PRAV 1(39).qxd

Bản ghi

1 Êîí ñòè òó öè îí íîå ÏÐÀ ÂÎ ÑÓ ÄÈÅ Âåñò íèê Êîí ôå ðåí öèè îð ãà íîâ êîí ñòè òó öè îí íî ãî êîí òðî ëÿ ñòðàí íîâîé äå ìî êðà òèè Âû ïóñê 3(69) 2015 ÈÇ ÄÀ ÅÒ Ñß ÖÅÍ ÒÐÎÌ ÊÎÍ ÑÒÈ ÒÓ ÖÈ ÎÍ ÍÎ ÃÎ ÏÐÀ ÂÀ ÐÅÑ ÏÓÁ ËÈ ÊÈ ÀÐ ÌÅ ÍÈß ÅÐÅ ÂÀÍ 2015

2 Ïðåä ñå äà òåëü ðå äàê öè îí íî ãî ñî âå òà Ã.Ã. Àðó òþ íÿí Ïðåä ñå äà òåëü Êîí ñòè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Àð ìå íèÿ Ðå äàê öè îí íûé ñî âåò: À.À. Àáäóëëàåâ ñó äüÿ Êîí ñòè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êè ñòàí Þ.Â. Áàóëèí Ïðåäñåäàòåëü Êîí ñòè òó öè îí íî ãî Ñó äà Óê ðàè íû Í.Ñ. Áîíäàðü ñó äüÿ Êîí ñòè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðîñ ñèé ñêîé Ôå äå ðà öèè Á. Ãà ðè áîâ ñó äüÿ Êîí ñòè òó öè îí íî ãî Ñó äà Àçåð áàé äæàí ñêîé Ðåñ ïóá ëè êèâ îòñòàâêå À.Ì. Íóðìàãàìáåòîâ ëåí Êîí ñòè òó öè îí íî ãî Ñî âå òà Ðåñ ïóá ëè êè Êà çàõ ñòàí Â.Ô. Çàïîðîæàí ñóäüÿ-àññèñòåíò Êîíñòèòóöèîííîãî Ñóäà Ðåñïóáëèêè Ìîëäîâa À.Ã. Òè êî âåí êî ñó äüÿ Êîí ñòè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Áå ëà ðóñü Îò âåò ñò âåí íûé ñåê ðå òàðü È.Â. Äà íèå ëÿí ISSN Öåíòð êîí ñòè òó öè îí íî ãî ïðà âà ÐÀ

3 Ñî äåð æà íèå Ìåæ äó íà ðîä íàÿ Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñ âÿ ùåí íàÿ 20-ëå òèþ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí Ìåæ äó íà ðîä íàÿ êîí ôå ðåí öèÿ "Êîíñ òè òó öè îí íîå ïðà âî ñó äèå êàê ãà ðàí òèÿ îáåñ ïå å íèÿ âåð õî âå í ñòâà Êîíñ òè òó öèè", ïîñ âÿ ùåí íàÿ 20-ëå òèþ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí. Äó øàí áå, ñåí òÿá ðÿ 2015 ãî äà... Âñòó ïè òåëü íàÿ ðå ü Ïðåä ñå äà òå ëÿ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí Ìàõ êà ìà Ìàõ ìóä çî äû... Ïðè âå ò ñòâåí íàÿ ðå ü Ïðå çè äåí òà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí Ýìî ìà ëè Ðàõ ìî íà.... Ïðèâåòñòâåííàÿ ðå ü Ïðåäñåäàòåëÿ Êîíñòèòóöèîííîãî Ñóäà Ðåñïóáëèêè Аðìåíèÿ Гàãèêà Аðóòþíÿíà... Àâà êÿí Ñ. Êîíñ òè òó öè îí íîå ïðîñò ðà í ñòâîè ðîëü îð ãà íîâ êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âî ñó äèÿâ åãî ôîð ìè ðî âà íèè... Àçèì çî äà Ò. Ðîëü Êîíñ òè òó öèè â ó ðåæ äå íèèè ðàç âè òèè çà êî íî äà òåëü íîé âëàñ òèâ Ðåñ ïóá ëè êå Òàä æè êèñ òàí... Àëè çî äà Ç. Ðîëü Êîíñ òè òó öèè 1994 ãî äà â ðàç âè òèèíî âåé øåé ãî ñó äà ð ñòâåí íîñ òè Òàä æè êèñ òà íà... Áîí äàðü Í. Ñó äåá íûé êîíñ òè òó öè î íà ëèçìêàê ïî ëè òè êî-ïðà âî âîé ðå æèì îáåñ ïå å íèÿâåð õî âå í ñòâà Êîíñ òè òó öèè... Ìàõ ìóä çî äà Ì. Ðîëü Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí â óê ðåï ëå íèèêîíñ òè òó öè îí íîé çà êîí íîñ òè... Îñ ìî íî âà. Êîíñ òè òó öè îí íîå ïðà âî ñó äèåâ Êûð ãû çñ êîé Ðåñ ïóá ëè êå: îïûò è ïåðñ ïåê òè âû

4 Ðà õèì çî äà Ì. Ðîëü Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà â çà ùè òå ïðàâ è çà êîí íûõ èí òå ðå ñîâ ïðåäï ðè íè ìà òå ëåé... Ðàõ ìîí Þ. Ðîëü îð ãà íîâ ïðî êó ðà òó ðû â çà ùè òå 73 êîíñ òè òó öè îí íûõ ïðàâ ãðàæ äàí â Ðåñ ïóá ëè êå Òàä æè êèñ òàí Ðî ãîâ È. Êîíñ òè òó öè îí íûé êîíò ðîëü êàê èíñòðó ìåíò îáåñ ïå å íèÿ âåð õî âå í ñòâà Êîíñ òè òó öèèâ Ðåñ ïóá ëè êå Êà çà õñ òàí Õó äî ð çî äà Á. Êîíñ òè òó öè îí íûå îñ íî âû çà ùè òû ñåìüè â Òàä æè êèñ òà íå î ßíã Êîíñ òè òó öè îí íîå ïðà âî ñó äèå êàê ãà ðàí òèÿ îáåñ ïå å íèÿ âåð õî âå í ñòâà êîíñ òè òó öè îí íûõ íîðì - àê öåí òè ðî âà íèå íà êî ðåéñ êèé îïûò Øî íà çà ðîâ Ñ. Ðîëü Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí â ñîâ ðå ìåí íîì îá ùå ñò âå Íà ó íûå èç äà íèÿ Ðå öåí çèÿ íà ìî íîã ðà ôèþ Ïðåä ñå äà òå ëÿ 112 Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðîñ ñèéñ êîé Ôå äå ðà öèè, äîê òî ðà þðè äè åñ êèõ íà óê, ïðî ôåñ ñî ðà, çàñ ëó æåí íî ãî 118 þðèñ òà Ðîñ ñèéñ êîé Ôå äå ðà öèè Âà ëå ðèÿ Äìèò ðè å âè à Çîðü êè íà "Öè âè ëè çà öèÿ ïðà âà è ðàç âè òèå Ðîñ ñèè"

5 Contents International Conference dedicated to the 20 th Anniversary of Establishment of the Constitutional Courtof the Republic of Tajikistan International Conference "Constitutional Justice as Guarantee of ensuring supremacy of Constitution" dedicated to the 20 th Anniversary of Establishment of the Constitutional Court of the Republic of Tajikistan, Dushanbe, September, Opening speech of Mahkam Mahmudzody, the Presidentof the Constitutional Court of the Republic of Tajikistan... Greeting speech of Emomali Rakhmon, the Presidentof the Republic of Tajikistan... Greeting speech of Gagik Harutyunyan, the Presidentof the Constitutional Court of the Republic of Armenia... Avakian S. Constitutional Space and the Roleof Constitutional Justice in its Formation... Azimzoda T. Role of the Constitution in the Establishment and Development of the Legislative Power in the Republicof Tajikistan... Alizoda Z. Role of the Constitution of 1994 in the Development of the Modern State of Tajikistan... Bondar N. Judicial constitutionalism as a political legal regime of supremacy of Constitution... Mahmudzoda M. The role of the Constitutional Courtof the Republic of Tajikistan in strengthening theconstitutional legality... Osmonova C. Constitutional Justice in the Kyrgyz Republic: Experience and Perspective

6 Rahimzoda M. Role of the Constitutional Courtin the Protection of the Rights and Legitimate Interestsof Entrepreneurs... Rahmon Yu. Role of the Prosecution in the Protectionof Constitutional Rights of Citizens in the Republicof Tajikistan... Rogov I. Constitutional Review as an Instrument of Ensuring the Rule of the Constitution of the Republic of Kazakhstan... Khudourzoda B. Constitutional Framework for the Protection of the Family in Tajikistan... Cho Yongho Constitutional Justice as a Guarantee of Ensuring the Supremacy of Constitutional Norms - Focusing on the Korean Experience... Shonazarov C. Role of the Constitutional Courtof the Republic of Tajikistan in the Modern Society Scientific Publications Review of the monograph of Valery Zorkin, the President of the Constitutional Court of the Russian Federation, Doctor of Law, Professor, Honored Lawyerof the Russian Federation "The Civilization of Lawand Development of Russia"

7 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà Ìåæ äó íà ðîä íàÿ êîí ôå ðåí öèÿ "Êîíñ òè òó öè îí íîå ïðà âî ñó äèå êàê ãà ðàí òèÿ îáåñ ïå å íèÿ âåð õî âå í ñòâà Êîíñ òè òó öèè", ïîñ âÿ ùåí íàÿ 20-ëå òèþ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí Äó øàí áå, ñåí òÿá ðÿ 2015 ãî äà ñåí òÿá ðÿ 2015 ãî äà â ãî ðî äå Äó øàí áå ïî ñëó àþ 20-ëå òèÿ îá ðà çî âà íèÿ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí ñîñ òî ÿ ëàñü Ìåæ äó íà ðîä íàÿ êîí ôå ðåí öèÿ íà òå ìó "Êîíñ òè òó öè îí íîå ïðà âî ñó äèå êàê ãà ðàí òèÿ îáåñ ïå å íèÿ âåð õî âå í ñòâà Êîíñ òè òó öèè". Îòê ðûë ðà áî òó Êîí ôå ðåí öèè Ïðåä ñå äà òåëü Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí Ìàõ êàì Ìàõ ìóä çî äà. Îí îñî áî ïîä å ðê íóë ðîëü è âñÿ åñ êóþ ïîä äå ðæ êó Ïðå çè äåí òà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí â äå ëå ðàç âè òèÿ îð ãà íà êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ, à òàê æå îò ìå òèë, òî ñî âåð øå í ñòâî âà íèå ïðà âî âîé îñ íî âû äå ÿ òåëü íîñ òè Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà ñïî ñî á ñòâî âà ëî òî ìó, òî çà êî ðîò êèé ïå ðè îä ñâî åé äå ÿ òåëü íîñ òè ýòîò îð ãàí ïðè ëî æèë íå ìà ëî óñè ëèé äëÿ óê ðåï ëå íèÿ êîíñ òè òó öè îí íûé çà êîí íîñ òè â ñòðà íå, îáåñ ïå å íèÿ âåð õî âå í ñòâà çà êî íà è îï ðå äå ëèë ýô ôåê òèâ íûå ñïî ñî áû è ìå òî äû ìåæ äó íà ðîä íî ãî ñîò ðóä íè å ñò âà ñ îð ãà íà ìè êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ ìíî ãèõ èíîñò ðàí íûõ ãî ñó äàðñòâ. Çà òåì Ìàõ êàì Ìàõ ìóä çî äà ïðå äîñ òà âèë ñëî âî Гëà âå ãî ñó äà ð ñòâà. Â ñâî åì âûñ òóï ëå íèè Ïðå çè äåíò Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí Ýìî ìà ëè Ðàõ ìîí îò ìå òèë, òî ãî ñó äà ð ñòâåí íàÿ íå çà âè ñè ìîñòü Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí ñûã ðà ëà îñî áóþ ðîëü â ðàç âè òèè è óê ðåï ëå íèè ãî ñó äà ð ñòâåí íîñ òè Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí, ïðè íÿ òèè ïåð âîé Êîíñ òè òó öèè íå çà âè ñè ìîé ñòðà íû, ôîð ìè ðî âà íèè ãî ñó äà ð ñòâåí íîé âëàñ òè, â òîì èñ ëå ñó äåá íîé, íà îñ íî âå ïðèí öè ïà ðàç äå ëå íèÿ âëàñ òåé. Òàê æå Гëà - 7

8 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 âà ãî ñó äà ð ñòâà îò ìå òèë, òî â ñèñ òå ìå ãî ñó äà ð ñòâåí íîé âëàñ òè, â òîì èñ ëå è ñó äåá íîé, îá ðà çî âà íèå îð ãà íà êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ â ôîð ìå Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà ñâè äå òåëü ñòâó åò î âåð õî âå í ñòâå Êîíñ òè òó öèè, íîðì è å ïðèí öè ïîâ â Òàä æè êèñ òà íå è íå îá õî äè ìîñ òè èõ çà ùè òû è äàë âû ñî êóþ îöåí êó äå ÿ òåëü íîñ òè Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà. Â ðà áî òå Êîí ôå ðåí öèè ïðè íÿ ëè ó àñ òèå Âè öå-ïðå çè äåíò Âå íå öè à íñ êîé êî ìèñ ñèè "Çà äå ìîê ðà òèþ å ðåç ïðà âî" Ñî âå òà Åâ ðî ïû ãîñ ïî æà Õåð äèñ Êæå ðóëüô, Ïðåä ñå äà òåëü Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Аð ìå íèÿ, Ïðåä ñå äà òåëü Êîí ôå ðåí öèè îð ãà íîâ êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ ñòðàí íî âîé äå ìîê ðà òèè Аðó òþ íÿí Гà ãèê Гà ðó øå âè, ïðåä ñå äà òå ëè è ñóäüè êîíñ òè òó öè îí íûõ ñó äîâ Ðåñ ïóá ëè êè Áå ëà ðóñü, Èí äî íå çèè, Êà çà õñ òà íà, Êûð ãû çñ òà íà, Þæ íîé Êî ðåè, Ëàò âèè, Ôå äå ðà òèâ íîé Ðåñ ïóá ëè êè Гåð ìà íèÿ, Ðîñ ñèéñ êîé Ôå äå ðà öèè, Ðó ìû íèè, Òóð öèè, Óç áå êèñ òà íà, ðó êî âî äè òåëü è ïðåäñ òà âè òå ëè Ïðîã ðàì ìû "Ñî äåé ñòâèå ïðà âî âîé ãî ñó äà ð ñòâåí íîñ òè â ñòðà íàõ Öåíò ðàëü íîé Аçèè", îá ùå ñò âåí íûå äå ÿ òå ëè è ó å íûå â îá ëàñ òè êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âà èíîñò ðàí íûõ ãî ñó äàðñòâ. Òàê æå â ðà áî òå Êîí ôå ðåí öèè ïðè íÿ ëè ó àñ òèå Ðó êî âî äè òåëü è äðó ãèå îò âå ò ñòâåí íûå ëè öà Èñ ïîë íè òåëü íî ãî àï ïà ðà òà Ïðå çè äåí òà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí, ïðåä ñå äà òå ëè êî ìè òå òîâ è äå ïó òà òû ïàð ëà ìåí òà ñòðà íû, ðó êî âî äè òå ëè è ñóäüè Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà, Âåð õîâ íî ãî Ñó äà, Âûñ øå ãî ýêî íî ìè åñ êî ãî ñó äà, ðó êî âî äè òå ëè è ïðåäñ òà âè òå ëè Гå íå ðàëü íîé ïðî êó ðà òó ðû, ìè íèñ òåðñòâ è âå äîìñòâ, ïðåäñ òà âè òå ëè âûñ øèõ ó åá íûõ çà âå äå íèé, âèä íûå ó íûå-þðèñ òû, à òàê æå ïðåäñ òà âè òå ëè ñðåäñòâ ìàñ ñî âîé èí ôîð ìà öèè. Â õî äå Êîí ôå ðåí öèè áû ëè îá ñóæ äå íû âàæ íåé øèå âîï ðî ñû, ñâÿ çàí íûå ñ Êîíñ òè òó öè åé è êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìîì, äå ÿ òåëü íîñòüþ îð ãà íà êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ ïî çà ùè òå ïðàâ è ñâî áîä ãðàæ äàí, èñ ïîë íå íè åì ðå øå íèé êîíñ òè òó öè îí íûõ ñó äîâ, ìåñ òîì Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà â ñèñ òå ìå ñó äåá íîé âëàñ òè, êîíñ òè òó öè îí íûì êîíò ðî ëåì êàê ñðåä ñòâîì îáåñ ïå å íèÿ âåð õî âå í ñòâà Êîíñ òè òó öèè, îáåñ ïå å íè åì êîíñ òè òó öè îí íîé ïðà âî âîé ãà ðàí òèè ïðàâ è ñâî áîä ãðàæ äàí, è äðó ãèå âîï ðî ñû, ñâÿ çàí íûå ñ êîíñ òè òó öè îí íî-ñó äåá íûì ïðî öåñ ñîì. 8

9 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà International Conference "Constitutional Justice as Guarantee of ensuring supremacy of Constitution" dedicated to 20 th anniversary of foundation of the Constitutional Court of the Republic of Tajikistan Dushanbe, September, 2015 International Conference on "Constitutional Justice as guarantee of supremacy of the Constitution" dedicated to the 20th anniversary of the Constitutional Court of the Republic of Tajikistan with participation of the Tajik President Emomali Rahmon was held in Dushanbe on September 17-18, In his opening speech Mahkam Mahmudzoda, the Chairman of the Constitutional Court of the Republic of Tajikistan underlined the vital role of the President of the Republic of Tajikistan and his support to the development of the body of constitutional review, as well as also noted that to the improvement of the legal framework of the Constitutional Court contributed the fact that in the short period of its activity the agency has worked hard to strengthen the constitutional legality in the country, the rule of law and has found effective ways and methods of international cooperation with the bodies of constitutional review of many foreign states Then Mahkam Mahmudzoda presented the grounds to the President. In his speech, Emomali Rahmon, President of Tajikistan stated that the state independence of the Republic of Tajikistan, adoption of the first Constitution of the independent country, formation of the government, including the judiciary power on the basis of the principle of separate branches of power have played a special role in the development and strengthening of the statehood of the Republic of Tajikistan. The President also noted that the system of government, including the judiciary authority in the form of constitutional review, and the Constitutional Court indicate the supremacy of the Constitution, its principles and norms in Tajikistan and the need for their protection and highly appreciate the work of the Constitutional Court. 9

10 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 The conference was attended by Ms. Herdis Kzherulf, Vice- President of the Venice Commission for Democracy through Law of the Council of Europe, Gagik Harutyunyan, President of the Constitutional Court of the Republic of Armenia, Chairman of the Conference of Constitutional Control Organs of the Countries of New Democracies, chairmen and judges of the constitutional courts of the Republic of Belarus, Indonesia, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Republic of Korea, Latvia, the Federal Republic of Germany, the Russian Federation, Romania, Turkey, Uzbekistan, heads and representatives of the Program "Promotion of the rule of law in Central Asia", public officials and scholars. Also, the conference was attended by the heads and other officials of the Executive Office of the President of the Republic of Tajikistan, committee chairmen and deputies of the Parliament, leaders and judges of the Constitutional Court, Supreme Court, Supreme Economic Court, the Prosecutor General Office, heads and representatives of ministries and departments, representatives of higher education institutions, prominent scientists, lawyers, and representatives of the media. During the conference the most important issues related to the Constitution and constitutionalism, activities of the body of constitutional control for the protection of the rights and freedoms of citizens, execution of the decisions of the constitutional courts, role of the Constitutional Court in the judiciary power, constitutional review as a means of ensuring the supremacy of the Constitution, ensuring the constitutionality of legal guarantees human rights and freedoms, and other issues related to constitutional and legal process were discussed. 10

11 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà Âñòó ïè òåëü íàÿ ðå ü Ïðåä ñå äà òå ëÿ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí Ìàõ êà ìà Ìàõ ìóä çî äû Åãî Ïðå âîñ õî äè òåëü ñòâî, óâà æà å ìûé Ïðå çè äåíò Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí! Äî ðî ãèå ó àñò íè êè Ìåæ äó íà ðîä íîé êîí ôå ðåí öèè! Äà ìû è ãîñ ïî äà! Äëÿ íàñ áîëü øàÿ åñòü è ãîð äîñòü, òî íà ñå ãîä íÿø íåì çà ñå äà íèè ïðè ñó ò ñòâó åò Ïðå çè äåíò Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí, óâà æà å ìûé Ýìî ìà ëè Ðàõ ìîí, è ìû ïðè âå ò ñòâó åì ó àñ òèå Åãî Ïðå âîñ õî äè òåëü ñòâà íà ñå ãîä íÿø íåì ìå ðîï ðè ÿ òèè ìåæ äó íà ðîä íî ãî óðîâ íÿ. Ñëå äó åò îò ìå òèòü, òî ïðî âå äå íèå â òà êîé ñâî áîä íîé àò ìîñ ôå ðå ñå ãîä íÿø íå ãî ìå ðîï ðè ÿ òèÿ, ïîñ âÿ ùåí íî ãî 20-ëå òèþ îá ðà çî âà íèÿ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí, ñòà ëî âîç ìîæ íûì áëà ãî äà ðÿ ñîã ëà ñèþ è âñåñ òî ðîí íåé ïîä äå ðæ êå Ïðå çè äåí òà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí. Ïî ý òî ìó ñ ñåð äå íîé èñê ðåí íîñòüþ è áîëü øèì óâà æå íè åì âû ðà æà åì Åãî Ïðå âîñ õî äè òåëü ñòâó ïðèç íà òåëü íîñòü è áëà ãî äàð íîñòü Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí çà ñî äåé ñòâèå è ïîä äå ðæ êó â ïðî âå äå íèè Ìåæ äó íà ðîä íîé êîí ôå ðåí öèè è ó àñ òèå â åå ðà áî òå. Ïðå çè äåíò Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí êàê Ëè äåð íà öèè âíåñ áîëü øîé âêëàä â óê ðåï ëå íèå ìè ðà è íà öè î íàëü íî ãî åäèí ñòâà, çà ùè òó åäèí ñòâà è òåð ðè òî ðè àëü íîé öå ëî ñò íîñ òè, îáåñ ïå å íèå ïî ëè òè åñ êîé ñòà áèëü íîñ òè è èí òåã ðà öèè îá ùå ñò âà, ïðå åì ñòâåí íîñ òè è äîë ãî âå íîñ òè äå ìîê ðà òè - åñ êî ãî è ïðà âî âî ãî ãî ñó äà ð ñòâà, ïðè íÿ òèå ïåð âîé Êîíñ òè òó öèè íå çà âè ñè ìî ãî ãî ñó äà ð ñòâà, ñî âåð øå í ñòâî âà íèå ïðà âî âûõ îñ íîâ ñòðà íû, à òàê æå â îá ðà çî âà íèå ýô ôåê òèâ íîé ñèñ òå ìû îð ãà íîâ ãî ñó äà ð ñòâåí íîé âëàñ òè è ïðåäñ òà âèë Òàä æè êèñ òàí ïî ëè òè åñ êîé àðå íå ìè ðà êàê ìè ðî ëþ áè âóþ ñòðà íó. 11

12 12 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 Ïî èíè öè à òè âå è âñÿ åñ êîé ïîä äå ðæ êå Åãî Ïðå âîñ õî äè òåëü ñòâà, êî òî ðûé ÿâ ëÿ åò ñÿ îñ íî âà òå ëåì Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí, ñà ìà èäåÿ ñó ùå ñò âî âà íèÿ èíñ òè òó òà êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ âïåð âûå íà óðîâ íå Êîíñ òè òó öèè íå çà âè ñè ìî ãî è ñâî áîä íî ãî Òàä æè êèñ òà íà ïðè îá ðå ëà êîíñ òè òó öè îí íóþ çíà è ìîñòü, è áëà ãî äà ðÿ ýòî ìó äàí íûé îð ãàí íà àë ñâîþ ñòà áèëü íóþ äå ÿ òåëü íîñòü â íà øåé äå ìîê ðà òè åñ êîé ñòðà íå. Ñî âåð øå í ñòâî âà íèå ïðà âî âîé îñ íî âû äå ÿ òåëü íîñ òè Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà ñïî ñî á ñòâî âà ëî òî ìó, òî çà êî ðîò êèé ïå ðè îä ñâî åé äå ÿ òåëü íîñ òè ýòîò îð ãàí ïðåäï ðè íÿë ìíî æå ñò âî óñè ëèé äëÿ óê ðåï ëå íèÿ êîíñ òè òó öè îí íûé çà êîí íîñ òè â ñòðà íå, îáåñ ïå å íèÿ âåð õî âå í ñòâà çà êî íà è îï ðå äå ëèë ýô ôåê òèâ íûå ñïî ñî áû è ìå òî äû ìåæ äó íà ðîä íî ãî ñîò ðóä íè - å ñò âà ñ îð ãà íà ìè êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ ìíî ãèõ èíîñò ðàí íûõ ãî ñó äàðñòâ. Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí ïðè íÿò â êà å ñò âå ïîë íîï ðàâ íî ãî ëå íà Âñå ìèð íîé Êîí ôå ðåí öèè îð ãà íîâ êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ, Êîí ôå ðåí öèè îð ãà íîâ êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ ñòðàí íî âîé äå ìîê ðà òèè, à òàê æå Аñ ñî öè à öèè ñòðàí Аçèè è ýê âè âà ëå íò íûõ èíñ òè òó òîâ, êî òî ðûå îáú å äè íÿ þò â ñå áå îð ãà íû êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ áî ëåå ñòà ðàç ëè íûõ ñòðàí ìè ðà. Ïðåäñ òà âè òå ëè Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Òàä æè êèñ òà íà ïðè íè ìà þò àê òèâ íîå ó àñ òèå â ìå ðîï ðè ÿ òè ÿõ ìåæ äó íà ðîä íî ãî óðîâ íÿ ýòèõ îð ãà íè çà öèé. Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí ïðèç íà òå ëåí ïîñ òî ÿí íî ìó âíè ìà íèþ è ïîä äå ðæ êå Ïðå çè äåí òà ñòðà íû, óâà æà å ìî ãî Ýìî ìà ëè Ðàõ ìî íà, è â äàëü íåé øåì ïîñ ðå ä ñòâîì èñ ïîë íå íèÿ ñâî èõ çà êîí íûõ ôóíê öèé è ïðî ôåñ ñè î íàëü íîé îáÿ çàí íîñ òè íàï ðà âèò âñå ñâîè óñè ëèÿ äëÿ óê ðåï ëå íèÿ îñ íîâ äå ìîê ðà òè åñ êî ãî è ïðà âî âî ãî ãî ñó äà ð ñòâà è â ýòîé îá ëàñ òè èñ ïîëü çó åò âåñü ñâîé îïûò è çíà íèÿ, à òàê æå ïðî ôåñ ñè î íàëü íûé ïî òåí öè àë. Óâà æà å ìûå ïðè ñó ò ñòâó þ ùèå! Îò ðàä íî, òî â ñå ãîä íÿø íåì ìå ðîï ðè ÿ òèè ïðè íè ìà þò ó àñ òèå Âè öå-ïðå çè äåíò Âå íå öè à íñ êîé êî ìèñ ñèè "Çà äå ìîê ðà òèþ å ðåç ïðà âî" Ñî âå òà Åâ ðî ïû ãîñ ïî æà Õåð äèñ Êæå ðóëüô, Ïðåä ñå äà òåëü Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Аð ìå íèÿ, Ïðåä ñå äà òåëü Êîí ôå ðåí öèè îð ãà íîâ êîíñ òè òó öè -

13 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà îí íî ãî êîíò ðî ëÿ ñòðàí íî âîé äå ìîê ðà òèè ãîñ ïî äèí Аðó òþ íÿí Гà ãèê Гà ðó øå âè, ïðåä ñå äà òå ëè è ñóäüè Êîíñ òè òó öè îí íûõ Ñó äîâ Ðåñ ïóá ëè êè Áå ëà ðóñü, Èí äî íå çèè, Êà çà õñ òà íà, Êûð ãû çñ òà íà, Þæ íîé Êî ðåè, Ëàò âèè, Ôå äå ðà òèâ íîé Ðåñ ïóá ëè êè Гåð ìà íèÿ, Ðîñ ñèéñ êîé Ôå äå ðà öèè, Ðó ìû íèè, Òóð öèè è Óç áå êèñ òà íà, ðó êî âî äè òåëü è ïðåäñ òà âè òå ëè Ïðîã ðàì ìû "Ñî äåé ñòâèå ïðà âî âîé ãî ñó äà ð ñòâåí íîñ òè â ñòðà íàõ Öåíò ðàëü íîé Аçèè", îá ùå ñò âåí íûå äå ÿ òå ëè è ó å íûå â îá ëàñ òè êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âà èíîñò ðàí íûõ ãî ñó äàðñòâ. Â ðà áî òå Êîí ôå ðåí öèè òàê æå ïðè íè ìà þò ó àñ òèå Ðó êî âî äè òåëü è äðó ãèå îò âå ò ñòâåí íûå ëè öà Èñ ïîë íè òåëü íî ãî àï ïà ðà òà Ïðå çè äåí òà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí, ïðåä ñå äà òå ëè êî ìè òå òîâ è äå ïó òà òû ïàð ëà ìåí òà ñòðà íû, ðó êî âî äè òå ëè è ñóäüè Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà, Âåð õîâ íî ãî Ñó äà, Âûñ øå ãî ýêî íî ìè åñ êî ãî ñó äà, ðó êî âî äè òå ëè è ïðåäñ òà âè òå ëè Гå íå ðàëü íîé ïðî êó ðà òó ðû, ìè íèñ òåðñòâ è âå äîìñòâ, ïðåäñ òà âè òå ëè âûñ øèõ ó åá íûõ çà âå äå íèé, âèä íûå ó íûå-þðèñ òû, à òàê æå ïðåäñ òà âè òå ëè ñðåäñòâ ìàñ ñî âîé èí ôîð ìà öèè, êî òî ðûì âû ðà æàþ áëà ãî äàð íîñòü çà ïðè íÿ òèå íà øå ãî ïðèã ëà øå íèÿ è âçà èì íî å ñîò ðóä íè å ñò âî. Opening speech of Mahkam Mahmudzoda, President of the Constitutional Courtof the Republic of Tajikistan His Excellency, Mr. President of the Republic of Tajikistan, Dear participants of the international conference, Ladies and Gentlemen, It is a great honor for us that the President of Tajikistan, Emomali Rahmon, is present at today's meeting and we welcome the participation of His Excellency at today's international events. It should be noted, that today's event dedicated to the 20th anniversary of the Constitutional Court of the Republic of Tajikistan is held in a free atmosphere which has became possible due to solidarity and the full support of the President of the Republic of Tajikistan. 13

14 14 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 Therefore, with heartfelt sincerity and with great respect to His Excellency on the behalf of the Constitutional Court of the Republic of Tajikistan we express appreciation and gratitude for the assistance and support of the international conference and participation in its work. President of the Republic of Tajikistan as the Leader of the nation has made a great contribution to the consolidation of peace and national unity, protection of the unity and territorial integrity, political stability and the integration of society, continuity and durability of democracy and the rule of law, the adoption of the first Constitution of the independent state, improvement of the legal framework of the country, and implementation of an effective system of public authorities, and introduced Tajikistan to the international political arena as a peace-loving country. And it was an initiative and full support of His Excellency, who is the founder of the Constitutional Court of the Republic of Tajikistan, the idea of the institute of the constitutional control, at the level of the first Constitution, the independent and free Tajikistan acquired constitutional importance and, thus, this body began its steady activity in our democracy. Improving the legal framework of the Constitutional Court contributed to the fact that in the short period of its activity, this body has taken a lot of efforts to strengthen the constitutional legality and the rule of law in the country, find effective ways and methods of international co-operation with the bodies of constitutional control of foreign states. The Constitutional Court of the Republic of Tajikistan is accepted as a full member of the World Conference of Constitutional Justice, Conference of Constitutional Control Organs of the Countries of New Democracy, as well as the Association of Asia and equivalent institutions that combine the constitutional control bodies of more than one hundred countries. Representatives of the Constitutional Court of Tajikistan actively participate in the international events of these organizations. The Constitutional Court of the Republic of Tajikistan appreciates constant attention and support of the President of the country Emomali Rahmon, and will direct all its efforts to strengthen the foundations of democracy and the rule of law in this field through the execution of their respective functions and profes-

15 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà sional responsibilities using all his experience and knowledge, and professional potential. Dear guests! It is gratifying that today's event is attended by Ms. Herdis Kzherulf, Vice-President of the Venice Commission for Democracy through Law of the Council of Europe, Harutyunyan Gagik, Chairman of the Constitutional Court of the Republic of Armenia, Chairman of the Conference of Constitutional Control Organs of the Countries of New Democracies, chairmen and judges of the constitutional courts of the Republic of Belarus Indonesia, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Republic of Korea, Latvia, the Federal Republic of Germany, the Russian Federation, Romania, Turkey and Uzbekistan, Head and members of the Program "Promotion of Rule of Law in Central Asia", public figures and scholars in constitutional law of foreign countries. The conference is also attended by the heads and other officials of the Executive Office of the President of the Republic of Tajikistan, committee chairmen and deputies of the Parliament, leaders and judges of the Constitutional Court, Supreme Court, Supreme Economic Court, the Prosecutor General Office, heads and representatives of ministries and departments, representatives of higher education institutions, prominent scientists, lawyers, and representatives of the media who I would like to thank for accepting our invitation and maintaining mutual cooperation. 15

16 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 Ïðè âå ò ñòâåí íàÿ ðå ü Ïðå çè äåí òà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí Ýìî ìà ëè Ðàõ ìî íà Äî ðî ãèå äðóçüÿ! Óâà æà å ìûå ãîñ òè! Äà ìû è ãîñ ïî äà! Ïðåæ äå âñå ãî õî ó âûñ êà çàòü ñëî âà ïðè âå ò ñòâèÿ â àä ðåñ äî ðî ãèõ ãîñ òåé, ïðè áûâ øèõ â íà øó ñòðà íó â åñòü 20-ëå òèÿ îá ðà çî âà íèÿ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí. Óáåæ ä í, òî íà øè æå ëàí íûå ãîñ òè ïî ëó àò íå çà áû âà å ìûå âïå àò ëå íèÿ îò ïðå áû âà íèÿ â âå íî öâå òó ùåì Òàä æè êèñ òà íå è îç íà êîì ëå íèÿ ñ áî ãà òîé èñ òî ðè åé è äîñ òî ÿ íè ÿ ìè êóëü òó ðû äðåâ íå ãî òàä æè êñ êî ãî íà ðî äà. Äî ðî ãèå äðóçüÿ! Íåñ ìîò ðÿ íà òî, òî òðà äè öèè è îáû àè ãî ñó äà ð ñòâåí íîñ òè òàä æè êñ êî ãî íà ðî äà áå ðóò ñâîå íà à ëî ñ òðåòü å ãî òû ñÿ å ëå òèÿ äî íà øåé ýðû, ãî ñó äà ð ñòâåí íàÿ íå çà âè ñè ìîñòü Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí, êî òî ðîé íàø íà ðîä äî áèë ñÿ â êîí öå XX âå êà, â ñóäü áàõ òàä æè êîâ ñòà ëà êî ðåí íûì ïå ðå ëî ìîì è âå ëè êèì ïðå îá ðà çî âà íè åì â îá ùå ñò âåí íî-ïî ëè òè åñ êîé ñôå ðå. Èñ òî ðèÿ å ëî âå åñ êîé öè âè ëè çà öèè ñâè äå òåëü ñòâó åò î òîì, òî ïðè íÿ òèå àê òîâ è îáú ÿâ ëå íèå íå çà âè ñè ìîñ òè äëÿ êàæ äî ãî íà ðî äà è íà öèè - ýòî åù íå ïðå äåë. Ýòîò ïå ðè îä îç íà ìå íî âû âà åò íà à ëî ìàñø òàá íûõ ïðå îá ðà çî âà íèé â ïî ëè òè åñ êîé, ýêî íî ìè åñ êîé, ñî öè àëü íî-êóëü òóð íîé è ïðà âî âîé ñôå ðàõ æèç íå äå ÿ òåëü íîñ òè, êî òî ðûå äîëæ íû îòîá ðà æàòü èñ òî ðèþ, êóëü òó ðó, ÿçûê, òðà äè öèè, îáû àè è öåí íîñ òè êàæ äî ãî íà ðî äà è íà öèè â ñî å òà íèè ñ îá ùå å ëî âå åñ êè ìè öåí íîñ òÿ ìè. Òâ ð äàÿ ðå øè ìîñòü è âåð íîñòü íà ðî äà Òàä æè êèñ òà íà çåì ëå ïðåä êîâ è ãî ñó äà ð ñòâåí íàÿ íå çà âè ñè ìîñòü ñïî ñî á ñòâî âà ëè òî ìó, òî ýòîò èñ òî ðè åñ êèé ïå ðè îä îá ðåë â ñòðà íå êîíñòðóê òèâ íûé è ñî çè äà òåëü íûé õà ðàê òåð è ñôîð ìè ðî âàë ïðî íûé ôóí äà ìåíò íà öè î íàëü íî ãî ãî ñó äà ð ñòâà. 16

17 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà Ïðè íÿ òèå â ïðî öåñ ñå êîíñ òè òó öè îí íîé ðå ôîð ìû ïó ò ì îá ùå íà öè î íàëü íî ãî ðå ôå ðåí äó ìà Êîíñ òè òó öèè ñó âå ðåí íî ãî Òàä æè êèñ òà íà îò íî ñèò ñÿ ê èñ òî ðè åñ êèì çà äà àì ïåð âî íà - àëü íî ãî ýòà ïà ñó âå ðå íè òå òà òàä æè êñ êî ãî ãî ñó äà ð ñòâà è îá ùå ñò âà, è ýòà âàæ íåé øàÿ ìèñ ñèÿ áû ëà ðå à ëè çî âà íà 6 íî ÿá ðÿ 1994 ãî äà. Êîíñ òè òó öèÿ ñó âå ðåí íî ãî òàä æè êñ êî ãî ãî ñó äà ð ñòâà, êî òî ðàÿ âïåð âûå â ïðàê òè êå êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìà Òàä æè êèñ òà íà áû ëà ïðè íÿ òà ïó ò ì îá ùå íà öè î íàëü íî ãî ðå ôå ðåí äó ìà, ñòà ëà âû ðà çè òå ëåì âî ëè è ñòðåì ëå íèé íà ðî äà Òàä æè êèñ òà íà, íà öè î íàëü íûé õà ðàê òåð êî òî ðî ãî ÿâ ëÿ åò ñÿ åãî îñ íîâ íîé îñî áåí íîñòüþ. Ïðî âî çã ëà øå íèå Êîíñ òè òó öè åé íà ðî äà Òàä æè êèñ òà íà êàê íå îòú åì ëå ìîé àñ òè ìè ðî âî ãî îá ùå ñò âà òàê æå çèæ äåò ñÿ íà äðåâ íîñ òè è âû ñî êîé êóëü òó ðå ýòî ãî íà ðî äà è îò ðà æà åò, íà ðÿ äó ñ ñîõ ðà íå íè åì è ïðè óì íî æå íè åì íà öè î íàëü íûõ öåí íîñ òåé, âåð íîñòü ãî ñó äà ð ñòâà è òàä æè êñ êîé íà öèè îá ùåï ðèç íàí íûì öåí íîñ òÿì å ëî âå å ñò âà. Êîíñ òè òó öèÿ êàê âû ðà çè òåëü èäå î ëî ãèè ãî ñó äà ð ñòâà, â êî òî ðîé îò ðà æå íû îñ íîâ íûå ñòðà òå ãè åñ êèå íàï ðàâ ëå íèÿ ðàç âè òèÿ íà öè î íàëü íîé ãî ñó äà ð ñòâåí íîñ òè, ñîâ ìå ñò íàÿ îò âå ò ñòâåí íîñòü íà ðî äà è âëàñ òè â ôîð ìè ðî âà íèè ñî öè àëü íî ãî è ãðàæ äà íñ êî ãî îá ùå ñò âà, îáú å äè íå íû èí òå ðå ñû âñåõ ñëî åâ è ñî öè àëü íûõ ãðóïï îá ùå ñò âà â ðå à ëè çà öèè íà öè î íàëü íûõ à ÿ íèé, ñ è òà åò ñÿ ãëàâ íåé øèì ïî ëè òè åñ êèì è ñî öè àëü íûì èñ òî íè êîì. Â íà øåé Êîíñ òè òó öèè îñî áîå âíè ìà íèå óäå ëÿ åò ñÿ îð ãà íè çà öèè è ôîð ìè ðî âà íèþ ãî ñó äà ð ñòâåí íîé âëàñ òè íà îñ íî âå åå ðàç äå ëå íèÿ íà çà êî íî äà òåëü íóþ, èñ ïîë íè òåëü íóþ è ñó äåá íóþ âåò âè è ðå ãó ëè ðó þò ñÿ âîï ðî ñû ïî ðÿä êà ñîç äà íèÿ è äå ÿ òåëü íîñ òè âûñ øèõ îð ãà íîâ ãî ñó äà ð ñòâåí íîé âëàñ òè â ñî îò âå ò ñòâèè ñ ïðèí öè ïà ìè èõ âçà èì íî ãî ñäåð æè âà íèÿ è ïðî òè âî âå ñà. Íåñ ìîò ðÿ íà òî, òî ïðèí öèï ðàç äå ëå íèÿ âëàñ òåé áûë èç âåñ òåí åù â Äðåâ íåì Ðè ìå è ïðè ìå íÿë ñÿ êàê îñ íî âî ïî ëà ãà þ ùèé ïðèí öèï ãî ñó äà ð ñòâåí íîñ òè â êîíñ òè òó öè ÿõ áîëü øè í ñòâà äå ìîê ðà òè åñ êèõ ãî ñó äàðñòâ, îí áûë óæä ïðàê òè êå òàä æè êñ êîé ãî ñó äà ð ñòâåí íîñ òè â ïëà íå ãî ñó äà ð ñòâåí íî ãî óï ðàâ ëå íèÿ è ïðà âî âîé ñèñ òå ìû äà æå â ñî âå òñ êèé ïå ðè îä. 17

18 18 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 Äî ðî ãèå äðóçüÿ! Óäå ëå íèå â Êîíñ òè òó öèè îñî áî ãî âíè ìà íèÿ ðî ëè è ìåñ òó ñó äåá íîé âëàñ òè â Òàä æè êèñ òà íå, â àñò íîñ òè Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà, íå ÿâ ëÿ åò ñÿ ñëó àé íûì. Âî-ïåð âûõ, îð ãàí êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ çà íè ìà åò âàæ íîå ìåñ òî â ñèñ òå ìå ãî ñó äà ð ñòâåí íîé è ñó äåá íîé âëàñ òè âñåõ öè âè ëè çî âàí íûõ ãî ñó äàðñòâ, è áåç íà ëè èÿ òà êî ãî îð ãà íà íå ó ìå ñò íî âåñ òè ðå ü î çäðà âûõ ìå õà íèç ìàõ ñäåð æè âà íèÿ è ïðî òè âî âå ñîâ ìåæ äó âåò âÿ ìè ãî ñó äà ð ñòâåí íîé âëàñ òè. Âî-âòî ðûõ, ñîç äà íèå Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí ÿâ ëÿ åò ñÿ ïðèç íà êîì äå ìîê ðà òè íîñ òè è ïðà âî âîé ñóù íîñ òè òàä æè êñ êî ãî ãî ñó äà ð ñòâà, è íà ëè èå ïî äîá íî ãî îð ãà íà ÿâ ëÿ åò ñÿ ïðàê òè åñ êèì âû ðà æå íè åì ñòðåì ëå íèÿ âëàñ òè è íà öèè ê ôîð ìè ðî âà íèþ ñïðà âåä ëè âî ãî îá ùå ñò âà. Â ñâîþ î å ðåäü, ôîð ìè ðî âà íèå ñïðà âåä ëè âî ãî îá ùå ñò âà íå âîç ìîæ íî ïðåäñ òà âèòü áåç ñà ìîñ òî ÿ òåëü íîé, êîì ïå òå íò íîé è áà çè ðó þ ùåé ñÿ íà îñ íî âå çà êî íà ñó äåá íîé âëàñ òè, â àñò íîñ òè - áåç îð ãà íà êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ. Ïî ìè ìî ýòî ãî, ïðèç íà íèå â Êîíñ òè òó öèè å ëî âå êà, åãî ïðàâ è ñâî áîä êàê âûñ øèõ öåí íîñ òåé, ïðå äîï ðå äå ëÿ åò íå îá õî äè ìîñòü ñîç äà íèÿ â ñèñ òå ìå ãî ñó äà ð ñòâåí íîé è ñó äåá íîé âëàñ òè îð ãà íà êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ. Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä ñâî è ìè ïðå âåí òèâ íû ìè ôóíê öè ÿ ìè êîíò ðî ëè ðó åò ñà ìóþ âàæ íóþ ñôå ðó äå ÿ òåëü íîñ òè ãî ñó äà ð- ñòâà è åãî îð ãà íîâ, êà êî âîé ÿâ ëÿ åò ñÿ íîð ìîò âîð å ñò âî, è àí íó ëè ðó åò âñå íîð ìà òèâ íûå ïðà âî âûå äî êó ìåí òû, ïðî òè âî ðå - à ùèå Êîíñ òè òó öèè, è òà êèì îá ðà çîì îáåñ ïå è âà åò êîíñ òè òó öè îí íóþ çà ùè òó ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà è ãðàæ äà íè íà, êî òî ðûå ïðå äóñ ìîò ðå íû â ìåæ äó íà ðîä íûõ ïðà âî âûõ äî êó ìåí òàõ è â Êîíñ òè òó öèè ñòðà íû. Â ñâÿ çè ñ ýòèì õî ó îñî áî îò ìå òèòü, òî ïðè ïîä ãî òîâ êå ïðî åê òà Êîíñ òè òó öèè çâó à ëè è òà êèå ìíå íèÿ, ñòî ðîí íè êè êî òî ðûõ íå ñ è òà ëè îáîñ íî âàí íûì è öå ëå ñî îá ðàç íûì ñîç äà íèå, ñó ùå ñò âî âà íèå è äå ÿ òåëü íîñòü îð ãà íà êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ â ñèñ òå ìå ãî ñó äà ð ñòâåí íîé âëàñ òè, îñî áåí íî ñó äåá íîé. Íî ÿ, êàê ãëà âà ãî ñó äà ð ñòâà, óäå ëÿë ñåðü ç íîå âíè ìà íèå âîï ðî ñó ñîç äà íèÿ è ñó ùå ñò âî âà íèÿ ñïå öè à ëè çè ðî âàí íî ãî îð ãà íà êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ â ñòðà íå, íà òî èìå ëèñü îáú åê òèâ íûå ïðè è íû.

