðèá. ßhàëè èíòåðíåò-êàôåëÿðèí áàüëàíìàñûíû òÿëÿá åäèá. Ùàçûðäà Úÿíóáè Êîðåéàäà 22 ìèí áåëÿ ÿéëÿíúÿ îúàüû ôÿàëèééÿò ýþñòÿðèð. Úàâàíëàð àñóäÿ âàõòëàðûíû éàëíûç áóðàäà êå èðäèêëÿðèíäÿí îíëàðûí àðàñûíäà þëöì hàëëàðû õåéëè àðòûá. ÓÅÌÁËÈ ÍÈ ÀËÌÀÍËÀÐ ÄÀÜÛÄÛÐ Àëìàí áóëäîçåðëÿðèíèí èíýèëèñ ôóòáîëóíóí ôÿõðè âÿ òàðèõè ñàéûëàí Óåìáëè ñòàäèîíóíó äàüûòìàñû Áþéöê Áðèòàíèéàäà ýåòäèêúÿ äàhà îõ àäàìû hèääÿòëÿíäèðèð. Ùàëáóêè àëìàí áàíêûíûí håñàáûíà áóðàäà ÿí ìöàñèð ñòàäèîí òèêèëÿúÿê úû èëäÿ äöíéà êóáîêó óüðóíäà éàðûøëàðûí ôèíàëûíäà èíýèëèñëÿðèí Àëìàíèéàíûí éûüìà ôóòáîë êîìàíäàñûíû ìÿhç Óåìáëè äÿ 4:2 håñàáû èëÿ ìÿüëóáèééÿòÿ óüðàòäûüûíû òåç-òåç õàòûðëàäàí éåðëè ôàíàòëàð äàüûäûëàí ñòàäèîíóí äàøëàðûíû ñàòûí àëûá éàäèýàð êèìè ñàõëàìàüû ãÿðàðà àëìûøëàð. Äî íå äàâ íå ãî âpå ìå íè ñ è òà ëîñü, òî ýëåê òpî - ìàã íèò íûå âîë íû, êî òî pûå èçë y à þò áû òî - âûå ýëåê òpîï pè áî pû ïpàê òè åñ êè áåç âpåä íû äëÿ çäî pîâüÿ å ëî âå êà. Îä íà êî, ïîñ ëåä íèå èññ - ëå äî âà íèÿ ñïå öèà ëèñ òîâ ïîäò âåpæ äà þò, òî ýòî íå ñîâ ñåì òàê. Óñ òà íîâ ëå - íî, òî ýëåê òpî ìàã íèò íîå ïî ëå ïpè îï på äå ëåí íûõ yñëî âè ÿõ âîç äåéñ òâyåò íà äåÿ òåëü íîñòü ãîp ìî íîâ, êî òî pûå îáåñ ïå è âà þò ïpî õîæ äå íèå íåpâ - íûõ èìïyëü ñîâ, à ýòî â ñâîþ î å påäü ìî æåò ñòàòü ïpè è - íîé áåñ ñî íè öû, õpî íè åñ êîé äåï - påñ ñèè, íàpy øå íèÿ áèî pèò ìîâ â îp ãà - íèç ìå å ëî âå êà. Óñ ïî êàè âà åò ïî êà òî, òî äî ñèõ ïîp íèê òî íå ïîëy èë ï î ä ò â å p æ ä å í è ÿ òîìy, òî êëåò êè å ëî - âå êà ìîãyò påà ãè pî âàòü íà èçëy å íèå ïî äîá íûì îá - pà çîì. Èí òå påñ íî, òî âî âpå ìÿ ýêñ ïå pè ìåí òîâ áû - ëî äî êà çà íî, òî ïyëü - ñèpyþ ùåå èçë y å íèå, íàï pè ìåp, òå ëå âè çî pîâ èëè äèñï ëå åâ êîìïü þòå - pîâ, áîëü øå âpå äèò æè âûì êëåò êàì, íå æå ëè ñòà - áèëü íîå èçë y å íèå âû ñî êî âîëü òíûõ ëè íèé ýëåê - òpî ïå på äà. Ñåpü åçí yþ îáåñ ïî êî åí íîñòü âû çû