19 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà Íàï ðè ìåð, áåñ ïî ðÿä êè, ïðî è çî øåä øèå â ñòðà íå â ãî äàõ, â òîì èñ ëå ïðå íåá ðå æå íèå äåéñòâó þ ùåé Êîíñ òè òó öèè, êîã äà òîëü êî â òå å íèå îä íî ãî 1992 ãî äà â Êîíñ òè òó öèþ Òàä æè êèñ òà íà Âåð õîâ íûì Ñî âå òîì áû ëî âíå ñå íî 10 ïîï ðà âîê è äî ïîë íå íèé, íå çà êîí íîå óñò ðà íå íèå ñ ïîñ òîâ äâóõ ïðå çè äåí òîâ è ïÿ òè ïðà âè òåëüñòâ, â ðå çóëü òà òå åãî ñòðà íà áû ëà ââåðã íó òà â ïó è íó ãðàæ äà íñ êîé âîé íû, ëè íî äëÿ ìå íÿ ïîñ ëó æè ëè èñ òî ðè åñ êèì óðî êîì. Ïî ý òî ìó â Êîíñ òè òó öèè Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí ïðå äóñ ìàò ðè âàë ñÿ îð ãàí êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ â ñïå öè à ëè çè ðî âàí íîé ôîð ìå Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà, è åãî àê òû áû ëè ïðèç íà íû îêîí à òåëü íû ìè. Äàëü íåé øåå ñî âåð øå í ñòâî âà íèå êîì ïå òåí öèè è ïîë íî ìî èé Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà íå ðàç ðûâ íî ñâÿ çà íî ñ Ïîñ ëà íè åì Ïðå çè äåí òà ñòðà íû Ìàäæ ëè ñè Îëè îò 20 àï ðå ëÿ 2006 ãî äà è ïðè íÿ òè åì íà åãî îñ íî âå Ïðîã ðàì ìû ñó äåá íî-ïðà âî âîé ðå ôîð ìû â Ðåñ ïóá ëè êå Òàä æè êèñ òàí íà ãî äû. Â óêà çàí íîé Ïðîã ðàì ìå òàê æå ïðå äóñ ìàò ðè âà ëîñü ñî âåð øå í ñòâî âà íèå êîì ïå òåí öèè Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà ïó òåì ïðå äîñ òàâ ëå íèÿ çàê ëþ å íèé ïî ïðî åê òàì âíî ñè ìûõ â Êîíñ òè òó öèþ èç ìå íå íèé è äî ïîë íå íèé, à òàê æå ïî ïðî åê òàì çà êî íîâ è äðó ãèì âîï ðî ñàì, êî òî ðûå âû íî ñÿò ñÿ íà âñå íà ðîä íûé ðå ôå ðåí äóì, ñ òåì, òî áû ïðî åê òû âíî ñè ìûõ â Êîíñ òè òó öèþ èç ìå íå íèé è äî ïîë íå íèé è âîï ðî ñû, âû íî ñè ìûå íà âñå íà ðîä íûé ðå ôå ðåí äóì, ñî îò âå ò ñòâî âà ëè îñ íîâ íûì ïðèí öè ïàì è öåí íîñ òÿì Êîíñ òè òó öèè. Аê òû Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà èã ðà þò ñó ùå ñò âåí íóþ ðîëü â çà ùè òå îñ íîâ êîíñ òè òó öè îí íî ãî ñòðîÿ ñòðà íû, ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà è ãðàæ äà íè íà, èí òå ðå ñîâ ãî ñó äà ð ñòâà, îð ãà íè çà öèé è ó ðåæ äå íèé, çà êîí íîñ òè, ñî öè àëü íîé ñïðà âåä ëè âîñ òè è ïðà âî ïî ðÿä êà. Äå ÿ òåëü íîñòü Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà èìå åò íå ðàç ðûâ íóþ ñâÿçü ñ íîð ìîò âîð åñ êîé äå ÿ òåëü íîñòüþ ãî ñó äà ð ñòâåí íûõ îð ãà íîâ, â îñî áåí íîñ òè çà êî íî äà òåëü íî ãî îð ãà íà. Èìåí íî ñ ýòèì ñâÿ çà íî òî, òî íà îñ íî âå ïîñ òà íîâ ëå íèé è îï ðå äå ëå íèé Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà äå ñÿò êè çà êî íî äà òåëü íûõ àê òîâ áû ëè ïðè âå äå íû â ñî îò âå ò ñòâèå ñ âûñ øåé öåëüþ Êîíñ òè òó öèè - íåï ðè êîñ íî âåí íîñòüþ ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà è ãðàæ äà íè íà. 19

20 20 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 Â ñî îò âå ò ñòâèè ñ Ïðîã ðàì ìîé ñó äåá íî-ïðà âî âîé ðå ôîð ìû íà ãî äû çà êî íî äà òåëü ñòâî ñó ùå ñò âåí íî ðàñ øè ðè ëî êðóã ñóáú åê òîâ, èìå þ ùèõ ïðà âî îá ðà ùå íèÿ â Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä, è òà êîé ïå ðå åíü ñóáú åê òîâ íå ñó ùå ñò âó åò äà æå â ðàç âè òûõ ñòðà íàõ ìè ðà. Öåëüþ äàí íî ãî øà ãà ÿâ ëÿ åò ñÿ, âî-ïåð âûõ, ïîë íîå óñò ðà íå íèå ïðî òè âî ðå èé â çà êî íî äà òåëü ñòâå è îáåñ ïå å íèå ñî îò âå ò ñòâèÿ íîð ìà òèâ íûõ ïðà âî âûõ àê òîâ Êîíñ òè òó öèè ñòðà íû è, âî-âòî ðûõ, ïîä íÿ òèå óðîâ íÿ íà öè î íàëü íî ãî çà êî íî äà òåëü ñòâà äî ïå ðå äî âûõ ìè ðî âûõ ñòàí äàð òîâ çà ùè òû ïðàâ å ëî âå êà. Â ñâÿ çè ñ ýòèì õî ó ïîä å ðê íóòü, òî ãî ñó äà ð ñòâî îæè äà åò àê òèâ íîé è öå ëå íàï ðàâ ëåí íîé ðà áî òû îò ñóáú åê òîâ, èìå þ ùèõ ïðà âî îá ðà ùå íèÿ â Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä, âî èìÿ äàëü íåé øå ãî ñî âåð øå í ñòâî âà íèÿ ïðî öåñ ñà çà êî íîò âîð å ñò âà â ñòðà íå. Òàê æå âàæ íî, òî áû äå ÿ òåëü íîñòü Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà êàê íå îò äå ëè ìîé àñ òè ãî ñó äà ð ñòâåí íîé è ñó äåá íîé âëàñ òè ñòà ëà åù áî ëåå ïðî äóê òèâ íîé è ñîç âó íîé ïðî öåñ ñàì ðàç âè òèÿ ãî ñó äà ð ñòâà è îá ùå ñò âà, óê ðåï ëå íèÿ äå ìîê ðà òè - åñ êèõ îñ íîâ êîíñ òè òó öè îí íî ãî ñòðîÿ, ïî âû øå íèÿ óðîâ íÿ çà ùè òû ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà è ãðàæ äà íè íà è äîñ òóï íîñ òè ñó äîâ äëÿ ãðàæ äàí. Äî ðî ãèå äðóçüÿ! Â ïðî öåñ ñå ðå à ëè çà öèè Ïðîã ðàì ìû ñó äåá íî-ïðà âî âîé ðå ôîð ìû íà ãî äû â ïðîø ëîì ãî äó ïàð ëà ìåí òîì áûë ïðè íÿò â íî âîé ðå äàê öèè Êîíñ òè òó öè îí íûé çà êîí "Î Êîíñ òè òó öè îí íîì Ñó äå Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí", ïîä ãî òîâ ëåí íûé ñ ó òîì ìè ðî âîé ïðàê òè êè äå ÿ òåëü íîñ òè ýòî ãî îð ãà íà. Â äàí íîì Çà êî íå îò ðà æå íû íî âûå ìå ðû, êî òî ðûå íàï ðàâ ëå íû íà ñî âåð øå í ñòâî âà íèå Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà è åãî ïðî öåñ ñó àëü íîé äå ÿ òåëü íîñ òè, äîñ òóï íîñ òè ñóáú åê òîâ ïðà âà, ïðåæ äå âñå ãî ãðàæ äàí ê êîíñ òè òó öè îí íî ìó ïðà âî ñó äèþ, à òàê æå çà ùè òó ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà è ãðàæ äà íè íà, è ìû óâå ðå íû, òî íà îñ íî âå ýòî ãî äî êó ìåí òà äå ÿ òåëü íîñòü Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà áó äåò áî ëåå ýô ôåê òèâ íà è îí áó äåò ñïî ñî áåí ïëî äîò âîð íî âû ïîë íÿòü ñâîè ïðÿ ìûå îáÿ çàí íîñ òè ïî îáåñ ïå å íèþ âåð õî âå í ñòâà è ïðÿ ìî ãî äåéñòâèÿ Êîíñ òè òó öèè â èí òå ðå ñàõ óê ðåï ëå íèÿ îñ íîâ ïðà âî âî ãî äå ìîê ðà òè åñ êî ãî ãî ñó äà ð ñòâà.

21 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà Íà ñå ãîä íÿø íèé äåíü â ñòðà íå öå ëå íàï ðàâ ëåí íî ïðî äîë æà þò ñÿ ñó äåá íî-ïðà âî âûå ðå ôîð ìû. Óêà çîì Ïðå çè äåí òà ñòðà íû îò 5 ÿí âà ðÿ 2015 ãî äà óò âå ðæ äå íà Ïðîã ðàì ìà ñó äåá íî-ïðà âî âîé ðå ôîð ìû â Ðåñ ïóá ëè êå Òàä æè êèñ òàí íà ãî äû è ïëàí ìå ðîï ðè ÿ òèé ïî âû ïîë íå íèþ ýòîé Ïðîã ðàì ìû. Íåò ñîì íå íèé, òî ñ âû ïîë íå íè åì óêà çàí íîé Ïðîã ðàì ìû åùå áî ëåå óëó øèò ñÿ óðî âåíü ðå à ëè çà öèè çà äà, ïîñ òàâ ëåí íûõ ïå ðåä ñó äåá íîé âëàñòüþ, è îíà ñòà íåò ñà ìîñ òî ÿ òåëü íåå è àâ òî ðè òåò íåå, åì ïðåæ äå, âîç ðàñ òåò óðî âåíü åå ïðî ôåñ ñè î íà ëèç ìà, îáåñ ïå åí íîñ òè âû ñî êîê âà ëè ôè öè ðî âàí íû ìè, êîì ïå òå íò íû ìè è îïûò íû ìè êàä ðà ìè ïðà âî âå äîâ, è áó äóò ïðè íè ìàòü ñÿ äî ïîë íè òåëü íûå ìå ðû ïî äàëü íåé øå ìó ñî âåð øå í ñòâî âà íèþ ïðî ôåñ ñè î íàëü íîé äå ÿ òåëü íîñ òè ñó äåá íûõ ðà áîò íè êîâ. Òàê æå ïîñ òå ïåí íî áó äåò óëó øàòü ñÿ ìà òå ðè àëü íî-òåõ íè åñ êàÿ áà çà ñó äîâ è ñó äåé ñòðà íû, â îñî áåí íîñ òè èõ ñî öè àëü íîå ïî ëî æå íèå. Äî ðî ãèå äðóçüÿ! Ïðî øåä øèå ãî äû äî êà çà ëè ïðà âèëü íîñòü ïî ëè òè êè ãî ñó äà ð ñòâà â íàï ðàâ ëå íèè óê ðåï ëå íèÿ ñó äåá íîé âëàñ òè, â òîì èñ ëå Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà ñòðà íû, â ñôå ðå çà ùè òû ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà è ãðàæ äà íè íà, âûñ øèõ èí òå ðå ñîâ îá ùå ñò âà è ãî ñó äà ð ñòâà, â îá ëàñ òè ôîð ìè ðî âà íèÿ ïîä ëèí íî äå ìîê ðà òè - åñ êî ãî, ïðà âî âî ãî, ñî öè àëü íî ãî è ñïðà âåä ëè âî ãî îá ùå ñò âà. Ïîñ ðå ä ñòâîì öå ëå íàï ðàâ ëåí íîé ïî ëè òè êè ðó êî âî ä ñòâà ãî ñó äà ð ñòâà è Ïðà âè òåëü ñòâà ñòðà íû, ñî âåð øå í ñòâî âà íèÿ çà êî íî äà òåëü ñòâà î ñó äåá íîé âëàñ òè, ïðè íÿ òèÿ ïðîã ðàìì ñó äåá íî-ïðà âî âîé ðå ôîð ìû è èõ ïðàê òè åñ êîé ðå à ëè çà öèè, óëó øå íèÿ ìà òå ðè àëü íî-òåõ íè åñ êîé áà çû ñó äîâ è ñó äåé, ñó äåá íàÿ âëàñòü ïîñ òå ïåí íî ñî âåð øå í ñòâó åò ñÿ è ñå ãîä íÿ âíî ñèò çíà è òåëü íûé âêëàä â ðàç âè òèå äå ìîê ðà òè åñ êèõ èíñ òè òó òîâ è ôîð ìè ðî âà íèå ãðàæ äà íñ êî ãî îá ùå ñò âà. Âðå ìÿ òðå áó åò, òî áû äå ÿ òåëü íîñòü ñó äåá íûõ îð ãà íîâ ñî îò âå ò ñòâî âà ëà èí òå ðå ñàì ãðàæ äà íè íà, îá ùå ñò âà è ãî ñó äà ð ñòâà. Ïðà âè òåëü ñòâî Òàä æè êèñ òà íà ñî ñâî åé ñòî ðî íû ïðè ìåò âñå íå îá õî äè ìûå ìå ðû äëÿ äàëü íåé øå ãî ðàç âè òèÿ è óê ðåï ëå íèÿ ñó äåá íîé âëàñ òè è åå ðî ëè â îá ùå ñò âå. Â ñâîþ î å ðåäü ñó äàì, òî áû çàñ ëó æèòü äî âå ðèå è ïðèç íà íèå îá ùå ñò âà îò âñåõ ðà áîò íè êîâ ñó äåá íûõ îð ãà íîâ, òðå - 21

22 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 áó åò ñÿ èñ òîï ëîò íàÿ, ñî çè äà òåëü íàÿ è äîá ðî ñî âå ñò íàÿ äå ÿ òåëü íîñòü. Ïîëü çó ÿñü ýòîé áëà ãîï ðè ÿò íîé âîç ìîæ íîñòüþ, ïîçä ðàâ ëÿþ ñó äåé è ðà áîò íè êîâ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà, à òàê æå âñåõ ðà áîò íè êîâ îð ãà íîâ ñó äåá íîé âëàñ òè ñòðà íû ñ 20-ëå òè åì îá ðà çî âà íèÿ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà è æå ëàþ óñ ïå õîâ â âû ïîë íå íèè ïîñ òàâ ëåí íûõ ïå ðåä íè ìè çà äà â äå ëå çà ùè òû Êîíñ òè òó öèè, ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà è ãðàæ äà íè íà, èí òå ðå ñîâ îá ùå ñò âà è ãî ñó äà ð ñòâà. Õî ó ïî æå ëàòü óñ ïå õîâ ðà áî òå Êîí ôå ðåí öèè, à äî ðî ãèì ãîñ òÿì òàä æè êñ êîé çåì ëè - ïðè ÿò íî ãî ïðå áû âà íèÿ. Çäî ðîâüÿ è óñ ïå õîâ âñåì Âàì! Greeting Speech of Emomali Rakhmon, President of the Republic of Tajikistan First, I would like to welcome our distinguished guests, who have come to participate in the International Conference on the 20th anniversary of establishment of the Constitutional Court of Tajikistan. I believe that after visiting Tajikistan and getting familiar with its longstanding history and rich culture of ancient Tajik nation, our esteemed guests will return to their countries with good impression. Distinguished participants! Though statehood and governance traditions of the Tajik nation go back to the third millennium B.C., state independence of the Republic of Tajikistan, which our nation achieved at the end of the 20th century, has become a great political and social break transformation point in the history of Tajik people. The human history proves that adoption of the document and declaration of independence is not the end of story for any nation. This process requires starting large-scale vital political, economic, social, cultural and legal transformations, which should reflect the rich history, culture, language, customs, traditions and values of any nation in combination with general humane values. 22

23 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà It was the strong will and dedication of Tajikistan's people to their inherited land and state independence, thanks to which this historical phase has become a constructive power and laid the stable foundation of the national state in the country. Constitutional reforms and adoption of the Constitution of the independent Tajikistan via referendum was one of the historical commitments in the initial phase of the Tajik state and public independence, which was implemented on November 6, Constitution of the independent Tajikistan, which is adopted for the first time through referendum in the constitutionalism experience of Tajikistan, reflects will of Tajik people. In the Constitution, the people of Tajikistan declared themselves as an integral part of the world community, which also shows the ancient civilization and culture of the Tajik people, and at the same time, alongside with enriching national values, it also reflects the dedication of the Tajik state and nation to globally recognized humane values. The Constitution is also a state recorded thinking, which reflects main and strategic aspects of national governance, joint liability of the public and authorities in the establishment of social and civil society, uniting the interests of all segments of population and social groups and achievement of national objectives and it is the greatest political and social source. Our Constitution pays a special attention to arranging and establishing the government based on legislative, executive and judicial branches, and the procedure of establishment and operation of the supreme authorities is regulated by the Constitutional Court on the basis of the principle of check and balance between them. The theory of division of governance, which was known still at the Ancient Rome Empire, and later was applied as the main governance principles in the constitutions of the majority of democratic states, was alien in the history of governance of Tajik people in terms of state management even in the soviet legal system. Distinguished friends! It is not occasional that the Constitution pays a special attention to the role and status of the judicial power in Tajikistan, particularly in the Constitutional Court. First and foremost, constitutional supervision authorities have a special status in the public administration and judiciary 23

24 24 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 systems of all civilized countries, and it would be not reasonable to talk about the fair principle of checks and balances without such an authority. Secondly, establishment of the Constitutional Court of the Republic of Tajikistan shows that Tajikistan is a democratic and law-based country and availability of such an authority practically means the objective of the state and nation in terms of creation of a fair society. In its turn, it is impossible to imagine creation of a fair society without independent, authorized and law-based judiciary, particularly constitutional supervision authority. In addition to this, the Constitution recognizes human rights and freedom, as the highest value, have led to establishment of constitutional supervision authority in the governance and judiciary systems of the country. Via its preventive function, the Constitutional Court supervises the most important state and its authorities' function, that is, their norm development activities and annuls any legal and regulatory document contradicting the Constitution and thereby ensures protection of constitutional human and citizen's rights and freedom foreseen in international documents and the country's Constitution. In this regard, I would like to outline that while developing the draft Constitution there were also some persons, according to whom establishment, existence and operation of constitutional supervision authorities would not be realistic and they thought this idea was not well grounded. However, as the head of the state, I paid a serious attention to the establishment and operation of a specialized constitutional supervision authority in the country for objective reasons. For instance, the chaos of in the country, including ignoring the acting constitution and ten amendments and additions included into Tajikistan's Constitution by the Supreme Board of the country in 1992 only, illegal overthrow of two presidents and five governments, which led the country to civil war, was a historical lesson for me personally. Therefore, constitutional supervision authority was foreseen as a specialized authority, i.e. Constitutional Court in Tajikistan's Constitution and the documents adopted by this authority were fully recognized.

25 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà Further improvement of authorities and competence of the Constitutional Court is directly related to the President's Address to the Parliament on April 20, 2006 and adoption of Judicial and Legal Reform Program for based on this Address. This Program envisaged that the Constitutional Court's authorities should be improved by granting it with functions on provision of opinion regarding the draft amendments and additions to be included into the Constitution as well as draft laws, and other issues to be addressed via public referendum, so that the draft amendments and additions to be included into the Constitution and the issues to be proposed for public referendum are in line with main principles and values of the Constitution. The Constitutional Court's documents are of high value for the protection of the constitutional structure principals of the country, human and citizen rights and freedom, interests of the state, organizations and institutions, legitimacy, social justice and legal order. The Constitutional Court's activities are closely related to the norm development activities of governmental agencies, particularly legislator authorities. This is the reason, based on decisions and rulings of the Constitutional Court tens of legal documents are brought in line with the supreme objectives of the Constitution - indefeasibility of human and citizen rights and freedoms. According to the Judicial-Legal Reform for the legislation identified a wide list of entities, which have the right to apply to the Constitutional Court and even the world's advanced countries do not have such a list. Our objective from this initiative is, first and foremost, full elimination of contradictions in the legislation and bringing legal and regulatory documents in line with the country's Constitution, and further the national legislation in line with advanced international norms on protection of human rights. With this regard, I would like to emphasize that the state requests the entities, which have the right to apply to the Constitutional Court, to have more serious and proactive approach to further improvement of the country's legislation. It is also necessary further to improve the Constitutional Court activities as an integral part of the state and judicial author- ity regarding the advancement of the state and society, strength- 25

26 26 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 ening of democratic principles of the constitutional regime, enhancing importance of protection of citizens and human rights and freedom. Distinguished friends! In the process of implementation of the Judicial and Legal Reform Program for , new Constitutional Law "On Constitutional Court of the Republic of Tajikistan" was developed by taking into account the international experience in terms of activities of this entity, which was passed by the Parliament last year. This law envisages new provisions aimed at enhancing authorities of the Constitutional Court and its procedural activities first and foremost citizens' rights to constitutional justice as well as protection of citizens and human rights and freedom, and, we believe that the Constitutional Court activities will be further improved based on this document, and it will be implementing its major task, that is, ensuring rule and practical implementation of the Constitution for the sake of strengthening of a law-based and democratic state foundation. The judicial and legal reform is ongoing in the country nowadays. Judicial and Legal Reform for and PoA for its implementation was adopted by the Decree of the President dated January 5, There is no doubt that via implementation of this program the tasks of the judiciary will be further improved, the judiciary will be more independent and powerful, its professionalism will enhance, and it will be provided with highly qualified and competent lawyers and relevant measures will be undertaken for professional development of the judiciary staff. Also, pecuniary and physical infrastructure resources of courts and judges, including their social situation will be improved every year. Esteemed friends! The recent years proved the state's right policy on development of judiciary, including the country's Constitutional Court in protection of citizen and human rights and freedom, supreme interests of the society and the state in establishment of a really democratic and law-based, social and fair society. Via the state's leadership and the Gov active policy legislation on judiciary has been improved, judicial reform programs have

27 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà been adopted and implemented, and pecuniary and social resources of courts and judges have been improved and the Constitutional Court has been playing a significant role in development of democratic institutions and establishment of a democratic society. The time being requires that the judicial authorities' activities should meet the interests of citizens, society and state. The Government will undertake all necessary measures for further improvement of judiciary and its role in the society. In its turn, the judiciary staff has to work hard, behave honestly and constructively in order to deserve the society's trust in the judicial sector. I would like to avail this opportunity and extend my congratulations to all judges and the Constitutional Court staff members, as well as the staff of the country's judiciary on the 20th anniver- sary of the Constitutional Court. I also wish good luck to the Conference and our distinguished guests to enjoy their stay in Tajikistan. Thank you very much indeed for your kind attention! 27

28 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 Ïðèâåòñòâåííàÿ ðå ü Ïðåäñåäàòåëÿ Êîíñòèòóöèîííîãî Ñóäà Ðåñïóáëèêè Àðìåíèÿ Гàãèêà Àðóòþíÿíà 28 Âàøå ïðåâîñõîäèòåëüñòâî, ìíîãîóâàæàåìûé Ïðåçèäåíò Òàäæèêèñòàíà! Óâàæàåìûå ó àñòíèêè Ìåæäóíàðîäíîé êîíôåðåíöèè! Äàìû è ãîñïîäà! Äëÿ ìåíÿ áîëüøàÿ åñòü èìåòü âîçìîæíîñòü îò èìåíè Áþðî Âñåìèðíîé êîíôåðåíöèè êîíñòèòóöèîííûõ ñóäîâ, îò èìåíè Êîíôåðåíöèè îðãàíîâ êîíñòèòóöèîííîãî êîíòðîëÿ ñòðàí íîâîé äåìîêðàòèè, à òàêæå îò èìåíè Êîíñòèòóöèîííîãî Ñóäà Аðìåíèè îò âñåé äóøè ïîçäðàâèòü Âàñ ñ 20-ëåòèåì Êîíñòèòóöèîííîãî Ñóäà Òàäæèêèñòàíà è ïîæåëàòü íîâûõ óñïåõîâ â óñòàíîâëåíèè êîíñòèòóöèîííîé çàêîííîñòè â âàøåé ïðåêðàñíîé ñòðàíå. Òàäæèêèñòàíó, êàê è ìíîãèì äðóãèì ñòðàíàì ïîñòñîâåòñêîãî ïðîñòðàíñòâà, íåëåãêî áûëî ïðåîäîëåòü íåáûâàëûå òðóäíîñòè îáùåñòâåííîé òðàíñôîðìàöèè è èçáðàòü ïóòü ñòàíîâëåíèÿ äåìîêðàòè åñêîãî, ïðàâîâîãî ãîñóäàðñòâà. Êàê ìû ïîìíèì, â Ðåñïóáëèêå Òàäæèêèñòàí ïîñëå ïðèîáðåòåíèÿ ãîñóäàðñòâåííîé íåçàâèñèìîñòè íà àëàñü ãðàæäàíñêàÿ âîéíà ñî âñåìè ðàçðóøèòåëüíûìè ïîñëåäñòâèÿìè. Áîëåå îäíîãî ìèëëèîíà ãðàæäàí ñòàëè áåæåíöàìè. Â òàêîé êðèòè åñêîé ñèòóàöèè äëÿ íàðîäà è ñòðàíû ãëóáîêîóâàæàåìîìó Ïðåçèäåíòó Òàäæèêèñòàíà Ýìîìàëè Ðàõìîíó óäàëîñü îáúåäèíèòü íàöèþ, ïîëîæèòü êîíåö ãðàæäàíñêîé âîéíå, ñîçäàòü íåîáõîäèìûå ïðåäïîñûëêè êîíñòèòóöèîííîãî ðàçâèòèÿ ñòðàíû. Ïî èíèöèàòèâå Ïðåçèäåíòà 6 íîÿáðÿ 1994 ãîäà áûëà ïðèíÿòà Êîíñòèòóöèÿ Òàäæèêèñòàíà, áàçèðóþùàÿñÿ íà ñîâðåìåííûõ ïðîãðåññèâíûõ àêñèîëîãè åñêèõ îñíîâàõ. Äëÿ óñïåøíîãî ðàçâèòèÿ ñòðàíû áîëüøîå çíà åíèå ïðèäàâàëîñü ôîðìèðîâàíèþ èíñòèòóöèîíàëüíûõ îñíîâ ïîñòðîåíèÿ ïðàâîâîãî ãîñóäàðñòâà. Â ýòîì ïëàíå èìåëè îãðîìíîå

29 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà çíà åíèå Óêàç Ïðåçèäåíòà îò 15 ìàÿ 1995 ãîäà Îá îðãàíèçàöèîííîé äåÿòåëüíîñòè Êîíñòèòóöèîííîãî Ñóäà Ðåñïóáëèêè Òàäæèêèñòàí, à òàêæå ïðèíÿòèå è äàëüíåéøåå ñîâåðøåíñòâîâàíèå Êîíñòèòóöèîííîãî çàêîíà Î Êîíñòèòóöèîííîì Ñóäå Ðåñïóáëèêè Òàäæèêèñòàí. Êàê ýêñïåðò Âåíåöèàíñêîé êîìèññèè Ñîâåòà Åâðîïû ÿ ëè íî ïðèíèìàë ó àñòèå â ïðîöåññå ìåæäóíàðîäíîé ýêñïåðòèçû äàííîãî Çàêîíà è ìîãó ñ óâåðåííîñòüþ ñêàçàòü, òî ñåãîäíÿ ïðàâîâûå îñíîâû äåÿòåëüíîñòè Êîíñòèòóöèîííîãî Ñóäà Òàäæèêèñòàíà â ïîëíîé ìåðå ñîîòâåòñòâóþò ñàìûì âûñîêèì ìåæäóíàðîäíûì ñòàíäàðòàì. Çà ãîäû ñâîåé äåÿòåëüíîñòè Êîíñòèòóöèîííûé Ñóä Òàäæèêèñòàíà ñòàë ïîëíîïðàâíûì ëåíîì Ìåæäóíàðîäíîé êîíôåðåíöèè êîíñòèòóöèîííûõ ñóäîâ ñòðàí íîâîé äåìîêðàòèè, à òàêæå Âñåìèðíîé êîíôåðåíöèè êîíñòèòóöèîííûõ ñóäîâ. Аêòèâíà ìåæäóíàðîäíàÿ äåÿòåëüíîñòü â îáëàñòè êîíñòèòóöèîííîãî ïðàâîñóäèÿ, âûñîêèé ïðîôåññèîíàëèçì íàøèõ êîëëåã èç Êîíñòèòóöèîííîãî Ñóäà Òàäæèêèñòàíà çàñëóæèâàåò òîëüêî ïîõâàëû è äîëæíîé îöåíêè. Íàì õîðîøî èçâåñòíî òàêæå, òî óñïåõè Êîíñòèòóöèîííîãî Ñóäà âî ìíîãîì îáóñëîâëåíû ñèñòåìíûì è öåëåíàïðàâëåííûì ïîäõîäîì â îáëàñòè ïðîâåäåíèÿ ñóäåáíî-ïðàâîâîé ðåôîðìû â ñòðàíå. Â ïåðèîä íåçàâèñèìîñòè â ñòðàíå áûëè ïðèíÿòû òðè ïðîãðàììû ñóäåáíî-ïðàâîâîé ðåôîðìû, è èìåííî ïîñëåäîâàòåëüíîñòü èõ îñóùåñòâëåíèÿ îáåñïå èëà óñïåõ ñòàíîâëåíèÿ èíñòèòóöèîíàëüíîé áàçû äåìîêðàòè å- ñêèõ ïðåîáðàçîâàíèé â ñòðàíå. Óâàæàåìûå êîëëåãè, ñîâðåìåííûé ìèð äàâíî ïðèøåë ê âûâîäó, òî áåç ýôôåêòèâíî äåéñòâóþùåãî êîíñòèòóöèîííîãî ñóäà íåâîçìîæíî ãàðàíòèðîâàòü âåðõîâåíñòâî Êîíñòèòóöèè è ñòàáèëüíîñòü êîíñòèòóöèîííîãî ðàçâèòèÿ ñòðàíû. Îòðàäíî, òî ñ ýòîé öåëüþ â Òàäæèêèñòàíå ñîçäàþòñÿ âñå íåîáõîäèìûå ïðåäïîñûëêè. Ïîçâîëüòå åùå ðàç ïîçäðàâèòü ñ ïðàçäíèêîì è ïîæåëàòü íàøèì êîëëåãàì èç Êîíñòèòóöèîííîãî Ñóäà íîâûõ è íîâûõ óñïåõîâ âî áëàãî óñòàíîâëåíèÿ âåðõîâåíñòâà Êîíñòèòóöèè è âåðõîâåíñòâà ïðàâà â ñîëíå íîì Òàäæèêèñòàíå. Áëàãîäàðþ çà âíèìàíèå. 29

30 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 Ñ. Àâà êÿí Çà âå äó þ ùèé Êà ôåä ðîé êîíñ òè òó öè îí íî ãî è ìó íè öè ïàëü íî ãî ïðà âà þðè äè åñ êî ãî ôà êóëü òå òà ÌÃÓ èìå íè Ì.Â. Ëî ìî íî ñî âà, äîê òîð þðè äè åñ êèõ íà óê, ïðî ôåñ ñîð Êîíñ òè òó öè îí íîå ïðîñò ðà í ñòâîè ðîëü îð ãà íîâ êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âî ñó äèÿ â åãî ôîð ìè ðî âà íèè Âîï ðîñ î ñî äåð æà íèè êîíñ òè òó öè îí íîé ìà òå ðèè, î ñî äåð æà íèè è ïðå äå ëàõ êîíñ òè òó öè îí íî ãî ðå ãó ëè ðî âà íèÿ ïîñ òî ÿí íî àê òó à ëåí. È êàê áû åãî íå îá ñóæ äà ëè, â ðå àëü íîñ òè âñå ñâî äèò ñÿ ê ñòàí äà ðò íî ìó òå çè ñó: â êîíñ òè òó öèè îò ðà æà þò ñÿ íà è áî ëåå âàæ íûå îá ùå ñò âåí íûå îò íî øå íèÿ. Íî äàí íûé êðè òå ðèé ïðè êà çà ëîñü áû åãî îáú åê òèâ íîñ òè ÿâ ëÿ åò ñÿ íà ïðàê òè êå ñëèø êîì ñóáú åê òèâ íûì. Ñëîæ íîñòü ïðîá ëå ìû ñîñ òî èò â òîì, òî êîíñ òè òó öèÿ åñòü êàê ïî ëè òè åñ êèé äî êó ìåíò, òàê è þðè äè åñ êèé çà êîí. È åãî íà ïîë íå íèå çà âè ñèò îò êîíê ðåò íûõ îáñ òî ÿ òåëüñòâ êàæ äî ãî ãî ñó äà ð ñòâà, à òàê æå îò òåõ ñèë, êî òî ðûå íà õî äÿò ñÿ èëè ïðèø ëè ê âëàñ òè. Îä íà êî ìîæ íî ãî âî ðèòü î ïðîñò ðà í ñòâå êîíñ òè òó öèè è åãî ôîð ìè ðî âà íèè è â óç êîì ñìûñ ëå ñëî âà. Âñå-òà êè åñòü îï ðå äå ëåí íûå çà êî íî ìåð íîñ òè, êî òî ðûì íà äî ñëå äî âàòü ïðè ñîç äà íèè êîíñ òè òó öè îí íî ãî òåêñ òà. Äó ìà åò ñÿ, äëÿ ýòî ãî íà äî ñêîí öå íò ðè ðî âàòü ñÿ íà ñëå äó þ ùèõ ìî ìåí òàõ: çà äà è êîíñ òè òó öèè; êëþ å âûå ìî ìåí òû æèç íè îá ùå ñò âà, ãî ñó äà ð ñòâà, ãðàæ äàí, òðå áó þ ùèå êîíñ òè òó öè îí íî ãî îò ðà æå íèÿ; îñ íîâ íûå ïðèí öè ïû (çà êî íî ìåð íîñ òè) êîíñ òè òó öè îí íî ãî ðå ãó ëè ðî âà íèÿ; ðîëü êîíñ òè òó öèè êàê äåéñòâó þ ùå ãî þðè äè åñ êî ãî äî êó ìåí òà. 30

31 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà Çà äà è êîíñ òè òó öèè õî òÿ è ìàñø òàá íû, íî ïðîñ òû: îíà äîëæ íà áûòü ôóí äà ìåí òîì îá ùå ñò âà, ãî ñó äà ð ñòâà, æèç íè ëþ äåé. Êîíñ òè òó öèÿ îò ðà æà åò òå öåí íîñ òè, êî òî ðûå ïî áîëü øî ìó ñ å òó óñò ðà è âà þò âñåõ. Óâû, ìî æåò áûòü è òàê, òî êà êèå-òî ñî öè àëü íûå ñëîè, êëàñ ñû ñâîè öåí íîñ òè âû äà þò çà âñå îá ùèå, à òàê æå îòñòðà íÿ þò îò íèõ òå ãðóï ïû ëþ äåé, êî òî ðûå ñ è òà þò âðàæ äåá íû ìè - ïðè åì íå ïðîñ òî ñå áå, à âñå ìó îá ùå ñò âó. Íî ýòî íå èç áåæ íàÿ äè à ëåê òè êà ðàç âè òèÿ. Òàê, íà ïåð âûõ ýòà ïàõ ñî öè à ëèñ òè åñ êî ãî ðàç âè òèÿ îòñòðà íÿ ëè îò ó àñ òèÿ âî âëàñ òè òåõ, ñ êåì îëè öåò âî ðÿ ëè ïðåæ íèé ðå æèì. Íî âåäü òî íî òàê æå äå ëà þò è òå, êòî ïðà âèò ñå ãîä íÿ, è êàê áû â èí òå ðå ñàõ íà ðî äà îíè ëè áî îòñòðà íÿ þò îò âëàñ òè êîì ìó íèñ òîâ è çàï ðå ùà þò èõ ïàð òèè, ëè áî îð ãà íè çó þò ìàñ ñî âóþ ëþñò ðà öèþ, ò.å. ïðî âåð êó ñâÿ çè ëþ äåé ñ ïðåæ íè ìè îð ãà íà ìè áå çî ïàñ íîñ òè. Êëþ å âûå ìî ìåí òû æèç íè îá ùå ñò âà, ãî ñó äà ð ñòâà, ãðàæ äàí: ãî âî ðÿ î íèõ, ìû óïè ðà åì ñÿ â òðà äè öè îí íûé âîï ðîñ î ïðåä ìå òå êîíñ òè òó öè îí íî ãî ðå ãó ëè ðî âà íèÿ, ò.å. íå âñå ãî êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âà â öå ëîì, à èìåí íî êîíñ òè òó öèè, ò.å. îñ íîâ íî ãî çà êî íà. Íà ëè èå êîíñ òè òó öè îí íîé ñôå ðû êàê ðàç è ïðåä ïî ëà ãà åò ðàç ãî âîð î ïðåä ìå òå êîíñ òè òó öè îí íî ãî ðå ãó ëè ðî âà íèÿ, ò.å. òîé ìà òå ðèè, êî òî ðàÿ íå òîëü êî â ñè ëó ïî ëè òè åñ êèõ çà äà, íî è îáåñ ïå å íèÿ ýô ôåê òèâ íîñ òè îñ íîâ íî ãî çà êî íà òðå áó åò óñ òà íî âî íûõ íà àë ïðè ìå íè òåëü íî ê îáú åê òó ðå ãó ëè ðî âà íèÿ. Ïðîñò ðà í ñòâî ñîáñòâåí íî êîíñ òè òó öèè îõ âà òû âà åò: - ñòðîé îá ùå ñò âà (îá ùå ñò âåí íûé ñòðîé, à êîã äà îí îò ðà æåí â êîíñ òè òó öèè - êîíñ òè òó öè îí íûé ñòðîé); - óñò ðîé ñòâî ãî ñó äà ð ñòâà; - îð ãà íè çà öèþ ïóá ëè íîé âëàñ òè âî âñåõ åå ðàç íî âèä íîñ òÿõ, ò.å. îñ íî âû ãî ñó äà ð ñòâåí íîé âëàñ òè, îá ùå ñò âåí íîé âëàñ òè è ìó íè öè ïàëü íîé âëàñ òè; - ñîáñòâåí íîñòü âî âñåõ åå ãëàâ íûõ ôîð ìàõ è îáú åê òàõ; - ëè íîñòü - åå êëþ å âûå ïðà âà, ñâî áî äû è îáÿ çàí íîñ òè, ãà ðàí òèè æèç íå äå ÿ òåëü íîñ òè. Âñå îñ òàëü íûå ìî ìåí òû òàê èëè èíà å ïðè âÿ çà íû ê ñêà çàí íî ìó, ïî ñó ùå ñò âó ëèøü ðàñ øè ðÿ þò ïðè âå äåí íûå îáú åê òû êîíñ òè òó öè îí íî ãî âîç äåé ñòâèÿ. Îñ íîâ íûå ïðèí öè ïû êîíñ òè òó öè îí íî ãî ðå ãó ëè ðî âà íèÿ ñîñ òî ÿò â òîì, òî îíî íà öå ëå íî íà äâà áëî êà âîï ðî ñîâ. 31

32 32 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 Âî-ïåð âûõ, âíóò ðè êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âà íà äî èñ êàòü òå îò íî øå íèÿ èëè æå àñ òè, âåðõ íèå ïëàñ òû òà êèõ îò íî øå íèé, êî òî ðûì ìåñ òî â êîíñ òè òó öèè. Ýòè âîï ðî ñû ïå ðè î äè åñ êè âîç íè êà þò, ñî îò âå ò ñòâåí íî ïðîñò ðà í ñòâî êîíñ òè òó öèè ìî æåò áûòü ðàñ øè ðå íî èëè ñó æå íî, óðå çà íî. Íàï ðè ìåð, îáú åê òû âè äîâ ñîáñòâåí íîñ òè áû ëè â êîíñ òè òó öè ÿõ ñî âå òñ êî ãî ïå ðè î äà è èõ íåò â ñîâ ðå ìåí íîé Êîíñ òè òó öèè Ðîñ ñèéñ êîé Ôå äå ðà öèè, çà èñê ëþ å íè åì, ïî æà ëóé, çåì ëè è äðó ãèõ ïðè ðîä íûõ ðå ñóð ñîâ, êî òî ðûå ñîã ëàñ íî ñò. 9 Êîíñ òè òó öèè Ðîñ ñèéñ êîé Ôå äå ðà öèè 1993 ãî äà ìî ãóò íà õî äèòü ñÿ â àñò íîé, ãî ñó äà ð ñòâåí íîé, ìó íè öè ïàëü íîé è èíûõ ôîð ìàõ ñîáñòâåí íîñ òè. Èëè åùå ïðè ìåð: ïå ðå åíü ìè íèñ òåðñòâ è èíûõ îð ãà íîâ óï ðàâ ëå íèÿ áûë â Êîíñ òè òó öèè ÑÑÑÐ 1936 ã., â íå ãî âíî ñè ëèñü ðå ãó ëÿð íûå èç ìå íå íèÿ, â èòî ãå ýòî ïå ðåñ òà ëî áûòü ìà òå ðè åé êîíñ òè òó öèè, åãî íåò â äåéñòâó þ ùåé Êîíñ òè òó öèè Ðîñ ñèéñ êîé Ôå äå ðà öèè. Åñòü è ïðè ìå ðû, êîã äà ðàç âè òèå îò ðàñ ëå âî ãî ðå ãó ëè ðî âà íèÿ ïîñ òå ïåí íî ïðè âî äèò ê âêëþ å íèþ íå êî òî ðî ãî èñ ëà íîðì â êîíñ òè òó öèþ - â àñò íîñ òè, ýòî ïðà âî íà èí ôîð ìà öèþ (ñò. 29 Êîíñ òè òó öèè Ðîñ ñèéñ êîé Ôå äå ðà öèè). Â åì-òî åñòü è ïðàê òè êà îá ðàò íî ãî - íîð ìà âêëþ å íà â Êîíñ òè òó öèþ è äà ëåå ðàç âè âà åò ñÿ â òå êó ùåì ðå ãó ëè ðî âà íèè - â àñò íîñ òè, ñò. 24 ãî âî ðèò î ïðà âå íà äîñ òóï ê èí ôîð ìà öèè, çà òåì â åå ðàç âè òèè ïî ÿ âè ëîñü ïîä ðîá íîå ðå ãó ëè ðî âà íèå î çà ùè òå ïåð ñî íàëü íûõ äàí íûõ, î ïðà âå íà äîñ òóï ê èí ôîð ìà öèè î äå ÿ òåëü íîñ òè ñó äîâ, ãî ñó äà ð ñòâåí íûõ è ìó íè öè ïàëü íûõ îð ãà íîâ. Âî-âòî ðûõ, êîíñ òè òó öè îí íîå ðå ãó ëè ðî âà íèå äîëæ íî ñîç äà âàòü îñ íî âó ðàç âè òèÿ âñåõ îá ùå ñò âåí íûõ îò íî øå íèé, ôóí äà ìåíò ðàç âè òèÿ âñå ãî ñî öè ó ìà; â ýòîì ïëà íå îíî "ìàç êà ìè" çàò ðà ãè âà åò ïî òè âñå ñôå ðû æèç íè ëþ äåé, îáîç íà àÿ èìåí íî ïðèí öè ïû, çà êî íî ìåð íîñ òè èõ ðàç âè òèÿ. Èíîã äà ýòî äå ëà åò ñÿ ïîñ ðå ä ñòâîì âû íå ñå íèÿ ãëàâ íûõ òî åê îá ùå ñò âåí íî ãî ðàç âè òèÿ â ïðå àì áó ëó êîíñ òè òó öèè - òàê áû ëî, íàï ðè ìåð, ñ îò ðà æå íè åì îñ íîâ íûõ ïî çè öèé ò.í. ðàç âè òî ãî ñî öè à ëèñ òè - åñ êî ãî îá ùå ñò âà â Êîíñ òè òó öèè ÑÑÑÐ 1977 ãî äà. Íî â ñîâ ðå ìåí íûé ïå ðè îä òà êèå íîð ìû îá ùå ãî õà ðàê òå ðà âêëþ à þò ñÿ â ñòàòüè êîíñ òè òó öèé - íàï ðè ìåð, â ñò. 38 Êîíñ òè òó öèè ÐÔ ãî âî ðèò ñÿ îá îáÿ çàí íîñ òÿõ ðî äè òå ëåé ïî âîñ ïè òà íèþ äå òåé è, â ñâîþ î å ðåäü, äå òåé â ïëà íå çà áî òû î ðî äè òå ëÿõ. Òà êîå

33 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà êîíñ òè òó öè îí íîå ðå ãó ëè ðî âà íèå ïîä åð êè âà åò âûñ øèé ñìûñë ñî îò âå ò ñòâó þ ùèõ äó õîâ íî-íðàâ ñòâåí íûõ öåí íîñ òåé, ïðè îá ðå òà þ ùèõ êîíñ òè òó öè îí íóþ "îê ðàñ êó". Íî ñþ äà ïðè ìû êà åò åùå îä íà çà äà à â âîï ðî ñàõ ôîð ìè ðî âà íèÿ ïðîñò ðà í ñòâà êîíñ òè òó öèè. Îíà âîç íèê ëà êàê îò ðà æå íèå äâóõ ìî ìåí òîâ: à) ïî ãî íÿ çà êðàò êîñòüþ êîíñ òè òó öè îí íî ãî òåêñ òà; á) ñóæ äå íèå î íå íóæ íîñ òè îò ðà æå íèÿ ñî îò âå ò ñòâó þ ùèõ ïî ëî æå íèé íà êîíñ òè òó öè îí íîì óðîâ íå. Ïî æà ëóé, âòî ðîé ôàê òîð îò ðà çèë èäåþ: îá ùèå ïðèí öè ïû è èõ äå òà ëè çà öèþ íà äî îò ðà æàòü â îä íîì äî êó ìåí òå, è ýòî äîë æåí áûòü îò ðàñ ëå âîé àêò. Âå ðî ÿò íî, èìåí íî ýòîò âçãëÿä è åãî ïðî âå äå íèå â ïðà âî âîì ðå ãó ëè ðî âà íèè äî íå äàâ íå ãî âðå ìå íè ñó ùå ñò âåí íî ïðè íè æà ëè ðîëü êîíñ òè òó öèè, êîíñ òè òó öè îí íî ãî ðå ãó ëè ðî âà íèÿ è âî îá ùå ïî íè ìà íèÿ ïðîñò ðà í ñòâà êîíñ òè òó öèè. Íå ìà ëî âàæ íóþ ðîëü ñûã ðà ëî è ñïå öè ôè åñ êîå âîñï ðè ÿ òèå òå çè ñà î òîì, òî êîíñ òè òó öèÿ åñòü äåéñòâó þ ùåå ïðà âî. Ìíî ãèå ñòà ëè òîë êî âàòü ýòî ïî ëî æå íèå ñëèø êîì ïðÿ ìî ëè íåé íî, â áóê âàëü íîì ñìûñ ëå äàí íî ãî ñëî âà: äåéñòâó þ ùåå - çíà èò íå ïîñ ðå ä ñòâåí íî ïðè ìå íÿ å ìîå. Ìåæ äó òåì ïðÿ ìîå äåéñòâèå êîíñ òè òó öèè çà àñ òóþ âû ðà æà åò ñÿ èìåí íî â åå âîç äåé ñòâèè íà èäå î ëî ãèþ îá ùå ñò âåí íûõ îò íî øå íèé, íà ïñè õî ëî ãèþ èõ ó àñò íè êîâ. Â öå ëîì ìû íàá ëþ äà åì âñå æå òà êîå ÿâ ëå íèå, êàê âîç âû øå íèå, ïîä íÿ òèå íà êîíñ òè òó öè îí íûé óðî âåíü îñ íîâ íûõ öåí íîñ òåé ñî îò âå ò ñòâó þ ùèõ îò íî øå íèé. Ýòî âèä íî íà ïðè ìå ðå êîíñ òè òó öèé Øâåé öà ðèè, Áðà çè ëèè, Ïîð òó ãà ëèè è åùå ðÿ äà ñòðàí. Â Ðîñ ñèè ýòà ëè íèÿ ïî êà â áîëü øåé ìå ðå îò ðà æà åò ñÿ â ñîç äà íèè òå î ðå òè åñ êèõ ïðåä ïî ñû ëîê ñî îò âå ò ñòâó þ ùèõ ïðî öåñ ñîâ. Íà øè êîë ëå ãè - ïðî ôåñ ñî ðà Í.А. Áîã äà íî âà, Í.Ñ. Áîí äàðü, Г.А. Гàä æè åâ, Â.È. Êðóññ, А.А. Ëè âå ðî âñ êèé è äðó ãèå ïè øóò è ãî âî ðÿò: äàâ íî íàç ðå ëà êîíñ òè òó öè î íà ëè çà öèÿ ïðà âî âî ãî ðå ãó ëè ðî âà íèÿ îá ùå ñò âåí íûõ îò íî øå íèé. Â åì-òî äàí íàÿ ïðîá ëå ìà ïå ðåê ëè êà åò ñÿ ñ îá ùèì ïðåä íàç íà å íè åì êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âà êàê îñ íî âû íà öè î íàëü íî ãî ïðà âà. Íà ýòîé îñ íî âå åùå â 60-å ãî äû ïðîø ëî ãî âå êà ïðî ôåñ ñîð Â.Ô. Êî òîê ïðè øåë ê âû âî äó, òî ñó ùå ñò âó åò êîíñ òè òó öè îí íîå ïðà âî êàê îñ íî âà îñ íîâ âñå ãî ïðà âà. Ïðàâ äà, îí íå ãî âî ðèë î òîì, òî ýòî ïðåä ìåò èñê ëþ è òåëü íî êîíñ - 33

34 34 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 òè òó öèè, ïðîñ òî íå êà ñàë ñÿ äàí íî ãî ìî ìåí òà. Íî âñå æå ÿñ íî, òî ïî íè ìà å ìîå òà êèì îá ðà çîì êîíñ òè òó öè îí íîå ïðà âî åñòü â çíà è òåëü íîé ìå ðå òî, òî îò ðà æå íî íå ïîñ ðå ä ñòâåí íî â Îñ íîâ íîì çà êî íå. Ïðàâ äà, ïðè òà êîì ïîä õî äå è Â.Ô. Êî òîê, è ìíî ãèå èñ ñëå äî âà òå ëè, â òîì èñ ëå è óñ ïåø íî ðà áî òà þ ùèå ñå ãîä íÿ, ïðè õî äÿò ê âû âî äàì î íå îá õî äè ìîñ òè âû äå ëå íèÿ â êîíñ òè òó öè îí íîì ïðà âå áëî êà îá ùèõ îñ íîâ ðå ãó ëè ðî âà íèÿ è äà ëåå ïðåä ëà ãà þò äðîá ëå íèå êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âà íà òå ïå ðåø íèå åãî ïî äîò ðàñ ëè. Êîíñ òè òó öè î íà ëè çà öèÿ ðå ãó ëè ðî âà íèÿ íå ìî æåò áûòü ñâå äå íà ê ôîð ìàëü íî ìó îò ðà æå íèþ â íîð ìàõ êîíñ òè òó öèè ïðà âè ëà, ñâî äè ìî ãî "íà íåò" òå êó ùèì ðå ãó ëè ðî âà íè åì. Èíà - å ãî âî ðÿ, ïðà âî êîíñ òè òó öèè ñîñ òî èò â òîì, òî îíî ïðåä ïî ëà ãà åò äè ðåê òèâ íîå ñî äåð æà íèå ðå ãó ëè ðî âà íèÿ, ýòî íå ïðîñ òî îá ùèå ñëî âà. Çäåñü â îá ùåì-òî íè å ãî íî âî ãî íåò, åùå Ìàðêñ ãî âî ðèë, òî ìî æåò áûòü ñâî áî äà ñëî âà â îá ùåé êîíñ òè òó öè îí íîé ôðà çå è óíè òî æå íèå ýòîé ñâî áî äû â îãî âîð êå, âêëþ åí íîé â îáû íûé çà êîí. Ìû íàá ëþ äà ëè ýòî è â ñî âå òñ êèé ïå ðè îä, íàá ëþ äà åì ýòî è ñåé àñ. Â ñî âå òñ êèé ïå ðè îä Êîíñ òè òó öèÿ ÑÑÑÐ 1977 ãî äà çàê ðåï ëÿ ëà ïðà âî íà êðè òè êó (ñò. 49), íî òå êó ùåå ðå ãó ëè ðî âà íèå ñâå ëî ýòî ïðà âî ê íó ëþ. Äåéñòâó þ ùàÿ Êîíñ òè òó öèÿ â ñò. 31 çàê ðåï ëÿ åò ñâî áî äó ìà íè ôåñ òà öèé, è îïÿòü æå òå êó ùåå ðå ãó ëè ðî âà íèå åãî ñèëü íî óðå çà åò. Òà êèì îá ðà çîì, ïðîñò ðà í ñòâî êîíñ òè òó öèè äîëæ íî ïðåä ïî ëà ãàòü íå òîëü êî âîç âû øå íèå íîð ìû äî åå îò ðà æå íèÿ â êîíñ òè òó öèè, òî ñà ìî ïî ñå áå âñå æå ÿâ ëÿ åò ñÿ íå ñîì íåí íûì ïëþ ñîì. Ïðåä ïî ëà ãà åò ñÿ êóëü òè âè ðî âà íèå òà êî ãî îò íî øå íèÿ ê êîíñ òè òó öè îí íûì íîð ìàì, òî áû íå âîç íè êà ëî íè êà êî ãî æå ëà íèÿ ïó òåì "ïðè âè âîê" è èíûõ ìå òî äîâ "êóëü òè âà öèè" èç ìå íèòü ñî äåð æà íèå íîð ìû èëè åå öåí íîñòü. Ïðîá ëå ìà âîç âû øå íèÿ äî óðîâ íÿ êîíñ òè òó öèè íîðì, òðà äè öè îí íî íà õî äÿ ùèõ ñÿ â îò ðàñ ëå âîì ðå ãó ëè ðî âà íèè, ÿâ ëÿ åò ñÿ âåñü ìà áî ëåç íåí íîé. Ìè íèñ òå ð ñòâî ôè íàí ñîâ, íà ëî ãî âàÿ ñëóæ áà, ñó äû, öè âè ëèñ òû â öå ëîì ãî òî âû ïîé òè íà îò ðà æå íèå â êîíñ òè òó öèè èç íà àëü íî âàæ íûõ íîðì î áþä æå òå, íà ëî ãàõ, ïðà âî ñó äèè è ò.ï., íî îíè âñå ìè ñè ëà ìè áó äóò ñîï ðî òèâ ëÿòü ñÿ áî ëåå ïîä ðîá íî ìó îò ðà æå íèþ ñî îò âå ò ñòâó þ ùèõ ïðà âèë â êîíñ òè òó öè îí íûõ íîð ìàõ. Ïî-ñâî å ìó îíè ïðà âû. Íî òîëü êî

35 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà ýòî ãî íå äîñ òà òî íî. Äå ëî âåäü â òîì, òî îò êàç îò êîíñ òè òó öè îí íî ãî ðå ãó ëè ðî âà íèÿ â ïîëü çó îò ðàñ ëå âî ãî ñó ùå ñò âåí íî âëè ÿ åò íà ñòà òóñ ëè íîñ òè. Áî ëåå òî ãî, ýòî âå äåò ê óñè ëå íèþ ðî ëè îò ðàñ ëå âî ãî àï ïà ðà òà, à òàê æå òå êó ùåé ïðàê òè êè ïðà âî îõ ðà íè òåëü íûõ îð ãà íîâ, âêëþ àÿ ñó äû. Îäèí, íî ïî êà çà òåëü íûé ïðè ìåð: â Êîíñ òè òó öèè ÐÔ íè å ãî íåò î êîíñ òè òó öè îí íûõ îñ íî âàõ ñëåä ñòâèÿ, â èòî ãå òå êó ùèì çà êî íî äà òåëü ñòâîì åãî êðî ÿò êàê óãîä íî, â òîì èñ ëå ñîç äàí ãî ñó äà ð ñòâåí íûé îð ãàí, íå âõî äÿ ùèé â ñèñ òå ìó ðàç äå ëå íèÿ âëàñ òåé (Ñëåä ñòâåí íûé êî ìè òåò ÐÔ). Çà äà à ñîç äà íèÿ ïðîñò ðà í ñòâà êîíñ òè òó öèè ðå øà åò ñÿ ðàç íû ìè ïó òÿ ìè. Гëàâ íûå èç íèõ òà êî âû. Âî-ïåð âûõ, ïðè íÿ òèå êîíñ òè òó öèè ãî ñó äà ð ñòâà è âêëþ å íèå â íî âûé îñ íîâ íîé çà êîí ñî îò âå ò ñòâó þ ùèõ íîðì, ðà íåå íà õî äèâ øèõ ñÿ â ïîä êî íñ òè òó öè îí íûõ àê òàõ. Âî-âòî ðûõ, ýòî òå êó ùåå ïî ïîë íå íèå êîíñ òè òó öèè ïó òåì îò ðà æå íèÿ â íåé âàæ íåé øèõ íîðì òå êó ùå ãî çà êî íî äà òåëü ñòâà (êñòà òè, ìû ìî æåò ýòî íàá ëþ äàòü - ïðè êîíñ òè òó öè îí íîé ðå ôîð ìå 2014 ã. áû ëî óòî íå íî â ñà ìîé Êîíñ òè òó öèè ÐÔ ïðà âî Ñî âå òà Ôå äå ðà öèè íàç íà àòü íå òîëü êî Гå íå ðàëü íî ãî ïðî êó ðî ðà, íî è åãî çà ìåñ òè òå ëåé). Â-òðåòü èõ, êî íå íî, íåëü çÿ óé òè îò âîï ðî ñà î ðî ëè îð ãà íîâ êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âî ñó äèÿ â ñîç äà íèè ïðîñò ðà í ñòâà êîíñ òè òó öèè. Äå ëî â òîì, òî âîç ìîæ íû äâå êðàé íîñ òè: ëè áî ïðè ñî å äè íå íèå ê êîíñ òè òó öèè êà êî ãî-òî áëî êà íîðì ñ öåëüþ óò âå ðæ äå íèÿ èõ "íåï ðè êîñ íî âåí íîñ òè"; ëè áî ïðè íè æå íèå ðî ëè íîðì êîíñ òè òó öèè èõ ïðè ìå íå íè åì ëèøü íà áà çå òå êó ùå ãî ïðà âà. È òî, è äðó ãîå äîëæ íî ïðå ñå êàòü ñÿ êîíñ òè òó öè îí íû ìè ñó äà ìè ïîñ ðå ä ñòâîì èõ ðå øå íèé. Â ðîñ ñèéñ êîé ïðàê òè êå ìû ìî æåì âè äåòü ïðè ìå ðû â îáî èõ íàï ðàâ ëå íè ÿõ. Â àñò íîñ òè, ïðè îñ ïà ðè âà íèè â Êîíñ òè òó öè îí íîì Ñó äå ÐÔ Ôå äå ðàëü íî ãî êîíñ òè òó öè îí íî ãî çà êî íà î âíå ñå íèè èç ìå íå íèé â Ôå äå ðàëü íûé êîíñ òè òó öè îí íûé çà êîí î ðå ôå ðåí äó ìå Ðîñ ñèéñ êîé Ôå äå ðà öèè ïðåäñ òà âè òåëü Гî ñó äà ð ñòâåí íîé Äó ìû ïðåä ëà ãà ëà, òî áû Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä îò êà çàë ñÿ îò ðàñ ñìîò ðå íèÿ äàí íî ãî âîï ðî ñà, ïî ëî ãè êå - êîíñ òè òó öè îí íûé çà êîí åñòü àñòü Êîíñ òè òó öèè, à åå îöå íè âàòü Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä íå ìî æåò. Íî Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä ÐÔ íå 35

36 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 ñîã ëà ñèë ñÿ ñ òà êèì ïîä õî äîì, ïî ëà ãàÿ, òî êîíñ òè òó öè îí íûé çà êîí íå ÿâ ëÿ åò ñÿ àñòüþ ïðîñò ðà í ñòâà Êîíñ òè òó öèè ÐÔ. Ò.å. â äàí íîì ñëó àå Ñóä çà ùè òèë êîíñ òè òó öè îí íîå ïðîñò ðà í ñòâî îò ïî ïûò êè åãî íå î áîñ íî âàí íî ãî ðàñ øè ðå íèÿ. Íî äðó ãîé ïðè ìåð ãî âî ðèò îá îá ðàò íîì. Â ñâîå âðå ìÿ âîç íèê êîíô ëèêò ìåæ äó Ïðå çè äåí òîì Ðîñ ñèéñ êîé Ôå äå ðà öèè è Гå íå ðàëü íûì ïðî êó ðî ðîì ÐÔ. Ïðå çè äåíò ÐÔ âðå ìåí íî îòñòðà íèë îò äîëæ íîñ òè Гå íå ðàëü íî ãî ïðî êó ðî ðà ÐÔ - äî îêîí à òåëü íî ãî ðå øå íèÿ âîï ðî ñà îá îñ âî áîæ äå íèè îò äîëæ íîñ òè äàí íî ãî ëè öà Ñî âå òîì Ôå äå ðà öèè. Òà êî ãî ïðà âà ïî Êîíñ òè òó öèè ó Ïðå çè äåí òà íåò, Ñî âåò Ôå äå ðà öèè íåñ êîëü êî ðàç îò êà çû âàë ñÿ ïîé òè íàâñòðå ó Ïðå çè äåí òó ïî òî ìó îñ íî âà íèþ, òî çà êîí íå ïðå äóñ ìîò ðåë òà êî ãî ïðà âà Ïðå çè äåí òà ÐÔ. Â êîí öå êîí öîâ Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä, ðàñ ñìàò ðè âàÿ ýòîò ñïîð î êîì ïå òåí öèè, âû ðà çèë ñâîþ ïî çè öèþ: òà êîå ïðà âî ïðåä ïî ëà ãà åò ñÿ äëÿ ãëà âû ãî ñó äà ð ñòâà. Ñëå äî âà òåëü íî, íîð ìà Êîíñ òè òó öèè áû ëà êàê áû ïîä è íå íà äà æå íå íîð ìå òå êó ùå ãî çà êî íî äà òåëü ñòâà, à ëî ãè êå åå èí òå ðï ðå òà öèè Êîíñ òè òó öè îí íûì Ñó äîì ÐÔ. Òà êèì îá ðà çîì, ðå øå íèÿ îð ãà íà êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âî ñó äèÿ ìî ãóò ñïî ñî á ñòâî âàòü ôîð ìè ðî âà íèþ ïðîñò ðà í ñòâà êîíñ òè òó öèè, ïðåä ìå òà êîíñ òè òó öèè. Ïðàâ äà, ýòî íå äîëæ íî èñê ëþ àòü âíå ñå íèÿ ïîï ðà âîê â êîíñ òè òó öèþ. Ïðîñò ðà í ñòâî êîíñ òè òó öèè â ïåð âóþ î å ðåäü ôîð ìè ðó åò ñÿ ñà ìîé êîíñ òè òó öè åé. 36

37 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà Ò. Àçèì çî äà Äå ïó òàò Ìàäæ ëè ñè íà ìî ÿí äà ãîí Ìàäæ ëè ñè Îëè Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí, ïîë íî ìî íûé ïðåäñ òà âè òåëü Ìàäæ ëè ñè íà ìî ÿí äà ãîí â Êîíñ òè òó öè îí íîì Ñó äå Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí Ðîëü Êîíñ òè òó öèè â ó ðåæ äå íèèè ðàç âè òèè çà êî íî äà òåëü íîé âëàñ òèâ Ðåñ ïóá ëè êå Òàä æè êèñ òàí Â íà à ëå ñâî å ãî âûñ òóï ëå íèÿ ÿ áû õî òåë îò èìå íè Ïàð ëà ìåí òà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí ïîïðè âå ò ñòâî âàòü âñåõ ó àñò íè êîâ íàñ òî ÿ ùåé Ìåæ äó íà ðîä íîé êîí ôå ðåí öèè "Êîíñ òè òó öè îí íîå ïðà âî ñó äèå - ãà ðàí òèÿ îáåñ ïå å íèÿ âåð õî âå í ñòâà Êîíñ òè òó öèè" è ñêà çàòü: "Äîá ðî ïî æà ëî âàòü â íàø ñîë íå íûé Òàä æè êèñ òàí!" Ðàç âè òèå êàæ äî ãî ãî ñó äà ð ñòâà ïîäò âå ðæ äà åò îá ùåå ïðà âè ëî íà øå ãî âðå ìå íè: êàæ äàÿ ñòðà íà, ñ è òà þ ùàÿ ñå áÿ öè âè ëè çî âàí íîé, èìå åò ñâîþ êîíñ òè òó öèþ. È ýòî çà êî íî ìåð íî. Êîíñ òè òó öèÿ âàæ íà è íå îá õî äè ìà äëÿ ñîâ ðå ìåí íî ãî ãî ñó äà ð ñòâà, ïðåæ äå âñå ãî ïî òî ìó, òî â íåé çàê ðåï ëÿ þò ñÿ åãî èñ õîä íûå ïðèí öè ïû è íàç íà å íèå, ôóíê öèè è îñ íî âû îð ãà íè çà öèè, ôîð ìû è ìå òî äû äå ÿ òåëü íîñ òè. Êîíñ òè òó öèÿ óñ òà íàâ ëè âà åò ïðå äå ëû è õà ðàê òåð ãî ñó äà ð ñòâåí íî ãî ðå ãó ëè ðî âà íèÿ âî âñåõ îñ íîâ íûõ ñôå ðàõ îá ùå ñò âåí íî ãî ðàç âè òèÿ, âçà è ìî îò íî øå íèÿ ãî ñó äà ð ñòâà ñ å ëî âå êîì è ãðàæ äà íè íîì. Ñà ìîå ãëàâ íîå - êîíñ òè òó öèÿ ïðè äà åò âûñ øóþ þðè äè åñ êóþ ñè ëó ôóí äà ìåí òàëü íûì ïðà âàì è ñâî áî äàì å ëî âå êà, çà ùè ùà åò åãî åñòü è äîñ òî è í ñòâî. Ñðå äè ïðà âî âûõ ñðåäñòâ, îáåñ ïå è âà þ ùèõ èí òåí ñèâ íîå è êà å ñò âåí íîå ðàç âè òèå ýêî íî ìè åñ êèõ, ïî ëè òè åñ êèõ è ñî öè àëü íûõ ïðî öåñ ñîâ â îá ùå ñò âå, ÿ áû îñî áóþ ðîëü îò âåë íà øåé Êîíñ òè òó öèè - Êîíñ òè òó öèè Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí. 37

38 38 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 Â Êîíñ òè òó öèè Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí Òàä æè êèñ òàí ïðèç íàí êàê ñó âå ðåí íîå, äå ìîê ðà òè åñ êîå, ïðà âî âîå, ñâåòñ êîå è óíè òàð íîå ãî ñó äà ð ñòâî. Òàä æè êèñ òàí - ñî öè àëü íîå ãî ñó äà ð ñòâî, ïî ëè òè êà êî òî ðî ãî íàï ðàâ ëå íà íà ñîç äà íèå óñ ëî âèé, îáåñ ïå è âà þ ùèõ äîñ òîé íóþ æèçíü è ñâî áîä íîå ðàç âè òèå å ëî âå êà. Ýòî îáóñ ëîâ ëå íî, âî-ïåð âûõ, òåì, òî îíà, áó äó è àê òîì âûñ øåé þðè äè åñ êîé ñè ëû, ñîñ òàâ ëÿ åò ïðà âî âóþ áà çó òå êó ùå ãî çà êî íî äà òåëü ñòâà. Â íåé ïî ëó à þò þðè äè åñ êîå çàê ðåï ëå íèå ðàç ëè íûå âè äû ïðà âî âûõ àê òîâ, èç äà âà å ìûõ ãî ñó äà ð ñòâåí íû ìè îð ãà íà ìè. Ñ è òàþ, òî íà ëè èå â ïðà âî âîé ñèñ òå ìå Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí Êîíñ òè òó öèè, êî òî ðàÿ ñî îò âå ò ñòâó åò ñîâ ðå ìåí íûì ñòàí äàð òàì, - íå îá õî äè ìîå óñ ëî âèå äëÿ ôîð ìè ðî âà íèÿ ïðàê òè êè êîíñ òè òó öè îí íî ãî ãî ñó äà ð ñòâà, è, äó ìàþ, íàì âñåì íà äî ïðè ëà ãàòü óñè ëèÿ äëÿ òî ãî, òî áû êîíñ òè òó öèÿ îá ëà äà ëà ðå àëü íûì äåéñòâè åì, ïðèí öè ïè àëü íî âàæ íî äàëü íåé øåå ðàç âè òèå óæå íàä ëå æà ùå ãî ìå õà íèç ìà åå ïðà âî âîé îõ ðà íû è çà ùè òû. Ïîä ìå õà íèç ìîì ïðà âî âîé çà ùè òû êîíñ òè òó öèè ÿ èìåþ â âè äó ñî âî êóï íîñòü èìå þ ùèõ ñÿ ïðà âî âûõ èíñ òè òó òîâ è ïðî öå äóð, îáåñ ïå è âà þ ùèõ ñòðî ãîå è ïîñ ëå äî âà òåëü íîå ñîá ëþ äå íèå âñå ìè ñóáú åê òà ìè ãî ñó äà ð ñòâåí íî-ïðà âî âî ãî îá ùå íèÿ - ãëàâ íûì îá ðà çîì è â ïåð âóþ î å ðåäü ãî ñó äà ð ñòâîì, åãî îð ãà íà ìè è äîëæ íî ñò íû ìè ëè öà ìè - òðå áî âà íèé, ïðèí öè ïîâ, íîðì è öåí íîñ òåé, âîï ëî ùåí íûõ â êîíñ òè òó öèè. È, êî íå íî æå, ñòåðæ íå âûì ýëå ìåí òîì âñåé ñèñ òå ìû çà ùè òû êîíñ òè òó öèè ÿâ ëÿ åò ñÿ êîíñ òè òó öè îí íûé êîíò ðîëü â ñîáñòâåí íîì ñìûñ ëå ñëî âà, ýòî ìî æåò áûòü â âè äå ñó äåá íî ãî êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ, êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âî ñó äèÿ, êîíñ òè òó öè îí íîé þñ òè öèè. Ó íàñ â ðåñ ïóá ëè êå ýòà ôóíê öèÿ âîç ëî æå íà íà Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí, 20-ëå òèå êî òî ðî ãî ìû îò ìå - à åì. Çàê ðåï ëåí íûé â ñò.1 Êîíñ òè òó öèè Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí ïðèí öèï ïðà âî âî ãî ãî ñó äà ð ñòâà ïðè ìå íè òåëü íî ê ðàñ ñìàò ðè âà å ìîé çäåñü òå ìå ïðåäú ÿâ ëÿ åò îï ðå äå ëåí íûå òðå áî âà íèÿ ê ïðà âîï ðè ìå íè òåëü íîé ñèñ òå ìå ãî ñó äà ð ñòâà, â àñò íîñ òè, ê òî ìó, òî áû ïðè ìå íÿ ëèñü èñê ëþ è òåëü íî çà êî íû è èíûå àê òû, êî òî ðûå ñî îò âå ò ñòâó þò êîíñ òè òó öèè.

39 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà Â ñòàòüå 10 Êîíñ òè òó öèÿ çàê ðåï ëÿ åò ïðèí öèï íå ïîñ ðå ä ñòâåí íî ãî äåéñòâèÿ åå íîðì, ïðè åì áåç êà êèõ-ëè áî èçú ÿ òèé è îã ðà íè å íèé, òî, â àñò íîñ òè, îç íà à åò: ñóä ëþ áî ãî óðîâ íÿ è âè äà îáÿ çàí îò êà çàòü ñÿ îò ïðè ìå íå íèÿ çà êî íà, êî òî ðûé îí ñî òåò íå êî íñ òè òó öè îí íûì, è ïðè ìå íèòü êîíñ òè òó öè îí íûå íîð ìû áåç îïîñ ðå äî âàí íî ãî ðå øå íèÿ êà êî ãî-ëè áî äðó ãî ãî îð ãà íà. Ðàç ðå ü èäåò î ïðà âîï ðè ìå íè òåëü íîé äå ÿ òåëü íîñ òè ãî ñó äà ð ñòâà è çà êî íàõ, õî òå ëîñü áû êðàò êî îç íà êî ìèòü íà øèõ ãîñ òåé ñ äå ÿ òåëü íîñòüþ çà êî íî äà òåëü íî ãî îð ãà íà íà øåé ñòðà íû. Âñåì íàì èç âå ñò íî, òî "ïàð ëà ìåíò" - ýòî îá ùå ðî äî âîé òåð ìèí. Ïàð ëà ìåí òû ìî ãóò èìåòü äâóõ ïà ëàò íóþ è îä íî ïà ëàò íóþ ñòðóê òó ðû. Â îñ íîâ íîì â ôå äå ðà òèâ íûõ ãî ñó äà ð ñòâàõ ïàð ëà ìåí òû ñîñ òî ÿò èç äâóõ ïà ëàò - âåðõ íåé è íèæ íåé. Ýòî îáóñ ëîâ ëå íî, ñ îä íîé ñòî ðî íû, íå îá õî äè ìîñòüþ ïðåäñ òàâ ëÿòü èí òå ðå ñû ñóáú åê òîâ ðàç íûõ ðå ãè î íîâ, ðàç íûõ ïî íà ñå ëå íèþ è çà íè ìà å ìîé òåð ðè òî ðèè, íî èìå þ ùèõ îäè íà êî âûé êîíñ òè òó öè îí íî-ïðà âî âîé ñòà òóñ, ñ äðó ãîé ñòî ðî íû, ñòðåì ëå íè åì ê áî ëåå óñ òîé è âî ìó ðàâ íî âå ñèþ ñèë, êîã äà íè åì íå îã ðà íè åí íàÿ âëàñòü îä íîé ïà ëà òû ñäåð æè âà åò ñÿ ñîç äà íè åì âòî ðîé ïà ëà òû, ôîð ìè ðó å ìîé íà èíîé îñ íî âå. Ïàð ëà ìåí òà ðèçì âêëþ à åò â ñå áÿ âñþ ñî âî êóï íîñòü ïðåäñ òà âè òåëü íûõ è çà êî íî äà òåëü íûõ îð ãà íîâ ãî ñó äà ð ñòâåí íîé âëàñ òè, ïðè åì íå òîëü êî íà îá ùå ãî ñó äà ð ñòâåí íîì, íî è íà ðå ãè î íàëü íîì è ìåñò íîì óðîâ íÿõ âëàñ òè. Â Ðåñ ïóá ëè êå Òàä æè êèñ òàí ôóíê öèè çà êî íî äà òåëü íîé âëàñ òè îñó ùå ñ òâëÿ åò Ìàäæ ëè ñè Îëè - Ïàð ëà ìåíò - èç áè ðà å ìûé îð ãàí, çà êî òî ðûì Êîíñ òè òó öèÿ ïðèç íà åò âûñ øåå ïðà âî çà êî íî äà òåëü ñòâà. Îí ïðåäñ òàâ ëÿ åò ñó âå ðå íè òåò íà ðî äà, è òîëü êî îí îäèí ïðà âî ìî åí âû ðà æàòü âî ëþ íà ðî äà â ôîð ìå çà êî íà. Â íàñ òî ÿ ùåå âðå ìÿ â Ðåñ ïóá ëè êå Òàä æè êèñ òàí â ñî îò âå ò- ñòâèè ñ Êîíñ òè òó öè åé Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí ãî ñó äà ð ñòâåí íàÿ âëàñòü îñó ùå ñ òâëÿ åò ñÿ íà îñ íî âå ðàç äå ëå íèÿ âëàñ òåé è âêëþ à åò â ñå áÿ çà êî íî äà òåëü íóþ, èñ ïîë íè òåëü íóþ è ñó äåá íóþ âëàñ òè. Çà êî íî äà òåëü íóþ âåòâü âëàñ òè îñó ùå ñ òâëÿ åò Ìàäæ ëè ñè Îëè - Ïàð ëà ìåíò Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí (ñòàòüÿ 48 Êîíñ òè òó öèè Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí). 39

40 40 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 Ìàäæ ëè ñè Îëè - Ïàð ëà ìåíò Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí - ÿâ ëÿ åò ñÿ âûñ øèì ïðåäñ òà âè òåëü íûì è çà êî íî äà òåëü íûì îð ãà íîì Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí. Ìàäæ ëè ñè Îëè ñîñ òî èò èç äâóõ Ìàäæ ëè ñîâ - Ìàäæ ëè ñè ìèë ëè è Ìàäæ ëè ñè íà ìî ÿí äà ãîí. Ñðîê ïîë íî ìî èé Ìàäæ ëè ñè ìèë ëè è Ìàäæ ëè ñè íà ìî ÿí äà ãîí 5 ëåò. Ìàäæ ëè ñè íà ìî ÿí äà ãîí èç áè ðà åò ñÿ íà îñ íî âå âñå îá ùå ãî, ðàâ íî ãî è ïðÿ ìî ãî èç áè ðà òåëü íî ãî ïðà âà ïðè òàé íîì ãî ëî ñî âà íèè. Êàæ äûé ãðàæ äà íèí Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí íå ìî ëî æå 25 ëåò è èìå þ ùèé âûñ øåå îá ðà çî âà íèå ìî æåò áûòü èçá ðàí äå ïó òà òîì Ìàäæ ëè ñè íà ìî ÿí äà ãîí. Ìàäæ ëè ñè ìèë ëè è Ìàäæ ëè ñè íà ìî ÿí äà ãîí çà ñå äà þò ðàç äåëü íî. Çà ñå äà íèÿ Ìàäæ ëè ñè ìèë ëè è Ìàäæ ëè ñè íà ìî ÿí äà ãîí ïðà âî ìî íû ïðè óñ ëî âèè ïðè ñó ò ñòâèÿ íà íèõ íå ìå íåå äâóõ òðå òåé îò îá ùå ãî èñ ëà èõ ëå íîâ è äå ïó òà òîâ. Ìàäæ ëè ñè Îëè ÿâ ëÿ åò ñÿ âûñ øèì ïðåäñ òà âè òåëü íûì è çà êî íî äà òåëü íûì îð ãà íîì Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí. Ìàäæ ëè ñè Îëè ïðåäñ òàâ ëÿ åò èí òå ðå ñû âñå ãî íà ñå ëå íèÿ Òàä æè êèñ òà íà â öå ëîì è êàæ äî ãî ðå ãè î íà â îò äåëü íîñ òè è îá ëà äà åò ïðà âîì ïðè íè ìàòü îò èõ èìå íè ðå øå íèÿ. Êîíñ òè òó öèÿ Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí (ïóíêò 1 ñòàòüè 48) óñ òà íàâ ëè âà åò, òî Ìàäæ ëè ñè Îëè ñîñ òî èò èç äâóõ ïà ëàò - Ìàäæ ëè ñè Îëè è Ìàäæ ëè ñè íà ìî ÿí äà ãîí. Êàæ äàÿ ïà ëà òà íà äå ëÿ åò ñÿ ñîáñòâåí íîé êîì ïå òåí öè åé è äåéñòâó åò ñà ìîñ òî ÿ òåëü íî. Âìåñ òå ñ òåì â õî äå çà êî íî äà òåëü íîé äå ÿ òåëü íîñ òè ïà ëà òû âçà è ìî äåé ñòâó þò äðóã ñ äðó ãîì, äëÿ å ãî ïðå äóñ ìîò ðå íû ñî îò âå ò ñòâó þ ùèå êîíñ òè òó öè îí íûå ôîð ìû è ìå õà íèç ìû. Äå ïó òà òîì Ìàäæ ëè ñè íà ìî ÿí äà ãîí ÿâ ëÿ åò ñÿ èçá ðàí íûé íà ðî äîì ïðåäñ òà âè òåëü, óïîë íî ìî åí íûé îñó ùå ñ òâëÿòü çà êî íî äà òåëü íóþ âëàñòü â ñî îò âå ò ñòâó þ ùåì êî ìè òå òå è èíûå ïîë íî ìî èÿ, ïðå äóñ ìîò ðåí íûå Êîíñ òè òó öè åé Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí è èíûì êîíñ òè òó öè îí íûì çà êî íî äà òåëü ñòâîì. Çà êî íû ïðè íè ìà þò ñÿ ïàð ëà ìåí òîì áîëü øè í ñòâîì ãî ëî ñîâ îò îá ùå ãî èñ ëà äå ïó òà òîâ, åñ ëè èíîé ïî ðÿ äîê íå ïðå äóñ ìîò ðåí Êîíñ òè òó öè åé ñòðà íû. Ïðè íÿ òûå Ìàäæ ëè ñè íà ìî ÿí äà ãîí çà êî íû, êðî ìå çà êî íîâ î ãî ñó äà ð ñòâåí íîì áþä æå òå è àì íèñ òèè, ïðåäñ òàâ ëÿ þò ñÿ â Ìàäæ ëè ñè ìèë ëè (ïóíêò 2 ñòàòüè 60 Êîíñ òè òó öèè Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí). Çà êîí ñ è òà åò ñÿ îäîá ðåí íûì Ìàäæ ëè ñè Îëè, åñ ëè çà íå ãî ïðî ãî ëî ñî âà ëî áîëü øè í ñòâî îò îá ùå ãî èñ ëà åãî ëå íîâ.

41 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà Îáÿ çà òåëü íî ìó ðàñ ñìîò ðå íèþ â Ìàäæ ëè ñè íà ìî ÿí äà ãîí ïîä ëå æàò çà êî íû ïî âîï ðî ñàì: ãî ñó äà ð ñòâåí íî ãî áþä æå òà, íà ëî ãîâ è ñáî ðîâ, ôè íàí ñî âî ãî, âà ëþò íî ãî, êðå äèò íî ãî, òà ìî æåí íî ãî ðå ãó ëè ðî âà íèÿ, äå íåæ íîé ýìèñ ñèè, ðà òè ôè êà öèè è äå íîí ñà öèè ìåæ äó íà ðîä íûõ äî ãî âî ðîâ Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí, ñòà òó ñà è çà ùè òû ãî ñó äà ð ñòâåí íîé ãðà íè öû Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí. Ïî íà è áî ëåå âàæ íûì âîï ðî ñàì, ïðå äóñ ìîò ðåí íûì Êîíñ òè òó öè åé Ðåñ ïóá ëè êîé Òàä æè êèñ òàí, ïðè íè ìà þò ñÿ êîíñ òè òó öè îí íûå çà êî íû. Êîíñ òè òó öè îí íûé çà êîí ñ è òà åò ñÿ ïðè íÿ òûì, åñ ëè îí îäîá ðåí áîëü øè í ñòâîì íå ìå íåå òðåõ åò âåð òåé ãî ëî ñîâ îò îá ùå ãî èñ ëà ëå íîâ Ìàäæ ëè ñè ìèë ëè è íå ìå íåå äâóõ òðå òåé ãî ëî ñîâ îò îá ùå ãî èñ ëà äå ïó òà òîâ Ìàäæ ëè ñè íà ìî ÿí äà ãîí. Ïðè íÿ òûé êîíñ òè òó öè îí íûé çà êîí â òå å íèå äå ñÿ òè äíåé ïîä ëå æèò ïîä ïè ñà íèþ Ïðå çè äåí òîì Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí è îá íà ðî äî âà íèþ (ñòàòüÿ 62 Êîíñ òè òó öèè Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí). Ïðè íÿ òûå çà êî íû, êàê óæå áû ëî ñêà çà íî, ïîä ëå æàò îá íà ðî äî âà íèþ. Íà òåð ðè òî ðèè Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí ïðè ìå íÿ þò ñÿ òîëü êî òå çà êî íû, êî òî ðûå îôè öè àëü íî îïóá ëè êî âà íû. Îôè öè àëü íûì îïóá ëè êî âà íè åì çà êî íà ñ è òà åò ñÿ ïåð âàÿ ïóá ëè êà öèÿ åãî ïîë íî ãî òåêñ òà â îôè öè àëü íûõ èç äà íè ÿõ. Òàê æå äå ïó òà òàì Ìàäæ ëè ñè íà ìî ÿí äà ãîí ïðè îñó ùå ñ òâëå íèè èõ äå ïó òà òñ êîé äå ÿ òåëü íîñ òè îáåñ ïå è âà þò ñÿ óñ ëî âèÿ äëÿ áåñï ðå ïÿ ò ñòâåí íîé è ýô ôåê òèâ íîé ðå à ëè çà öèè èõ ïðàâ è îáÿ çàí íîñ òåé. Îñ íîâ íûå ãà ðàí òèè äå ïó òà òñ êîé äå ÿ òåëü íîñ òè ñôîð ìó ëè ðî âà íû â êîíñ òè òó öè îí íûõ çà êî íàõ: ïðà âî çà êî íî äà òåëü íîé èíè öè à òè âû; ïðà âî äå ïó òà òà ó àñò âî âàòü â çà ñå äà íèè ñî îò âå ò ñòâó þ ùåé ïà ëà òû, êî ìè òå òà, êî ìèñ ñèè; ïðà âî äå ïó òà òñ êî ãî çàï ðî ñà; ïðà âî íà áå çîò ëà ãà òåëü íûé ïðè åì äîëæ íî ñò íû ìè ëè öà ìè; ïðà âî íà ïî ëó å íèå è ðàñï ðî ñò ðà íå íèå èí ôîð ìà öèè è äðó ãèå ïðà âà äå ïó òà òà. Ñâîþ äå ïó òà òñ êóþ äå ÿ òåëü íîñòü äå ïó òà òû îñó ùå ñ òâëÿ þò â ôîð ìå: ó àñ òèÿ â çà ñå äà íè ÿõ ïà ëàò â ðà áî òå ñî îò âå ò ñòâó þ ùèõ êî ìè òå òîâ è êî ìèñ ñèé; ó àñ òèÿ â âû ïîë íå íèè ïî ðó å íèé ïà ëà òû; ó àñ òèÿ â ïàð ëà ìå í òñêèõ ñëó øà íè ÿõ; îá ðà ùå íèÿ ñ äå ïó òà òñ êèì çàï ðî ñîì; ðà áî òû ñ èç áè ðà òå ëÿ ìè. Ôîð ìà ìè äå ïó òà òñ êîé äå ÿ òåëü íîñ òè äå ïó òà òà Ìàäæ ëè ñè íà ìî ÿí äà ãîí ÿâ ëÿ þò ñÿ òàê æå ó àñ òèå â ðà áî òå äå ïó òà òñ êèõ 41

42 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 îáú å äè íå íèé - ôðàê öèé è ãðóïï â Ïàð ëà ìåí òå è îá ðà ùå íèå ñ âîï ðî ñîì ê ëå íàì Ïðà âè òåëü ñòâà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí íà çà ñå äà íè ÿõ. Ïðè íè ìàÿ çà êî íû è áþä æåò, ðå ãó ëè ðóÿ íà ëî ãè, ðà òè ôè öè ðóÿ ìåæ äó íà ðîä íûå äî ãî âî ðû, Ìàäæ ëè ñè íà ìî ÿí äà ãîí îêà çû âà åò ñà ìîå íå ïîñ ðå ä ñòâåí íîå âëè ÿ íèå íà ðå øå íèå êëþ å âûõ ãî ñó äà ð ñòâåí íûõ âîï ðî ñîâ. Îí ó àñò âó åò â çà êî íî äà òåëü íîì ôîð ìè ðî âà íèè ñèñ òå ìû ãî ñó äà ð ñòâåí íûõ îð ãà íîâ èñ ïîë íè òåëü íîé âëàñ òè, îï ðå äå ëå íèè ïî ðÿä êà èõ îá ðà çî âà íèÿ è äå ÿ òåëü íîñ òè, à òàê æå â ôîð ìè ðî âà íèè ïåð ñî íàëü íî ãî ñîñ òà âà ðå ãè î íàëü íûõ îð ãà íîâ ãî ñó äà ð ñòâåí íîé âëàñ òè. Â öå ëîì ïàð ëà ìåíò ïðèç âàí íà çà êî íî äà òåëü íîì óðîâ íå ðå ãó ëè ðî âàòü âñå íà è áî ëåå âàæ íûå ïðîá ëå ìû îð ãà íè çà öèè è êîìï ëåê òî âà íèÿ Âî îðó æåí íûõ Ñèë, ïðî õîæ äå íèÿ âî åí íîé ñëóæ áû, ðå à ëè çà öèè ïðà âî âî ãî ñòà òó ñà âî åí íîñ ëó æà ùèõ. Òà êèì îá ðà çîì, Ìàäæ ëè ñè íà ìî ÿí äà ãîí Ìàäæ ëè ñè Îëè Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí çà ïîñ ëåä íèå ïÿòü ëåò ïðè íÿ òî 600 çà êî íîâ è äî ïîë íå íèé è èç ìå íå íèé ê íèì, ðà òè ôè öè ðî âà íî áî ëåå 200 ñîã ëà øå íèé è äî ãî âî ðîâ. Â ñâÿ çè ñ 20-ëå òè åì îá ðà çî âà íèÿ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí õî ó ïîçä ðà âèòü Ïðåä ñå äà òå ëÿ, ñîñ òàâ ñó äà è âå òå ðà íîâ, êî òî ðûå âëî æè ëè íå ìà ëî òðó äà äëÿ åãî ðàç âè òèÿ è ñî âåð øå í ñòâî âà íèÿ, ïî æå ëàòü èì êðåï êî ãî çäî ðîâüÿ, ñ àñòüÿ è ïëî äîò âîð íîé ðà áî òû â äàëü íåé øåì. Íà ýòîì ÿ áû õî òåë çà âåð øèòü ñâîå âûñ òóï ëå íèå è ïî æå ëàòü ó àñò íè êàì Êîí ôå ðåí öèè äàëü íåé øåé ïëî äîò âîð íîé ðà áî òû. 42

43 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà Ç. Àëè çî äà Óïîë íî ìî åí íûé ïî ïðà âàì å ëî âå êà â Ðåñ ïóá ëè êå Òàä æè êèñ òàí, äîê òîð þðè äè åñ êèõ íà óê Ðîëü Êîíñ òè òó öèè 1994 ãî äà â ðàç âè òèèíî âåé øåé ãî ñó äà ð ñòâåí íîñ òè Òàä æè êèñ òà íà Êîíñ òè òó öèÿ Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí 1994 ãî äà ÿâ ëÿ åò ñÿ ïåð âîé Êîíñ òè òó öè åé ïå ðè î äà ãî ñó äà ð ñòâåí íîé íå çà âè ñè ìîñ òè ñòðà íû. Îò ñþ äà åå ðîëü è èñ òî ðè åñ êîå çíà å íèå, íå ñîì íåí íî, ÿâ ëÿ þò ñÿ î åíü âàæ íû ìè äëÿ ñó âå ðåí íî ãî Òàä æè êèñ òà íà. Êàê ïîä å ðê íóë Ïðå çè äåíò Òàä æè êèñ òà íà Ýìî ìà ëè Ðàõ ìîí â ñâî åì âûñ òóï ëå íèè â åñòü 20-ëå òèÿ Êîíñ òè òó öèè ñòðà íû, ïðè íÿ òèå ýòî ãî äî êó ìåí òà ÿâ ëÿ åò ñÿ íà øèì âå ëè êèì íà öè î íàëü íûì äîñ òè æå íè åì 1. Ýòî, ïðåæ äå âñå ãî, ñâÿ çà íî ñ òåì, òî îíà íà êîíñ òè òó öè îí íîì óðîâ íå çàê ðå ïè ëà ãî ñó äà ð ñòâåí íóþ íå çà âè ñè ìîñòü Òàä æè êèñ òà íà, îï ðå äå ëè ëà êîíñ òè òó öè îí íóþ îñ íî âó äàëü íåé øå ãî ðàç âè òèÿ ñòðà íû. Ñíà à ëà ïî êà çà ëîñü, òî ïîñ ëå çàê ðåï ëå íèÿ ãî ñó äà ð ñòâåí íîé íå çà âè ñè ìîñ òè âñå óëà äèò ñÿ è äå ëà ïîé äóò äàëü øå. Ïî òîì âû ÿñ íè ëîñü, òî â òîã äàø íèõ óñ ëî âè ÿõ äëÿ ñòðà íû ýòî áû ëî î åíü ñëîæ íûì, ïðî òè âî ðå è âûì è òðóä íûì äå ëîì. Êàê èç âå ñò íî, ãî ñó äà ð ñòâåí íàÿ íå çà âè ñè ìîñòü áû ëà îáú ÿâ ëå íà òîã äà, êîã äà â ñòðà íå ïðî èñ õî äè ëî ïðî òè âîñ òî ÿ íèå ïî ëè òè åñ êèõ ñèë, ïî ÿ âè ëèñü âçà è ìî è ñê ëþ à þ ùèå ìíå íèÿ ïî ïî âî äó âû áî ðà äàëü íåé øå ãî ïó òè ðàç âè òèÿ ñòðà íû. Êðî ìå òî ãî, ïî ëè òè åñ êîå ïðî òè âîñ òî ÿ íèå, êî òî ðîå çà òåì ïå ðå ðîñ ëî â ãðàæ äà íñ êóþ âîé íó, åùå áî ëåå óñó ãó áè ëî ïðîá ëå ìó. Âäî áà âîê ê ýòî ìó, òîã äàø íèé Ïðå çè äåíò Ð. Íà áè åâ íà 16-îé ñåñ ñèè ïàð ëà ìåí òà â íî ÿá ðå 1992 ãî äà 1 Ñì.: "Ñà äîè ìàð äóì", 2014, 6 íî ÿá ðÿ. 43