âà - þò påçyëü òà òû îïû òîâ àìå pè êàíñ êèõ y å íûõ, ñäå ëàí íûõ ïîñ ëå îáñ ëå - äî âà íèÿ æåí ùèí, pà áî - òàþ ùèõ íà äèñï ëå ÿõ ýëåê - òpîí íî-âû èñ ëè òåëü íûõ ìà øèí. Òàê, y áå på ìåí - íûõ æåí ùèí, pà áî òàþ ùèõ áîëü øå 20 à ñîâ â íå äå ëþ â ïåp âûå 3 ìå ñÿ öà áå - på ìåí íîñ òè âäâîå yâå - ëè è âà åò ñÿ y ã p î ç à âû êè äû øà. Ñyùåñò - âyåò 90% âå pî ÿò íîñ òè òî - ãî, òî y îïå pà òî pîâ âè - äåî òåp ìè íà ëîâ â 1,5 pà - çà à ùå áû âà þò âû êè äû - øè, è îíè pî æà þò â 2,5 pà çà áîëü øå äå òåé ñ âpîæ äåí íû ìè ïî pî êà ìè, íå æå ëè îñ òàëü íûå æåí - ùè íû. Êpî ìå òî ãî, îïå pà - òî pû æàë yþò ñÿ íà ãî ëîâ - íûå áî ëè è ñîí ëè âîñòü, Í Î Â À ß Â Ñ Ò Ð Å À Ñ Ñ Ó Â À Ð Î Ì Â òå àò på ïåñ íè èì. Ð. Áåõá yäî âà ñêî pî ïpîé - äåò êîí öåpò ëåç ãèíñ êî ãî àí ñàìá ëÿ Ñyâàp. Çà - ÿâ êè íà áè ëå òû ïpè íè ìà þò ñÿ ïî òåë Áåíü ÿìåä äèí ÄÀÂÈÄ, äî öåíò ÀËÀ ÒÀÉ ÒÈ ËÈÒ ÄÀ ÀÏ ÕÜÀÍÂÀÉ ÑÓ ÏÅÐÊ ÐÎÑÑ ÂÎÐÄ ÄÈÇ ÁÀ ßÍ Ãü àð òlà ìà äà êü âå ãü àðô òó íà Àê lóð íà âàé êðîññ âîðä, Ðó ãóä ãü àð ôóí ãà ôà ðè êàé Òóü êlóü ðíà âàé êðîññ âîðä! îíè áûñòpî yñòà þò. Âñå ýòî ñåé àñ íà çû âà þò êîìïü þòåp íûì ñèí äpî ìîì, êî òî pûé âû çû âà åò ñÿ âîç äåéñ òâè åì èçë y å - íèÿ ýëåê òpî ìàã íèò íûõ ïpè áî pîâ. Àìå pè êàíñ êèé y å íûé Ïè òåp Êåìï áåë íà øåë ýô ôåê òèâ íûé ñïî ñîá ïpî òè âî äåéñ òâèÿ êîìïü þòåp íîìy ñèí äpîìy. Äîñ - òà òî íî ÊÎÌÏÜ ÞÒÅÐ HÛÉ ÑÈHÄ ÐÎÌ Ãà ôàð âè ðè êü âå êóü ëåã äèâ Ãàëê lóð íà âà êü èë-êü èëèõú, È ãàôàðè ïîý çèÿ óê lóð íà âà ãü àð ñà íèõú! Ý ì è ð ì å ò Í à â ð ó ç î â yñòà - íî âèòü pÿ äîì êîìïü þòå pîì ãîp øîê ñ êàêò yñîì è ýòî ïpè âå äåò ê ïà äå íèþ ypîâ íÿ pà äèà - öèè íà pà áî åì ìåñ òå îïå pà òî pà. Ñëåä yåò îò ìå - òèòü, òî îñî áûõ ïîäò - âåpæ äå íèé òîìy, òî êàêòyñû ïîã ëî ùà þò ýëåê - òpî ìàã íèò íîå èçë y å íèå íåò. Hå èç âåñò íî, ñî îò - âåòñ òâyåò ëè ñïåêòp èçëy å íèÿ îò êîìïü þòå pà äèà ïà çîíy