44 44 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 óøåë â îòñ òàâ êó, è ïàð ëà ìåíò óï ðà çä íèë èíñ òè òóò ïðå çè äåí òà â Êîíñ òè òó öèè ñòðà íû. Âñå ýòî ïðè âå ëî ê òî ìó, òî íå êî òî ðûå ïî ëè òè åñ êèå ñè ëû è èõ èäå î ëî ãè íàñ òà è âà ëè íà ñîç äà íèè â ñòðà íå òàê íà çû âà å ìîé "ïàð ëà ìå í òñêîé ôîð ìû ïðàâ ëå íèÿ", à íà ñà ìîì äå ëå ñóòü ýòèõ èäåé çàê ëþ à ëàñü â ñîç äà íèè êîë ëåê òèâ íî-êîì ìó íèñ òè åñ êî ãî ïðàâ ëå íèÿ. Â ðå çóëü òà òå ðà áî àÿ ãðóï ïà ïî ïîä ãî òîâ êå íû íå äåéñòâó þ ùåé Êîíñ òè òó öèè ïîä ãî òî âè ëà äâà âà ðè àí òà ïðî åê òà - òàê íà çû âà å ìûå "ïðå çè äå í òñêèé" è "ïàð ëà ìå í òñêèé". Ïðî äîë æè òåëü íîå îá ñóæ äå íèå ýòèõ ïðî åê òîâ ïðè âå ëî ê òî ìó, òî íà íà ðîä íîå îá ñóæ äå íèå è çà òåì íà ðå ôå ðåí äóì áûë âû íå ñåí ïðî åêò Êîíñ òè òó öèè ïðå çè äå í òñêîé ðåñ ïóá ëè êè. Âðå ìÿ, ïðî øåä øåå ïîñ ëå ïðè íÿ òèÿ íû íå äåéñòâó þ ùåé Êîíñ òè òó öèè, ïî êà çà ëî è äî êà çà ëî ïðà âèëü íîñòü ýòî ãî ðå øå íèÿ. Íå âäà âà ÿñü â ïîä ðîá íîñ òè, íóæ íî îò ìå òèòü, òî â óñ ëî âè ÿõ Òàä æè êèñ òà íà, ò.å. ïå ðå õî äà îò ñî âå òñ êîé ôîð ìû ïðàâ ëå íèÿ ê äå ìîê ðà òè åñ êîé è ïðà âî âîé ãî ñó äà ð ñòâåí íîñ òè, òà êàÿ ôîð ìà îð ãà íè çà öèè è îñó ùå ñ òâëå íèÿ ãî ñó äà ð ñòâåí íîé âëàñ òè ÿâ ëÿ åò ñÿ íà è áî ëåå öå ëå ñî îá ðàç íîé è ýô ôåê òèâ íîé. Êðî ìå çàê ðåï ëå íèÿ ãî ñó äà ð ñòâåí íîé íå çà âè ñè ìîñ òè ñòðà íû Êîíñ òè òó öèÿ òàê æå çà ëî æè ëà îñ íîâ íûå ïðèí öè ïû è íîð ìû íî âåé øåé ãî ñó äà ð ñòâåí íîñ òè. Ïðåæ äå âñå ãî ñà ìîå ãëàâ íîå çàê ëþ à åò ñÿ â òîì, òî Êîíñ òè òó öèÿ îï ðå äå ëè ëà äàëü íåé øåå ðàç âè òèå ãî ñó äà ð ñòâåí íîñ òè Òàä æè êèñ òà íà, ò.å. çàê ðå ïè ëà ïóòü ïîñò ðî å íèÿ â ñòðà íå äå ìîê ðà òè åñ êî ãî, ïðà âî âî ãî, ñâåòñ êî ãî è ñî öè àëü íî ãî ãî ñó äà ð ñòâà. Ýòî ÿâ ëÿ åò ñÿ âàæ íûì äîñ òè æå íè åì íà ðî äà Òàä æè êèñ òà íà, ïîñ êîëü êó, âîïåð âûõ, â ýòî âðå ìÿ ñòðà íà íà õî äè ëàñü íà ïå ðå ïóòüå. Íóæ íî áû ëî âûá ðàòü ïóòü äàëü íåé øå ãî ðàç âè òèÿ îá ùå ñò âà è ãî ñó äà ð ñòâà â òîã äàø íåé íåï ðîñ òîé ñè òó à öèè, â êî òî ðîé íà õî äè ëàñü ñòðà íà. Âî-âòî ðûõ, ñòà ðàÿ êîì ìó íèñ òè åñ êàÿ ïàð òèé íîáþ ðîê ðà òè åñ êàÿ íî ìå íê ëà òó ðà â îñ íîâ íîì áû ëà ñòî ðîí íè êîì òàê íà çû âà å ìîé "ïàð ëà ìå í òñêîé ðåñ ïóá ëè êè", êî òî ðàÿ íà ïî ìè íà ëà ñî âå òñ êóþ ðåñ ïóá ëè êó. Â-òðåòü èõ, íå êî òî ðûå íî âûå ïî ëè òè åñ êèå ñè ëû ðå ëè ãè îç íî ãî íàï ðàâ ëå íèÿ áû ëè ñòî ðîí íè êà ìè ñîç äà íèÿ ðå ëè ãè îç íî ãî ãî ñó äà ð ñòâà. Â òà êèõ íåï ðîñ òûõ óñ ëî âè ÿõ âû áîð ïó òè ñîç äà íèÿ äå ìîê ðà òè åñ êî ãî, ïðà âî âî ãî, ñâåòñ êî ãî è ñî öè àëü íî ãî ãî ñó äà ð -

45 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà ñòâà äåéñòâè òåëü íî áûë èñ òî ðè åñ êèì ðå øå íè åì â æèç íè òàä æè êñ êî ãî îá ùå ñò âà. Äðó ãèå îñ íî âû êîíñ òè òó öè îí íî ãî ñòðîÿ âû òå êà ëè èìåí íî èç ýòî ãî èñ òî ðè åñ êî ãî ðå øå íèÿ. Ê íèì Êîíñ òè òó öèÿ ïðè èñ ëÿ åò: ñó âå ðå íè òåò íà ðî äà; ïðèç íà íèå å ëî âå êà, åãî ïðà âà è ñâî áî äû âûñ øåé öåí íîñòüþ; ðàç âè òèå îá ùå ñò âåí íîé æèç íè íà îñ íî âå ïî ëè òè åñ êî ãî è èäå î ëî ãè åñ êî ãî ïëþ ðà ëèç ìà; îð ãà íè çà öèÿ è îñó ùå ñ òâëå íèå ãî ñó äà ð ñòâåí íîé âëàñ òè íà îñ íî âå åå ðàç äå ëå íèÿ íà çà êî íî äà òåëü íóþ, èñ ïîë íè òåëü íóþ è ñó äåá íóþ; âåð õî âå í ñòâî Êîíñ òè òó öèè è çà êî íîâ, èõ óâà æå íèå, ñîá ëþ äå íèå è èñ ïîë íå íèå âñå ìè; îñó ùå ñ òâëå íèå âíåø íåé ïî ëè òè êè íà îñ íî âå íîðì ìåæ äó íà ðîä íî ãî ïðà âà; ìíî ãî îá ðà çèå ôîðì ñîáñòâåí íîñ òè, èõ ðàâ íîï ðà âèå è ðàâ íàÿ ïðà âî âàÿ çà ùè òà; ñâî áî äà ýêî íî ìè - åñ êîé è ïðåäï ðè íè ìà òåëüñ êîé äå ÿ òåëü íîñ òè. Ýòè íà à ëà, êàê èç âå ñò íî, ÿâ ëÿ þò ñÿ îñ íî âà ìè ïîñò ðî å íèÿ è ðàç âè òèÿ ñîâ ðå ìåí íûõ ãî ñó äàðñòâ. Âûá ðàí íûé ïóòü è çàê ðåï ëå íèå åãî îñ íîâ Êîíñ òè òó öè åé ïîç âî ëè ëè Òàä æè êèñ òà íó èä òè ïî ñîâ ðå ìåí íî ìó öè âè ëè çà öè îí íî ìó ïó òè, ïîñ ëå äî âà òåëü íî îáåñ ïå è âàÿ íà ðî äó ñòðà íû äîñ òîé íóþ æèçíü è ñâî áîä íîå ðàç âè òèå. Äàëü íåé øåå ðàç âè òèå íî âåé øåé ãî ñó äà ð ñòâåí íîñ òè Òàä æè êèñ òà íà ñâÿ çà íî ñ âíå ñå íè ÿ ìè êîíñ òè òó öè îí íûõ ïîï ðà âîê 1999 è 2003 ãî äîâ. Êîíñ òè òó öè îí íûå ïîï ðàâ êè 1999 ãî äà áû ëè ñâÿ çà íû ñ ïðåê ðà ùå íè åì ãðàæ äà íñ êîé âîé íû è äîñ òè æå íè åì ìè ðà è íà öè î íàëü íî ãî ñîã ëà ñèÿ â ñòðà íå. Óñ ëî âèÿ äîñ òè æå íèÿ ìè ðà è íà öè î íàëü íî ãî ñîã ëà ñèÿ áû ëè çàê ðåï ëå íû â Îá ùåì ñîã ëà øå íèè îá óñ òà íîâ ëå íèè ìè ðà è íà öè î íàëü íî ãî ñîã ëà ñèÿ â Òàä æè êèñ òà íå. Îä íî èç ýòèõ óñ ëî âèé êà ñà ëîñü Êîíñ òè òó öèè, ò.å. âíå ñå íèÿ â íåå ïîï ðà âîê. Ñëå äó åò îò ìå òèòü, òî êîíê ðåò íûå âîï ðî ñû, ïî êî òî ðûì äîëæ íû áû ëè áûòü âíå ñå íû ïîï ðàâ êè, íå áû ëè óêà çà íû â ýòîì Ñîã ëà øå íèè. Ëèøü â îá ùåé ôîð ìå îíè áû ëè ñôîð ìó ëè ðî âà íû â Ñîã ëà øå íèè. Òàê, â Ñîã ëà øå íèè áû ëî îò ìå å íî î ïðî ôåñ ñè î íàëü íîì ïàð ëà ìåí òå, îá èç áè ðà òåëü íîé ñèñ òå ìå (çà êî íàõ î âû áî ðàõ äå ïó òà òîâ ïàð ëà ìåí òà è ìåñò íûõ ïðåäñ òà âè òåëü íûõ îð ãà íîâ) 2. Êîíê - 2 Ñì.: Óñ ìîí È. Êíè ãà î ìè ðå. Ñáîð íèê äî êó ìåí òîâ. - Äó øàí áå: Ìàò áó îò, Ñ

46 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 ðåò íûå ïîï ðàâ êè áû ëè ñôîð ìó ëè ðî âà íû â Êî ìèñ ñèè ïî íà öè î íàëü íî ìó ïðè ìè ðå íèþ, íà êî òî ðóþ áû ëà âîç ëî æå íà ðå à ëè çà öèÿ Îá ùå ãî ñîã ëà øå íèÿ îá óñ òà íîâ ëå íèè ìè ðà è íà öè î íàëü íî ãî ñîã ëà ñèÿ. Êîíñ òè òó öè îí íûå ïîï ðàâ êè äîë ãî îá ñóæ äà ëèñü â ÊÍÏ. Ïðåäñ òà âè òå ëè îï ïî çè öèè â ÊÍÏ ïðè ëà ãà ëè âñå óñè ëèÿ, òî áû âíåñ òè ïî áîëü øå èç ìå íå íèé â Êîíñ òè òó öèþ, ïî ý òî ìó â ïðåä ëî æåí íîì èìè âà ðè àí òå ïðåä ëî æå íè ÿ ìè áû ëè îõ âà å íû âñå ãëà âû Êîíñ òè òó öèè 3. Îá ñóæ äå íèå ýòèõ ïðåä ëî æå íèé â ÊÍÏ ïðè âå ëî ê íå îá õî äè ìîñ òè ðàç ðà áîò êè ñíà à ëà êîí öåï öèè î âíå ñå íèè ïîï ðà âîê, à çà òåì ïîä ãî òîâ êè êîíê ðåò íûõ èç ìå íå íèé â Êîíñ òè òó öèþ. Êîí öåï öèÿ èç ìå íå íèé è äî ïîë íå íèé áû ëà ðàç ðà áî òà íà è óò âå ðæ äå íà ÊÍÏ 4. Íà îñ íî âå ýòîé êîí öåï öèè çà òåì áûë ïîä ãî òîâ ëåí "Ïðî åêò èç ìå íå íèé è äî ïîë íå íèé â Êîíñ òè òó öèþ Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí" 5. Ïîï ðàâ êè â îñ íîâ íîì êà ñà ëèñü ïàð ëà ìåí òà, èç áè ðà òåëü íîé ñèñ òå ìû è ñó äåá íîé âëàñ òè. Â ñâÿ çè ñ òåì, òî îñ íîâ íûå ïðèí öè ïû îð ãà íè çà öèè è äå ÿ òåëü íîñ òè ïàð ëà ìåí òà ïîä âå ðã ëèñü ïîë íî ìó èç ìå íå íèþ, ãëà âà Êîíñ òè òó öèè, ïîñ âÿ ùåí íàÿ ïàð ëà ìåí òó, áû ëà èç ìå íå íà â íî âîé ðå äàê öèè. Íà îñ íî âå ýòèõ ïîï ðà âîê â ñòðà íå áûë ñîç äàí äâóõ ïà ëàò íûé ïàð ëà ìåíò, íèæ íÿÿ ïà ëà òà êî òî ðî ãî ðà áî òà åò íà ïîñ òî ÿí íîé, ïðî ôåñ ñè î íàëü íîé îñ íî âå, à âåðõ íÿÿ ñî çû âà åò ñÿ ïî ìå ðå íå îá õî äè ìîñ òè. Ñ ó å òîì ýòî ãî áû ëè èç ìå íå íû òàê æå è ïðèí öè ïû âû áî ðîâ äå ïó òà òîâ íèæ íåé ïà ëà òû. Ââå äå íà ìà æî ðè òàð íî-ïðî ïîð öè î íàëü íàÿ ñèñ òå ìà âû áî ðîâ äå ïó òà òîâ íèæ íåé ïà ëà òû. Îñ íîâ íàÿ àñòü ëå íîâ âåðõ íåé ïà ëà òû (3/4) èç áè ðà åò ñÿ ìåñò íû ìè ïðåäñ òà âè òåëü íû ìè îð ãà íà ìè ãî ñó äà ð- ñòâåí íîé âëàñ òè ðå ãè î íîâ ñòðà íû íà èõ ñîâ ìå ñò íûõ çà ñå äà íè ÿõ, 8 ëå íîâ ýòîé ïà ëà òû íàç íà à þò ñÿ Ïðå çè äåí òîì ñòðà íû, è ýêñ-ïðå çè äåíò ïî ïðà âó ÿâ ëÿ åò ñÿ ïî æèç íåí íûì ëå íîì âåðõ íåé ïà ëà òû ïàð ëà ìåí òà. Ïîï ðàâ êè òàê æå êà ñà ëèñü îð ãà íè çà öèè ñó äåá íîé âëàñ òè. Áû ëî ïðå äóñ ìîò ðå íî ñîç äà íèå Ñî âå òà þñ òè öèè, êî òî ðûé 46 3 Ñì.: Äîñ òè åâ À.Ñ. Êîíñ òè òó öèÿ Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí 1994 ãî äà: èñ òî ðèÿ ðàç ðà áîò êè, ïðè íÿ òèÿ, âíå ñå íèå èç ìå íå íèé, äî ïîë íå íèé è îñ íîâ íûå ïî ëî æå íèÿ. - Äó øàí áå: Ìàò áó îò, Ñ Ñì.: Òàì æå. - Ñ Ñì.: Òàì æå. - Ñ

47 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà ôîð ìè ðó åò ñÿ èç ïðåäñ òà âè òå ëåé çà êî íî äà òåëü íîé, èñ ïîë íè òåëü íîé è ñó äåá íîé âëàñ òåé. Îñ íîâ íàÿ çà äà à Ñî âå òà þñ òè öèè çàê ëþ à åò ñÿ â îð ãà íè çà öèè ðà áî òû ñó äîâ, èõ ìà òå ðè àëü íî-òåõ íè åñ êî ãî îáåñ ïå å íèÿ, ïîä áî ðà è ïîä ãî òîâ êè êàí äè äà òîâ íà äîëæ íîñòü ñóäüè è ñóäüè-ñòà æå ðà, ïî âû øå íèÿ êâà ëè ôè êà öèè ñó äåé, ñó äåé-ñòà æå ðîâ è ðà áîò íè êîâ àï ïà ðà òà ñó äîâ, ïîä áî ðà è ïðåäñ òàâ ëå íèÿ êàí äè äà òóð íà äîëæ íîñòü ñóäüè. Èñ õî äÿ èç ýòèõ èç ìå íå íèé, â äðó ãèå ãëà âû Êîíñ òè òó öèè òàê æå áû ëè âíå ñå íû ïîï ðàâ êè, â òîì èñ ëå â ãëà âû, êà ñà þ ùè å ñÿ ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà, Ïðå çè äåí òà è ò.ï. Èç ìå íå íèÿ è äî ïîë íå íèÿ, âíå ñåí íûå â Êîíñ òè òó öèþ â 2003 ãî äó, òàê æå ñî âåð øå í ñòâî âà ëè ñó ùå ñò âó þ ùèå íîð ìû Êîíñ òè òó öèè, îñî áåí íî êà ñà þ ùè å ñÿ ñî öè àëü íî-ýêî íî ìè åñ êèõ ïðàâ ãðàæ äàí. Îíè êà ñà ëèñü â îñ íîâ íîì ïðà âà íà îõ ðà íó çäî ðîâüÿ è ïðà âà íà îá ðà çî âà íèå. Ñòàòüè 38 è 41 Êîíñ òè òó öèè ïîñ ëå âíå ñå íèÿ ïîï ðà âîê îï ðå äå ëÿ ëè ïðå äå ëû ïðå äîñ òàâ ëå íèÿ áåñï ëàò íîé ìå äè öè íñ êîé ïî ìî ùè è îá ðà çî âà íèÿ. Â óêà çàí íûõ ñòàòü ÿõ áû ëî çàê ðåï ëå íî, òî áåñï ëàò íàÿ ìå äè- öè íñ êàÿ ïî ìîùü è áåñï ëàò íîå îá ðà çî âà íèå ïðå äîñ òàâ ëÿ þò ñÿ ãî ñó äà ð ñòâîì â ðàì êàõ, îï ðå äå ëåí íûõ çà êî íîì. Ýòî ïîç âî ëè ëî êîíê ðåò íî íà îñ íî âå çà êî íà îï ðå äå ëèòü è îáåñ ïå èòü ðå à ëè çà öèþ ýòèõ ïðàâ è îòîé òè îò äåê ëà ðà òèâ íî ïðî âî çã ëà øåí íûõ íîðì, îñ òàâ øèõ ñÿ îò ñî âå òñ êî ãî âðå ìå íè. Ïîï ðàâ êè òàê æå êà ñà ëèñü è íå êî òî ðûõ äðó ãèõ ñåðü åç íûõ âîï ðî ñîâ. Â òîì èñ ëå, èñ õî äÿ èç êëàñ ñè åñ êî ãî ïî íè ìà íèÿ è ïîä õî äà ê ñóáú åê òàì ïðà âà çà êî íî äà òåëü íîé èíè öè à òè âû, âûñ øèå ñó äû (Êîíñ òè òó öè îí íûé, Âåð õîâ íûé è Âûñ øèé ýêî íî ìè åñ êèé ñó äû) áû ëè ëè øå íû ýòî ãî ïðà âà. Íà ðàâ íå ñ ýòèì ñóäüè ïî ëó è ëè è íå êî òî ðûå äðó ãèå ãà ðàí òèè èõ äå ÿ òåëü íîñ òè. Òàê, èç ìå íå íèÿ, âíå ñåí íûå â ñòàòüè 84 è 85 Êîíñ òè òó öèè óâå ëè è ëè ñðîê ïîë íî ìî èé ñó äåé ñ 5 äî 10 ëåò, à òàê æå âîç ðàñò äëÿ èçá ðà íèÿ íà äîëæ íîñòü ñóäüè ñ 60 äî 65 ëåò. Òà êèì îá ðà çîì, Êîíñ òè òó öèÿ ñó âå ðåí íî ãî Òàä æè êèñ òà íà 1994 ãî äà è âíå ñåí íûå â íå â 1994 è 2003 ãî äà ïîï ðàâ êè, âîïåð âûõ, çà ëî æè ëè êîíñ òè òó öè îí íóþ îñ íî âó íî âåé øåé ãî ñó äà ð ñòâåí íîñ òè Òàä æè êèñ òà íà ñ ó å òîì îá ùå èç âå ñò íûõ ïðèí öè ïîâ è íîðì ñîâ ðå ìåí íîé ãî ñó äà ð ñòâåí íîñ òè. Âî-âòî ðûõ, ñïî ñî á ñòâî âà ëè ïîñ òå ïåí íî ìó è ïîñ ëå äî âà òåëü íî ìó ðàç âè - 47

48 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 òèþ ñòðà íû ïî ïó òè ñòðî è òåëü ñòâà äå ìîê ðà òè åñ êî ãî, ïðà âî âî ãî, ñâåòñ êî ãî è ñî öè àëü íî ãî ãî ñó äà ð ñòâà. Â-òðåòü èõ, çàê ðå ïè ëè è ðàç âè ëè ïðà âà è ñâî áî äû å ëî âå êà, ñî äåé ñòâî âà ëè ôîð ìè ðî âà íèþ íå îá õî äè ìûõ ïðåä ïî ñû ëîê äëÿ èõ ðå à ëè çà öèè. Âñå îò ìå åí íîå ÿâ ëÿ åò ñÿ íå îá õî äè ìîé ïðåä ïî ñûë êîé ñîç äà íèÿ è ôóíê öè î íè ðî âà íèÿ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí. Â ñâîþ î å ðåäü, Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä òàê æå ñî äåé ñòâî âàë ñòà íîâ ëå íèþ è ðàç âè òèþ äå ìîê ðà òè åñ êî ãî, ïðà âî âî ãî, ñâåòñ êî ãî è ñî öè àëü íî ãî ãî ñó äà ð ñòâà, ñîñ òî ÿë ñÿ ñàì, ñî âåð øå í ñòâî âàë ñÿ è ñòàë íå îòú åì ëå ìîé àñòüþ ýòî ãî èñ òî ðè åñ êî ãî ïðî öåñ ñà. 48

49 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà Í. Áîí äàðü Ñóäüÿ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðîñ ñèéñ êîé Ôå äå ðà öèè, äîê òîð þðè äè åñ êèõ íà óê, ïðî ôåñ ñîð, çàñ ëó æåí íûé äå ÿ òåëü íà ó êè ÐÔ, çàñ ëó æåí íûé þðèñò ÐÔ Ñó äåá íûé êîíñ òè òó öè î íà ëèçì êàê ïî ëè òè êîïðà âî âîé ðå æèì îáåñ ïå å íèÿ âåð õî âå í ñòâà Êîíñ òè òó öèè 1 Îáåñ ïå å íèå âåð õî âå í ñòâà Êîíñ òè òó öèè ÿâ ëÿ åò ñÿ íå òîëü êî îä íèì èç âàæ íûõ íàï ðàâ ëå íèé, íî è ñóù íî ñò íîé õà ðàê òå ðèñ òè êîé äå ÿ òåëü íîñ òè îð ãà íîâ êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âî ñó äèÿ. Ýòî ïðåä ïî ëà ãà åò íå îá õî äè ìîñòü àíà ëè çà ïðîá ëåì êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âî ñó äèÿ ñ òî êè çðå íèÿ ñà ìîé ïðè ðî äû ïðèí öè ïà âåð õî âå í ñòâà Êîíñ òè òó öèè, åãî ìíî ãî âåê òîð íî ãî, â òîì èñ ëå àê ñè î ëî ãè åñ êî ãî, âëè ÿ íèÿ íà îñó ùå ñ òâëå íèå íîð ìî êî íò ðîëü íûõ ïîë íî ìî èé êîíñ òè òó öè îí íûõ ñó äîâ, ðàâ íî êàê è âîç äåé ñòâèÿ (íîð ìà òèâ íî ãî, äîêò ðè íàëü íî ãî) íà âîç íèê íî âå íèå, öå ëå âîå íàç íà å íèå, ôóíê öè î íè ðî âà íèå êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âî ñó äèÿ. Âñå ýòè âîï ðî ñû ïðåäñ òàâ ëÿ åò ñÿ ïðî äóê òèâ íûì ðàñ ñìàò ðè âàòü â ñâå òå êà òå ãî ðèè ñó äåá íî ãî êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìà, êî òî ðàÿ, â ìî åì ïðåäñ òàâ ëå íèè, ñëó æèò êîí öå íò ðè ðî âàí íûì âû ðà æå íè åì òî ãî âëè ÿ íèÿ, êî òî ðîå êîíñ òè òó öè îí íîå ïðà âî ñó äèå îêà çû âà åò íà ðàç âè òèå, îáî ãà ùå íèå íîð ìà òèâ íî-ïðà âî âûõ îñ íîâ, òå î ðèè è ïðàê òè êè ñîâ ðå ìåí íî ãî êîíñ òè - 1 Ñì.: Àðó òþ íÿí Ã. Ñîâ ðå ìåí íûå âû çî âû îáåñ ïå å íèÿ âåð õî âå í ñòâà Êîíñ òè òó öèè // Аëü ìà íàõ. Êîíñ òè òó öè îí íîå ïðà âî ñó äèå â íî âîì òû ñÿ å ëå òèè Åðå âàí: Öåíòð êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âà Ðåñ ïóá ëè êè Аð ìå íèÿ, Ñ ; Àðó òþ íÿí Ã. Ñîâ ðå ìåí íûå âû çî âû îáåñ ïå å íèÿ âåð õî âå í ñòâà Êîíñ òè òó öèè: öåí íî ñò íî-ñèñ òåì íûé ïîä õîä // Êîíñ òè òó öè îí íîå ïðà âî ñó äèå. Âåñò íèê Êîí ôå ðåí öèè îð ãà íîâ êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ ñòðàí íî âîé äå ìîê ðà òèè. Âû ïóñê 4 (66). - Åðå âàí, Ñ

50 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 òó öè î íà ëèç ìà, íà ôîð ìè ðî âà íèå òàê íà çû âà å ìî ãî "æè âî ãî" êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìà, êî òî ðûé áûë áû ñïî ñî áåí ïðè íå ðó øè ìîñ òè ñâî èõ îñ íî âî ïî ëà ãà þ ùèõ íà àë, öåí íîñ òåé, ïðèí öè ïîâ îáåñ ïå è âàòü â èç ìå íÿ þ ùèõ ñÿ ñî öè àëü íî-èñ òî ðè åñ êèõ óñ ëî âè ÿõ ýô ôåê òèâ íóþ îð ãà íè çà öèþ è ôóíê öè î íè ðî âà íèå èíñ òè òó òîâ ïî ëè òè åñ êîé, ýêî íî ìè åñ êîé, ñî öè àëü íîé îð ãà íè çà öèè îá ùå ñò âà è ãî ñó äà ð ñòâà, çà ùè òû ïðàâ è ñâî áîä ãðàæ äàí. Ýòî ïðå äîï ðå äå ëÿ åò ñÿ ñà ìîé ïðè ðî äîé êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âî ñó äèÿ, âêëþ àÿ ïðè ðî äó, îñî áåí íîñ òè ñòà òóñ íûõ õà ðàê òå ðèñ òèê Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðîñ ñèéñ êîé Ôå äå ðà öèè (â äàëü íåé øåì - ÊÑ ÐÔ). 1. Âåð õî âå í ñòâî êîíñ òè òó öèè - îñ íî âî ïî ëà ãà þ ùèé ïðèí öèï ñîâ ðå ìåí íî ãî êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìà, ãå íå òè åñ êîå íà à ëî êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âî ñó äèÿ Âåð õî âå í ñòâî êîíñ òè òó öèè ìî æåò ðàñ ñìàò ðè âàòü ñÿ â ñî îò íî øå íèè ñ êîíñ òè òó öè îí íûì ïðà âî ñó äè åì íå òîëü êî ñ òî êè çðå íèÿ ãà ðàí òè ðó þ ùèõ ôóíê öèé ñî îò âå ò ñòâó þ ùèõ îð ãà íîâ ïî îò íî øå íèþ ê äàí íî ìó ïðèí öè ïó, íî è ñ ó å òîì âëè ÿ íèÿ äàí íî ãî ïðèí öè ïà íà âñþ ñèñ òå ìó êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìà 2 è, ñî îò âå ò ñòâåí íî, íà ñàì èíñ òè òóò êîíñ òè òó öè îí íî ãî íîð ìî êî íò ðî ëÿ. Ïî ëè òè êî-ïðà âî âàÿ ïðè ðî äà âåð õî âå í ñòâà êîíñ òè òó öèè êàê îñ íî âî ïî ëà ãà þ ùå ãî íà à ëà ñîâ ðå ìåí íî ãî êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìà òà êî âà, òî ñà ìî âîç íèê íî âå íèå íîð ìî êî íò ðîëü íûõ ôóíê öèé â ïðà âî âûõ ñèñ òå ìàõ ñîâ ðå ìåí íûõ ãî ñó äàðñòâ âî ìíî ãîì ñâÿ çà íî ñ äåéñòâè åì äàí íî ãî ïðèí öè ïà è ñ åãî íîð ìà òèâ íî-èå ðàð õè åñ êè ìè òðå áî âà íè ÿ ìè, îáú åê òèâ íî ïðå äîï ðå äå ëÿ þ ùè ìè íå îá õî äè ìîñòü îñó ùå ñ òâëå íèÿ ãî ñó äà ð ñòâåí íî-âëàñò íûõ ïîë íî ìî èé, íàï ðàâ ëåí íûõ íà îáåñ ïå - å íèå, ïîä äåð æà íèå ðå æè ìà áå çóñ ëîâ íî ãî ïðè î ðè òå òà êîíñ òè òó öèè â ñî îò íî øå íèè ñî âñå ìè äðó ãè ìè íîð ìà òèâ íû ìè ïðà âî âû ìè àê òà ìè. Â ýòîì ïëà íå âåð õî âå í ñòâî Êîíñ òè òó öèè ÐÔ ìîæ íî îï ðå äå ëèòü êàê êà å ñò âåí íîå ñîñ òî ÿ íèå (ðå æèì ôóíê öè î íè ðî âà Ñì., íàïð.: Ïîñ òà íîâ ëå íèÿ ÊÑ ÐÔ: îò 21 ÿí âà ðÿ 2010 ã. ¹ 1-Ï // ÑÇ ÐÔ ¹ 6. Ñò. 699; îò 19 èþ ëÿ 2011 ã. ¹ 17-Ï // ÑÇ ÐÔ ¹ 30 (. 2). Ñò. 4699; îò 2 èþ ëÿ 2013 ã. ¹ 16-Ï // ÑÇ ÐÔ ¹ 28. Ñò

51 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà íèÿ) ïðà âî âîé ñèñ òå ìû, ïðè êî òî ðîì Êîíñ òè òó öèÿ èìå åò îñî áîå ìåñ òî è çíà å íèå â âè äå èñ õîä íî ãî è ãëà âå í ñòâó þ ùå ãî èñ òî íè êà âñå ãî íà öè î íàëü íî ãî çà êî íî äà òåëü ñòâà, îï ðå äå ëÿ åò âñå óðîâ íè ïðà âî âî ãî ðå ãó ëè ðî âà íèÿ - ôå äå ðàëü íî ãî, ñóáú åê òîâ Ðîñ ñèéñ êîé Ôå äå ðà öèè, ìó íè öè ïàëü íûõ îá ðà çî âà íèé è, ñî îò âå ò ñòâåí íî, ñëó æèò óíè âåð ñàëü íûì, åäè íûì â ñâî èõ þðè äè åñ êèõ õà ðàê òå ðèñ òè êàõ ñâî äîì îñ íî âî ïî ëà ãà þ ùèõ íîð ìà òèâ íî-ïðà âî âûõ è íðàâ ñòâåí íî-ýòè åñ êèõ öåí íîñ òåé äëÿ ìíî ãî íà öè î íàëü íî ãî íà ðî äà Ðîñ ñèéñ êîé Ôå äå ðà öèè. Âàæ íî ïðè ýòîì ó è òû âàòü, òî â ñî îò âå ò ñòâèè ñ ïðà âî âû ìè ïî çè öè ÿ ìè ÊÑ ÐÔ 3 âåð õî âå í ñòâî Êîíñ òè òó öèè ïðî ÿâ ëÿ åò ñÿ â îð ãà íè åñ êîì åäèí ñòâå ñ îá ùåï ðèç íàí íûì ïðèí öè ïîì âåð õî âå í ñòâà (ãîñ ïî ä ñòâà) ïðà âà, öåí íî ñò íîå è íîð ìà òèâ íî-äîêò ðè íàëü íîå çíà å íèå êî òî ðî ãî ïî ëî æå íî â îñ íî âó âñå ãî ñî äåð æà íèÿ Êîíñ òè òó öèè ÐÔ. Îä íîâ ðå ìåí íî è ñà ìî ïî ñå áå âåð õî âå í ñòâî ïðà âà ñ åãî òðå áî âà íè ÿ ìè ðàâ íîé äëÿ âñåõ ìå ðû ñâî áî äû è ñïðà âåä ëè âîñ òè, âûñ òó ïàÿ îñ íî âî ïî ëà ãà þ ùèì ïðèí öè ïîì ñîâ ðå ìåí íî ãî äå ìîê ðà òè åñ êî ãî ïðà âî âî ãî ãî ñó äà ð ñòâà, ïðåäñ òà åò êàê âàæ íåé øàÿ êîíñ òè òó öè îí íàÿ öåí íîñòü. Â îñ íî âå òà êî ãî åäèí ñòâà (âåð õî âå í ñòâà Êîíñ òè òó öèè ñ òðå áî âà íè åì âåð õî âå í ñòâà ïðà âà) ëå æèò òîò ôàêò, òî ñà ìà Êîíñ òè òó öèÿ ÐÔ ïðåäñ òà åò êàê äî êó ìåíò, îñ íî âàí íûé íà ôè ëî ñî ôèè þðè äè åñ êî ãî (ñî öè îï ðà âî âî ãî) ïëþ ðà ëèç ìà - ñî å òà íèè ïî çè òè âè ñ òñêèõ è åñ òå ñò âåí íî-ïðà âî âûõ íà àë â åãî íîð ìà òèâ íîì ñî äåð æà íèè. Â ýòîì ïëà íå êîíñ òè òó öè îí íûé íîð ìî êî íò ðîëü â óñ ëî âè ÿõ ôè ëî ñî ôñ êî-ìè ðî âî ç çðåí åñ êî ãî ïëþ ðà ëèç ìà ñîâ ðå ìåí íî ãî êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìà â ïðèí öè ïå, ïî ñà ìîé ñâî åé ïðè ðî äå íå âîç ìî æåí íà îñ íî âå ëèøü ôîð ìàëü íî-þðè äè åñ êèõ, èñê ëþ è òåëü íî íîð ìà òè âè ñ òñêèõ îöå íîê. Îïè ðà ÿñü íà êîíñ òè òó öè îí íûå ïîä õî äû ê ôîð ìè ðî âà íèþ äå ìîê ðà òè åñ êî ãî óñò ðîé ñòâà ãî ñó äà ð ñòâà è îá ùå ñò âà, ÊÑ ÐÔ â ñâî åé ïðàê òè êå èñ õî äèò èç íå îá õî äè ìîñ òè ó å òà åñ òå ò ñòâåí íî-ïðà âî âûõ íà - àë â åäèí ñòâå ñ ñî öè î êóëü òóð íû ìè îñî áåí íîñ òÿ ìè íà öè î íàëü íî ãî ðàç âè òèÿ, òî ÿâ ëÿ åò ñÿ îä íèì èç ïðèí öè ïîâ èí òå ðï ðå òà öèè êîíñ òè òó öè îí íûõ ïî ëî æå íèé, ñ îä íîé ñòî ðî íû, 3 Ñì.: Ïîñ òà íîâ ëå íèå Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà ÐÔ îò 14 èþ ëÿ 2015 ã. ¹ 21-Ï // ÑÇ ÐÔ ¹ 30. Ñò

52 52 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 è êðè òå ðè åì äëÿ îöåí êè êîíñ òè òó öè îí íîñ òè ïðî âå ðÿ å ìûõ íîð ìà òèâ íûõ ïðà âî âûõ àê òîâ, ñ äðó ãîé. Íà îñ íî âå òà êî ãî åäèí ñòâà îáåñ ïå è âà åò ñÿ, â ñâîþ î å ðåäü, íå òîëü êî êîíñ òè òó öè î íà ëè çà öèÿ, íî è äàëü íåé øåå ðàç âè òèå, îá íîâ ëå íèå ñîâ ðå ìåí íî ãî ðîñ ñèéñ êî ãî çà êî íî äà òåëü ñòâà, ñî âåð øå í ñòâî âà íèå ïðàê òè êè åãî ïðè ìå íå íèÿ è, â êî íå íîì ñ å òå, ðàç âè òèå âñåé ñèñ òå ìû êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìà. Âåð õî âå í ñòâî Êîíñ òè òó öèè êàê èñ õîä íàÿ öåí íîñòü êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìà ëî ãè åñ êè ñâÿ çà íà è ïî ëó à åò êîíê ðå òè çè ðî âàí íîå âû ðà æå íèå â òà êèõ õà ðàê òå ðèñ òè êàõ Êîíñ òè òó öèè êàê åå âûñ øàÿ þðè äè åñ êàÿ ñè ëà è ïðÿ ìîå äåéñòâèå, òàê æå èìå þ ùèõ âïîë íå îï ðå äå ëåí íîå öåí íî ñò íîå èç ìå ðå íèå. Âûñ øàÿ þðè äè åñ êàÿ ñè ëà Êîíñ òè òó öèè ïðåä ïî ëà ãà åò åå àê òèâ íóþ ñèñ òå ìî îá ðà çó þ ùóþ ðîëü, îáåñ ïå å íèå íà îñ íî âå Êîíñ òè òó öèè, ñòðî ãîé ïðà âî âîé èå ðàð õèè, èìåÿ â âè äó, òî íè îäèí ïðà âî âîé àêò, âõî äÿ ùèé â ñîñ òàâ ïðà âî âîé ñèñ òå ìû Ðîñ ñèéñ êîé Ôå äå ðà öèè, íå ìî æåò ïðî òè âî ðå èòü Êîíñ òè òó öèè. Ìîæ íî çà ìå òèòü, òî èìåí íî â ýòîì þðè äè åñ êîì ñâîé ñòâå Êîíñ òè òó öèè, ïî ñó òè, ïî ëó à åò èñ õîä íîå îáîñ íî âà íèå öåí íîñòü ñó ùå ñò âî âà íèÿ èíñ òè òó òà êîíñ òè òó öè îí íî-ñó äåá íî ãî íîð ìî êî íò ðî ëÿ, ïîñ êîëü êó, êàê ýòî óñ òà íîâ ëå íî Êîíñ òè òó öè åé ÐÔ, çà êî íû è èíûå ïðà âî âûå àê òû íå äîëæ íû ïðî òè âî ðå èòü Êîíñ òè òó öèè ÐÔ (.1 ñò.15), à òå àê òû èëè èõ îò äåëü íûå ïî ëî æå íèÿ, êî òî ðûå ïðèç íà íû íå êî íñ òè òó öè îí íû ìè, óò ðà è âà þò ñè ëó áåç âñÿ êèõ äî ïîë íè òåëü íûõ óñ ëî âèé è ïðî öå äóð (. 5 ñò. 125). Ïðÿ ìîå äåéñòâèå Êîíñ òè òó öèè îç íà à åò, â êî íå íîì ñ å òå, ïðèç íà íèå þðè äè åñ êîé ñà ìî öåí íîñ òè äàí íî ãî àê òà íå çà âè ñè ìî îò ñòå ïå íè åãî êîíê ðå òè çà öèè â òå êó ùåì çà êî íî äà òåëü ñòâå, òàê êàê êîíñ òè òó öè îí íûå íîð ìû ÿâ ëÿ þò ñÿ íå ïîñ ðå ä- ñòâåí íûì ðå ãó ëÿ òî ðîì îá ùå ñò âåí íûõ îò íî øå íèé, îíè îï ðå äå ëÿ þò ñïî ñî áû ïðà âî ðå à ëè çà öè îí íî ãî ïðî öåñ ñà, âêëþ àÿ ñîá ëþ äå íèå, èñ ïîë íå íèå, èñ ïîëü çî âà íèå è ïðà âîï ðè ìå íå íèå. Íîð ìà òèâ íàÿ è öåí íî ñò íàÿ ýíåð ãèÿ ýòî ãî ñâîé ñòâà Êîíñ òè òó öèè óñè ëè âà åò ñÿ åùå è òåì, òî ïîñ ðå ä ñòâîì ïðÿ ìî ãî äåéñòâèÿ Êîíñ òè òó öèè îáåñ ïå è âà åò ñÿ, â êî íå íîì ñ å òå, ïðèç íà íèå ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà è ãðàæ äà íè íà êàê íå ïîñ ðå ä ñòâåí íî äåéñòâó þ ùèõ (ñò. 18 Êîíñ òè òó öèè ÐÔ); íî òà êî âû ìè îíè ÿâ ëÿ þò ñÿ íå ñà ìè ïî ñå áå, à èìåí íî â ñâÿ çè ñ íîð ìà òèâ íîé ôîð ìà ëè çà öè åé â óñ òà íîâ ëå íè ÿõ Îñ íîâ íî ãî

53 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà Çà êî íà, ò.å. êàê ïðà âî ðå ãó ëè ðó þ ùèå þðè äè åñ êèå òðå áî âà íèÿ, âîï ëî ùà þ ùèå â ñå áå åäèí ñòâî åñ òå ñò âåí íî-ïðà âî âûõ è ïî çè òè âè ñ òñêèõ íà àë. Äëÿ ïî íè ìà íèÿ ïðà âî âî ãî êà å ñò âà âåð õî âå í ñòâà Êîíñ òè òó öèè, êàê îíî îï ðå äå ëÿ åò ñÿ â ñèñ òå ìå äåéñòâó þ ùå ãî êîíñ òè òó öè îí íî ãî ðå ãó ëè ðî âà íèÿ, âàæ íî ó è òû âàòü òàê æå ñî îò íî øå íèå Êîíñ òè òó öèè ñ íàä íà öè î íàëü íûì ïðà âîì, òî ðàñê ðû âà åò ñÿ ïðåæ äå âñå ãî âî âçà è ìîñ âÿ çàí íûõ ïî ëî æå íè ÿõ ñòàòåé 4 ( àñòü 2) è 15 ( àñ òè 1 è 4) Êîíñ òè òó öèè ÐÔ. Ïðè ýòîì âàæ íî îá ðà òèòü îñî áîå âíè ìà íèå íà òðè ìî ìåí òà, êî òî ðûå, ê ñî æà ëå íèþ, äà ëå êî íå âñåã äà ó è òû âà þò ñÿ, òî ïî ðîæ äà åò ïðåäñ òàâ ëå íèÿ î ÿêî áû íå îä íîç íà íîñ òè, ïðî òè âî ðå è âîñ òè êîíñ òè òó öè îí íî ãî ðå ãó ëè ðî âà íèÿ â ýòîé àñ òè. Â äåéñòâè òåëü íîñ òè â Êîíñ òè òó öèè âîï ðîñ î åå ñî îò íî øå íèè ñ îá ùåï ðèç íàí íû ìè ïðèí öè ïà ìè è íîð ìà ìè ìåæ äó íà ðîä íî ãî ïðà âà, íîð ìà ìè ìåæ äó íà ðîä íûõ äî ãî âî ðîâ Ðîñ ñèéñ êîé Ôå äå ðà öèè ðå øåí ïðå äåëü íî åò êî. Âî-ïåð âûõ, Êîíñ òè òó öèÿ ÐÔ ïðÿ ìî è íåä âóñ ìûñ ëåí íî óò âå ðæ äà åò ñâîå âåð õî âå í ñòâî íà âñåé òåð ðè òî ðèè (.2 ñò.4), à ñâîþ âûñ øóþ þðè äè åñ êóþ ñè ëó ïå ðåä ëþ áû ìè ïðî è ìè ïðà âî âû ìè àê òà ìè (.1 ñò.15). Êîíñ òè òó öèÿ ÐÔ èñ õî äèò èç òî ãî, òî îíà ÿâ ëÿ åò ñÿ èñ õîä íûì àê òîì ôîð ìè ðî âà íèÿ ïðà âî âîé ñèñ òå ìû è â ýòîé ñèñ òå ìå íåò è íå ìî æåò áûòü èíî ãî àê òà, ïðå âîñ õî äÿ ùå ãî åå ïî ñè ëå. Âîâòî ðûõ, èìåí íî Êîíñ òè òó öèÿ ïðèç íà åò îá ùåï ðèç íàí íûå ïðèí öè ïû è íîð ìû ìåæ äó íà ðîä íî ãî ïðà âà è ìåæ äó íà ðîä íûå äî ãî âî ðû Ðîñ ñèéñ êîé Ôå äå ðà öèè êàê àñòü ïðà âî âîé ñèñ òå ìû Ðîñ ñèè (.4 ñò.15), ò.å. èå ðàð õè åñ êèå õà ðàê òå ðèñ òè êè, ñâÿ çàí íûå ñ ìåñ òîì è ðîëüþ ýòèõ àê òîâ â ïðà âî âîé ñèñ òå ìå, ïðî èç âîä íû îò Êîíñ òè òó öèè. Íà êî íåö, â-òðåòü èõ, ñî äåð æà ùå åñÿ â.4 ñò.15 Êîíñ òè òó öèè ðå ãó ëè ðî âà íèå êîë ëè çè îí íûõ îò íî øå íèé, êî òî ðûå ìî ãóò âîç íè êàòü â ïðà âî âîé ñèñ òå ìå Ðîñ ñèè â ñâÿ çè ñ âêëþ å íè åì â íåå àê òîâ íàä íà öè î íàëü íî ãî ïðà âà, ïðåä ïî ëà ãà åò, òî ñî îò âå ò ñòâó þ ùåå êîë ëè çèè äîëæ íî ðå øàòü ñÿ â ïîëü çó àê òîâ íàä íà öè î íàëü íî ãî ïðà âà èìåí íî è òîëü êî íà óðîâ íå ïðà âîï ðè ìå íå íèÿ è èñê ëþ è òåëü íî ïðè ìå íè òåëü íî ê ñî îò íî øå íèþ àê òîâ íàä íà öè î íàëü íî ãî ïðà âà ñ âíóò ðè ãî ñó äà ð ñòâåí íû ìè àê òà ìè íà óðîâ íå íå âû øå çà êî íà, íî ýòî íè êî èì îá ðà çîì íå âëè ÿ åò íè íà áå çóñ ëîâ íûé ïðè ìàò Êîíñ òè òó öèè, íè íà ñîõ ðà íÿ þ ùó þ ñÿ íå çà âè ñè ìî îò íà ëè èÿ 53

54 54 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 òà êî ãî êîë ëè çè îí íî ãî ïðà âè ëà þðè äè åñ êóþ ñè ëó çà êî íîâ è èíûõ íîð ìà òèâ íûõ ïðà âî âûõ àê òîâ â Ðîñ ñèéñ êîé Ôå äå ðà öèè â ñëó àå, åñ ëè òåì èëè èíûì ìåæ äó íà ðîä íûì ïðà âî âûì àê òîì óñ òà íîâ ëå íî èíîå ïðà âî âîå ðå ãó ëè ðî âà íèå. Èìåí íî èç ýòèõ êîí öåï òó àëü íûõ ïîä õî äîâ èñ õî äèë ÊÑ ÐÔ ïðè îöåí êå êîíñ òè òó öè îí íîñ òè ðÿ äà çà êî íî ïî ëî æå íèé, íà îñ íî âà íèè êî òî ðûõ ïîä ëå æèò ðàç ðå øå íèþ âîï ðîñ îá èñ ïîë íå íèè âû íå ñåí íî ãî ïî æà ëî áå ïðî òèâ Ðîñ ñèè ïîñ òà íîâ ëå íèÿ Åâ ðî ïåéñ êî ãî Ñó äà ïî ïðà âàì å ëî âå êà, âîç ëà ãà þ ùå ãî íà ãî ñó äà ð ñòâî îáÿ çà òåëü ñòâà, ðå à ëè çà öèÿ êî òî ðûõ íå ñîã ëà ñó åò ñÿ ñ Êîíñ òè òó öè åé ÐÔ 4. Ñîã ëàñ íî âû ðà æåí íûì ÊÑ ÐÔ ïðà âî âûì ïî çè öè ÿì, èç Êîíñ òè òó öèè ÐÔ, åå ñòà òåé 4 ( àñòü 1), 15 ( àñòü 1) è 79, çàê ðåï ëÿ þ ùèõ ñó âå ðå íè òåò Ðîñ ñèè, âåð õî âå í ñòâî è âûñ øóþ þðè äè åñ êóþ ñè ëó Êîíñ òè òó öèè ÐÔ è íå äî ïóñ òè ìîñòü èìï ëå ìåí òà öèè â ïðà âî âóþ ñèñ òå ìó ãî ñó äà ð ñòâà ìåæ äó íà ðîä íûõ äî ãî âî ðîâ, ó àñ òèå â êî òî ðûõ ìî æåò ïîâ ëå ü îã ðà íè å íèÿ ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà è ãðàæ äà íè íà èëè äî ïóñ òèòü êà êèå-ëè áî ïî ñÿ ãà òåëü ñòâà íà îñ íî âû êîíñ òè òó öè îí íî ãî ñòðîÿ Ðîñ ñèéñ êîé Ôå äå ðà öèè è òåì ñà ìûì íà ðó øèòü êîíñ òè òó öè îí íûå ïðåä ïè ñà íèÿ, ñëå äó åò, òî "íè Êîí âåí öèÿ î çà ùè òå ïðàâ å ëî âå êà è îñ íîâ íûõ ñâî áîä êàê ìåæ äó íà ðîä íûé äî ãî âîð Ðîñ ñèéñ êîé Ôå äå ðà öèè, íè îñ íî âàí íûå íà íåé ïðà âî âûå ïî çè öèè Åâ ðî ïåéñ êî ãî Ñó äà ïî ïðà âàì å ëî âå êà, ñî äåð æà ùèå îöåí êè íà öè î íàëü íî ãî çà êî íî äà òåëü ñòâà ëè áî êà ñà þ ùè å ñÿ íå îá õî äè ìîñ òè èç ìå íå íèÿ åãî ïî ëî æå íèé, íå îò ìå íÿ þò äëÿ ðîñ ñèéñ êîé ïðà âî âîé ñèñ òå ìû ïðè î ðè òåò Êîíñ òè òó öèè ÐÔ è ïî òî ìó ïîä ëå æàò ðå à ëè çà öèè â ðàì êàõ ýòîé ñèñ òå ìû òîëü êî ïðè óñ ëî âèè ïðèç íà íèÿ âûñ øåé þðè äè - åñ êîé ñè ëû èìåí íî Êîíñ òè òó öèè ÐÔ" (àá çàö âòî ðîé ïóíê òà 2.2 ìî òè âè ðî âî íîé àñ òè Ïîñ òà íîâ ëå íèÿ). Â ñâÿ çè ñ ýòèì â ïóíê òå 5.3 ìî òè âè ðî âî íîé àñ òè íàç âàí íî ãî Ïîñ òà íîâ ëå íèÿ ÊÑ ÐÔ óñ òà íî âèë, òî åñ ëè äåéñòâèÿ è ðå øå íèÿ, êî òî ðûå òðå áó þò ñÿ äëÿ èñ ïîë íå íèÿ ïîñ òà íîâ ëå íèÿ Åâ ðî ïåéñ êî ãî Ñó äà ïî ïðà âàì å ëî âå êà, ìî ãóò ïðè âåñ òè ê íà ðó øå íèþ ïî ëî æå íèé Êîíñ òè òó öèè ÐÔ, âñòà åò âîï ðîñ î äåéñòâè òåëü íîì ñìûñ ëå ýòèõ ïî ëî æå íèé â êîí òå êñ òå âîç íèê øå ãî ïðî òè âî ðå èÿ è ìåæ äó íà ðîä íûõ îáÿ çà òåëüñòâ Ðîñ ñèè, è äàí íûé âîï ðîñ ïî 4 Ñì. ïîä ðîá íåå: Áîí äàðü Í.Ñ. Ñó äåá íûé êîíñ òè òó öè î íà ëèçì: äîêò ðè íà è ïðàê òè êà. 2-å èçä., ïå ðå ðàá. - Ì.: Íîð ìà, 2015.

55 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà ñâî åé þðè äè åñ êîé ïðè ðî äå ïîä ëå æèò ðàç ðå øå íèþ â ïî ðÿä êå êîíñ òè òó öè îí íî ãî ñó äîï ðî èç âî ä ñòâà, â àñò íîñ òè ïîñ ðå ä ñòâîì òîë êî âà íèÿ ñî îò âå ò ñòâó þ ùèõ ïî ëî æå íèé Êîíñ òè òó öèè; òà êîå òîë êî âà íèå ìî æåò ïðè ìå íÿòü ñÿ è â òîì ñëó àå, åñ ëè èñ ïîë íå íèå âû íå ñåí íî ãî ïî æà ëî áå ïðî òèâ Ðîñ ñèè ïîñ òà íîâ ëå íèÿ Åâ ðî ïåéñ êî ãî Ñó äà ïî ïðà âàì å ëî âå êà îñó ùå ñ òâëÿ åò ñÿ (ìî æåò îñó ùå ñ òâëÿòü ñÿ) è áåç ó àñ òèÿ ñó äîâ. Â òî æå âðå ìÿ ñëå äó åò àê öåí òè ðî âàòü âíè ìà íèå íà òîì, òî, îòñ òà è âàÿ áå çóñ ëîâ íûé ïðè î ðè òåò Êîíñ òè òó öèè, ÊÑ ÐÔ âû ðà æà åò ñòðåì ëå íèå ê ïî èñ êó íà è áî ëåå ñáà ëàí ñè ðî âàí íûõ ðå øå íèé â ðàì êàõ ìåæ äó íà ðîä íî ãî ïðà âî âî ãî ñîò ðóä íè å ñò âà: åñ ëè Êîíñ òè òó öèÿ íå ïîç âî ëÿ åò ñîã ëà ñèòü ñÿ ñ îò äåëü íûì ïîñ òà íîâ ëå íè åì Åâ ðî ïåéñ êî ãî Ñó äà ïî ïðà âàì å ëî âå êà, Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä "îáÿ çàí îò ðà çèòü ýòî íå ñîã ëà ñèå â ñâî åì ðå øå íèè", íî âìåñ òå ñ òåì, "ïðèç íà âàÿ ôóí äà ìåí òàëü íîå çíà - å íèå åâ ðî ïåéñ êîé ñèñ òå ìû çà ùè òû ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà è ãðàæ äà íè íà, àñòüþ êî òî ðîé ÿâ ëÿ åò ñÿ ïîñ òà íîâ ëå íèå Åâ ðî ïåéñ êî ãî Ñó äà ïî ïðà âàì å ëî âå êà, ÊÑ ÐÔ ãî òîâ ê ïî èñ êó ïðà âî ìåð íî ãî êîìï ðî ìèñ ñà ðà äè ïîä äåð æà íèÿ ýòîé ñèñ òå ìû, íî îï ðå äå ëå íèå ñòå ïå íè ñâî åé ãî òîâ íîñ òè îí îñ òàâ ëÿ åò çà ñî áîé, ïîñ êîëü êó ãðà íè öû êîìï ðî ìèñ ñà â äàí íîì âîï ðî ñå î åð è âà åò èìåí íî Êîíñ òè òó öèÿ ÐÔ" (àá çàö ïÿ òûé ïóíê òà 6 ìî òè âè ðî âî íîé àñ òè Ïîñ òà íîâ ëå íèÿ). Îáåñ ïå å íè åì âåð õî âå í ñòâà è ïðÿ ìî ãî äåéñòâèÿ, âûñ øåé þðè äè åñ êîé ñè ëû Êîíñ òè òó öèè êàê Îñ íîâ íî ãî Çà êî íà ãî ñó äà ð ñòâà è îá ùå ñò âà îï ðå äå ëÿ åò ñÿ îñ íî âî ïî ëà ãà þ ùàÿ öåëü êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âî ñó äèÿ, ÿâ ëÿ þ ùà ÿ ñÿ íåï ðå ëîæ íîé. Åå çíà å íèå èìå åò îñî áûé, æèç íåí íî âàæ íûé õà ðàê òåð â óñ ëî âè ÿõ ñòà íîâ ëå íèÿ ïðà âî âîé äå ìîê ðà òèè íà âñåì ïîñò ñî âå òñ êîì ïðîñò ðà í ñòâå. Ýòî íå îç íà à åò, îä íà êî, òî íàç íà å íèå êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âî ñó äèÿ ñâî äèò ñÿ ê ñîõ ðà íå íèþ êîíñ òè òó öè îí íûõ äðåâ íîñ òåé, òàê æå êàê áû ëî áû íå âåð íûì âè äåòü â íåì èíñòðó ìåíò ïðÿ ìî ëè íåé íîé ïðî åê öèè íà íà öè î íàëü íóþ ïî âó íå êèõ óíè âåð ñàëü íûõ öåí íîñ òåé. Î å âèä íî, êîíñ òè òó öè îí íîå ïðà âî ñó äèå ïðèç âà íî îáåñ ïå è âàòü ãî ñó äà ð ñòâåí íî-ïðà âî âóþ è ñî öè î êóëü òóð íóþ èäåí òè íîñòü îá ùå ñò âà, òåì áî ëåå èìå þ ùå ãî ìíî ãî âå êî âûå òðà äè öèè ãî ñó äà ð ñòâåí íîñ òè è ïðà âà, à ñëå äî âà òåëü íî - ñî å òà íèå â êîíñ òè òó öè îí íîì ðå ãó ëè ðî âà íèè ñòà áèëü íîñ òè è äè íà ìèç ìà, óíè - 55

56 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 âåð ñàëü íî-âñå îá ùå ãî è íà öè î íàëü íî-ñïå öè ôè åñ êî ãî. Ýòî âïîë íå îáú ÿñ íè ìî, åñ ëè èìåòü â âè äó, òî è ñà ìà êîíñ òè òó öèÿ ïî ñà ìîé ñâî åé ñó òè è ñî öè àëü íî ìó íàç íà å íèþ äîëæ íà âîï ëî ùàòü îá ùåï ðèç íàí íûå öåí íîñ òè âåð õî âå í ñòâà ïðà âà è äå ìîê ðà òèè, óâà æå íèÿ äîñ òî è í ñòâà ëè íîñ òè, ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà è ãðàæ äà íè íà íå â ñìûñ ëå àáñòðà êò íî ãî ãó ìà íèç ìà, à êàê èòîã è ïåðñ ïåê òè âó ðàç âè òèÿ êîíê ðåò íî ãî ãî ñó äà ð ñòâåí íî ãî ñî îá ùå ñò âà. Â ýòîì ïëà íå êîíñ òè òó öè îí íîå ïðà âî ñó äèå äîëæ íî íà ïîë íÿòü êîíñ òè òó öè îí íûå óñ òà íîâ ëå íèÿ àê òó àëü íûì ñî äåð æà íè åì, ïîñ ëå äî âà òåëü íî ñâÿ çû âàòü êîíñ òè òó öèþ ñ íà öè î íàëü íî-èñ òî ðè åñ êè ìè òðà äè öè ÿ ìè è ðå àëü íîé îá ùå ñò âåí íîé ïðàê òè êîé è ïðè äà âàòü åé çíà å íèå "æè âî ãî" ðå ãó ëÿ òî ðà. Ñî îò âå ò ñòâó þ ùèå âîç ìîæ íîñ òè è ïî òåí öè àë êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âî ñó äèÿ îáóñ ëîâ ëå íû îñî áåí íîñ òÿ ìè åãî þðè äè åñ êîé ïðè ðî äû. 2. Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä - òâî ðåö "æè âî ãî" (ñó äåá íî ãî) êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìà 56 Íåëü çÿ íå ïðèç íàòü, òî òðà äè öè îí íûì ÿâ ëÿ åò ñÿ ïî íè ìà íèå ìåñ òà è ðî ëè êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âî ñó äèÿ â ñîâ ðå ìåí íîé ñèñ òå ìå ðàç äå ëå íèÿ âëàñ òåé, ïðåæ äå âñå ãî êàê õðà íè òå ëÿ êîíñ òè òó öèè è, ñî îò âå ò ñòâåí íî, îñ íîâ íûõ öåí íîñ òåé ñîâ ðå ìåí íî ãî êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìà. Ýòî ðåç âû àé íî âàæ íàÿ, íî ëèøü îä íà èç õà ðàê òå ðèñ òèê êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âî ñó äèÿ. Åñòü âñå îñ íî âà íèÿ ïî ëà ãàòü, òî Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä - "áîëü øå, åì ñóä". Ñà ìà ïðè ðî äà êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âî ñó äèÿ òà êî âà, òî ýòî, âî-ïåð âûõ, íå òîëü êî ñó äåá íûé, íî è êâà çèï ðà âîò âîð åñ êèé îð ãàí, èìå þ ùèé ïðè ýòîì ïîë íî ìî - èÿ êàê "íå ãà òèâ íî ãî" çà êî íî äà òå ëÿ (Г. Êåëü çåí), òàê è - â îï ðå äå ëåí íûõ ñëó à ÿõ - "ïî çè òèâ íî ãî" çà êî íî äà òå ëÿ. Âî-âòî ðûõ, ñà ìè ðå øå íèÿ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà ïðè îá ðå òà þò ïî èòî ãàì òà êîé äå ÿ òåëü íîñ òè ñïå öè ôè åñ êóþ þðè äè åñ êóþ ïðè ðî äó, ñòà íî âÿò ñÿ èñ òî íè êà ìè ïðà âà îñî áî ãî ðî äà. Ïðè ýòîì ÊÑ ÐÔ îñó ùå ñ òâëÿ åò ôóíê öèè êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ è îáåñ ïå è âà åò òåì ñà ìûì âåð õî âå í ñòâî Êîíñ òè òó öèè íå òîëü êî íà îñ íî âå ôîð ìàëü íî-þðè äè åñ êèõ îöå íîê ïðî âå ðÿ å ìî ãî íîð ìà òèâ íî ãî ïðà âî âî ãî àê òà ñ òî êè çðå íèÿ åãî ñî îò âå ò ñòâèÿ áóê âå Êîíñ òè òó öèè, íî è ñ ó å òîì òðå áî âà -

57 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà íèé îá ùåï ðà âî âûõ ïðèí öè ïîâ ñïðà âåä ëè âîñ òè, ðà âå í ñòâà, äîñ òî è í ñòâà ëè íîñ òè, ñî ðàç ìåð íîñ òè è ïðî ïîð öè î íàëü íîñ òè, áà ëàí ñà âëàñ òè è ñâî áî äû, êî òî ðûå èìå þò â ñâî åé îñ íî âå êàê íîð ìà òèâ íî-ïðà âî âîå, êîíñ òè òó öè îí íîå, òàê è ñî öè àëü íîå, ýêî íî ìè åñ êîå, ïî ëè òè åñ êîå, êóëü òó ðî ëî ãè åñ êîå ñî äåð æà íèå. Ýòî ìó íå ïðî òè âî ðå èò è òî îáñ òî ÿ òåëü ñòâî, òî, ðàñ ñìàò ðè âàÿ â ðàì êàõ ñâî èõ ïîë íî ìî èé êîíê ðåò íûå äå ëà, Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä "ðå øà åò èñê ëþ è òåëü íî âîï ðî ñû ïðà âà" (. 2 ñò. 3 ÔÊÇ î Êîíñ òè òó öè îí íîì Ñó äå ÐÔ). Ïî ý òî ìó èìå þ ùåå ðå øà þ ùèé õà ðàê òåð ó àñ òèå êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âî ñó äèÿ â îáåñ ïå å íèè âåð õî âå í ñòâà Êîíñ òè òó öèè ðå à ëè çó åò ñÿ å ðåç âû ïîë íå íèå ñ åãî ïî ìîùüþ äâó å äè íîé çà äà è, ñâÿ çàí íîé ñ îò âå äåí íîé ÊÑ ÐÔ ðîëüþ õðà íè òå ëÿ è âìåñ òå ñ òåì ïðå îá ðà çî âà òå ëÿ Êîíñ òè òó öèè è âñåé ñèñ òå ìû ðîñ ñèéñ êî ãî êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìà â ñî îò âå ò ñòâèè ñ îáú åê òèâ íû ìè ïðî öåñ ñà ìè ðàç âè òèÿ îá ùå ñò âà è ãî ñó äà ð ñòâà. Ó è òû âàÿ õà ðàê òåð êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âî ñó äèÿ êàê ñïå öè à ëè çè ðî âàí íî ãî êîíñ òè òó öè îí íî-êîíò ðîëü íî ãî èíñ òè òó òà è îä íîâ ðå ìåí íî èíñ òè òó òà (ýëå ìåí òà) ñó äåá íîé âëàñ òè, ìîæ íî óò âå ðæ äàòü, òî èìåí íî îá ðà çî âà íèå ÊÑ ÐÔ ÿâè ëîñü ðå øà þ ùèì ôàê òî ðîì ïî ôîð ìè ðî âà íèþ êà å ñò âåí íî íî âî ãî ñîñ òî ÿ íèÿ êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìà - ñó äåá íî ãî êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìà. Èñ õî äÿ èç ýòî ãî, äëÿ ïî íè ìà íèÿ ñó äåá íî ãî êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìà è, ñî îò âå ò ñòâåí íî, ðî ëè êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âî ñó äèÿ â åãî ñòà íîâ ëå íèè è ðàç âè òèè îäè íà êî âî âàæ íî ó è òû âàòü, ïî êðàé íåé ìå ðå, íåñ êîëü êî ìî ìåí òîâ: âî-ïåð âûõ, ðå øå íèÿ ÊÑ ÐÔ ÿâ ëÿ þò ñÿ íîð ìà òèâ íî-ïðà âî âîé îñ íî âîé ôîð ìè ðî âà íèÿ ñó äåá íî ãî êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìà è, ñî îò âå ò ñòâåí íî, âñåé ñèñ òå ìû ðîñ ñèéñ êî ãî êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìà â öå ëîì. Â ýòîì ïðî ÿâ ëÿ åò ñÿ èõ ïðè ðî äà è íàç íà å íèå êàê íîð ìà òèâ íî-ïðà âî âî ãî êîì ïî íåí òà ñó äåá íî ãî êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìà; âî-âòî ðûõ, êîíñ òè òó öè îí íîå ïðà âî ñó äèå è åãî ðå øå íèÿ îäèí èç âàæ íûõ èñ òî íè êîâ ðàç âè òèÿ ñîâ ðå ìåí íîé êîíñ òè òó öè îí íîé äîêò ðè íû, ìî äåð íè çà öèè ðîñ ñèéñ êîé ãî ñó äà ð ñòâåí íîñ òè (äîêò ðè íàëü íî-òå î ðå òè åñ êèé êîì ïî íåíò ñó äåá íî ãî êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìà); â-òðåòü èõ, ÊÑ ÐÔ - ãå íå ðà òîð êîíñ òè òó öè îí íîé èäå î ëî ãèè, òâî ðåö íî âîé êîíñ òè òó öè îí íîé êóëü òó ðû, êîíñ òè òó öè îí - 57

58 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 íî ãî ìè ðî âî ç çðå íèÿ ëè íîñ òè è îá ùå ñò âà (èäå î ëî ãè åñ êèé êîì ïî íåíò ñó äåá íî ãî êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìà); â- åò âåð òûõ, ñó äåá íûé êîíñ òè òó öè î íà ëèçì åñòü ìà òå ðè à ëè çà öèÿ êîíñ òè òó öè îí íî-ñó äåá íîé ïðàê òè êè, ðå àëü íî ãî âîï ëî ùå íèÿ â æèçíü òðå áî âà íèé âåð õî âå í ñòâà Êîíñ òè òó öèè, åå ïðÿ ìî ãî äåéñòâèÿ, ìà òå ðè à ëè çà öèÿ êîíñ òè òó öè îí íûõ öåí íîñ òåé â îá ùå ñò âå è ãî ñó äà ð ñòâå (ìà òå ðè àëü íûé êîì ïî íåíò ñó äåá íî ãî êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìà). Ñó äåá íûé êîíñ òè òó öè î íà ëèçì ñïî ñî á ñòâó åò óò âå ðæ äå íèþ è ïîä äåð æà íèþ êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âî ïî ðÿä êà êàê âûñ øå ãî þðè äè åñ êî ãî âû ðà æå íèÿ ïðà âî âîé ñî öè àëü íîé äå ìîê ðà òè åñ êîé ãî ñó äà ð ñòâåí íîñ òè, òî îáåñ ïå è âà åò ñÿ ïó òåì ïðè äà íèÿ åé êà åñòâ ôàê òè åñ êîé (ïðàê òè êî-ïðèê ëàä íîé) öåí íîñ òè, ïðî íè êà þ ùåé êàê â ïóá ëè íî-âëàñò íóþ äå ÿ òåëü íîñòü, òàê è â ïðî öåñ ñû ðå à ëè çà öèè ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà è ãðàæ äà íè íà. Ñ ýòèõ ïî çè öèé ñó äåá íûé êîíñ òè òó öè î íà ëèçì ìî æåò áûòü ïðåäñ òàâ ëåí êàê ïî ëè òè êî-ïðà âî âîé ðå æèì ñó äåá íî ãî îáåñ ïå å íèÿ âåð õî âå í ñòâà Êîíñ òè òó öèè, åå ñó äåá íî-ïðà âî âîé çà ùè òû êàê àê òà ïðÿ ìî ãî äåéñòâèÿ, ãà ðàí òè ðó þ ùèé áà ëàíñ âëàñ òè è ñâî áî äû â äå ìîê ðà òè åñ êîì ïðà âî âîì ãî ñó- äà ð ñòâå 5. Ïðè ýòîì êîíñ òè òó öè îí íûé êîíò ðîëü âûñ òó ïà åò ñóù íî ñò íîé åð òîé ñó äåá íî ãî êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìà, ïðî íè êàÿ âî âñå åãî ñîñ òàâ ëÿ þ ùèå è ñîç äà âàÿ óñ ëî âèÿ äëÿ ïîä äåð æà íèÿ äåéñòâåí íîñ òè ñî îò âå ò ñòâó þ ùå ãî ïî ëè òè êî-ïðà âî âî ãî ðå æè ìà îáåñ ïå å íèÿ âåð õî âå í ñòâà Êîíñ òè òó öèè ïîñ ðå ä ñòâîì ðå à ëè çà öèè êàê òðà äè öè îí íîé, îõ ðà íè òåëü íîé, òàê è ïðå îá ðà çî âà òåëü íîé ôóíê öèè. Â ýòîì ïëà íå àíà ëèç âîç äåé ñòâèÿ êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âî ñó äèÿ íà ñòà íîâ ëå íèå "æè âî ãî" êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìà è îáåñ ïå å íèå ðå æè ìà âåð õî âå í ñòâà Êîíñ òè òó öèè íå äîë æåí èñ åð ïû âàòü ñÿ èñ ñëå äî âà íè åì òîëü êî ôîð ìàëü íî-þðè äè åñ êîé ñòî ðî íû ñî îò âå ò ñòâó þ ùèõ îò íî øå íèé, à ïðåä ïî ëà ãà åò íå îá õî äè ìîñòü âû ÿâ ëå íèÿ òàê æå âíóò ðåí íèõ, ãëó áèí íûõ ñî äåð æà òåëü íûõ àñ ïåê òîâ òà êî ãî âîç äåé ñòâèÿ, êî òî ðûå ìî ãóò áûòü ðàñê ðû òû ïðåæ äå âñå ãî å ðåç îá ðà ùå íèå ê ïðîá ëå ìàì êîíñ òè òó öè îí íî-ñó äåá íîé àê ñè î ëî Ñì. Ïîñ òà íîâ ëå íèÿ ÊÑ ÐÔ: îò 16 ìàÿ 2007 ã. ¹6-Ï // ÑÇ ÐÔ ¹22.

59 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà ãèè âåð õî âå í ñòâà Êîíñ òè òó öèè, ñâÿ çàí íûì ñ îáåñ ïå å íè åì ðå à ëè çà öèè â åäèí ñòâå áóê âû è äó õà Îñ íîâ íî ãî Çà êî íà. 3. Êîíñ òè òó öè îí íî-ñó äåá íàÿ àê ñè î ëî ãèÿ âåð õî âå í ñòâà Êîíñ òè òó öèè Âñÿ äå ÿ òåëü íîñòü ÊÑ ÐÔ íå ðàç ðûâ íî ñâÿ çà íà ñ êîíñ òè òó öè îí íîé àê ñè î ëî ãè åé, èñ ïîëü çî âà íè åì öåí íî ñò íî ãî ïîä õî äà, ïîñ êîëü êó êîíñ òè òó öè îí íîå ïðà âî ñó äèå âñåã äà ïðåä ïî ëà ãà åò âçâå øè âà íèå è ñî ïîñ òàâ ëå íèå ðàç ëè íûõ êîíñ òè òó öè îí íûõ öåí íîñ òåé. Ïðè ýòîì ñëå äó åò ó è òû âàòü, òî öåí íîñ òè Êîíñ òè òó öèè ðåô ëåê òîð íî îò ðà æà þò öåí íîñ òè ñà ìî ãî îá ùå ñò âà, à îá ùå ñò âî âñåã äà î åíü ïðî òè âî ðå è âî, òî è ïðåä ïî ëà ãà åò íå îá õî äè ìîñòü ãàð ìî íè çà öèè, ñáà ëàí ñè ðî âà íèÿ äàí íûõ öåí íîñ òåé. Â ýòîì ïëà íå ñîâ ðå ìåí íûé êîíñ òè òó öè î íà ëèçì - åñ ëè îí ÿâ ëÿ åò ñÿ ðå àëü íûì, à íå ôèê òèâ íî-äåê ëà ðà òèâ íûì - áå çóñ ëîâ íî, ïðåäñ òàâ ëÿ åò ñî áîé ïî íÿ òèå íå òîëü êî ïóá ëè íî-ïðà âî âîå, íî è íðàâ ñòâåí íî-ýòè åñ êîå. Ê åãî àíà ëè çó, âêëþ àÿ ôóí äà ìåí òàëü íóþ ïðîá ëå ìó îáåñ ïå å íèÿ âåð õî âå í ñòâà Êîíñ òè òó öèè, íå âîç ìîæ íî ïîä õî äèòü áåç ó å òà íðàâ ñòâåí íûõ íà öè î íàëü íî-êóëü òóð íûõ ïðåäñ òàâ ëå íèé î âëàñ òè è ñîáñòâåí íîñ òè, ñâî áî äå è îò âå ò ñòâåí íîñ òè, î âñåì òîì, òî ñîñ òàâ ëÿ åò ãëó áèí íûå õà ðàê òå ðèñ òè êè ðå àëü íî ãî êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìà. Î å âèä íî, òî ïðàê òè åñ êàÿ àê ñè î ëî ãèÿ êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âî ñó äèÿ äîëæ íà ñòðî èòü ñÿ íà íåï ðî òè âî ðå è âûõ íà ó íîòå î ðå òè åñ êèõ ïðåäñ òàâ ëå íè ÿõ î êîíñ òè òó öè îí íûõ ïà ðà ìåò ðàõ öåí íî ñò íîé ìî äå ëè îá ùå ñò âà è ãî ñó äà ð ñòâà, êî òî ðàÿ, â ñâîþ î å ðåäü, ôóíê öè î íè ðó åò è ðàç âè âà åò ñÿ ïðè àê òèâ íîì ó àñ òèè ñó äåá íî-ïðà âî âûõ ñóáú åê òîâ êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ. Ñî îò âå ò ñòâåí íî, àíà ëèç þðè äè åñ êè çíà è ìûõ ñâîéñòâ êîíñ òè òó öè îí íûõ öåí íîñ òåé êàê ñó äåá íî-ïðà âî âî ãî ôàê òî ðà êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ ïðåä ïî ëà ãà åò ïðî âå äå íèå êîíñ òè òó öè îí íî ãî èç ìå ðå íèÿ ñà ìî ãî ïî ñå áå ôå íî ìå íà öåí íîñ òåé, âû ÿâ ëå íèå åãî êîíñ òè òó öè îí íî-ïðà âî âûõ èïîñ òà ñåé. Â ðàì êàõ àê ñè î ëî ãè åñ êî ãî ïîä õî äà ê àíà ëè çó êîíñ òè òó öè îí íî-ñó äåá íî ãî îáåñ ïå å íèÿ âåð õî âå í ñòâà Êîíñ òè òó öèè âàæ íî îá ðà òèòü âíè ìà íèå ïðåæ äå âñå ãî íà ñëå äó þ ùèå îñ íîâ íûå ìî ìåí òû. 59

60 60 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 А. Ñ ó å òîì ñà ìîé ñâî åé ïðè ðî äû è ïðåä íàç íà å íèÿ êîíñ òè òó öè îí íîå ïðà âî ñó äèå âûñ òó ïà åò îñ íîâ íûì è âàæ íåé øèì èíñ òè òó òîì, ïðèç âàí íûì óò âå ðæ äàòü öåí íîñòü ñà ìîé ïî ñå áå Êîíñ òè òó öèè êàê àê òà, óñ òà íàâ ëè âà þ ùå ãî ñâîä îñ íî âî ïî ëà ãà þ ùèõ öåí íî ñò íûõ èì ïå ðà òè âîâ ãî ñó äà ð ñòâåí íî îð ãà íè çî âàí íî ãî îá ùå ñò âà, à òàê æå áî ëåå êîíê ðåò íûõ êîíñ òè òó öè îí íûõ óñ òà íî âîê, óò âå ðæ äà þ ùèõ öåí íî ñò íûå îñ íî âû è îðè åí òè ðû ïðà âî ïî ðÿä êà â îò äåëü íûõ ñôå ðàõ îá ùå ñò âåí íîé è ãî ñó äà ð ñòâåí íîé æèç íè. Öåí íî ñò íîå çíà å íèå Êîíñ òè òó öèè íà è áî ëåå ïîë íî âîï ëî ùà åò ñÿ, ïðåæ äå âñå ãî, â åå þðè äè åñ êèõ ñâîé ñòâàõ êàê ïî ëè òè êî-ïðà âî âî ãî äî êó ìåí òà, êî òî ðûå ïî ëó à þò îáîñ íî âà íèå è ðàç âè òèå â êîíñ òè òó öè îí íîñó äåá íîé ïðàê òè êå. Á. Öåí íî ñò íàÿ çíà è ìîñòü ïðè ñó ùà íå òîëü êî Êîíñ òè òó öèè â öå ëîì, íî è êîíê ðåò íûì íîð ìàì Îñ íîâ íî ãî Çà êî íà, êî òî ðûå ÿâ ëÿ þò ñÿ â ýòîì ñëó àå îò ðà æå íè åì ôàê òè åñ êè ñëî æèâ øèõ ñÿ è þðè äè åñ êè ïðèç íàí íûõ ïðåäñ òàâ ëå íèé î ñî öè àëü íûõ ïðè î ðè òå òàõ è íà è áî ëåå îï òè ìàëü íûõ ìî äå ëÿõ îáóñò ðîé ñòâà îá ùå ñò âåí íîé è ãî ñó äà ð ñòâåí íîé æèç íè, î ñî îò íî øå íèè öåí íîñ òåé âëàñ òè è ñâî áî äû, ðà âå í ñòâà è ñïðà âåä ëè âîñ òè, ðû íî íîé ýêî íî ìè êè è ñî öè àëü íîé ãî ñó äà ð ñòâåí íîñ òè è ò.ä. Öåí íî ñò íûé õà ðàê òåð ñî îò âå ò ñòâó þ ùèõ êîíñ òè òó öè îí íûõ ïî ëî æå íèé, êàê, âïðî åì, è èíûõ óñ òà íîâ ëå íèé Êîíñ òè òó öèè, ïî ëó à åò ïîäò âå ðæ äå íèå â ïðàê òè êå ÊÑ ÐÔ, êî òî ðûé àê òèâ íî çà äåé ñòâó åò àê ñè î ëî ãè åñ êèé ïî òåí öè àë êîíñ òè òó öè îí íûõ íîðì äëÿ ôîð ìè ðî âà íèÿ ïðà âî âûõ ïî çè öèé ïî êîíê ðåò íûì äå ëàì è êîíñ òè òó öè îí íî-ïðà âî âûì ñïî ðàì. Ñî îò âå ò ñòâó þ ùàÿ äå ÿ òåëü íîñòü êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âî ñó äèÿ ÿâ ëÿ åò ñÿ êîìï ëå ê- ñ íîé, ìíî ãî àñ ïå êò íîé, îõ âà òû âà åò ðàç ëè íûå íàï ðàâ ëå íèÿ. Âàæ íåé øèì ñðå äè íèõ ÿâ ëÿ åò ñÿ îáåñ ïå å íèå áà ëàí ñà êîíñ òè òó öè îí íûõ öåí íîñ òåé. Èäåÿ áà ëàí ñà êîíñ òè òó öè îí íûõ öåí íîñ òåé îò íî ñèò ñÿ ê îñ íîâ íûì õà ðàê òå ðèñ òè êàì ñó äåá íî ãî êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìà. Âî ìíî ãîì èìåí íî ïîñ ðå ä ñòâîì êîíñ òè òó öè îí íî-ñó äåá íîé àê ñè î ëî ãèè êàê ìå õà íèç ìà ñî îò íî øå íèÿ, âçâå øè âà íèÿ è ñîã ëà ñî âà íèÿ êîíñ òè òó öè îí íûõ öåí íîñ òåé êîíñ òè òó öè î íà ëèçì ïðè îá ðå òà åò ñèñ òåì íî-âñå îáú åì ëþ ùèé, êîð ðåê òè ðó þ ùèé è ïðà âî âî ñ ñòà íî âè òåëü íûé õà ðàê òåð, ñòà íî âèò ñÿ âîç ìîæ íûì íà åãî îñ íî âå ñôîð ìè ðî âàòü ïðà âî ïî ðÿ äîê, îñ íî âî ïî ëà ãà þ ùè ìè ïðèí öè ïà ìè è âûñ -

61 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà øè ìè öåí íîñ òÿ ìè êî òî ðî ãî ÿâ ëÿ ëèñü áû êîíñ òè òó öè îí íûå öåí íî ñò íûå îðè åí òè ðû â èõ íîð ìà òèâ íî-ïðà âî âîì è ðå àëü íîì (êîíñ òè òó öè îí íî-ïðàê òè åñ êîì) âîï ëî ùå íèè. Ïðè ýòîì ïðåä ïî ëà ãà åò ñÿ, òî ñóáú åê òîì è èíè öè à òî ðîì ïðî öåñ ñà êîíñ òè òó öè î íà ëè çà öèè ïðà âî âûõ íîðì, ïðà âîï ðè ìå íè òåëü íîé ïðàê òè êè è ïðà âî ïî ðÿä êà â öå ëîì íà îñ íî âå èíñ òè òó òîâ êîíñ òè òó öè îí íî-ñó äåá íî ãî êîíò ðî ëÿ ÿâ ëÿ þò ñÿ íå òîëü êî ïóá ëè íî-âëàñò íûå ñóáú åê òû, íî è êàæ äûé ãðàæ äà íèí, å ëî âåê êàê íî ñè òåëü ïðè íàä ëå æà ùèõ åìó îò ðîæ äå íèÿ åñ òå ñò âåí íûõ ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà è ãðàæ äà íè íà, à òàê æå ïî äà òåëü êîíñ òè òó öè îí íîé æà ëî áû êàê "âòî ðè íî ãî îñ íîâ íî ãî ïðà âà". Â ìå õà íèç ìå ðîñ ñèéñ êîé ãî ñó äà ð ñòâåí íîñ òè âëàñ òåé ÊÑ ÐÔ ÿâ ëÿ åò ñÿ óíè êàëü íûì ïóá ëè íî-âëàñò íûì ñóáú åê òîì, ïðèç âàí íûì íà õî äèòü îï òè ìàëü íûé áà ëàíñ ìåæ äó âûñ øè ìè ñî öè àëü íû ìè öåí íîñ òÿ ìè - âëàñòüþ è ñâî áî äîé, ïóá ëè íû ìè è àñò íû ìè èí òå ðå ñà ìè, çà ùè ùàòü ëè íîñòü, îá ùå ñò âî è ãî ñó äà ð ñòâî îò íå î áîñ íî âàí íûõ ïî ñÿ ãà òåëüñòâ, ïîä äåð æè âàòü ñîñ òî ÿ íèå çà ùè ùåí íîñ òè è áå çî ïàñ íîñ òè öåí íî ñò íûõ îñ íîâ êîíñ òè òó öè îí íî ãî ñòðîÿ. Òà êîé ïîä õîä íå ïîñ ðå ä ñòâåí íî âû òå êà åò èç êîíñ òè òó öè îí íûõ ïîë íî ìî èé è ôóíê öèé ÊÑ ÐÔ êàê åäèí ñòâåí íî ãî îð ãà íà, ìî ãó ùå ãî òîë êî âàòü Êîíñ òè òó öèþ è îöå íè âàòü íà åå îñ íî âå äåéñòâó þ ùåå ïðà âî âîå ðå ãó ëè ðî âà íèå è ïðà âîï ðè ìå íè òåëü íóþ ïðàê òè êó, à, ñëå äî âà òåëü íî, è îá ëà äà þ ùå ãî âîç ìîæ íîñòüþ âçâå øè âàòü âîï ëî ùåí íûå â òåõ èëè èíûõ àíà ëè çè ðó å ìûõ êîíñ òè òó öè îí íûõ è çà êî íî äà òåëü íûõ íîð ìàõ è èíñ òè òó òàõ êîíñ òè òó öè îí íûå öåí íîñ òè. Â ýòîì ïëà íå âñå ïîë íî ìî èÿ ÊÑ ÐÔ ïî îñó ùå ñ òâëå íèþ íîð ìî êî íò ðî ëÿ è ðàç ðå øå íèþ êîì ïå òåí öè îí íûõ ñïî ðîâ, îôè öè àëü íî ìó òîë êî âà íèþ Êîíñ òè òó öèè ÐÔ, êàê è âñå âè äû îá ðà ùå íèé â ÊÑ ÐÔ, íå ïîñ ðå ä ñòâåí íî èëè â êî íå íîì ñ å òå, íàï ðàâ ëå íû íà îáåñ ïå å íèå îï òè ìàëü íî ãî ñî å òà íèÿ ðàç ëè íûõ êîíñ òè òó öè îí íûõ öåí íîñ òåé â ïî ëè òè åñ êîé, ñî öè àëü íîé, ýêî íî ìè åñ êîé, ýêî ëî ãè åñ êîé, äó õîâ íîêóëü òóð íîé, èí ôîð ìà öè îí íîé ñôå ðàõ. Íå ìå íåå âàæ íûì íàï ðàâ ëå íè åì ïðàê òè åñ êîé êîíñ òè òó öè îí íî-ñó äåá íîé àê ñè î ëî ãèè â ñâå òå ðàñ øè ðÿ þ ùèõ ñÿ ïðî öåñ ñîâ ïðà âî âîé ãëî áà ëè çà öèè ÿâ ëÿ åò ñÿ îï ðå äå ëå íèå îñ íî âà íèé è ïðå äå ëîâ ðå ãó ëè ðó þ ùå ãî âîç äåé ñòâèÿ â ïðà âî âîé ñèñ òå ìå óíè âåð ñàëü íûõ öåí íîñ òåé êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìà â ñî îò íî øå íèè ñ íà öè î íàëü íû ìè êîíñ òè òó öè îí íû ìè öåí íîñ òÿ ìè. 61

62 62 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 Ïðî öåñ ñàì îáú åê òèâ íî ðàç âè âà þ ùåé ñÿ ïðà âî âîé ãëî áà ëè çà öèè, êî òî ðàÿ ñâî äèò ñÿ íå òîëü êî ê ñáëè æå íèþ, âçà è ìîï ðî íèê íî âå íèþ, íî è êîí êó ðåí öèè, ñî ïåð íè å ñò âó âå äó ùèõ ïðà âî âûõ ñèñ òåì ñîâ ðå ìåí íîñ òè è íà ýòîé îñ íî âå - ê óíè ôè êà öèè íîð ìà òèâ íî-ïðà âî âîé æèç íè ñîâ ðå ìåí íîé öè âè ëè çà öèè, çäåñü ñî ïó ò ñòâó þò òåí äåí öèè êîíñ òè òó öè îí íî-ïðà âî âîé ñó âå ðå íè çà öèè. Ðå ü èäåò îá óñè ëè âà þ ùåì ñÿ â ïîñ ëåä íåå âðå ìÿ, â òîì èñ ëå â ñèñ òå ìå çà ïàä íî åâ ðî ïåéñ êèõ äå ìîê ðà òèé, îñîç íà íèè íå îá õî äè ìîñ òè çà ùè òû ñó âå ðåí íûõ ïðàâ, ó å òà, ñîõ ðà íå íèÿ ñî öè î êóëü òóð íûõ îñî áåí íîñ òåé íà öè î íàëü íîãî ñó äà ð ñòâåí íûõ êîíñ òè òó öè îí íûõ ñèñ òåì, ôóíê öè î íè ðó þ ùèõ â òåñ íîì âçà è ìî äåé ñòâèè ñ ìåæ äó íà ðîä íî-ïðà âî âû ìè èíñ òè òó òà ìè. Ýòî ïî ðîæ äà åò ïðîá ëå ìû, ñâÿ çàí íûå íå òîëü êî ñ ñîò ðóä íè å ñò âîì è âçà è ìî äåé ñòâè åì íà öè î íàëü íûõ ïðà âî âûõ ñèñ òåì (ìåæ äó ñî áîé è ñ ìåæ äó íà ðîä íû ìè þðèñ äèê öè ÿ ìè), íî è íå èç áåæ íûå êîíô ëèê òû, òî àê òó à ëè çè ðó åò ïðîá ëå ìó ïî èñ êà îï òè ìàëü íûõ ìå õà íèç ìîâ ïðå î äî ëå íèÿ ïðî òè âî ðå - èé, íà õîæ äå íèÿ êîìï ðî ìèñ ñîâ. Ïðî íèê íî âå íèå â íà öè î íàëü íóþ ïðà âî âóþ ñèñ òå ìó óíè âåð ñàëü íûõ öåí íîñ òåé, îñî áåí íî åñ ëè èìåòü â âè äó âîç ìîæ íîñ òè èõ îï ðå äå ëåí íîé èí òå ðï ðå òà öèè íàä íà öè î íàëü íû ìè îð ãà íà ìè, ñâÿ çà íî ñ âîç íèê íî âå íè åì êîíô ëèê òîâ è êîë ëè çèé, òî â ïîñ ëåä íåå âðå ìÿ â îñî áî îñò ðîé ôîð ìå ïðî ÿ âè ëîñü ïðè ìå íè òåëü íî ê âçà è ìî îò íî øå íè ÿì íà öè î íàëü íîé êîíñ òè òó öè îí íîé è åâ ðî ïåéñ êîé êîí âåí öè îí íîé þðèñ äèê öèé â âîï ðî ñàõ îáåñ ïå å íèÿ îñ íîâ íûõ ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà. Â. Åùå îä íà ðàç íî âèä íîñòü àê ñè î ëî ãè åñ êèõ íà àë âåð õî âå í ñòâà Êîíñ òè òó öèè è ñèñ òå ìû êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìà â öå ëîì ñâÿ çà íà ñ ãå íå ðè ðî âà íè åì êîíñ òè òó öè îí íûõ öåí íîñ òåé, ïðåæ äå âñå ãî, êàê ðå çóëü òà òà íîð ìî êî íò ðîëü íîé äå ÿ òåëü íîñ òè êîíñ òè òó öè îí íî-ñó äåá íûõ îð ãà íîâ. Â ýòîì ñëó àå êîíñ òè òó öè îí íûå öåí íîñ òè - â îò ëè èå îò öåí íîñ òåé ñà ìîé ïî ñå áå Êîíñ òè òó öèè - íå èìå þò ïðÿ ìî ãî òåêñ òó àëü íî ãî êîíñ òè òó öè îí íî ãî îôîðì ëå íèÿ, íå ÿâ ëÿ þò ñÿ ôîð ìàëü íû ìè, ýêñïëè öèò íû ìè óñ òà íîâ ëå íè ÿ ìè Îñ íîâ íî ãî Çà êî íà; èõ êîíñ òè òó öè îí íîå ïðèç íà íèå è çíà å íèå êî ðå íÿò ñÿ â ãëó áèí íîì ñî äåð æà íèè è ñèñ òåì íî-ñå ìàí òè åñ êèõ âçà è ìîñ âÿ çÿõ íîð ìà òèâ íûõ ïî ëî æå íèé Êîíñ òè òó öèè. Ñî îò âå ò ñòâåí íî, èõ êîíñ òè òó öè îí íàÿ