âîëí, êî òî pûå ïîã ëî ùà åò êàêòyñ. Ïî âñåé âè äè ìîñ òè, yìåíü - øå íèþ ýëåê òpîñ òà òè åñ - êî ãî ïî ëÿ ñîç äàþ ùå ãî ñÿ îêî ëî ýê pà íà ìî íè òî pà ñïî ñîáñ òâyåò íà ëè èå y êàêò yñà èãî ëîê. Óìåíü øå - íèÿ ýòî ãî ïî ëÿ ìîæ íî äîñ òè ü è áåç êàêò yñà, ïpîñ òî çà çåì ëèâ ýê pàí ìî íè òî pà. À âîò äè påê òîp ÿïîíñêî ãî èíñ òèòy - òà ïpî ôè ëàê òè êè çà áî ëå âà íèé èç ã. Êè òî yñòà íî - âèë, òî èñï yñêàå - ìûå äpå âåñ íûì yãëåì îò pè öà - òåëü íûå èî íû îêà çû âà þò yñïî êàè âàþ ùåå âîç äåéñ òâèå íà îp - ãà íèçì. Óãîëü äî 50% yìåíü - øà åò ïàãy áíîå âëèÿ íèå ýëåê òpî ìàã íèò íî ãî èçë y å íèÿ êîìïü þòå pîâ è òå - ëå âè çî pîâ.  áîëü øèíñ - òâå ÿïîíñ êèõ äî ìîâ yãîëü ïpåâ pà òèë ñÿ â äå êî pà òèâ - íûé ýëå ìåíò. Êyñêè yãëÿ ñòà âÿò íà òå ëå âè çî pû, êëàäyò â âà çî êè è yãëû êîì íàò, â ýòîì ñëy àå îò íå ãî ìàê ñè ìàëü íàÿ ïîëü - çà. È âñå æå ïå på æè âàòü è îò êà çû âàòüñÿ îò ýëåê òpî - íè êè ïî êà åùå pà íî. Î Á Ú ß Â Ë Å Í È Å Àçåð áàéä æà íî-ãåð ìàíñ êàÿ êëè íè êà Ñàõ õàò ïðèã - ëà øà åò íà ïîñ òî ÿí íóþ ðà áî òó îïûòíûõ âðà åé, âëà äåþ - ùèõ íå ìåö êèì è àíã ëèéñ êèì ÿçû êà ìè. Ñðî íî òðå áó åò ñÿ âðà ÓÇ - äè àã íîñ òè êè ñî çíà íè - åì àçåð áàéä æàíñ êî ãî, ðóññ êî ãî è àíã ëèéñ êî ãî èëè íå - ìåö êî ãî ÿçû êîâ. òåë: ; ÀËÀÃÜÄÈ ÐÀÃÜÌÅÒ ÀÂÓÐÀÉ! Àãú àpàãü èìîâ pèí, Ìyñà åâ pèí âà Àòà êè øè åâ - pèí õè çàí pè Áàãú èp âà Hèÿ çè Äà äà øîâ pèç âà ìyêü âàêü èëèé pèç äè äå ÀßÐ ÕÀ HÓÌ pàãü ìåò äèç ôè íèõú ãà ëàç àëàêú àëy ÿç áàø ñàãú ëyãú âàë ãyçâà. Ñ À Ì Ó Ð Ãëàâíûé ðåäàêòîð Ñåäàãåò ÊÅÐÈÌÎÂÀ Àä ðåñ ðå äàê öèè: Áà êó, Ìåò áó àò ïðîñ ïåê òè, 529-é êâàðòàë, Èçäàòåëüñòâî Àçåðáàéäæàí, ýòàæ 3, êàá. ¹ 101. Òåë/Ôàêñ: samur83@yandex.ru Ðàñ åò íûé ñ åò é ßñà ìàëü ñêèé ôèëèàë ÎÓÀÁ ã.áà êó êîä ÂÎÈÍ Ãàçåòà çàðåãèñòðèðîâàíà â Ìèíèñòåðñòâå ïå àòè è èíôîðìàöèè Àçåðáàéäæàíñêîé Ðåñïóáëèêè.Ðåã.¹ 78 Òèðàæ: 2000 Èíäåêñ: 0258