63 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà çíà è ìîñòü òðå áó åò ãåð ìå íåâ òè åñ êî ãî âû ÿâ ëå íèÿ è ïî çè òèâ íî ãî îôîðì ëå íèÿ â ïðî öåñ ñå êîíñ òè òó öè îí íî-êîíò ðîëü íîé äå ÿ òåëü íîñ òè ñó äåá íûõ îð ãà íîâ (ïî êðàé íåé ìå ðå, íà óðîâ íå àê òîâ îôè öè àëü íî ãî òîë êî âà íèÿ èëè èñ òîë êî âà íèÿ Îñ íîâ íî ãî Çà êî íà). Â óñ ëî âè ÿõ îò ñó ò ñòâèÿ êîíê ðåò íîé "ïðî ïèñ êè" â îò äåëü íûõ ñòàòü ÿõ è íîð ìàõ Êîíñ òè òó öèè ñî îò âå ò ñòâó þ ùèå öåí íîñ òè íà è áî ëåå ãëó áî êî ïðî íè êà þò â ñàì äóõ Êîíñ òè òó öèè, òî òðå áó åò òîí êî ãî ãåð ìå íåâ òè åñ êî ãî âû ÿâ ëå íèÿ è ïî çè òèâ íî ãî (êà òå ãî ðè àëü íî-ïî íÿ òèé íî ãî) îôîðì ëå íèÿ ýòèõ öåí íîñ òåé â ïðî öåñ ñå êîíñ òè òó öè îí íî-êîíò ðîëü íîé äå ÿ òåëü íîñ òè ñó äåá íûõ îð ãà íîâ (ïðåæ äå âñå ãî, íà óðîâ íå àê òîâ îôè öè àëü íî ãî òîë êî âà íèÿ èëè èñ òîë êî âà íèÿ ïî ëî æå íèé Êîíñ òè òó öèè). Â ïðàê òè êå ÊÑ ÐÔ ïî ëó èë ñâîå îáîñ íî âà íèå öå ëûé ðÿä ôîð ìàëü íî íå èìå þ ùèõ ïðÿ ìî ãî çàê ðåï ëå íèÿ â Êîíñ òè òó öèè ÐÔ öåí íîñ òåé, âêëþ àÿ òà êèå, êàê: ñïðà âåä ëè âîñòü è ïðà âî âàÿ îï ðå äå ëåí íîñòü 6, óñ òîé è âîñòü ïóá ëè íûõ ïðà âî îò íî øå íèé, ñòà áèëü íîñòü óñ ëî âèé õî çÿé ñòâî âà íèÿ, ïîä äåð æà íèå áà ëàí ñà ïóá ëè íûõ èí òå ðå ñîâ ãî ñó äà ð ñòâà è àñò íûõ èí òå ðå ñîâ ñóáú åê òîâ ïðà âî îò íî øå íèé 7 è äð. Ýòè öåí íîñ òè îêà çû âà þò ôóí äà ìåí òàëü íîå âîç äåé ñòâèå íà ïðà âî ïî ðÿ äîê, îï ðå äå ëÿ þò ñà ìî ñî äåð æà íèå è îñ íîâ íûå õà ðàê òå ðèñ òè êè ñó äåá íî ãî êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìà. Ýòî ëèøü íå áîëü øàÿ àñòü òåõ ïðîá ëåì, êî òî ðûå çàñ ëó æè âà þò âíè ìà íèÿ â ñâÿ çè ñ àíà ëè çîì ïðîá ëåì âåð õî âå í ñòâà Êîíñ òè òó öèè â àñ ïåê òå äå ÿ òåëü íîñ òè îð ãà íîâ êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ è êî òî ðûå, íåò ñîì íå íèé, äîëæ íû ñòàòü ïðåä ìå òîì äàëü íåé øèõ çà èí òå ðå ñî âàí íûõ îá ñóæ äå íèé è íà ó íûõ èñ ñëå äî âà íèé. 6 Ñò.2686; îò 26 íî ÿá ðÿ 2012 ã. ¹ 28-Ï // ÑÇ ÐÔ ¹ 50 (. 6). Ñò. 7124; îò 14 ôåâ ðà ëÿ 2013 ã. ¹ 4-Ï // ÑÇ ÐÔ ¹ 8. Ñò Ñì., íàïð., Ïîñ òà íîâ ëå íèÿ ÊÑ ÐÔ: îò 27 àï ðå ëÿ 2001 ã. ¹7-Ï // ÑÇ ÐÔ ¹23. Ñò.2409; îò 10 àï ðå ëÿ 2003 ã. ¹5-Ï // ÑÇ ÐÔ ¹17. Ñò.1656; îò 14 èþ ëÿ 2005 ã. ¹9-Ï // ÑÇ ÐÔ ¹30 (.2). Ñò.3200; îò 5 àï ðå ëÿ 2013 ã. ¹ 7-Ï // ÑÇ ÐÔ ¹ 15. Ñò. 1843; îò 22 àï ðå ëÿ 2013 ã. ¹ 8-Ï // ÑÇ ÐÔ ¹ 18. Ñò. 2292; Îï ðå äå ëå íèÿ ÊÑ ÐÔ: îò 21 àï ðå ëÿ 2005 ã. ¹191-Î // ÂÊÑ ÐÔ ¹6; îò 8 ôåâ ðà ëÿ 2007 ã. ¹381- Î-Ï // ÂÊÑ ÐÔ ¹5. 63

64 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 Ì. Ìàõ ìóä çî äà Ïðåä ñå äà òåëü Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí, àêà äå ìèê ÀÍÐÒ, äîê òîð þðè äè åñ êèõ íà óê, ïðî ôåñ ñîð Ðîëü Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí â óê ðåï ëå íèèêîíñ òè òó öè îí íîé çà êîí íîñ òè Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä Òàä æè êèñ òà íà, îñó ùå ñ òâëÿ þ ùèé ñâîþ äå ÿ òåëü íîñòü íà îñ íî âå êîíñ òè òó öè îí íî ãî ñó äîï ðî èç âî ä ñòâà, èìå åò íå áîëü øóþ èñ òî ðèþ. Ñà ìà èäåÿ ñîç äà íèÿ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí êàê îð ãà íà êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ òåñ íî ñâÿ çà íà ñ ñîç äà íè åì íî âåé øåé ãî ñó äà ð ñòâåí íîñ òè è ïðè íÿ òèÿ ïåð âîé Êîíñ òè òó öèè íå çà âè ñè ìî ãî Òàä æè êèñ òà íà, êî òî ðàÿ êàê îñ íîâ íîé ïðà âî âîé àêò ãî ñó äà ð ñòâà çà ëî æè ëà ïðà âî âóþ îñ íî âó äëÿ ðàç âè òèÿ êàê ïðà âî âî ãî è äå ìîê ðà òè åñ êî ãî ãî ñó äà ð ñòâà, òàê è îð ãà íà êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ ñòðà íû. Êîíñ òè òó öèÿ ÿâ ëÿ åò ñÿ öåíò ðîì ïðà âî âîé ñèñ òå ìû. Íà åå îñ íî âå ñîç äà åò ñÿ ìå õà íèçì çà êîí íîñ òè â ïðà âî âîì ãî ñó äà ð ñòâå, î åì ñâè äå òåëü ñòâó åò ñòàòüÿ 10 Êîíñ òè òó öèè Òàä æè êèñ òà íà, â ñî îò âå ò ñòâèè ñ êî òî ðîé "Êîíñ òè òó öèÿ Òàä æè êèñ òà íà îá ëà äà åò âûñ øåé þðè äè åñ êîé ñè ëîé, åå íîð ìû èìå þò ïðÿ ìîå äåéñòâèå. Çà êî íû è äðó ãèå ïðà âî âûå àê òû, ïðî òè âî ðå à ùèå Êîíñ òè òó öèè, íå èìå þò þðè äè åñ êîé ñè ëû". Òî åñòü ëþ áîé ïðà âî âîé àêò, ïðî òè âî ðå à ùèé Êîíñ òè òó öèè, ÿâ ëÿ åò ñÿ íå äåé ñòâè òåëü íûì è íå äîë æåí ïðè ìå íÿòü ñÿ. Â ñâîþ î å ðåäü, ïðå ðî ãà òè âà ðå øå íèÿ âîï ðî ñîâ îáåñ ïå - å íèÿ âåð õî âå í ñòâà è íå ïîñ ðå ä ñòâåí íî ãî äåéñòâèÿ Êîíñ òè òó öèè Òàä æè êèñ òà íà è ðå à ëè çà öèè êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ ñ öåëüþ îáåñ ïå å íèÿ ñî îò âå ò ñòâèÿ íîð ìà òèâ íî-ïðà âî âûõ 64

65 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà àê òîâ Îñ íîâ íî ìó Çà êî íó ãî ñó äà ð ñòâà ïðè íàä ëå æèò Êîíñ òè òó öè îí íî ìó Ñó äó Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí êàê íå çà âè ñè ìî ìó îð ãà íó ñó äåá íîé âëàñ òè, îñó ùå ñ òâëÿ þ ùå ìó êîíñ òè òó öè îí íûé êîíò ðîëü. Ñ îá ðà çî âà íè åì îð ãà íà êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ, èìå þ ùå ãî ñó äåá íóþ êîíñ òè òó öè îí íóþ þðèñ äèê öèþ è îñó ùå ñ òâëÿ þ ùå ãî êîíñ òè òó öè îí íîå ñó äîï ðî èç âî ä ñòâî, â Òàä æè êèñ òà íå ñòà ëî îñó ùå ñ òâëÿòü ñÿ êîíñ òè òó öè îí íîå ïðà âî ñó äèå êàê âûñ øàÿ ôîð ìà êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ, îñ íîâ íàÿ çà äà à êî òî ðî ãî çàê ëþ à åò ñÿ â îáåñ ïå å íèè âåð õî âå í ñòâà è ñòà áèëü íîñ òè Êîíñ òè òó öèè, ñîõ ðà íå íèè êîíñ òè òó öè îí íî ãî ðàç äå ëå íèÿ âëàñ òåé è ãà ðàí òè ðî âàí íîñ òè çà ùè òû êîíñ òè òó öè îí íî çàê ðåï ëåí íûõ ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà. Áå çóñ ëîâ íî, ëèøü ïðè ñó ùå ñò âî âà íèè ðàç âè òîé ñèñ òå ìû êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ â ëþ áîì äå ìîê ðà òè åñ êîì ãî ñó äà ð ñòâå ìîæ íî íà äå ÿòü ñÿ íà äîñ òè æå íèå îáåñ ïå å íèÿ òî íî ãî è íå ó êîñ íè òåëü íî ãî ïðåò âî ðå íèÿ íîðì Êîíñ òè òó öèè, âûñ òó ïà þ ùåé ãà ðàí òîì çà ùè òû êîíñ òè òó öè îí íûõ ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà è ãðàæ äà íè íà. Îñó ùå ñ òâëå íèå êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ ïîç âî ëÿ åò, òî áû â Ðåñ ïóá ëè êå Òàä æè êèñ òàí êàê â äå ìîê ðà òè åñ êîì è ïðà âî âîì ãî ñó äà ð ñòâå áû ëà îáåñ ïå å íà ïðà âî âàÿ çà ùè òà Êîíñ òè òó öèè è êîíñ òè òó öè îí íàÿ çà êîí íîñòü â öå ëîì. Óñ òà íîâ ëå íèå â ëþ áîì ãî ñó äà ð ñòâå ïðî íî ãî ïðà âî ïî ðÿä êà íå ìûñ ëè ìî áåç ñòðî ãî ãî ñîá ëþ äå íèÿ ðå æè ìà êîíñ òè òó öè îí íîé çà êîí íîñ òè, íà ëè èÿ ýô ôåê òèâ íûõ ïðà âî âûõ ñðåäñòâ îõ ðà íû Êîíñ òè òó öèè, îáåñ ïå å íèÿ åå âû ïîë íå íèÿ âñå ìè ñóáú åê òà ìè ïðà âà è òåñ íî ãî âçà è ìî äåé ñòâèÿ âñåõ âåò âåé âëàñ òè â ýòîì ïðî öåñ ñå. Ó è òû âàÿ îñî áóþ ðîëü îáåñ ïå å íèÿ êîíñ òè òó öè îí íîé çà êîí íîñ òè â ñòðà íå, Ïðå çè äåíò Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí, óâà æà å ìûé Ýìî ìà ëè Ðàõ ìîí, â ñâî åì âûñ òóï ëå íèè íà Ìåæ äó íà ðîä íîé êîí ôå ðåí öèè íà òå ìó "Êîíñ òè òó öè îí íîå ïðà âî ñó äèå - ãà ðàí òèÿ îáåñ ïå å íèÿ âåð õî âå í ñòâà Êîíñ òè òó öèè", ïîñ âÿ ùåí íîé 20-ëå òèþ îá ðà çî âà íèÿ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Òàä æè êèñ òà íà, îò ìå òèë, òî " ñîç äà íèå Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí ÿâ ëÿ åò ñÿ ïðèç íà êîì äå ìîê ðà òè íîñ òè è ïðà âî âîé ñóù íîñ òè òàä æè êñ êî ãî ãî ñó äà ð ñòâà, è íà ëè - èå ïî äîá íî ãî îð ãà íà ÿâ ëÿ åò ñÿ ïðàê òè åñ êèì âû ðà æå íè åì 65

66 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 ñòðåì ëå íèÿ âëàñ òè è íà öèè ê ôîð ìè ðî âà íèþ ñïðà âåä ëè âî ãî îá ùå ñò âà. Â ñâîþ î å ðåäü, ôîð ìè ðî âà íèå ñïðà âåä ëè âî ãî îá ùå ñò âà íå âîç ìîæ íî ïðåäñ òà âèòü áåç ñà ìîñ òî ÿ òåëü íîé, êîì ïå- òå íò íîé è áà çè ðó þ ùåé ñÿ íà îñ íî âå çà êî íà ñó äåá íîé âëàñ òè, â àñò íîñ òè áåç îð ãà íà êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ" 1. Íå çà âè ñè ìî îò òî ãî, òî êîíñ òè òó öè îí íûé êîíò ðîëü ÿâ ëÿ åò ñÿ ïðèí öè ïè àëü íî íî âûì äëÿ Òàä æè êèñ òà íà êîíñ òè òó öè îí íî-ïðà âî âûì èíñ òè òó òîì è âàæ íåé øèì ýëå ìåí òîì ïî ëè òè åñ êîé ñèñ òå ìû ñòðà íû, ñå ãîä íÿ, îá ðà ùà ÿñü ê èñ òî ðèè åãî äâàä öà òè ëåò íåé äå ÿ òåëü íîñ òè, ìîæ íî îò ìå òèòü, òî äàí íûé îð ãàí âûñ òó ïà åò ãà ðàí òîì Êîíñ òè òó öèè Òàä æè êèñ òà íà, ñëó æèò îáåñ ïå å íèþ ïî ëè òè åñ êîé ñòà áèëü íîñ òè, ðàç âè òèþ ïî ëè òè åñ êèõ ïðî öåñ ñîâ â ðàì êàõ, óñ òà íîâ ëåí íûõ Êîíñ òè òó öè åé. Ìîæ íî ñ óâå ðåí íîñòüþ ãî âî ðèòü î òîì, òî ñòà íîâ ëå íèå íà øåé ñòðà íû êàê äå ìîê ðà òè åñ êî ãî è ïðà âî âî ãî ãî ñó äà ð ñòâà âî ìíî ãîì ñâÿ çà íî ñ ýô ôåê òèâ íîé äå ÿ òåëü íîñòüþ îð ãà íà êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ Òàä æè êèñ òà íà. Êîíñ òè òó öè îí íûé êîíò ðîëü â Òàä æè êèñ òà íå, îñó ùå ñ òâëÿ å ìûé ñïå öè à ëè çè ðîâàí íûì ñó äåá íûì îð ãà íîì - Êîíñ òè òó öè îí íûì Ñó äîì, ïðè äåð æè âà ÿñü åâ ðî ïåéñ êîé ìî äå ëè êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ, îáåñ ïå è âà åò ñòðî ãîå ñîá ëþ äå íèå ðå æè ìà êîíñ òè òó öè îí íîé çà êîí íîñ òè è ñî îò âå ò ñòâèÿ ïðà âî âûõ àê òîâ, èõ íîðì Êîíñ òè òó öèè. Îñó ùå ñ òâëå íè åì êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ â ãî ñó äà ð ñòâå îáåñ ïå è âà åò ñÿ âåð õî âå í ñòâî, ñòà áèëü íîñòü, à òàê æå ðå àëü íîñòü Êîíñ òè òó öèè, âû ðà æà þ ùè å ñÿ: - â îáåñ ïå å íèè êîíñ òè òó öè îí íîé çà êîí íîñ òè â ñòðà íå, òî åñòü íà ëè èè ðå àëü íî äåéñòâó þ ùåé ñèñ òå ìû êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìà; - â ïðè î ðè òåò íîì ïî ëî æå íèè Îñ íîâ íî ãî Çà êî íà ñòðà íû â ñèñ òå ìå íîð ìà òèâ íî-ïðà âî âûõ àê òîâ; - â îáåñ ïå å íèè óñ òîé è âîñ òè âñåé ïðà âî âîé ñèñ òå ìû è îð ãà íè çà öèè ãî ñó äà ð ñòâåí íîé âëàñ òè, îï ðå äå ëåí íîñ òè îò íî øå íèé ìåæ äó ëè íîñòüþ è ãî ñó äà ð ñòâîì; 66 1 Ñì.: Ýìî ìà ëè Ðàõ ìîí / Âûñ òóï ëå íèå íà Ìåæ äó íà ðîä íîé êîí ôå ðåí öèè íà òå ìó "Êîíñ òè òó öè îí íîå ïðà âî ñó äèå - ãà ðàí òèÿ îáåñ ïå å íèÿ âåð õî âå í ñòâà Êîíñ òè òó öèè", ïîñ âÿ ùåí íîé 20-ëå òèþ îá ðà çî âà íèÿ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Òàä æè êèñ òàí. Äó øàí áå, 17 ñåí òÿá ðÿ 2015 ãî äà.

67 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà - â ñî îò âå ò ñòâèè êîíñ òè òó öè îí íûõ ïðåä ïè ñà íèé, ñêëà äû âà þ ùèõ ñÿ â äåéñòâè òåëü íîñ òè, îá ùå ñò âåí íûì îò íî øå íè ÿì. Ñó äåá íûé êîíñ òè òó öè îí íûé êîíò ðîëü îò íî ñèò ñÿ ê èñ ëó ýô ôåê òèâ íûõ ñðåäñòâ îáåñ ïå å íèÿ âåð õî âå í ñòâà è íå ïîñ ðå ä ñòâåí íî ãî äåéñòâèÿ êîíñ òè òó öè îí íûõ ïðåä ïè ñà íèé, ÿâ ëÿ þ ùèõ ñÿ îñ íî âîé ïðà âî âîé ñèñ òå ìû äå ìîê ðà òè åñ êî ãî ãî ñó äà ð ñòâà. Ñëå äó åò ïîä å ðê íóòü, òî â öå ëîì â íàñ òî ÿ ùåå âðå ìÿ èíñ òè òóò êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ ïðè îá ðåë òåí äåí öèþ ê óíè âåð ñà ëè çà öèè è îí ïðè ñóù ïî äàâ ëÿ þ ùå ìó áîëü øè í ñòâó ñîâ ðå ìåí íûõ ãî ñó äàðñòâ. Ïðè è íîé ýòî ãî â îñ íîâ íîì ÿâ ëÿ åò ñÿ, ïðåæ äå âñå ãî, îá ùåå ïðèç íà íèå êîí öåï öèè ïðà âî âî ãî ãî ñó äà ð ñòâà è ðàç âè òèå èäåè âåð õî âå í ñòâà ïðà âà, â àñò íîñ òè åãî âàæ íåé øå ãî èñ òî íè êà - Êîíñ òè òó öèè. Â ñî îò âå ò ñòâèè ñî ñò. 89 Êîíñ òè òó öèè Òàä æè êèñ òà íà Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä ïîë íî ìî åí îï ðå äå ëÿòü: - ñî îò âå ò ñòâèå çà êî íîâ, ñîâ ìå ñò íûõ ïðà âî âûõ àê òîâ Ìàäæ ëè ñè ìèë ëè è Ìàäæ ëè ñè íà ìî ÿí äà ãîí, Ïðå çè äåí òà, Ïðà âè òåëü ñòâà, Âåð õîâ íî ãî Ñó äà, Âûñ øå ãî ýêî íî ìè åñ êî ãî ñó äà è äðó ãèõ ãî ñó äà ð ñòâåí íûõ è îá ùå ñò âåí íûõ îð ãà íîâ, à òàê æå íå âñòó ïèâ øèõ â çà êîí íóþ ñè ëó äî ãî âî ðîâ Òàä æè êèñ òà íà Êîíñ òè òó öèè; - ðàç ðå øå íèå ñïî ðîâ ìåæ äó ãî ñó äà ð ñòâåí íû ìè îð ãà íà ìè îò íî ñè òåëü íî èõ êîì ïå òåí öèé; - èñ ïîë íå íèå äðó ãèõ ïîë íî ìî èé, îï ðå äå ëÿ å ìûõ Êîíñ òè òó öè åé è çà êî íà ìè. Äðó ãèå ïîë íî ìî èÿ òàê æå îï ðå äå ëå íû Êîíñ òè òó öè îí íûì çà êî íîì 2 Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí "Î Êîíñ òè òó öè îí íîì Ñó äå Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí", êî òî ðûé 26 èþ ëÿ ãî äà áûë ïðè íÿò â íî âîé ðå äàê öèè. Â ñâÿ çè ñ íå îá õî äè ìîñòüþ ïðè íÿ òèÿ â íî âîé ðå äàê öèè Êîíñ òè òó öè îí íî ãî çà êî íà "Î Êîíñ òè òó öè îí íîì Ñó äå Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí" õî ó îò ìå òèòü, òî, ó è òû âàÿ íå ìà ëî âàæ íóþ ðîëü îð ãà íà êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ Òàä æè êèñ òà íà â 2 Êîíñ òè òó öèÿ Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí (íà òàä æè êñ êîì, ðóñ ñêîì è àíã ëèéñ êîì ÿçû êàõ). - Ä., АÌÎ ÐÒ, 2014 ãîä, ¹7.1, ñò.379, ñ äî ïîë íå íè ÿ ìè è èç ìå íå íè ÿ ìè 2015 ã. 67

68 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 îáåñ ïå å íèè êîíñ òè òó öè îí íîé çà êîí íîñ òè â ñòðà íå, çà ùè òû ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà è ãðàæ äà íè íà, à òàê æå â ðàç âè òèè ïðà âî âî ãî è äå ìîê ðà òè åñ êî ãî ãî ñó äà ð ñòâà, â Ïðîã ðàì ìå ñó äåá íî-ïðà âî âîé ðå ôîð ìû íà ãîäû, óò âå ðæ äåí íîé Óêà çîì Ïðå çè äåí òà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æèêèñ òàí îò 3 ÿí âà ðÿ 2011 ãî äà 4, áû ëà ïðå äóñ ìîò ðå íà íå îá õî äè ìîñòü çà êî íî äà òåëü íî ãî ñî âåð øå í ñòâî âà íèÿ äå ÿ òåëü íîñ òè Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà, â àñò íîñ òè êîíñ òè òó öè îí íî ãî ñó äîï ðî èç âî ä ñòâà. Â äàí íîé Ïðîã ðàì ìå áû ëî ïðå äóñ ìîò ðå íî, òî ñ öåëüþ ñî âåð øå í ñòâî âà íèÿ äå ÿ òåëü íîñ òè Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà íå îá õî äè ìî ïîä ãî òî âèòü è ïðåäñ òà âèòü íî âûé ïðî åêò Êîíñ òè òó öè îí íî ãî çà êî íà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí "Î Êîíñ òè òó öè îí íîì Ñó äå Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí". Íà îñ íî âà íèè ýòî ãî, ñ ó å òîì îïû òà è ñîâ ðå ìåí íî ãî çà êî íî äà òåëü ñòâà îð ãà íîâ êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ ðàç ëè íûõ ñòðàí ìè ðà, â àñò íîñ òè Ðîñ ñèéñ êîé Ôå äå ðà öèè, Ôå äå ðà òèâ íîé Ðåñ ïóá ëè êè Гåð ìà íèÿ, Ðåñ ïóá ëè êè Аð ìå íèÿ, Аâñòðèè, Êà çà õñ òà íà, Ëàò âèè è äðó ãèõ ñòðàí, ïðåä ëî æå íèé è ðå êî ìåí äà öèé ìåæ äó íà ðîä íûõ ýêñ ïåð òîâ, à òàê æå ïðàê òè êè Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Òàä æè êèñ òà íà, áûë ïîä ãî òîâ ëåí ïðî åêò Êîíñ òè òó öè îí íî ãî çà êî íà "Î Êîíñ òè òó öè îí íîì Ñó äå Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí", êî òî ðûé â ïîñ ëå äó þ ùåì áûë ïðè íÿò ïàð ëà ìåí òîì ñòðà íû. Ïðè íÿ òèå íî âî ãî Êîíñ òè òó öè îí íî ãî çà êî íà "Î Êîíñ òè òó öè îí íîì Ñó äå Ðåñ ïóáëè êè Òàä æè êèñ òàí", âêëþ à þ ùå ãî â ñå áÿ êàê ïðà âè ëà, ðå ãó ëè ðó þ ùèå ñòðóê òó ðó, êîì ïå òåí öèþ, îá ðà çî âà íèå ñó äà, òàê è ïðà âè ëà, ðå ãó ëè ðó þ ùèå ñó äåá íûå ïðî öå äó ðû, â ñâîþ î å ðåäü, îò âå à åò âñåì òåì ïðèç íà êàì, êî òî ðûå õà ðàê òåð íû äëÿ äå ìîê ðà òè åñ êîé îð ãà íè çà öèè êîíñ òè òó öè îí íî ãî ñó äåá íî ãî êîíò ðî ëÿ â ïðà âî âîì ãî ñó äà ð ñòâå, òî ñïî ñî á ñòâî âà ëî ñî âåð øå í ñòâî âà íèþ äå ÿ òåëü íîñ òè îð ãà íà êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ â äå ëå îáåñ ïå å íèÿ âåð õî âå í ñòâà Êîíñ òè òó öèè, óê ðåï ëå íèÿ êîíñ òè òó öè îí íîé çà êîí íîñ òè è çà ùè òû ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà è ãðàæ äà íè íà. Â öå ëîì çà íå áîëü øîé ïå ðè îä ýô ôåê òèâ íàÿ äå ÿ òåëü íîñòü îð ãà íà êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ â Òàä æè êèñ òà íå ñïî ñî á ñòâî âà ëà òî ìó, òî ñóáú åê òû îá ðà ùå íèÿ ñòà ëè áî ëåå 68 4 Ïðîã ðàì ìà ñó äåá íî-ïðà âî âîé ðå ôîð ìû íà ãîäû, óò âå ðæ äåí íàÿ Óêà çîì Ïðå çè äåí òà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí îò 3 ÿí âà ðÿ 2011 ãî äà ¹976.

69 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà ãëó áî êî îñîç íà âàòü âàæ íîñòü è íå îá õî äè ìîñòü îá ðà ùå íèÿ â äàí íûé îð ãàí äëÿ îáåñ ïå å íèÿ âåð õî âå í ñòâà è íå ïîñ ðå ä ñòâåí íî ãî äåéñòâèÿ íîðì Êîíñ òè òó öèè, à òàê æå çà ùè òû ïðàâ è çà êîí íûõ èí òå ðå ñîâ ãðàæ äàí. Ñâè äå òåëü ñòâîì ýòî ìó ÿâ ëÿ åò ñÿ òî, òî ñ êàæ äûì ãî äîì ïî âû øà åò ñÿ èí òåí ñèâ íîñòü è èñ ëî îá ðà ùå íèé, â àñò íîñ òè, ôè çè åñ êèõ è þðè äè åñ êèõ ëèö â Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä Òàä æè êèñ òà íà. Òàê æå ñëå äó åò îò ìå òèòü, òî, êî íå íî æå, äî ñèõ ïîð â áîëü øåé àñ òè îá ðà ùå íèé ñî äåð æàò ñÿ âîï ðî ñû, ðàñ ñìîò ðå íèå êî òî ðûõ íå âõî äèò â ïîë íî ìî èå Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà, â ñâÿ çè ñ åì ïî òà êèì îá ðà ùå íè ÿì çà ÿ âè òå ëÿì îòï ðàâ ëÿ þò ñÿ îò âå òû, â êî òî ðûõ ðàçú ÿñ íÿ åò ñÿ ïîë íî ìî èå Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà. Íî â öå ëîì Êîíñ òè òó öè îí íûì Ñó äîì Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí â ïå ðè îä åãî äå ÿ òåëü íîñ òè áûë ðàñ ñìîò ðåí ðÿä âîï ðî ñîâ, êî òî ðûå ñûã ðà ëè çà ìåò íóþ ðîëü â îáåñ ïå å íèè âåð õî âå í ñòâà Êîíñ òè òó öèè, óê ðåï ëå íèè êîíñ òè òó öè îí íîé çà êîí íîñ òè è çà ùè òû ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà è ãðàæ äà íè íà. Â àñò íîñ òè, íà îñ íî âà íèè îá ðà ùå íèé ôè çè åñ êèõ è þðè äè åñ êèõ ëèö, êî òî ðûå â ñî îò âå ò ñòâèè ñ çà êî íî äà òåëü ñòâîì èìå þò ïðà âî íå ïîñ ðå ä ñòâåí íî îá ðà ùàòü ñÿ â Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä, â íåñ êîëü êèõ ñëó à ÿõ îñ ïà ðè âà å ìàÿ íîð ìà íîð ìà òèâ íî ãî ïðà âî âî ãî àê òà áû ëà ïðèç íà íà íå êî íñ òè òó öè îí íîé è â äàëü íåé øåì óò ðà òè ëà ñâîå äåéñòâèå. Òàê, Ïîñ òà íîâ ëå íè åì Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí îò 28 ìàð òà 2013 ãî äà ïóíêò 4 Ïðà âèë àò òåñ òà öèè è ðå ãè ñò ðà öèè ïà òå íò íûõ ïî âå ðåí íûõ Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí îò 9 èþ íÿ 2009 ãî äà ¹ 25 è âíå ñåí íûå â íå ãî èç ìå íå íèÿ îò 25 ñåí òÿá ðÿ 2012 ãî äà ¹92 áû ëè ïðèç íà íû íå ñî îò âå ò ñòâó þ ùè ìè àñ òè âòî ðîé ñòàòüè 12 è àñ òÿì ïåð âîé è âòî ðîé ñòàòüè 35 Êîíñ òè òó öèè Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí. Ïðè ðàñ ñìîò ðå íèè äàí íî ãî âîï ðî ñà Êîíñ òè òó öè îí íûì Ñó äîì áû ëî îò ìå å íî, òî êîíñ òè òó öè îí íîå ïðà âî íà òðóä âû ðà æà åò ñÿ â ðàç ëè íûõ îð ãà íè çà öè îí íî-ïðà âî âûõ ôîð ìàõ, è åãî ñà ìîé ðàñï ðî ñò ðà íåí íûé ôîð ìîé â ðû íî íûõ îò íî øå íè ÿõ ÿâ ëÿ åò ñÿ ñâî áîä íàÿ ïðåäï ðè íè ìà òåëüñ êàÿ äå ÿ òåëü íîñòü, è çà êî íî äà òåëü ñòâî ñòðà íû ñ öåëüþ ñîç äà íèÿ áëà ãîï ðè ÿò íûõ óñ ëî âèé äëÿ îñó ùå ñ òâëå íèÿ ýòî ãî ïðà âà ñîç äà åò ðå àëü íóþ ïðà âî âóþ îñ íî âó. 69

70 70 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 Íà îñ íî âàíèè äàí íî ãî ðå øå íèÿ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà ïóíêò 4 Ïðà âèë àò òåñ òà öèè è ðå ãè ñò ðà öèè ïà òå íò íûõ ïî âå ðåí íûõ Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí îò 9 èþ íÿ 2009 ãî äà ¹ 25, êî òî ðûé îã ðà íè è âàë êîíñ òè òó öè îí íûå ïðà âà êàæ äî ãî íà ñâî áî äó ïðåäï ðè íè ìà òåëüñ êîé äå ÿ òåëü íîñ òè, òðóä è âû áîð ïðî ôåñ ñèè, óò ðà òèë ñè ëó. Äðó ãèì Ïîñ òà íîâ ëå íè åì Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà îò 27 ñåí òÿá ðÿ 2013 ãî äà àñòü 2 ñòàòüè 363 Óãî ëîâ íî-ïðî öåñ ñó àëü íî ãî êî äåê ñà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí â àñ òè, êà ñà þ ùåé ñÿ òî ãî, òî íå ïîä ëå æèò îá æà ëî âà íèþ è îï ðî òåñ òî âà íèþ âû íå ñåí íîå â õî äå ñó äåá íî ãî ðàç áè ðà òåëü ñòâà îï ðå äå ëå íèå (ïîñ òà íîâ ëå íèå) â îò íî øå íèè èçá ðà íèÿ, èç ìå íå íèÿ èëè îò ìå íû ìå ðû ïðå ñå å íèÿ, áû ëà ïðèç íà íà íå êî íñ òè òó öè îí íîé, òî åñòü íå ñî îò âå ò ñòâó þ ùåé ñòàòü ÿì 5, 14, 18 è 19 Êîíñ òè òó öèè Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí. Ïðè ðàñ ñìîò ðå íèè äàí íî ãî äå ëà Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä ñ ó å òîì íîðì ìåæ äó íà ðîä íî ãî ïðà âà è íà öè î íàëü íî ãî çà êî íî äà òåëü ñòâà îò íî ñè òåëü íî áåñï ðå ïÿ ò ñòâåí íî ãî îñó ùå ñ òâëå íèÿ ãðàæ äà íà ìè ñâî èõ êîíñ òè òó öè îí íûõ ïðàâ óñ òà íî âèë, òî ëþ áîé ïî ðÿ äîê, êî òî ðûé îã ðà íè è âà åò ïðà âà ó àñò íè êîâ óãî ëîâ íî ãî ïðî öåñ ñà ïî çà ùè òå èõ ïðî öåñ ñó àëü íûõ ïðàâ è ñòà íî âèò ñÿ ïðåã ðà äîé äëÿ îñó ùå ñ òâëå íèÿ, â àñò íîñ òè, èõ ïðà âà íà îá æà ëî âà íèå ñó äåá íûõ àê òîâ, ñ è òà åò ñÿ îã ðà íè è âà þ ùèì ãà ðàí òèþ ñó äåá íîé çà ùè òû è ïðà âà íà îá ðà ùå íèå â ãî ñó äà ð ñòâåí íûå îð ãà íû, óñ òà íîâ ëåí íûå Êîíñ òè òó öè åé, çà êî íà ìè è ïðî öåñ ñó àëü íûì çà êî íî äà òåëü ñòâîì Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí. Ïîñ ëå å ãî íà îñ íî âà íèè äàí íî ãî Ïîñ òà íîâ ëå íèÿ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà ïàð ëà ìåí òîì ñòðà íû ïîñ ðå ä ñòâîì âíå ñå íèÿ ïîï ðà âîê â Óãî ëîâ íî-ïðî öåñ ñó àëü íûé êî äåêñ Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí àñòü 2 ñòàòüè 363 äàí íî ãî íîð ìà òèâ íî ãî ïðà âî âî ãî àê òà áû ëà èñê ëþ å íà. Â ïðàê òè êå Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà íå ìà ëî ïðè ìå ðîâ, êîã äà íîð ìû íîð ìà òèâ íûõ ïðà âî âûõ àê òîâ áû ëè ïðèç íà íû ïðî òè âî ðå à ùèìè Îñ íîâ íî ìó Çà êî íó ñòðà íû è â äàëü íåé øåì óò ðà òè ëè ñè ëó è ïå ðåñ òà ëè ïðè ìå íÿòü ñÿ. Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí ïðè íè ìà åò àê òû, çà âåð øà þ ùèå êîíñ òè òó öè îí íîå ñó äîï ðî èç âî ä ñòâî, â âè äå ïîñ òà íîâ ëå íèé èëè îï ðå äå ëå íèé, â êî òî ðûõ ñî -

71 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà äåð æèò ñÿ îáîñ íî âàí íàÿ ïðà âî âàÿ ïî çè öèÿ, èìå þ ùàÿ òàê æå âàæ íîå çíà å íèå â ïðà âîò âîð åñ êîé äå ÿ òåëü íîñ òè. Â êàæ äîì èç ïðè íÿ òûõ àê òîâ Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí óêà çû âà åò íà íå îá õî äè ìîñòü óòî íå íèÿ è ðàç âè òèÿ çà êî íî äà òåëü íûõ íîðì äëÿ óñò ðà íå íèÿ íå îï ðå äå ëåí íîñ òè â ïðà âî âîì ðå ãó ëè ðî âà íèè è îáåñ ïå å íèÿ êîíñ òè òó öè îí íî ãî ñìûñ ëà ïðè ìå íå íèÿ íîðì çà êî íà. Ýô ôåê òèâ íîñòü ðå øå íèé Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà îï ðå äå ëÿ åò ñÿ èõ âîç äåé ñòâè åì íà çà êî íîò âîð åñ êóþ è ïðà âîï ðè ìå íè òåëü íóþ äå ÿ òåëü íîñòü, íà ïðå î äî ëå íèå íå äîñ òàò êîâ íîð ìà òèâ íî ãî ðå ãó ëè ðî âà íèÿ, ê èñ ëó êî òî ðûõ ñëå äó åò îò íåñ òè íå ñîã ëà ñî âàí íîñòü ìåæ äó ðàç ëè íû ìè ïðà âî âû ìè àê òà ìè. Íå ìà ëî âàæ íûì âîï ðî ñîì, îò êî òî ðî ãî íàï ðÿ ìóþ çà âè ñèò îáåñ ïå å íèå âåð õî âå í ñòâà Êîíñ òè òó öèè, ÿâ ëÿ åò ñÿ èñ ïîë íå íèå ðå øå íèÿ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà. Ñîã ëàñ íî êîíñ òè òó öè îí íûì ïðåä ïè ñà íè ÿì, àê òû Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà ÿâ ëÿ þò ñÿ îêîí à òåëü íû ìè è îá æà ëî âà íèþ íå ïîä ëå æàò, èõ îáÿ çà òåëü íîñòü äåéñòâó åò áåç êà êî ãî-ëè áî èñê ëþ å íèÿ. Ïðè íÿ òîå ðå øå íèå Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà íå òðå áó åò ïîäò âå ðæ äå íèÿ êà êèõ-ëè áî äðó ãèõ îð ãà íîâ - îíî ïîä ëå æèò íå ó êîñ íè òåëü íî ìó èñ ïîë íå íèþ. Ðå øå íèÿ îð ãà íà êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ, îá ëà äàÿ íîð ìà òèâ íîé ñè ëîé, îêà çûâà þò íå ïîñ ðå ä ñòâåí íîå âîç äåé ñòâèå íà ñèñ òå ìó çà êî íî äà òåëü ñòâà ñòðà íû è âëè ÿ þò íà íàï ðàâ ëåí íîñòü êîíñ òè òó öè îí íî-ïðà âî âî ãî ðå ãó ëè ðî âà íèÿ ðàç âè òèÿ ãî ñó äà ð ñòâà è îá ùå ñò âà. Èñ õî äÿ èç ýòî ãî, ñîñ òî ÿ íèå êîíñ òè òó öè îí íîé çà êîí íîñ òè êàê â Ðåñ ïóá ëè êå Òàä æè êèñ òàí, òàê è â ðàç âè òûõ äå ìîê ðà òè - åñ êèõ ñòðà íàõ, èìå þ ùèõ îð ãà íû êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ, âî ìíî ãîì çà âè ñèò îò èñ ïîë íå íèÿ ðå øå íèé êîíñ òè òó öè îí íûõ ñó äîâ âñå ìè îð ãà íà ìè ãî ñó äà ð ñòâåí íîé âëàñ òè, â òîì èñ ëå çà êî íî äà òåëü íîé è èñ ïîë íè òåëü íîé âëàñ òÿ ìè. åò êîå èñ ïîë íå íèå ðå øå íèé îð ãà íà êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ ÿâ ëÿ åò ñÿ âàæ íåé øèì ýëå ìåí òîì ìå õà íèç ìà îáåñ ïå å íèÿ êîíñ òè òó öè îí íîé çà êîí íîñ òè â ãî ñó äà ð ñòâå, è îò ýòî ãî çà âè ñèò ýô ôåê òèâ íàÿ äå ÿ òåëü íîñòü èíñ òè òó òà ñó äåá íî ãî êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ, ñâî åâ ðå ìåí íîå èñ ïîë íå íèå åãî ðå øå íèé, èìå þ ùèõ âàæ íîå çíà å íèå. 71

72 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 Òîëü êî ôàê òè åñ êîå èñ ïîë íå íèå ðå øå íèé, ïðè íÿ òûõ îð ãà íà ìè êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ, èñ õî äÿ èç ðå à ëè çà öèè ñâî èõ çà êîí íûõ ïîë íî ìî èé, äå ëà åò êîíñ òè òó öè îí íîå ïðà âî ñó äèå ðå àëü íûì è çà âåð øåí íûì. Ïî ý òî ìó ìå õà íèçì íå çà âè ñè ìî ãî îð ãà íà ñó äåá íîé âëàñ òè, îáåñ ïå è âà þ ùèé âåð õî âå í ñòâî Êîíñ òè òó öèè è çà ùè òó ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà è ãðàæ äà íè íà, âêëþ à åò â ñå áÿ â êà å ñò âå îáÿ çà òåëü íî ãî ýëå ìåí òà îáåñ ïå å íèå èñ ïîë íå íèÿ ñó äåá íî ãî àê òà. Íå èñ ïîë íå íèå ðå øå íèé îð ãà íîâ êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ ñòà âèò ïîä ñîì íå íèå âåñü ìå õà íèçì ðå à ëè çà öèè Êîíñ òè òó öèè, ïðè âî äèò ê êî ëå áà íèþ öå ëåé, íà äîñ òè æå íèå êî òî ðûõ îíè áû ëè íàï ðàâ ëå íû, òî åñòü íà îáåñ ïå å íèå âåð õî âå í ñòâà è ïðÿ ìî ãî äåéñòâèÿ Êîíñ òè òó öèè êàæ äî ãî ãî ñó äà ð ñòâà, çà ùè òó ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà è ãðàæ äà íè íà, à òàê æå óê ðåï ëå íèå åäè íî ãî êîíñ òè òó öè îí íî-ïðà âî âî ãî ïðîñò ðà í ñòâà â ãî ñó äà ð ñòâå. Â ñâÿ çè ñ ýòèì äëÿ ïî âû øå íèÿ ýô ôåê òèâ íîñ òè äå ÿ òåëü íîñ òè îð ãà íîâ êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ, à òàê æå äëÿ íà è áî ëåå ýô ôåê òèâ íî ãî èñ ïîë íå íèÿ èõ ðå øå íèé íå îá õî äè ìî óæåñ òî èòü ìå ðû îò âå ò ñòâåí íîñ òè çà íå èñ ïîë íå íèå ðå øå íèé îð ãà íîâ êîíñòè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ. Îð ãàí ñó äåá íî ãî êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ äîë æåí èìåòü áî ëåå àê òèâ íóþ ïî çè öèþ ïðè ôîð ìó ëè ðî âà íèè ðå çî ëþ òèâ íîé àñ òè ñâî èõ ðå øå íèé. Íå îá õî äè ìî óñ òà íî âèòü ìå õà íèçì èñ ïîë íå íèÿ ïðè íÿ òî ãî Êîíñ òè òó öè îí íûì Ñó äîì ðå øå íèÿ, â íåì ïîë íî è åò êî îï ðå äå ëèòü îñî áåí íîñ òè èñ ïîë íå íèÿ è îñó ùå ñ òâëÿòü ñà ìîñ òî ÿ òåëü íî êîíò ðîëü çà èñ ïîë íå íè åì ñâî èõ ðå øå íèé. 72

73 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà. Îñ ìî íî âà ëåí Êîíñ òè òó öè îí íîé ïà ëà òû Âåð õîâ íî ãî ñó äà Êûð ãû çñ êîé Ðåñ ïóá ëè êè Êîíñ òè òó öè îí íîå ïðà âî ñó äèå â Êûð ãû çñ êîé Ðåñ ïóá ëè êå: îïûò è ïåðñ ïåê òè âû Ïîç âîëü òå îò èìå íè Êîíñ òè òó öè îí íîé ïà ëà òû Âåð õîâ íî ãî ñó äà Êûð ãû çñ êîé Ðåñ ïóá ëè êè è îò ñå áÿ ëè íî ïîï ðè âå ò ñòâî âàòü âñåõ ó àñò íè êîâ Ìåæ äó íà ðîä íîé êîí ôå ðåí öèè, ïîçä ðà âèòü ñ 20-ëå òè åì îá ðà çî âà íèÿ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí, âû ðà çèòü ïðèç íà òåëü íîñòü çà ïðèã ëà øå íèå è âîç ìîæ íîñòü âûñ òó ïèòü ñ äîê ëà äîì íà äàí íîì ìå ðîï ðè ÿ òèè. Ñå ãîä íÿø íÿÿ Ìåæ äó íà ðîä íàÿ êîí ôå ðåí öèÿ ïîñ âÿ ùå íà òà êîé àê òó àëü íîé òå ìå, êàê "Êîíñ òè òó öè îí íîå ïðà âî ñó äèå êàê ãà ðàí òèÿ îáåñ ïå å íèÿ âåð õî âå í ñòâà íîðì Êîíñ òè òó öèè". Áå çóñ ëîâ íî, òå ìà òè êà Êîí ôå ðåí öèè ÿâ ëÿ åò ñÿ âåñü ìà àê òó àëü íîé, ïîñ êîëü êó îáåñ ïå å íèå, ñîõ ðà íå íèå è ñîá ëþ äå íèå Êîíñ òè òó öèè íå îá õî äè ìî äëÿ ñîâ ðå ìåí íî ãî ïðà âî âî ãî ãî ñó äà ð ñòâà. Êîíñ òè òó öè îí íîå ïðà âî ñó äèå ÿâ ëÿ åò ñÿ îò íî ñè òåëü íî íî âûì äëÿ Êûð ãû çñ òà íà ïðà âî âûì èíñ òè òó òîì, ïðåä íàç íà å íèå êî òî ðî ãî ñîñ òî èò â îáåñ ïå å íèè âåð õî âå í ñòâà è ïðÿ ìî ãî äåéñòâèÿ Êîíñ òè òó öèè Êûð ãû çñ êîé Ðåñ ïóá ëè êè, çà ùè òå ïðàâ è ñâî áîä ëè íîñ òè. Ïåð âîñ òå ïåí íîé îñî áåí íîñòüþ êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âî ñó äèÿ ÿâ ëÿ åò ñÿ åãî ôóíê öèÿ ïî ðàç ðå øå íèþ èñê ëþ è òåëü íî âîï ðî ñîâ ïðà âà. Ýòî åäèí ñòâåí íûé âèä ïðà âî ñó äèÿ, îöå íè âà þ ùèé íîð ìà òèâ íûå ïðà âî âûå àê òû ñ ïî çè öèè ñî îò âå ò ñòâèÿ èõ Êîíñ òè òó öèè. 73

74 74 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 Ïåð âûå øà ãè ê ñîç äà íèþ èíñ òè òó öè î íàëü íî ãî ìå õà íèç ìà ïî çà ùè òå Êîíñ òè òó öèè áû ëè ñäå ëà íû â ãî äû ïå ðå ñò ðîé êè, åùå äî ðàñ ïà äà ÑÑÑÐ è îá ðå òå íèÿ Êûð ãû çñ òà íîì íå çà âè ñè ìîñ òè. 23 ñåí òÿá ðÿ 1989 ãî äà âïåð âûå áûë ó ðåæ äåí îð ãàí êîíñ òè òó öè îí íî ãî íàä çî ðà - Êî ìè òåò êîíñ òè òó öè îí íî ãî íàä çî ðà Êèð ãè çñ êîé ÑÑÐ. Íà Êî ìè òåò âîç ëà ãà ëîñü ïðåäñ òàâ ëå íèå Âåð õîâ íî ìó Ñî âå òó Êèð ãè çñ êîé ÑÑÐ çàê ëþ å íèé î ñî îò âå ò ñòâèè Êîíñ òè òó öèè Êèð ãè çñ êîé ÑÑÐ ïðî åê òîâ çà êî íîâ, ïîä ëå æà ùèõ ðàñ ñìîò ðå íèþ, àê òîâ Âåð õîâ íî ãî Ñî âå òà, íàá ëþ äå íèå çà ñî îò âå ò ñòâè åì Êîíñ òè òó öèè è çà êî íàì Êèð ãè çñ êîé ÑÑÐ ïîñ òà íîâ ëå íèé è ðàñ ïî ðÿ æå íèé Ñî âå òà Ìè íè ñò ðîâ, ðå øå íèé ìåñò íûõ Ñî âå òîâ íà ðîä íûõ äå ïó òà òîâ, àê òîâ äðó ãèõ ãî ñó äà ð ñòâåí íûõ îð ãà íîâ è îá ùå ñò âåí íûõ îð ãà íè çà öèé. Ñ ó ðåæ äå íè åì ïîñ òà Ïðå çè äåí òà Êèð ãè çñ êîé ÑÑÐ 24 îê òÿá ðÿ 1990 ãî äà ñó ùå ñò âåí íî èç ìå íè ëàñü ñèñ òå ìà îð ãà íîâ ãî ñó äà ð ñòâåí íîé âëàñ òè è óï ðàâ ëå íèÿ. 14 äå êàá ðÿ 1990 ãî äà Êî ìè òåò êîíñ òè òó öè îí íî ãî íàä çî ðà áûë óï ðà çä íåí, è Êûð ãû çñ òàí îä íîé èç ïåð âûõ ðåñ ïóá ëèê, âõî äèâ øèõ â ñîñ òàâ ÑÑÑÐ, îá ðà çî âàë âûñ øèé ñó äåá íûé îð ãàí ïî êîíñ òè òó öè îí íî ìó êîíò ðî ëþ - Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä Êèð ãè çñ êîé ÑÑÐ. Îòñ åò èñ òî ðèè êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âî ñó äèÿ â Êûð ãû çñ òà íå íà è íà åò ñÿ èìåí íî ñ ýòî ãî äíÿ. Îá ðà çî âà íèå Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà êàê îñî áî ãî ñó äåá íî ãî îð ãà íà ñ âîç ëî æå íè åì íà íå ãî ôóíê öèé êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ, áå çóñ ëîâ íî, ñâè äå òåëü ñòâî âà ëî î ñòðåì ëå íèè Êûð ãû çñ êîé Ðåñ ïóá ëè êè ê ñîç äà íèþ îñ íîâ äå ìîê ðà òè åñ êî ãî ïðà âî âî ãî ãî ñó äà ð ñòâà. Âìåñ òå ñ òåì, êàê ïî êà çû âà åò èñ òî ðèÿ, âñå ïî ïûò êè óñ òà íîâ ëå íèÿ ýô ôåê òèâ íî ãî êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ áû ëè òùåò íû ìè. Ñîç äàí íûå ãî ñó äà ð ñòâåí íûå îð ãà íû áû ëè ìà ëî ýô ôåê òèâ íû èëè æå âîâ ñå áåç äåé ñòâî âà ëè. Îò íî ñè òåëü íî çíà è ìûå èç ìå íå íèÿ â ýòîé ñôå ðå ñòà ëè ïðî èñ õî äèòü ëèøü ïîñ ëå îá ðå òå íèÿ Êûð ãû çñ òà íîì íå çà âè ñè ìîñ òè è ïðè íÿ òèÿ ïåð âîé Êîíñ òè òó öèè íå çà âè ñè ìî ãî Êûð ãû çñ òà íà 5 ìàÿ 1993 ãî äà. Êîíñ òè òó öèÿ Êûð ãû çñ êîé Ðåñ ïóá ëè êè ïî-íî âî ìó îï ðå äå ëè ëà ìåñ òî è ðîëü ñó äåá íîé ñèñ òå ìû â öå ëîì è Êîíñ òè òó öè -

75 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà îí íî ãî Ñó äà â àñò íîñ òè, à òàê æå çà ëî æè ëà îñ íî âû ñó äåá íî- ïðà âî âîé ðå ôîð ìû â ñòðà íå. Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä çà ïå ðè îä ñó ùå ñò âî âà íèÿ, íà ðÿ äó ñ ôóíê öè åé êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ, îá ëà äàë òà êè ìè ïîë íî ìî è ÿ ìè, êàê: äà à îôè öè àëü íî ãî òîë êî âà íèÿ íîðì Êîíñ òè òó öèè; äà à çàê ëþ å íèÿ î êîíñ òè òó öè îí íîñ òè âû áî ðîâ Ïðå çè äåí òà; äà à çàê ëþ å íèÿ íà îò ðå øå íèå îò äîëæ íîñ òè Ïðå çè äåí òà. Â ñâÿ çè ñ ïðî è çî øåä øè ìè â ñòðà íå ñî áû òè ÿ ìè ïî ëè òè - åñ êî ãî õà ðàê òå ðà Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä áûë ðàñ ôîð ìè ðî âàí 12 àï ðå ëÿ 2010 ãî äà. Íåñ òà áèëü íîñòü êîíñ òè òó öè îí íî ãî ñòðîÿ â ëþ áîé ñòðà íå ïðè âî äèò ê åå ïî ëè òè åñ êîé, ñî öè àëü íîé è ýêî íî ìè åñ êîé íå óñ òîé è âîñ òè. Â ñâÿ çè ñ ýòèì ïîñ ëå ïðè íÿ òèÿ 27 èþ íÿ 2010 ãî äà íî âîé Êîíñ òè òó öèè Êûð ãû çñ êîé Ðåñ ïóá ëè êè, ïîäò âå ðæ äàÿ ñòðåì ëå íèå íà øåé ñòðà íû ñëå äî âàòü öåí íîñ òÿì öè âè ëè çî âàí íî ãî ïðà âî âî ãî ãî ñó äà ð ñòâà, â 2010 ãî äó áû ëà ñîç äà íà Êîíñ òè òó öè îí íàÿ ïà ëà òà Âåð õîâ íî ãî ñó äà Êûð ãû çñ êîé Ðåñ ïóá ëè êè â êà å ñò âå ñïå öè à ëè çè ðî âàí íî ãî ñó äåá íî ãî îð ãà íà êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ. È òîëüêî ïîñ ëå òðåõ ëåò íå ãî ïå ðå ðû âà îð ãàí êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ âíîâü íà àë ñâîþ äå ÿ òåëü íîñòü ïî îáåñ ïå å íèþ âåð õî âå í ñòâà è ïðÿ ìî ãî äåéñòâèÿ Êîíñ òè òó öèè. Êîíñ òè òó öè îí íàÿ ïà ëà òà ÿâ ëÿ åò ñÿ âàæ íåé øèì èíñ òè òó òîì â ñòðóê òó ðå ãî ñó äà ð ñòâà, êî òî ðàÿ èã ðà åò êëþ å âóþ ðîëü â äå ëå ñîõ ðà íå íèÿ è óê ðåï ëå íèÿ êîíñ òè òó öè îí íî ãî ñòðîÿ Êûð ãû çñ òà íà. Â ñîâ ðå ìåí íîé ñè òó à öèè Êîíñ òè òó öè îí íàÿ ïà ëà òà ñòà íî âèò ñÿ ñòåðæ íå âûì ýëå ìåí òîì óò âå ðæ äå íèÿ îñ íîâ êîíñ òè òó öè îí íî ãî ñòðîÿ, çà ùè òû ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà è ãðàæ äà íè íà, ñîá ëþ äå íèÿ ïðèí öè ïà ðàç äå ëå íèÿ âëàñ òåé è îáåñ ïå å íèÿ êîíñ òè òó öè îí íî ãî ìå õà íèç ìà ñäåð æåê è ïðî òè âî âå ñîâ. Â ñâîþ î å ðåäü, ðàç âè òèå êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìà òåñ íûì îá ðà çîì ñâÿ çà íî ñ óñ òîé è âîñòüþ äå ÿ òåëü íîñ òè Êîíñ òè òó öè îí íîé ïà ëà òû, ñ ñîõ ðà íå íè åì åå íå çà âè ñè ìîñ òè è áåñï ðè ñò ðà ñò íîñ òè â ðàç ðå øå íèè âîï ðî ñîâ, îò íå ñåí íûõ ê åå êîì ïå òåí öèè. Íà ñå ãîä íÿø íèé äåíü Êîíñ òè òó öè îí íàÿ ïà ëà òà ÿâ ëÿ åò ñÿ âûñ øèì ñó äåá íûì îð ãà íîì, ñà ìîñ òî ÿ òåëü íî îñó ùå ñ ò- âëÿ þ ùèì êîíñ òè òó öè îí íûé êîíò ðîëü ïîñ ðå ä ñòâîì êîíñ òè - 75

76 76 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 òó öè îí íî ãî ñó äîï ðî èç âî ä ñòâà. Ïî ñðàâ íå íèþ ñ ïðå äû äó ùèì îð ãà íîì êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ, ïîë íî ìî èÿ Êîíñ òè òó öè îí íîé ïà ëà òû ñó ùå ñò âåí íî óðå çà íû, íî îñ íîâ íàÿ ôóíê öèÿ ïî îñó ùå ñ òâëå íèþ êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âî ñó äèÿ çà íåþ ñîõ ðà íå íà. Íà ðÿ äó ñ ïîë íî ìî è åì ïî ïðèç íà íèþ íå êî íñ òè òó öè îí íû ìè çà êî íîâ è èíûõ íîð ìà òèâ íûõ ïðà âî âûõ àê òîâ â ñëó àå èõ ïðî òè âî ðå èÿ Êîíñ òè òó öèè, Êîíñ òè òó öè îí íàÿ ïà ëà òà òàê æå äà åò çàê ëþ å íèÿ î êîíñ òè òó öè îí íîñ òè íå âñòó ïèâ øèõ â ñè ëó ìåæ äó íà ðîä íûõ äî ãî âî ðîâ, ó àñò íè öåé êî òî ðûõ ÿâ ëÿ åò ñÿ Êûð ãû çñ êàÿ Ðåñ ïóá ëè êà, è çàê ëþ å íèÿ ê ïðî åê òó çà êî íà îá èç ìå íå íè ÿõ â Êîíñ òè òó öèþ. Â ñîâ ðå ìåí íûé ïå ðè îä ðàç âè òèÿ ïðà âî âîé ñèñ òå ìå Êûð ãû çñ êîé Ðåñ ïóá ëè êè õà ðàê òå ðåí íî âûé ýòàï ðàç âè òèÿ êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âî ñó äèÿ, ñâÿ çàí íûé ñ ñî âåð øå í ñòâî âà íè åì ìå õà íèç ìîâ îáåñ ïå å íèÿ çà ùè òû ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà è ãðàæ äà íè íà. Òàê, Êîíñ òè òó öè åé çà ëî æåí àáñòðà êò íûé êîíñ òè òó öè îí íûé êîíò ðîëü, ñîã ëàñ íî êî òî ðî ìó êàæ äûé âïðà âå îñ ïî ðèòü êîíñ òè òó öè îí íîñòü çà êî íà è èíî ãî íîð ìà òèâ íî ãî ïðà âî âî ãî àê òà, åñ ëè ñ è òà åò, òî èìè íà ðó øà þò ñÿ ïðà âà è ñâî áî äû, ïðèç íà âà å ìûå Êîíñ òè òó öè åé. Áåñ ñïîð íî, äàí íûé âèä êîíò ðî ëÿ ïðå äîñ òà âèë áîëü øîìó èñ ëó ãðàæ äàí ñòðà íû âîç ìîæ íîñòü çà ùè òèòü ñâîè ïðà âà ïîñ ðå ä ñòâîì êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âî ñó äèÿ. Ñ ìî ìåí òà ôîð ìè ðî âà íèÿ Êîíñ òè òó öè îí íîé ïà ëà òû, çà äâà ñ ëèø íèì ãî äà, ïðè íÿ òî áî ëåå 50 ðå øå íèé. Ïå ðåä Êîíñ òè òó öè îí íîé ïà ëà òîé ñòî ÿò âàæ íûå çà äà è ñèñ òåì íî ãî îáåñ ïå å íèÿ âåð õî âå í ñòâà çà êî íà, îáåñ ïå å íèÿ è çà ùè òû ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà è ãðàæ äà íè íà, ïî âû øå íèÿ çíà íèÿ ãðàæ äàí î êîíñ òè òó öè îí íîì ïðà âî ñó äèè. Ïî íè ìàÿ âñþ âàæ íîñòü âîç ëî æåí íûõ íà Êîíñ òè òó öè îí íóþ ïà ëà òó çà äà, â 2015 ãî äó áû ëà ðàç ðà áî òà íà è óò âå ðæ äå íà Ñòðà òå ãèÿ ðàç âè òèÿ Êîíñ òè òó öè îí íîé ïà ëà òû Âåð õîâ íî ãî ñó äà Êûð ãû çñ êîé Ðåñ ïóá ëè êè íà ãî äû, â êî òî ðîé îï ðå äå ëå íû ïåðñ ïåê òè âû ðàç âè òèÿ êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âî ñó äèÿ â Êûð ãû çñ êîé Ðåñ ïóá ëè êå. Â Ñòðà òå ãèè â êà å ñò âå ñâî åé ìèñ ñèè Êîíñ òè òó öè îí íàÿ ïà ëà òà îï ðå äå ëè ëà çà ùè òó ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà êàê âûñ øóþ êîíñ òè òó öè îí íóþ öåí íîñòü.

77 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà Äëÿ âîï ëî ùå íèÿ ìèñ ñèè Êîíñ òè òó öè îí íîé ïà ëà òû áû ëè îï ðå äå ëå íû ñëå äó þ ùèå ñòðà òå ãè åñ êèå íàï ðàâ ëå íèÿ: 1) îáåñ ïå å íèå âû ñî êî ãî êà å ñò âà îòï ðàâ ëå íèÿ êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âî ñó äèÿ; 2) îáåñ ïå å íèå îòê ðû òîñ òè è ïðîç ðà íîñ òè äå ÿ òåëü íîñ òè ÊÏ, ïðà âî âîå âîñ ïè òà íèå; 3) îáåñ ïå å íèå ýô ôåê òèâ íîñ òè è äîñ òóï íîñ òè êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âî ñó äèÿ. Êàæ äîå èç âû äå ëåí íûõ íàï ðàâ ëå íèé ñî äåð æèò â ñå áå îï ðå äå ëåí íûå ñòðà òå ãè åñ êèå öå ëè è çà äà è, êî òî ðûå â äàëü íåé øåì âû ïîë íÿ þò ñÿ å ðåç ðå à ëè çà öèþ êîíê ðåò íî ãî ïëà íà ìå ðîï ðè ÿ òèé. Ïîë íî öåí íàÿ ðå à ëè çà öèÿ Ñòðà òå ãèè ìî æåò áûòü äîñ òèã íó òà òîëü êî ïðè óñ ïåø íîì âû ïîë íå íèè âñåõ çàï ëà íè ðî âàí íûõ ìå ðîï ðè ÿ òèé, òî ïîç âî ëèò íàì ïîñ ëå äî âà òåëü íî ïðîä âè ãàòü ñÿ ê íà ìå åí íûì öå ëÿì. Êî íå íî, â ñè ëó èç ìåí è âîñ òè ñè òó à öèè, ìî ãóò âîç íèê íóòü ðàç ëè íûå îáñ òî ÿ òåëü ñòâà è óñ ëî âèÿ, êî òî ðûå ìî ãóò ñîç äà òü êà êèå-ëè áî ïðå ïÿ ò ñòâèÿ äëÿ óñ ïåø íî ãî îñó ùå ñ òâëå íèÿ ïëà íà ìå ðîï ðè ÿ òèé. Âìåñ òå ñ òåì â ïåðñ ïåê òè âå, ìû íà äå åì ñÿ, ïîñ ðå ä ñòâîì ðå à ëè çà öèè ïîñ òàâ ëåí íûõ ïå ðåä íà ìè öå ëåé è çà äà Êîíñ òè òó öè îí íàÿ ïà ëà òà ñòà íåò áåñ ñïîð íûì àâ òî ðè òå òîì è ïðèç íàí íûì îðè åí òè ðîì â äå ëå îáåñ ïå å íèÿ âåð õî âå í ñòâà Êîíñ òè òó öèè. Â çà âåð øå íèå ñâî å ãî âûñ òóï ëå íèÿ õî ó âû ðà çèòü Âàì áëà ãî äàð íîñòü çà ïðèã ëà øå íèå è âîç ìîæ íîñòü ïî äå ëèòü ñÿ îïû òîì íà øåé ñòðà íû. 77

78 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 Ì. Ðà õèì çî äà Äè ðåê òîð Íà öè î íàëü íî ãî öåíò ðàçà êî íî äà òåëü ñòâà ïðè Ïðå çè äåí òå Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí, ä.þ.í., ïðî ôåñ ñîð Ðîëü Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà â çà ùè òå ïðàâè çà êîí íûõ èí òå ðå ñîâ ïðåäï ðè íè ìà òå ëåé 78 Äëÿ çà ùè òû ïðàâ è ñâî áîä ãðàæ äàí ãî ñó äà ð ñòâî ñîç äà åò îï ðå äå ëåí íûå èíñ òè òó òû, äå ÿ òåëü íîñòü êî òî ðûõ ïðåäñ òàâ ëÿ åò ñî áîé ñïî ñîá ãà ðàí òè ðî âà íèÿ óêà çàí íûõ ïðàâ. Ïðè ýòîì âñå ïðà âà è ñâî áî äû ïîä ëå æàò ðàâ íîé êîíñ òè òó öè îí íî-ïðà âî âîé çà ùè òå ñî ñòî ðî íû ãî ñó äà ð ñòâà è òåõ ãî ñó äà ð ñòâåí íûõ îð ãà íîâ, ê ôóíê öè ÿì êî òî ðûõ ýòî íå ïîñ ðå ä ñòâåí íî îò íå ñå íî. Ñëå äó åò îò ìå òèòü, òî ñó äåá íàÿ çà ùè òà - îäèí èç íà è áî ëåå ýô ôåê òèâ íûõ èíñòðó ìåí òîâ, îáåñ ïå è âà þ ùèõ ðå àëü íóþ çà ùè òó ïðàâ è ñâî áîä, èõ ýô ôåê òèâ íîñòü è äîñ òóï íîñòü äëÿ âñåõ. Åñ òå ñò âåí íî, âå äó ùàÿ ðîëü â çà ùè òå ïðàâ è çà êîí íûõ èí òå ðå ñîâ ãðàæ äàí, â òîì èñ ëå ïðåäï ðè íè ìà òå ëåé, ïðè íàä ëå æèò êîíñ òè òó öè îí íî ìó ïðà âî ñó äèþ. Ðîëü Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà ÐÒ â çà ùè òå ïðàâ è çà êîí íûõ èí òå ðå ñîâ ïðåäï ðè íè ìà òå ëåé çàê ëþ à åò ñÿ, ïðåæ äå âñå ãî, â îáåñ ïå å íèè ðà âå í ñòâà âñåõ ïå ðåä çà êî íîì, ðàâ íî ãî äîñ òó ïà ê ðå à ëè çà öèè ïðàâ íà ñâî áî äó ýêî íî ìè åñ êîé è ïðåäï ðè íè ìà òåëüñ êîé äå ÿ òåëü íîñ òè, ñî ðàç ìåð íî ãî îã ðà íè å íèÿ ïðàâ íà ñâî áî äó ýêî íî ìè - åñ êîé è ïðåäï ðè íè ìà òåëüñ êîé äå ÿ òåëü íîñ òè, â ïðå äîñ òàâ ëå íèè îï ðå äå ëåí íî ãî ïðå è ìó ùå ñò âà ýêî íî ìè åñ êè ñëà áîé ñòî ðî íå ïðà âî îò íî øå íèé, îáåñ ïå å íèè íå îò óæ äà å ìîñ òè ïðàâ íà ñâî áî äó ýêî íî ìè åñ êîé è ïðåäï ðè íè ìà òåëüñ êîé äå ÿ òåëü íîñ òè è íå ïîñ ðå ä ñòâåí íî ãî äåéñòâèÿ ãà ðàí òèé ñó äåá íîé çà ùè òû äàí íûõ ïðàâ. Ïðà âî íà ýêî íî ìè åñ êóþ è ïðåäï ðè íè ìà òåëüñ êóþ äå ÿ òåëü íîñòü ÿâ ëÿ åò ñÿ ñóáú åê òèâ íûì ïðà âîì ïðåäï ðè íè ìà òå -

79 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà ëåé. Îíî íî ñèò öåëü íûé õà ðàê òåð è íå ñâî äèò ñÿ ê ïðà âî ìî è ÿì íà îò äåëü íûå äåéñòâèÿ. Ñî äåð æà íèå ýòî ãî ïðà âà ñîñ òàâ ëÿ åò: ñîç äà íèå ëþ áûõ îð ãà íè çà öè îí íî-ïðà âî âûõ ôîðì îð ãà íè çà öèé è èí äè âè äó àëü íî ãî ïðåäï ðè íè ìà òåëü ñòâà, êî òî ðûå íå ïðî òè âî ðå àò äåéñòâó þ ùå ìó çà êî íî äà òåëü ñòâó; ó àñ òèå ñâî èì èìó ùå ñò âîì â äå ÿ òåëü íîñ òè äðó ãèõ õî çÿé ñòâó þ ùèõ ñóáú åê òîâ; ñà ìîñ òî ÿ òåëü íûé âû áîð ïîñ òàâ ùè êîâ è ïîò ðå áè òå ëåé ñâî åé ïðî äóê öèè; óñ òà íîâ ëå íèå öåí è òà ðè ôîâ íà ïðî äóê öèþ (ðà áî òû, óñ ëó ãè) â ñî îò âå ò ñòâèè ñ çà êî íî äà òåëü ñòâîì ÐÒ; îòê ðû òèå ñ å òîâ â áàí êàõ; ñâî áîä íîå ðàñ ïî ðÿ æå íèå ïðè áûëüþ (äî õî äîì) è ïî ëó å íèå ëþ áî ãî, íå îã ðà íè åí íî ãî ïî ðàç ìå ðàì ëè íî ãî äî õî äà è ò.ä. Òåì ñà ìûì âîç ìîæ íîñòü îñó ùå ñ òâëå íèÿ ëþ áîé ïðåäï ðè íè ìà òåëüñ êîé äå ÿ òåëü íîñ òè, íå çàï ðå ùåí íîé çà êî íîì, ñîñ òàâ ëÿ åò ñî äåð æà íèå ïðà âà íà ïðåäï ðè íè ìà òåëüñ êóþ äå ÿ òåëü íîñòü. Îä íà êî Êîíñ òè òó öèÿ ÐÒ, ïðî âî çã ëà øàÿ è ãà ðàí òè ðóÿ ñâî áî äó ïðåäï ðè íè ìà òåëüñ êîé è ýêî íî ìè åñ êîé äå ÿ òåëü íîñ òè, â òî æå âðå ìÿ íå ïðå äóñ ìàò ðè âà åò åå â êà å ñò âå ñà ìîñ òî ÿ òåëü íî ãî ñî öè àëü íî-ýêî íî ìè åñ êî ãî ïðà âà è ñâî áî äû å ëî âå êà è ãðàæ äà íè íà, òî ÿâ ëÿ åò ñÿ, íà íàø âçãëÿä íå äî ðà áîò êîé, ïîñ êîëü êó êîíñ òè òó öè îí íûå ãà ðàí òèè ïðåäï ðè íè ìà òåëüñ êîé äå ÿ òåëü íîñ òè áåç ïðå äîñ òàâ ëå íèÿ êîíê ðåò íûõ ïðàâ â Îñ íîâ íîì Çà êî íå ñòà íî âÿò ñÿ íå ïîë íû ìè. Íà íàø âçãëÿä, òðàê òîâ êà ïðåäï ðè íè ìà òåëü ñòâà å ðåç ïðèç ìó ïðàâ å ëî âå êà è ãðàæ äà íè íà ïîç âî ëè ëà áû óâå ðå ííî óò âå ðæ äàòü, òî îò íî øå íèÿ ãî ñó äà ð ñòâà è ïðåäï ðè íè ìà òå ëÿ ÿâ ëÿ þò ñÿ îò íî øå íè ÿ ìè ðàâ íûõ ïàðò íå ðîâ è ó íèõ èìå þò ñÿ âçà èì íûå ïðà âà è îáÿ çàí íîñ òè. Òðàê òîâ êà ïðàâ è ñâî áîä ïðåäï ðè íè ìà òå ëåé êàê ðàç íî âèä íîñòü ïðàâ è ñâî áîä ãðàæ äàí îç íà à åò, òî êîíñ òè òó öè îí íûé ñòà òóñ ïðåäï ðè íè ìà òå ëåé, íå çà âè ñè ìî îò òî ãî, ÿâ ëÿ åò ñÿ îí ãî ñó äà ð ñòâåí íûì èëè àñò íûì, äîë æåí áûòü åäè íûì 1. Åäèí ñòâî ñòà òó ñà ïðåäï ðè íè ìà òå ëåé âû òå êà åò èç ñò.17 Êîíñ òè òó öèè ÐÒ, çàê ðåï ëÿ þ ùåé âàæ íåé øèé ïðèí öèï ðà âå í ñòâà âñåõ ïå ðåä çà êî íîì è ñó äîì. Ñî äåð æà íèå ïðà âà íà ïðåäï ðè íè ìà òåëüñ êóþ äå ÿ òåëü íîñòü ìî æåò áûòü âû ÿâ ëå íî 1 Ñì.: Ðà õè ìîâ Ì. Ç. Êîíñ òè òó öè îí íûå îñ íî âû ïðàâ è ñâî áîä íà çà íÿ òèå ïðåäï ðè íè ìà òåëüñ êîé äå ÿ òåëü íîñòüþ / Êîíñ òè òó öè îí íîå ðàç âè òèå Òàä æè êèñ òà íà è ÑØА: Ìà òå ðè à ëû ìåæ äó íà ðîä íî ãî íà ó íî ãî ñå ìè íà ðà, Äó øàí áå - Óðà-Òþ áå, èþ íÿ 1995 ã. - Äó øàí áå, Ñ

80 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 òîëü êî ïðè ñèñ òåì íîì àíà ëè çå âñåõ êîíñ òè òó öè îí íûõ ïî ëî æå íèé. Âàæ íîé ñîñ òàâ íîé àñòüþ ïðà âà íà ïðåäï ðè íè ìà òåëü ñòâî ÿâ ëÿ þò ñÿ ïðà âî ïðåäï ðè íè ìà òå ëåé íà èìó ùå ñò âî, íà ñîáñòâåí íîñòü, ïðà âî íà íåï ðè êîñ íî âåí íîñòü æèç íè, åñ òè è äîñ òî è í ñòâà, ïðå äóñ ìîò ðåí íûå ñòàòü åé 5 Êîíñ òè òó öèè ÐÒ, ïðà âî êàæ äî ãî ñâî áîä íî ïî ëó àòü èí ôîð ìà öèþ (ïîëü çî âàòü ñÿ ñðåä ñòâà ìè èí ôîð ìà öèè) (ñò. 30 Êîíñ òè òó öèè ÐÒ), à òàê æå ïðà âî êàæ äî ãî íà îáú å äè íå íèå (ñò. 28 Êîíñ òè òó öèè ÐÒ) 2. Âàæ íàÿ ðîëü â çà ùè òå íà ðó øåí íûõ ïðàâ è çà êîí íûõ èí òå ðå ñîâ ïðåäï ðè íè ìà òå ëåé ïðè íàä ëå æèò Êîíñ òè òó öè îí íî ìó Ñó äó ÐÒ êàê âûñ øå ìó ñó äåá íî ìó îð ãà íó, îñó ùå ñ òâëÿ þ ùå ìó êîíñ òè òó öè îí íûé êîíò ðîëü â Ðåñ ïóá ëè êå Òàä æè êèñ òàí ïîñ ðå ä ñòâîì êîíñ òè òó öè îí íî ãî ñó äîï ðî èç âî ä ñòâà, ïîë íî ìî èÿ è ïî ðÿ äîê îá ðà çî âà íèÿ è äå ÿ òåëü íîñ òè êî òî ðî ãî îï ðå äå ëÿ þò ñÿ Êîíñ òè òó öè åé ÐÒ è Êîíñ òè òó öè îí íûì çà êî íîì ÐÒ îò 26 èþ ëÿ 2015 ãî äà "Î Êîíñ òè òó öè îí íîì Ñó äå ÐÒ ". Ïîë íî ìî èÿ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà ÐÒ â ñî îò âå ò ñòâèè ñ Êîíñ òè òó öè îí íûì çà êî íîì ÐÒ "Î Êîíñ òè òó öè îí íîì Ñó äå ÐÒ" ïðåæ äå âñå ãî íàï ðàâ ëå íû íà çà ùè òó îñ íîâ íûõ ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà è ãðàæ äà íè íà, èí òå ðå ñû ãî ñó äà ð ñòâà, îð ãà íè çà öèé, ó ðåæ äå íèé, çà êîí íîñòü è ñïðà âåä ëè âîñòü. Íå îá õî äè ìî îò ìå òèòü, òî êîíñ òè òó öè îí íî-ïðà âî âîå ðàç âè òèå ÐÒ ïðå äîï ðå äå ëè ëî âîç ðàñ òà íèå ðî ëè Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà ÐÒ â çà ùè òå ïðàâ è çà êîí íûõ èí òå ðå ñîâ ïðåäï ðè íè ìà òå ëåé, òî ãî âî ðèò î âàæ íîñ òè èíñ òè òó òà êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðà âî ñó äèÿ êàê ãà ðàí òà ïðàâ è ñâî áîä ïðåäï ðè íè ìà òå ëåé. 20-ëåò íÿÿ ïðàê òè êà Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà ÐÒ ïî çà ùè òå ïðàâ è çà êîí íûõ èí òå ðå ñîâ ïðåäï ðè íè ìà òå ëåé ïîç âî ëÿ åò ñ ïî ëî æè òåëü íîé ñòî ðî íû îöå íèòü ñîñ òî ÿ íèå è ïåðñ ïåê òè âû óñè ëå íèÿ ñó äåá íîé çà ùè òû ïðàâ è çà êîí íûõ èí òå ðå ñîâ ïðåäï ðè íè ìà òå ëåé ïîñ ëå ó ðåæ äå íèÿ â Òàä æè êèñ òà íå èíñ òè òó òà êîíñ òè òó öè îí íî ãî ñó äîï ðî èç âî ä ñòâà. Íà ðó øå íèÿ ïðàâ è ñâî áîä ïðåäï ðè íè ìà òå ëåé ìî ãóò áûòü âûç âà íû íå òîëü êî ïðî òè âî ðå à ùè ìè çà êî íó äåéñòâè ÿ ìè èëè áåç äåé ñòâè åì îð ãà íîâ ãî ñó äà ð ñòâåí íîé âëàñ òè è èõ äîëæ Аõ áî ðè Ìàäæ ëè ñè Îëè Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí, 2014 ã., ¹7,. 1, ñò. 379; Çà êîí ÐÒ îò ã., ¹ 1175.

81 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà íî ñò íûõ ëèö, íî è áûòü ñëåä ñòâè åì íå ñî îò âå ò ñòâèÿ çà êî íîâ è äðó ãèõ íîð ìà òèâ íûõ ïðà âî âûõ àê òîâ, à òàê æå ðó êî âî äÿ ùèõ ðàçú ÿñ íå íèé ïëå íó ìîâ Âåð õîâ íî ãî Ñó äà è Âûñ øå ãî ýêî íî ìè åñ êî ãî ñó äà ÐÒ êîíñ òè òó öè îí íûì ïðèí öè ïàì. Ïðè ýòîì çà ùè òà ïðàâ è çà êîí íûõ èí òå ðå ñîâ ïðåäï ðè íè ìà òå ëåé îñó ùå ñ òâëÿ åò ñÿ Êîíñ òè òó öè îí íûì Ñó äîì ÐÒ ïó òåì ïðèç íà íèÿ íå êî íñ òè òó öè îí íû ìè çà êî íîâ èëè èíûõ íîð ìà òèâ íûõ ïðà âî âûõ àê òîâ, à òàê æå èõ ïî ëî æå íèé. Ïðèç íà âàÿ íå êî íñ òè òó öè îí íîñòü òî ãî èëè èíî ãî çà êî íà èëè åãî ïî ëî æå íèÿ, Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä çà ùè ùà åò íå òîëü êî ïðà âà è çà êîí íûå èí òå ðå ñû ïðåäï ðè íè ìà òå ëåé, îá ðà òèâ øèõ ñÿ ñ õî äà òàé ñòâîì, íî è ïðå ñå êà åò äàëü íåé øèå íà ðó øå íèÿ êîíñ òè òó öè îí íûõ ïðàâ ïðî òè âî ðå à ùèì Êîíñ òè òó öèè ÐÒ çà êî íîì èëè ïî ëî æå íè åì çà êî íà äðó ãî ãî íîð ìà òèâ íî ãî ïðà âî âî ãî àê òà èëè ðó êî âî äÿ ùèõ ðàçú ÿñ íå íèé ïëå íó ìîâ Âåð õîâ íî ãî ñó äà è Âûñ øå ãî ýêî íî ìè åñ êî ãî ñó äà ÐÒ. Ïðè ýòîì ïðè íÿ òûé ñó äåá íûé àêò (ïîñ òà íîâ ëå íèå), ñ îä íîé ñòî ðî íû, ïðåäñ òàâ ëÿ åò ñî áîé èí äè âè äó àëü íûå àê òû ïðà âîï ðè ìå íè òåëü íî ãî îð ãà íà, ñ äðó ãîé ñòî ðî íû, â åãî ñî äåð æà íèè ìîæ íî íàé òè ïî ëî æå íèÿ â âè äå âû âî äîâ ïî äå ëó, êî òî ðûå õà ðàê òå ðè çó þò ñÿ ñâîé ñòâîì íîð ìà òèâ íîñ òè. Íîð ìà òèâ íûé õà ðàê òåð ñâîé ñòâå íåí ïîñ òà íîâ ëå íè ÿì Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà ÐÒ, â êî òî ðûõ ïî ëî æå íèÿ íîð ìà òèâ íûõ àê òîâ ïðèç íà þò ñÿ íå êî íñ òè òó öè îí íû ìè. Îñó ùå ñ òâëÿÿ â õî äå ñó äîï ðî èç âî ä ñòâà íîð ìî êî íò ðîëü, Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä ÐÒ íå òîëü êî âíî ñèò êîð ðåê òè âû â äåéñòâó þ ùèå çà êî íû, à òàê æå èíûå íîð ìà òèâ íûå ïðà âî âûå àê òû, çàò ðà ãè âà þ ùèå ïðà âà è çà êîí íûå èí òå ðå ñû ïðåäï ðè íè ìà òå ëåé, íî è óêà çû âà åò çà êî íî äà òå ëþ íà íå îá õî äè ìîñòü ïðè íÿ òèÿ íî âî ãî çà êî íà ñ ó å òîì ïðà âî âî ãî ñìûñ ëà Êîíñ òè òó öèè ÐÒ. Òåì ñà ìûì ïîñ òà íîâ ëå íèÿ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà ÐÒ îêà çû âà þò ñó ùå ñò âåí íîå âëè ÿ íèå íà íàï ðàâ ëå íèå çà êî íî äà òåëü ñòâà. Õà ðàê òå ðè çóÿ ðîëü Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà ÐÒ â ìå õà íèç ìå çà ùè òû ïðàâ è çà êîí íûõ èí òå ðå ñîâ ïðåäï ðè íè ìà òå ëåé, íåëü çÿ íå ïîä å ðê íóòü îñî áóþ çíà è ìîñòü äåéñòâèÿ ïðèí öè ïà íå çà âè ñè ìîñ òè êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ è ñó äîï ðî èç âî ä ñòâà. А èìåí íî, îí â çíà è òåëü íîé ñòå ïå íè âëè ÿ åò íà çà ùè òó ïðà âà íà ñâî áî äó ïðåäï ðè íè ìà òåëüñ êîé äå ÿ òåëü íîñ òè, îñó ùå ñ òâëÿ å ìóþ Êîíñ òè òó öè îí íûì Ñó äîì ÐÒ ïó òåì ïðèç íà - 81

82 82 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 íèÿ íå êî íñ òè òó öè îí íû ìè çà êî íîâ èëè èíûõ íîð ìà òèâ íûõ ïðà âî âûõ àê òîâ, ðàçú ÿñ íå íèé ïëå íó ìîâ Âåð õîâ íî ãî Ñó äà è Âûñ øå ãî ýêî íî ìè åñ êî ãî ñó äà ÐÒ, à òàê æå èõ ïî ëî æå íèé. Ñëå äó åò îò ìå òèòü, òî Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä ÐÒ íå âïðà âå ïîä ìå íÿòü çà êî íî äà òå ëÿ, ê êîì ïå òåí öèè êî òî ðî ãî îò íî ñèò ñÿ ïðè íÿ òèå çà êî íîâ, à òàê æå âíå ñå íèå â íèõ èç ìå íå íèé è äî ïîë íå íèé. Îä íà êî èñ ïîë íå íèå òðå áî âà íèÿ åãî ïîñ òà íîâ ëå íèÿ ÿâ ëÿ åò ñÿ îêîí à òåëü íûì è îáÿ çà òåëü íûì. Íà íà ëè èå îá ùå î áÿ çà òåëü íî ãî ïðèç íà êà ïðà âî âûõ ïî çè öèé óêà çû âà þò ìíî ãèå ñîâ ðå ìåí íûå àâ òî ðû, ê ìíå íèþ êî òî ðûõ ïðåäñ òàâ ëÿ åò ñÿ âîç ìîæ íûì ïîë íîñòüþ ïðè ñî å äè íèòü ñÿ, òåì áî ëåå òî äëÿ ýòî ãî èìå åò ñÿ è íàä ëå æà ùåå ïðà âî âîå îñ íî âà íèå â âè äå ñòàòüè 60 Êîíñ òè òó öè îí íî ãî çà êî íà ÐÒ "Î Êîíñ òè òó öè îí íîì Ñó äå ÐÒ", ãäå ãî âî ðèòñÿ îá îêîí à òåëü íîñ òè è îáÿ çà òåëü íîñ òè äëÿ âñåõ îð ãà íîâ ãî ñó äà ð ñòâåí íîé âëàñ òè, ïðåäï ðè ÿ òèé, ó ðåæ äå íèé, îð ãà íè çà öèé, äîëæ íî ñò íûõ ëèö, ãðàæ äàí è èõ îáú å äè íå íèé àê òîâ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà ÐÒ (ñò. 60 Çà êî íà). Íå îá õî äè ìî îò ìå òèòü, òî â ïîñ òà íîâ ëå íè ÿõ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà ÐÒ ñ ìî ìåí òà åãî ñîç äà íèÿ ïî íàñ òî ÿ ùåå âðå ìÿ çàò ðà ãè âà ëèñü ðàç ëè íûå àñ ïåê òû ïðàâ è ñâî áîä ïðåäï ðè íè ìà òå ëåé: îò îá ùèõ âîï ðî ñîâ ïî íè ìà íèÿ ïðèí öè ïà ýêî íî ìè - åñ êîé è ïðåäï ðè íè ìà òåëüñ êîé ñâî áî äû, ðà âå í ñòâà âñåõ ôîðì ñîáñòâåí íîñ òè äî êîíê ðåò íûõ àñ ïåê òîâ ñóù íîñ òè è ñî äåð æà íèÿ ïðàâ íà ñâî áî äó ýêî íî ìè åñ êîé è ïðåäï ðè íè ìà òåëüñ êîé äå ÿ òåëü íîñ òè è âû òå êà þ ùå ãî èç íå ãî àñò íî ãî ïðà âà íà ñâî áîä íîå èñ ïîëü çî âà íèå ñâî èõ ñïî ñîá íîñ òåé è èìó ùå ñò âà äëÿ ïðåäï ðè íè ìà òåëüñ êîé è èíîé íå çàï ðå ùåí íîé çà êî íîì ýêî íî ìè åñ êîé äå ÿ òåëü íîñ òè (âñå ãî øåñòü ïîñ òà íîâ ëå íèé). Ïðè ýòîì â íå êî òî ðûõ ñëó à ÿõ Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä ÐÒ íå ïðèç íà åò íå êî íñ òè òó öè îí íû ìè ïî ëî æå íèÿ çà êî íà, à óêà çû âà åò íà êîíñ òè òó öè îí íûé ñìûñë ýòèõ ïî ëî æå íèé è ïðèç íà åò äàí íûå ïî ëî æå íèÿ êîíñ òè òó öè îí íû ìè. Òàê, 28 ìàÿ 2015 ãî äà Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä ÐÒ ðàñ ñìîò ðåë õî äà òàé ñòâî ãå íå ðàëü íî ãî äè ðåê òî ðà çàê ðû òî ãî àê öè î íåð íî ãî îá ùå ñò âà "Âà âè ëîí-ìî áàéë" "Îá îï ðå äå ëå íèè ñî îò âå ò ñòâèÿ ïóíê òà 7 Ïî ëî æå íèÿ ïî êàëü êó ëè ðî âà íèþ ñå áåñ òî è ìîñ òè ïðî äóê öèè (ðà áîò, óñ ëóã) íà ïðåäï ðè ÿ òè ÿõ è â îð ãà íè çà öè ÿõ Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí, óò âå ðæ äåí íî ãî ïîñ òà íîâ ëå íè åì Ïðà âè òåëü -

83 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà ñòâà ÐÒ îò 12 ìàÿ 1999 ãî äà ¹210, ñòàòü ÿì 12, 32 è 45 Êîíñ òè òó öèè ÐÒ" è îò ìå òèë, òî îáåñ ïå å íèå îñó ùå ñ òâëå íèÿ ãà ðàí òèè íà ñâî áî äó ýêî íî ìè åñ êîé è ïðåäï ðè íè ìà òåëüñ êîé äå ÿ òåëü íîñ òè, ðàâ íîï ðà âèå è ïðà âî âóþ çà ùè òó âñåõ ôîðì ñîáñòâåí íîñ òè, â òîì èñ ëå àñò íîé, à òàê æå îáåñ ïå å íèå èñ ïîë íå íèÿ îáÿ çà òåëü ñòâà ïî óï ëà òå íà ëî ãîâ è ñáî ðîâ, îï ðå äå ëåí íûõ çà êî íà ìè, ïðå äóñ ìîò ðåí íûõ â ñòàòü ÿõ 12, 32 è 45 Êîíñ òè òó öèè ÐÒ è äðó ãèõ íîð ìà òèâ íûõ ïðà âî âûõ àê òàõ, ñ è òà åò ñÿ îä íîé èç âàæ íåé øèõ çà äà ñî öè àëü íî ãî ãî ñó äà ð ñòâà. Óï ëà òà íà ëî ãà â áþä æåò íàï ðàâ ëå íà íà ñî äåé ñòâèå ïî ëè òè - åñ êèì, ýêî íî ìè åñ êèì è ñî öè àëü íî-êóëü òóð íûì âîï ðî ñàì ãî ñó äà ð ñòâà, ðàç âè òèå ðàç ëè íûõ ñôåð íà ðîä íî ãî õî çÿé ñòâà è ïî âû øå íèå óðîâ íÿ áëà ãî ñîñ òî ÿ íèÿ ãðàæ äàí ñòðà íû, èñ ïîë íå íèå åãî, îáåñ ïå è âà ÿñü ðàç ëè íû ìè ïðà âî âû ìè ñïî ñî áà ìè, íàø ëî ñâî âñåñ òî ðîí íåå ðå ãó ëè ðî âà íèå â Íà ëî ãî âîì êî äåê ñå ÐÒ, çà êî íàõ è äðó ãèõ íîð ìà òèâ íûõ ïðà âî âûõ àê òàõ íà ëî ãî âîé ñôå ðû. Ïî ëî æå íèå ïî êàëü êó ëè ðî âà íèþ ñå áåñ òî è ìîñ òè ïðî äóê öèè (ðà áîò, óñ ëóã) íà ïðåäï ðè ÿ òè ÿõ è â îð ãà íè çà öè ÿõ Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí êàê íîð ìà òèâ íûé ïðà âî âîé àêò îò íî ñèò ñÿ ê ñèñ òå ìå ïðà âî âûõ àê òîâ íà ëî ãî âîé ñôå ðû è íå ÿâ ëÿ åò ñÿ àê òîì, óñ òà íàâ ëè âà þ ùèì íà ëî ãè èëè íà ëî ãî âîå îáÿ çà òåëü ñòâî, à ÿâ ëÿ åò ñÿ àê òîì, îï ðå äå ëÿ þ ùèì ðå àëü íóþ îáîñ íî âàí íóþ ñå áåñ òî è ìîñòü ïðî äóê öèè (ðà áîò, óñ ëóã), è ñ ïðà âî âîé òî êè çðå íèÿ íå ìî æåò ðàçú ÿñ íÿòü ñÿ èíûì îáðàçîì. Èñ õî äÿ èç ýòî ãî, Ïîñ òà íîâ ëå íè åì Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà ÐÒ ïóíêò 7 Ïî ëî æå íèÿ ïî êàëü êó ëè ðî âà íèþ ñå áåñ òî è ìîñ òè ïðî äóê öèè (ðà áîò, óñ ëóã) íà ïðåäï ðè ÿ òè ÿõ è â îð ãà íè çà öè ÿõ Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí, óò âå ðæ äåí íî ãî Ïîñ òà íîâ ëå íè åì Ïðà âè òåëü ñòâà ÐÒ îò 12 ìàÿ 1999 ãî äà ¹210, ïðèç íàí ñî îò âå ò ñòâó þ ùèì ñòàòü ÿì 12, 32 è 45 Êîíñ òè òó öèè ÐÒ. Ñëå äó åò çà ìå òèòü, òî â íå êî òî ðûõ ñëó à ÿõ Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä ÐÒ ìî æåò íå ñîã ëà ñèòü ñÿ ñ õî äà òàé ñòâîì çà ÿ âè òå ëåé î ïðèç íà íèè íå çà êîí íû ìè ïî ëî æå íèé çà êî íà, êî òî ðûå, ïî ìíå íèþ çà ÿ âè òå ëÿ, íà ðó øà þò èõ ïðà âà è çà êîí íûå èí òå ðå ñû. Òàê, â ñâî åì Ïîñ òà íîâ ëå íèè îò 10 íî ÿá ðÿ 2011 ãî äà "Îá îï ðå äå ëå íèè ñî îò âå ò ñòâèÿ ñ ïóíê òîì ïåð âûì àñ òè âòî ðîé ñòàòüè øåñ òîé Çà êî íà ÐÒ "Î ãî ñó äà ð ñòâåí íîé ïîø ëè íå" â ñâÿ çè ñ õî äà òàé ñòâîì Гå íå ðàëü íî ãî äè ðåê òî ðà ÇАÎ "Ôîð òó - 83

84 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 íà" è äðó ãèõ ïîë íî ìî íûõ ïðåäñ òà âè òå ëåé äàí íî ãî îá ùå ñò âà" Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä ÐÒ óêà çàë, òî Òàä æè êèñ òàí, ÿâ ëÿ ÿñü ñî öè àëü íûì ãî ñó äà ð ñòâîì, ñîç äà åò óñ ëî âèÿ, îáåñ ïå è âà þ ùèå äîñ òîé íóþ æèçíü è ñâî áîä íîå ðàç âè òèå êàæ äî ãî å ëî âå êà, êàæ äûé îáÿ çàí ñîá ëþ äàòü åãî Êîíñ òè òó öèþ è çà êî íû, óâà æàòü ïðà âà, ñâî áî äû, åñòü è äîñ òî è í ñòâî äðó ãèõ ëþ äåé, è òî óï ëà òà íà ëî ãîâ è ñáî ðîâ, îï ðå äå ëåí íûõ çà êî íîì, ÿâ ëÿ åò ñÿ îáÿ çàí íîñòüþ êàæ äî ãî. Òà êèì îá ðà çîì, Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä ïðèç íà ò ïóíêò 1 àñ òè 2 ñòàòüè 6 Çà êî íà ÐÒ "Î ãî ñó äà ð ñòâåí íîé ïîø ëè íå" ñî îò âå ò ñòâó þ ùèì àñ òè 1 ñòàòüè 17 è àñ òè 1 ñòàòüè 19 Êîíñ òè òó öèè ÐÒ, ïîñ êîëü êó îò ñó ò ñòâèå ôè íàí ñî âîé è ìà òå ðè àëü íîé âîç ìîæ íîñ òè íå ÿâ ëÿ åò ñÿ îñ íî âà íè åì äëÿ íå èñ ïîë íå íèÿ ïðî öå äó ðû è ïðî öåñ ñó àëü íûõ òðå áî âà íèé, óñ òà íîâ ëåí íûõ çà êî íî äà òåëü ñòâîì, è ôè çè åñ êèå è þðè äè åñ êèå ëè öà ïî ýòèì îñ íî âà íè ÿì íå âïðà âå ïðèç íàòü òîò èëè èíîé çà êîí íå ñî îò âå ò ñòâó þ ùèì Êîíñ òè òó öèè. Òà êèì îá ðà çîì, î å âèä íà âàæ íàÿ ðîëü Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà ÐÒ â çà ùè òå ïðàâ è çà êîí íûõ èí òå ðå ñîâ ïðåäï ðè íè ìà òå ëåé, êî òî ðàÿ çàê ëþ à åò ñÿ â îáåñ ïå å íèè ðàâ íî ãî äîñ òó ïà âñåõ ê ðå à ëè çà öèè ïðà âà íà ñâî áî äó ýêî íî ìè åñ êîé è ïðåäï ðè íè ìà òåëüñ êîé äå ÿ òåëü íîñ òè, ñî ðàç ìåð íî ãî îã ðà íè - å íèÿ â ïðå äîñ òàâ ëå íèè îï ðå äå ëåí íî ãî ïðå è ìó ùå ñò âà ýêî íî ìè åñ êè ñëà áûì ñóáú åê òàì õî çÿé ñòâåí íîé äå ÿ òåëü íîñ òè è íå ïîñ ðå ä ñòâåí íî ãî äåéñòâèÿ ãà ðàí òèé ñó äåá íîé çà ùè òû äàí íûõ ïðàâ. 84

85 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà Þ. Ðàõ ìîí Ãå íå ðàëü íûé ïðî êó ðîð Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí, ãå íå ðàë-ëåé òå íàíò þñ òè öèè Ðîëü îð ãà íîâ ïðî êó ðà òó ðû â çà ùè òå êîíñ òè òó öè îí íûõ ïðàâ ãðàæ äàíâ Ðåñ ïóá ëè êå Òàä æè êèñ òàí Ðàç ðå øè òå ïîá ëà ãî äà ðèòü îð ãà íè çà òî ðîâ íàñ òî ÿ ùåé Êîí ôå ðåí öèè ñòîëü âû ñî êî ãî óðîâ íÿ è ïîçä ðà âèòü âñåõ Âàñ ñ þáè ëå åì 20-ëå òèåì îá ðà çî âà íèÿ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí. Â ñâî åì äîê ëà äå õî ó îñ òà íî âèòü ñÿ íà íå êî òî ðûõ ìî ìåí òàõ ñîñ òî ÿ íèÿ ïðî êó ðî ðñ êîé äå ÿ òåëü íîñ òè ïî çà ùè òå êîíñ òè òó öè îí íûõ ïðàâ ãðàæ äàí â Ðåñ ïóá ëè êå Òàä æè êèñ òàí. Â ðå à ëè çà öèè êîíñ òè òó öè îí íûõ íîðì, ïðåæ äå âñå ãî â îáåñ ïå å íèè ïðàâ è ñâî áîä ãðàæ äàí, êî òî ðûå ÿâ ëÿ þò ñÿ îñ íîâ íû ìè öåí íîñ òÿ ìè äå ìîê ðà òè åñ êî ãî ñòðîÿ, ñó äåá íàÿ âëàñòü, â òîì èñ ëå Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä, èã ðà þò âàæ íóþ ðîëü. Ïðå äîñ òàâ ëåí íûå Êîíñ òè òó öè åé Êîíñ òè òó öè îí íî ìó Ñó äó ïîë íî ìî èÿ, ïîç âî ëÿ þ ùèå îáåñ ïå è âàòü âåð õî âå í ñòâî ïðà âà è êîíñ òè òó öè îí íóþ çà êîí íîñòü â ñòðà íå, ÿâ ëÿ þò ñÿ ÿð êèì äî êà çà òåëü ñòâîì ïðå äàí íîñ òè íà øå ãî ãî ñó äà ð ñòâà èäå à ëàì äå ìîê ðà òè åñ êî ãî îá ùå ñò âà. Äå ÿ òåëü íîñòü Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà, îêà çû âàÿ ñåðü åç íîå âîç äåé ñòâèå íà ôóíê öè î íè ðî âà íèå è ðàç âè òèå ïðà âî âîé ñèñ òå ìû, ïîç âî ëÿ åò îïå ðà òèâ íî èç ìå íÿòü ñó ùå ñò âó þ ùåå ïðà âî âîå ðå ãó ëè ðî âà íèå ïó òåì ëè øå íèÿ þðè äè åñ êîé ñè ëû èëè êîð ðåê òè ðî âà íèÿ ïî ëî æå íèé íîð ìà òèâ íî-ïðà âî âûõ àê òîâ, íå ñî îò âå ò ñòâó þ ùèõ Îñ íîâ íî ìó Çà êî íó ñòðà íû. 85

86 86 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 Îñó ùå ñ òâëå íèþ óêà çàí íûõ ôóíê öèé Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà ñî äåé ñòâó þò òàê æå îð ãà íû ïðî êó ðà òó ðû, êî òî ðûå, â ñâîþ î å ðåäü, ïðèç âà íû îáåñ ïå è âàòü êîíñ òè òó öè îí íóþ çà êîí íîñòü â ïðå äå ëàõ ñâî åé êîì ïå òåí öèè. Â ñî îò âå ò ñòâèè ñî ñòàòü åé 93 Êîíñ òè òó öèè Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí íàä çîð çà òî íûì è åäè íî îá ðàç íûì èñ ïîë íå íè åì çà êî íîâ íà òåð ðè òî ðèè Òàä æè êèñ òà íà îñó ùå ñ òâëÿ þò Гå íå ðàëü íûé ïðî êó ðîð è ïîä è íåí íûå åìó ïðî êó ðî ðû â ïðå äå ëàõ ñâî èõ ïîë íî ìî èé. Íàñ òî ÿ ùåé êîíñ òè òó öè îí íîé íîð ìîé óñ òà íàâ ëè âà åò ñÿ, òî ïðî êó ðî ðñ êèé íàä çîð ÿâ ëÿ åò ñÿ ãëàâ íûì íàï ðàâ ëå íè åì äå ÿ òåëü íîñ òè âñåõ îð ãà íîâ ïðî êó ðà òó ðû (âî åí íàÿ ïðî êó ðà òó ðà, òðàíñ ïî ðò íàÿ ïðî êó ðà òó ðà, ïðî êó ðà òó ðà ïî íàä çî ðó çà èñ ïîë íå íè åì çà êî íîâ â ìåñ òàõ ëè øå íèÿ ñâî áî äû è èñ ïîë íå íèÿ íà êà çà íèé) è ïðåäñ òàâ ëÿ åò ñî áîé äåéñòâèÿ ïðî êó ðî ðîâ ïî íàä çî ðó çà çà êîí íîñòüþ ðå øå íèé îð ãà íîâ âëàñ òè è óï ðàâ ëå íèÿ, õî çÿé ñòâó þ ùèõ ñóáú åê òîâ è îáú å äè íå íèé, ñó äåá íûõ àê òîâ è àê òîâ äðó ãèõ ïðà âî îõ ðà íè òåëü íûõ îð ãà íîâ, çàò ðà ãè âà þ ùèõ ïðà âà è çà êîí íûå èí òå ðå ñû ãðàæ äàí, îá ùå ñò âà è ãî ñó äà ð ñòâà, à òàê æå íàï ðàâ ëåí íûå íà óñò ðà íå íèå íà ðó øå íèé çà êî íîâ è ñïî ñî á ñòâî âàâ øèõ èì îáñ òî ÿ òåëüñòâ, íà âîñ ñòà íîâ ëå íèå íà ðó øåí íûõ ïðàâ è ïðèâ ëå å íèå âè íîâ íûõ ê îò âå ò ñòâåí íîñ òè. Ñòà òóñ è ïîë íî ìî èÿ îð ãà íîâ ïðî êó ðà òó ðû â Òàä æè êèñ òà íå îï ðå äå ëå íû ñ ó å òîì îñî áåí íîñ òåé ïðà âî âîé ñèñ òå ìû ñòðà íû, íà öè î íàëü íûõ ïðà âî âûõ òðà äè öèé, à òàê æå ðå à ëèé ñîâ ðå ìåí íî ãî ýòà ïà ðàç âè òèÿ òàä æè êñ êî ãî ãî ñó äà ð ñòâà. Òà êèì îá ðà çîì, çà êîí îï ðå äå ëÿ åò ìåñ òî ïðî êó ðà òó ðû êàê ñèñ òå ìó îð ãà íîâ, îñó ùå ñ òâëÿ þ ùèõ íàä çîð çà ñîá ëþ äå íè åì Êîíñ òè òó öèè Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí, òî òàê æå ðàñï ðî ñò ðà íÿ åò ñÿ íà ñôå ðó íàä çî ðà çà ñîá ëþ äå íè åì ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà è ãðàæ äà íè íà. Â ðå çóëü òà òå ñïå öè ôè êà ðà áî òû ïðî êó ðà òó ðû Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí âíå ñèñ òå ìû óãî ëîâ íî ãî ïðà âî ñó äèÿ òà êî âà, òî íà íåå âîç ëî æå íû îñî áûå íàä çîð íûå ïîë íî ìî èÿ, ïðèç âàí íûå îáåñ ïå èòü îõ ðà íó è çà ùè òó êîíñ òè òó öè îí íûõ ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà è ãðàæ äà íè íà. Ñîá ëþ äå íèå ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà è ãðàæ äà íè íà íà õî äèò ñÿ â öåíò ðå âíè ìà íèÿ ïðî êó ðî ðîâ òàê æå â õî äå ðå à ëè çà öèè

87 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà òà êèõ ôóíê öèé ïðî êó ðà òó ðû, êàê óãî ëîâ íîå ïðåñ ëå äî âà íèå â ñî îò âå ò ñòâèè ñ ïîë íî ìî è ÿ ìè, óñ òà íîâ ëåí íû ìè óãî ëîâ íîïðî öåñ ñó àëü íûì çà êî íî äà òåëü ñòâîì, êî îð äè íà öèÿ äå ÿ òåëü íîñ òè ïðà âî îõ ðà íè òåëü íûõ îð ãà íîâ ïî áîðü áå ñ ïðåñ òóï íîñòüþ, ó àñ òèå â ðàñ ñìîò ðå íèè óãî ëîâ íûõ äåë ñó äà ìè. Ïðî êó ðà òó ðà åæå ãîä íî çà ùè ùà åò èí òå ðå ñû äå ñÿò êîâ òû ñÿ ãðàæ äàí, â àñò íîñ òè, â ñôå ðå ãðàæ äà íñ êî ãî, òðó äî âî ãî, ñå ìåé íî ãî, æè ëèù íî ãî è äðó ãî ãî çà êî íî äà òåëü ñòâà. Îð ãà íû ïðî êó ðà òó ðû èã ðà þò âàæ íóþ ðîëü â î è ùå íèè ïðà âî âî ãî ïî ëÿ îò íå êî íñ òè òó öè îí íûõ è íå çà êîí íûõ ïðà âî âûõ àê òîâ, çà ùè òå ïî ëè òè åñ êèõ, ýêî íî ìè åñ êèõ, ñî öè àëü íûõ è êóëü òóð íûõ ïðàâ è ñâî áîä ãðàæ äàí. Ê ïðè ìå ðó, òîëü êî çà 2014 ãîä è ïåð âîå ïî ëó ãî äèå 2015 ãî äà îð ãà íà ìè ïðî êó ðà òó ðû áû ëî ïðî èç âå äå íî áî ëåå 7 òû ñÿ ïðî âå ðîê ñîá ëþ äå íèÿ çà êî íî äà òåëü ñòâà, ïî ðå çóëü òà òàì êî òî ðûõ ïðè íÿ òî 32 òû ñÿ è àê òîâ ïðî êó ðî ðñ êî ãî ðå à ãè ðî âà íèÿ, â òîì èñ ëå íà áî ëåå 800 ðå øå íèé ìåñò íûõ îð ãà íîâ ãî ñó äà ð ñòâåí íîé âëàñ òè, 37 òû ñÿ ëèö ïðèâ ëå å íû ê äèñ öèï ëè íàð íîé, ìà òå ðè àëü íîé è àä ìè íè ñò ðà òèâ íîé îò âå ò ñòâåí íîñ òè, âîç áóæ äå íî 3500 óãî ëîâ íûõ äåë. Â ïîëü çó ãðàæ äàí è ãî ñó äà ð ñòâà âîç ìå ùåí óùåðá íà ñóì ìó ñâû øå 537 ìëí. ñî ìî íè. Îä íèì èç ïðè î ðè òåò íûõ íàï ðàâ ëå íèé äå ÿ òåëü íîñ òè îð ãà íîâ ïðî êó ðà òó ðû ÿâ ëÿ åò ñÿ ïðè ì ãðàæ äàí è ðàñ ñìîò ðå íèå îá ðà ùå íèé (æà ëîá è çà ÿâ ëå íèé) ãðàæ äàí. Çà óêà çàí íûé ïå ðè îä ðó êî âî ä ñòâî ïðî êó ðà òó ðû áûëî ïðè íÿ òî å ëî âåê è ïðè íÿ òî ê ïðî èç âî ä ñòâó îá ðà ùå íèé ãðàæ äàí î íà ðó øåí íûõ ïðà âàõ, èç êî òî ðûõ îð ãà íà ìè ïðî êó ðà òó ðû íå ïîñ ðå ä ñòâåí íî ðàñ ñìîò ðå íû îá ðà ùå íèé è 3167 òðå áî âà íèé ãðàæ äàí áû ëè óäîâ ëåò âî ðå íû ïó òåì ïðè íÿ òèÿ àê òîâ ïðî êó ðî ðñ êî ãî ðå à ãè ðî âà íèÿ. Ðàñ ñìàò ðè âàÿ ïðîá ëå ìû çà ùè òû êîíñ òè òó öè îí íûõ ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà è ãðàæ äà íè íà â Òàä æè êèñ òà íå, õî òå ëîñü áû îá ðà òèòü îñî áîå âíè ìà íèå íà âñå âîç ðàñ òà þ ùóþ íå îá õî äè ìîñòü çà ùè òû ïðàâ ñî öè àëü íî óÿç âè ìûõ ãðóïï íà ñå ëå íèÿ. Ýòî ñòà ðè êè, èí âà ëè äû, äå òè, ìà ëî è ìó ùèå è íåò ðó äîñ ïî ñîá íûå ãðàæ äà íå. Îíè çà àñ òóþ äà æå íå çíà þò, òî èì äå ëàòü â ñè òó à öè ÿõ, êîã äà ïî ïè ðà þò ñÿ èõ ïðà âà. È ïðî êó ðà òó ðà â ýòîì ñëó àå ñòà íî âèò ñÿ äëÿ íèõ óòü ëè íå åäèí ñòâåí íûì øàí ñîì íà âîñ ñòà íîâ ëå íèå ñïðà âåä ëè âîñ òè. 87

88 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 Ïðî êó ðà òó ðà, çà ùè ùàÿ èí òå ðå ñû òû ñÿ ãðàæ äàí, â àñò íîñ òè, â ñôå ðå ãðàæ äà íñ êî ãî, òðó äî âî ãî, ñå ìåé íî ãî, æè ëèù íî ãî è äðó ãèõ çà êî íî äà òåëü ñòâ, íàï ðàâ ëÿ åò ìíî ãî èñ ëåí íûå èñ êè â ñó äåá íûå îð ãà íû. Òàê, òîëü êî çà ïåð âîå ïî ëó ãî äèå 2015 ãî äà â çà ùè òó èí òå ðå ñîâ ãðàæ äàí ïðî êó ðî ðà ìè ïðåäú ÿâ ëå íî áî ëåå 300 èñ êî âûõ çà ÿâ ëå íèé ïî óãî ëîâ íûì äå ëàì íà îá ùóþ ñóì ìó ñâû øå 16 ìëí. ñî ìî íè, êî òî ðûå ïîë íîñòüþ óäîâ ëåò âî ðå íû. Ó è òû âàÿ îïûò ðåñ ïóá ëè êè, êà å ñò âî ïðî âå äå íèÿ óãî ëîâ íî ãî ïðî öåñ ñà, ñèñ òå ìó è ñòðóê òó ðó îð ãà íîâ ïðåä âà ðè òåëü íî ãî ðàñ ñëå äî âà íèÿ, óðî âåíü ïðî ôåñ ñè î íàëü íîé ïîä ãî òîâ êè ñîò ðóä íè êîâ ïðà âî îõ ðà íè òåëü íûõ îð ãà íîâ è ïðà âî âîé ãðà ìîò íîñ òè íà ñå ëå íèÿ, ìîæ íî ãî âî ðèòü î òîì, òî íàä çîð íàÿ äå ÿ òåëü íîñòü ïðî êó ðî ðà íà ýòîì ó àñò êå â íàñ òî ÿ ùåå âðå ìÿ äîñ òà òî íî çíà è ìà è âîñò ðå áî âà íà. Ïðî êó ðà òó ðà Òàä æè êèñ òà íà ïðî äîë æà åò ðàç âè âàòü ñÿ è ñî âåð øå í ñòâî âàòü ñÿ, ðå à ëè çóÿ íà êîï ëåí íûé ïî òåí öè àë, ïðåæ äå âñå ãî â ïðà âî çà ùèò íîì ðóñ ëå íà îñ íî âå ïî ëè òè êè ïðîç ðà íîñ òè è îòê ðû òîñ òè ñâî åé äå ÿ òåëü íîñ òè. Â ðàì êàõ ïðî âî äè ìîé ñó äåá íî-ïðà âî âîé ðå ôîð ìû íå îá õî äè ìî ðå à ëè çî âû âàòü ïðî öåññ îï òè ìè çà öèè è âû áî ðà íà è áî ëåå ýô ôåê òèâ íûõ ôîðì è ñðåäñòâ îñó ùå ñ òâëå íèÿ ïðî êó ðî ðñ êî ãî íàä çî ðà ñ öåëüþ ñîç äà íèÿ òâåð äûõ ãà ðàí òèé äëÿ ýô ôåê òèâ íîé çà ùè òû êîíñ òè òó öè îí íûõ ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà è ãðàæ äà íè íà, îáåñ ïå å íèå çà êîí íîñ òè è ïðà âî ïî ðÿä êà. Çà êàí è âàÿ ñâîå âûñ òóï ëå íèå, ïîç âîëü òå åùå ðàç ïîçä ðà âèòü Âàñ ñ þáè ëå åì - 20-ëå òè åì Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí, ïî æå ëàòü Âàì óñ ïå õîâ â ðà áî òå âî áëà ãî ïðîö âå òà íèÿ íà øåé ñòðà íû, óò âå ðæ äå íèÿ çà êîí íîñ òè è ïðà âî ïî ðÿä êà. 88

89 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà È. Ðî ãîâ Ïðåä ñå äà òåëü Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñî âå òà Ðåñ ïóá ëè êè Êà çà õñ òàí Êîíñ òè òó öè îí íûé êîíò ðîëü êàê èíñòðó ìåíò îáåñ ïå å íèÿ âåð õî âå í ñòâà Êîíñ òè òó öèèâ Ðåñ ïóá ëè êå Êà çà õñ òàí Ïîç âîëü òå îò èìå íè Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñî âå òà Ðåñ ïóá ëè êè Êà çà õñ òàí ïðè âå ò ñòâî âàòü ó àñò íè êîâ íàñ òî ÿ ùå ãî ôî ðó ìà, ïîçä ðà âèòü êîë ëåê òèâ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí ñ åãî 20-ëåò íèì þáè ëå åì è ïî æå ëàòü äàëü íåé øèõ óñ ïå õîâ â óê ðåï ëå íèè ðå æè ìà êîíñ òè òó öè îí íîé çà êîí íîñ òè. Â äå ìîê ðà òè åñ êîì è ïðà âî âîì ãî ñó äà ð ñòâå äå ÿ òåëü íîñòü îð ãà íîâ êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ èã ðà åò âàæ íóþ ðîëü â îáåñ ïå å íèè ôóíê öè î íè ðî âà íèÿ è ðàç âè òèÿ ñòðà íû â ñî îò âå ò ñòâèè ñ äó õîì è áóê âîé Êîíñ òè òó öèè. Âåäü ðå øå íèÿ äàí íûõ ãî ñó äà ð ñòâåí íûõ îð ãà íîâ, ñòî ÿ ùèõ íà ñòðà æå Êîíñ òè òó öèè è ïîä äåð æè âà þ ùèõ åå âåð õî âå í ñòâî íà âñåé òåð ðè òî ðèè ãî ñó äà ð ñòâà, âûñ òó ïà þò ëî ãè åñ êèì ïðî äîë æå íè åì ñà ìî ãî Îñ íîâ íî ãî Çà êî íà. Â Êà çà õñ òà íå èñ òî ðèÿ ñîç äà íèÿ îð ãà íà êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ íà à ëàñü â êîí öå 80-õ ãî äîâ ïðîø ëî ãî âå êà. Â 1989 ãî äó áû ëà îñó ùå ñ òâëå íà ïåð âàÿ ïî ïûò êà ñîç äà íèÿ èíñ òè òó òà êîíñ òè òó öè îí íî ãî íàä çî ðà. Òîã äà áû ëè âíå ñå íû èç ìå íå íèÿ è äî ïîë íå íèÿ â Êîíñ òè òó öèþ Êà çà õñ êîé ÑÑÐ 1978 ãî äà, êî òî ðûå ïðå äóñ ìàò ðè âà ëè îá ðà çî âà íèå Êî ìè òå òà êîíñ òè òó öè îí íî ãî íàä çî ðà. Îä íà êî ðå àëü íî ñîç äàí îí òàê è íå áûë. Îð ãàí êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ ïî ÿ âèë ñÿ ëèøü ïîñ ëå îá ðå òå íèÿ ãî ñó äà ð ñòâîì ñó âå ðå íè òå òà. Êîíñ òè òó öè îí íûì çà êî íîì Ðåñ ïóá ëè êè Êàçàõñòàí îò 16 äå êàá ðÿ 1991 ãî äà "Î Гî ñó äà ð ñòâåí íîé íå çà âè ñè ìîñ òè Ðåñ - 89

90 90 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 ïóá ëè êè Êà çà õñ òàí" âûñ øèì îð ãà íîì ñó äåá íîé çà ùè òû Êîíñ òè òó öèè óñ òà íàâ ëè âàë ñÿ Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä Ðåñ ïóá ëè êè Êà çà õñ òàí. Äåéñòâî âàòü Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä íà àë â 1992 ãî äó, êîã äà áû ëè ïðè íÿ òû Çà êî íû "Î Êîíñ òè òó öè îí íîì Ñó äå Ðåñ ïóá ëè êè Êà çà õñ òàí" è "Î êîíñ òè òó öè îí íîì ñó äîï ðî èç âî ä ñòâå", è èçá ðà íû ïðåä ñå äà òåëü è äå ñÿòü ñó äåé Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà. Â ñî îò âå ò ñòâèè ñ äåéñòâó þ ùåé Êîíñ òè òó öè åé Ðåñ ïóá ëè êè, 20-ëåò íèé þáè ëåé êî òî ðîé ìû îò ìå òè ëè íå äàâ íî, â Êà çà õñ òà íå ñ 1996 ãî äà êîíñ òè òó öè îí íûé êîíò ðîëü âîç ëî æåí íà êâà çè ñó äåá íûé îð ãàí - Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñî âåò. Çà íè ìàÿ îñî áîå ïî ëî æå íèå â ãî ñó äà ð ñòâåí íîì ìå õà íèç ìå, Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñî âåò Ðåñ ïóá ëè êè Êà çà õñ òàí ñëå äèò çà ñî îò âå ò ñòâè åì äåéñòâó þ ùå ãî ïðà âà Îñ íîâ íî ìó Çà êî íó ñòðà íû ïó òåì îñó ùå ñ òâëå íèÿ ïðåä âà ðè òåëü íî ãî è ïîñ ëå äó þ ùå ãî êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ. Ïðè íè ìà å ìûå èì íîð ìà òèâ íûå ïîñ òà íîâ ëå íèÿ ïðèç âà íû ñëó æèòü ïðà âèëü íîé èí òå ðï ðå òà öèè ïðèí öè ïîâ è íîðì Êîíñ òè òó öèè ðàç ëè íû ìè ñóáú åê òà ìè îá ùå ñò âåí íûõ îò íî øå íèé, òî ÿâ ëÿ åò ñÿ ãà ðàí òè åé óñ òîé è âî ãî è ñòà áèëü íî ãî ðàç âè òèÿ ãî ñó äà ð ñòâà. Ïðà âî âûå ïî çè öèè Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñî âå òà èã ðà þò ãëà âå í ñòâó þ ùóþ ðîëü íå òîëü êî â âîñ ñòà íîâ ëå íèè êîíñ òè òó öè îí íîñ òè â ñî îò âå ò ñòâó þ ùèõ ïðà âî îò íî øå íè ÿõ, íî è âûñ òó ïà þò îðè åí òè ðó þ ùè ìè ôàê òî ðà ìè â ðàç âè òèè òå êó ùå ãî çà êî íî äà òåëü ñòâà è ôîð ìè ðî âà íèè ïðà âîï ðè ìå íè òåëü íîé ïðàê òè êè. Â ñî îò âå ò ñòâèè ñî ñòàòü åé 1 Êîíñ òè òó öè îí íî ãî çà êî íà "Î Êîíñ òè òó öè îí íîì Ñî âå òå Ðåñ ïóá ëè êè Êà çà õñ òàí" Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñî âåò êàê ãî ñó äà ð ñòâåí íûé îð ãàí, îáåñ ïå è âà þ ùèé âåð õî âå í ñòâî Êîíñ òè òó öèè Ðåñ ïóá ëè êè Êà çà õñ òàí íà âñåé òåð ðè òî ðèè ðåñ ïóá ëè êè, ïðè îñó ùå ñ òâëå íèè ñâî èõ ïîë íî ìî èé ñà ìîñ òî ÿ òå ëåí è íå çà âè ñèì îò ãî ñó äà ð ñòâåí íûõ îð ãà íîâ, îð ãà íè çà öèé, äîëæ íî ñò íûõ ëèö è ãðàæ äàí, ïîä è íÿ åò ñÿ òîëü êî Êîíñ òè òó öèè Ðåñ ïóá ëè êè è íå ìî æåò èñ õî äèòü èç ïî ëè òè åñ êèõ è èíûõ ìî òè âîâ, îñó ùå ñ òâëÿ åò ñâîè ïîë íî ìî èÿ, ðó êî âî ä ñòâó ÿñü Êîíñ òè òó öè åé Ðåñ ïóá ëè êè è êîíñ òè òó öè îí íûì çà êî íîì, âîç äåð æè âà ÿñü îò óñ òà íîâ ëå íèÿ è èñ ñëå äî âà íèÿ èíûõ âîï ðî ñîâ âî âñåõ ñëó à ÿõ, êîã äà ýòî âõî äèò â êîì ïå òåí öèþ ñó äîâ èëè äðó ãèõ ãî ñó äà ð ñòâåí íûõ îð ãà íîâ.

91 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà Çà ïå ðè îä ñ ôåâ ðà ëÿ 1996 ãî äà â Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñî âåò ïîñ òó ïè ëî áî ëåå 190 îá ðà ùå íèé: îò Гëà âû ãî ñó äà ð ñòâà - 21 îá ðà ùå íèå, îò ïðåä ñå äà òå ëåé Ïà ëàò Ïàð ëà ìåí òà è åãî äå ïó òà òîâ - 77, Ïðåìü åð-ìè íè ñò ðà - 27, ñó äîâ - 66 îá ðà ùå íèé. Êîíñ òè òó öè îí íûì Ñî âå òîì ïðè íÿ òî áî ëåå 140 íîð ìà òèâ íûõ ïîñ òà íîâ ëå íèé. Èç âñåõ ïîñ òó ïèâ øèõ â Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñî âåò îá ðà ùå íèé ïðåä ìå òîì 27 èç íèõ ÿâè ëàñü ïðî âåð êà íà ñî îò âå ò ñòâèå Êîíñ òè òó öèè ïðè íÿ òûõ Ïàð ëà ìåí òîì è ïðåäñ òàâ ëåí íûõ Гëà âå ãî ñó äà ð ñòâà íà ïîä ïèñü çà êî íîâ. Ïî 15 îá ðà ùå íè ÿì áû ëè ïðèç íà íû íå ñî îò âå ò ñòâó þ ùè ìè Êîíñ òè òó öèè â îá ùåé ñëîæ íîñ òè 17 çà êî íîâ. Ðÿä çà êî íîâ, ïðè íÿ òèå êî òî ðûõ èìå ëî âû ñî êèé îá ùå ñò âåí íûé ðå çî íàíñ, ïðèç íàí ñî îò âå ò ñòâó þ ùèì Êîíñ òè òó öèè. Îä íèì èç âàæ íûõ ñðåäñòâ îáåñ ïå å íèÿ âåð õî âå í ñòâà Îñ íîâ íî ãî Çà êî íà ÿâ ëÿ åò ñÿ îôè öè àëü íîå òîë êî âà íèå íîðì Êîíñ òè òó öèè. Çà ãî äû äå ÿ òåëü íîñ òè Êîíñ òè òó öè îí íûì Ñî âå òîì ðàñ ñìîò ðå íî áî ëåå 100 òà êèõ îá ðà ùå íèé, ïî êî òî ðûì ïðè íÿ òî áî ëåå 80 íîð ìà òèâ íûõ ïîñ òà íîâ ëå íèé. Äà íû ðàçú ÿñ íå íèÿ, óñ òà íàâ ëè âà þ ùèå ëå ãè òèì íûå ïîä õî äû ê ïî íè ìà íèþ îñ íîâ íûõ êîíñ òè òó öè îí íûõ èíñ òè òó òîâ è ïåðñ ïåê òèâ èõ ðàç âè òèÿ, îï ðå äå ëÿ þ ùèå ïðèí öè ïû âçà è ìî îò íî øå íèé ãî ñó äà ð ñòâà, îá ùå ñò âåí íûõ îáú å äè íå íèé è ãðàæ äàí, óê ðåï ëÿ þ ùèå ìå õà íèç ìû îáåñ ïå å íèÿ ïðàâ å ëî âå êà, à òàê æå ðÿ äà äðó ãèõ âîï ðî ñîâ, êà ñà þ ùèõ ñÿ äàëü íåé øå ãî êîíñ òè òó öè îí íî ãî ðàç âè òèÿ ñòðà íû. Â óê ðåï ëå íèè êîíñ òè òó öè îí íîé çà êîí íîñ òè ñó ùå ñò âåí íûì ÿâ ëÿ åò ñÿ ðàñ ñìîò ðå íèå Êîíñ òè òó öè îí íûì Ñî âå òîì ïðåäñ òàâ ëå íèé ñó äîâ ðåñ ïóá ëè êè. Îíè ïîç âî ëÿ þò óñò ðà íÿòü íå äîñ òàò êè çà êî íî äà òåëü íûõ àê òîâ â ïðà âîï ðè ìå íè òåëü íîé ïðàê òè êå. Çà ïðî øåä øèå ãî äû íà ñîâ ìå ñò íûõ çà ñå äà íè ÿõ Ïà ëàò Ïàð ëà ìåí òà îã ëà øå íî 19 ïîñ ëà íèé Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñî âå òà î ñîñ òî ÿ íèè êîíñ òè òó öè îí íîé çà êîí íîñ òè â Ðåñ ïóá ëè êå. Â íèõ ïîä íè ìà ëèñü âîï ðî ñû î çà ùè òå ïðàâ å ëî âå êà, ñî âåð øå í- ñòâî âà íèè çà êî íîò âîð åñ êîé äå ÿ òåëü íîñ òè, ïðè âå äå íèè çà êî íî äà òåëü ñòâà â ñî îò âå ò ñòâèå ñ Êîíñ òè òó öè åé, ñó äåá íîé ñèñ òå ìå, ïðî âî äè ìîé àä ìè íè ñò ðà òèâ íîé ðå ôîð ìå è äðó ãèõ ñôå ðàõ êîíñ òè òó öè îí íî ãî ðå ãó ëè ðî âà íèÿ. 91

92 92 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 Äîëæ íîå îò íî øå íèå ê ðå øå íè ÿì Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñî âå òà íà õî äèò ñÿ ïîä êîíò ðî ëåì Ñî âå òà ïî ïðà âî âîé ïî ëè òè êå ïðè Ïðå çè äåí òå Ðåñ ïóá ëè êè. Áëà ãî äà ðÿ èíè öè èðî âàí íûì â 2008 ãî äó Гëà âîé ãî ñó äà ð ñòâà ïîï ðàâ êàì â êîíñ òè òó öè îí íûé Çà êîí "Î Êîíñ òè òó öè îí íîì Ñî âå òå Ðåñ ïóá ëè êè Êà çà õñ òàí" ðå êî ìåí äà öèè è ïðåä ëî æå íèÿ ïî ñî âåð øå í ñòâî âà íèþ çà êî íî äà òåëü ñòâà, ñî äåð æà ùè å ñÿ â ðå øå íè ÿõ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñî âå òà, ïîä ëå æàò îáÿ çà òåëü íî ìó ðàñ ñìîò ðå íèþ óïîë íî ìî - åí íû ìè ãî ñó äà ð ñòâåí íû ìè îð ãà íà ìè ñ îáÿ çà òåëü íûì óâå äîì ëå íè åì Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñî âå òà î ïðè íÿ òîì ðå øå íèè. Ñîâ ðå ìåí íûå òåì ïû ðàç âè òèÿ ãî ñó äàðñòâ â êîí òå êñ òå ïðî âî äè ìûõ èìè ðå ôîðì ïî ðîæ äà þò íå îá õî äè ìîñòü âñå îá ùå ãî îñ ìûñ ëå íèÿ èäåé è ïðèí öè ïîâ êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìà, ñòå ïå íè èõ ðàñï ðî ñò ðà íå íèÿ è äè íà ìè êè ðå à ëè çà öèè â íà öè î íàëü íîì çà êî íî äà òåëü ñòâå, à òàê æå ñòà âÿò íî âûå çà äà è ïå ðåä îð ãà íà ìè êîíñ òè òó öè îí íîé þðèñ äèê öèè. Äâè æå íèå ê ïðà âî âî ìó ãî ñó äà ð ñòâó, ïðè âåð æåí íîñòü ê ñîá ëþ äå íèþ ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà â Êà çà õñ òà íå ïðè îá ðå ëè óñ òîé è âûé íå îá ðà òè ìûé õà ðàê òåð, è íà öè î íàëü íàÿ ïðà âî âàÿ ñèñ òå ìà, â àñò íîñ òè êîíñ òè òó öè îí íîå ïðà âî, ïîñ òî ÿí íî ñî âåð øå í ñòâó åò ñÿ àäåê âàò íî ïðî èñ õî äÿ ùèì â ìè ðî âîì ïðà âî âîì ïðîñò ðà í ñòâå òðàíñ ôîð ìà öè ÿì è âû çî âàì. Â íàñ òî ÿ ùåå âðå ìÿ Êà çà õñ òàí íà õî äèò ñÿ íà ïî ðî ãå íî âî ãî ýòà ïà äè íà ìè íî ãî ðàç âè òèÿ. Â ñòðà íå âå äåò ñÿ ðà áî òà ïî ïî ý òàï íîé ðå à ëè çà öèè ïÿ òè èíñ òè òó öè î íàëü íûõ ðå ôîðì, îáîç íà åí íûõ Ïðå çè äåí òîì Ðåñ ïóá ëè êè Êà çà õñ òàí Í.А.Íà çàð áà å âûì íà XVI ñú åç äå Ïàð òèè "Íóð Îòàí", ñîñ òî ÿâ øåì ñÿ 11 ìàð òà òå êó ùå ãî ãî äà. Â èõ èñ ëå: ôîð ìè ðî âà íèå ñîâ ðå ìåí íî ãî, ïðî ôåñ ñè î íàëü íî ãî è àâ òî íîì íî ãî ãî ñó äà ð ñòâåí íî ãî àï ïà ðà òà; îáåñ ïå å íèå âåð õî âå í ñòâà çà êî íà; èí äó ñò ðè à ëè çà öèÿ è ýêî íî ìè åñ êèé ðîñò, îñ íî âàí íûé íà äè âåð ñè ôè êà öèè; íà öèÿ åäè íî ãî áó äó ùå ãî; òðàíñ ïà ðà íò íîå è ïî äîò åò íîå ãî ñó äà ð ñòâî. 20 ìàÿ òå êó ùå ãî ãî äà îá íà ðî äî âàí ïðåä ëî æåí íûé Гëà âîé ãî ñó äà ð ñòâà Ïëàí Íà öèè "100 øà ãîâ äàëü íåé øå ãî ãî ñó äà ð ñòâåí íî ãî ñòðî è òåëü ñòâà", êî òî ðûé ïðå äóñ ìàò ðè âà åò êîíê ðåò íûå ìå ðû ïî ðå à ëè çà öèè äàí íûõ ðå ôîðì. Áîëü øàÿ ðà áî òà ïðî âî äèò ñÿ ñïå öè àëü íî ñîç äàí íîé Íà öè î íàëü íîé êî ìèñ ñè åé ïî ìî äåð íè çà öèè ïðè Ïðå çè äåí òå

93 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà Ðåñ ïóá ëè êè Êà çà õñ òàí, ïðè êî òî ðîé ñôîð ìè ðî âà íû ïÿòü ðà áî èõ ãðóïï ïî îò ìå åí íûì íàï ðàâ ëå íè ÿì èç èñ ëà îòå å ñò âåí íûõ è çà ðó áåæ íûõ ñïå öè à ëèñ òîâ. Â ðàì êàõ ñâî èõ ïîë íî ìî èé â íèõ ó àñò âó þò è ïðåäñ òà âè òå ëè Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñî âå òà. Â íàñ òî ÿ ùåå âðå ìÿ ïîä ãî òîâ ëå íî áî ëåå 50 çà êî íîï ðî åê òîâ. Ïëà íè ðó åò ñÿ, òî Ïàð ëà ìåí òîì îíè áó äóò ðàñ ñìîò ðå íû äî êîí öà òå êó ùå ãî ãî äà. Îíè áà çè ðó þò ñÿ íà ñî çè äà òåëü íîì ïî òåí öè à ëå Êîíñ òè òó öèè Ðåñ ïóá ëè êè, à ïî íå êî òî ðûì âîï ðî ñàì òðå áó þò åãî äàëü íåé øåé ìî äåð íè çà öèè, â ñâÿ çè ñ åì â êîíñ òè òó öè îí íî-ïðà âî âîì ïî ëå ñòðà íû ìîæ íî îæè äàòü ñåðü åç íûõ èç ìå íå íèé. Ìíî ãèå èíè öè à òè âû â ñôå ðàõ îáåñ ïå å íèÿ âåð õî âå í ñòâà ïðà âà, òðàíñ ïà ðà íò íîñ òè è ïî äîò åò íîñ òè ãî ñó äà ð ñòâåí íûõ îð ãà íîâ, óê ðåï ëå íèÿ ðî ëè èíñ òè òó òîâ ãðàæ äà íñ êî ãî îá ùå ñò âà è ðå ôîð ìû ïðà âî îõ ðà íè òåëü íîé è ñó äåá íîé ñèñ òåì ìî ãóò òàê æå ïîò ðå áî âàòü àäåê âàò íî ãî êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïîäê ðåï ëå íèÿ. Â ýòîé ñâÿ çè âïå ðå äè ïðåäñ òî èò îò âå ò ñòâåí íàÿ ðà áî òà. Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñî âåò â ñè ëó ñâî èõ ïîë íî ìî èé òàê æå âîâ ëå åí â ýòè ïðî öåñ ñû. Ïðåäñ òàâ ëÿ åò ñÿ, òî ðå à ëè çà öèÿ èíñ òè òó öè î íàëü íûõ ðå ôîðì Ïðå çè äåí òà Êà çà õñ òà íà áó äåò ñïî ñî á ñòâî âàòü äàëü íåé øå ìó óï ðî å íèþ ïðîã ðåñ ñèâ íûõ èäåé è ïðèí öè ïîâ êîíñ òè òó öè î íà ëèç ìà â Ðåñ ïóá ëè êå. Óâå ðåí, òî ñå ãîä íÿ áó äåò âûñ êà çà íî íå ìà ëî èí òå ðåñ íûõ èäåé è ðå êî ìåí äà öèé ïî îò ìå åí íûì è äðó ãèì âîï ðî ñàì. 93

94 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 Á. Õó äî ð çî äà Ðó êî âî äè òåëü èñ ïîë íè òåëü íî ãî Àï ïà ðà òà Ïðå çè äåí òà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí, êàí äè äàò þðè äè åñ êèõ íà óê Êîíñ òè òó öè îí íûå îñ íî âû çà ùè òû ñåìüèâ Òàä æè êèñ òà íå Ïðå çè äåíò Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí, âûñ òó ïàÿ íà ñîâ ìå ñò íîé ñåñ ñèè Ìàäæ ëè ñè ìèë ëè è Ìàäæ ëè ñè íà ìî ÿí äà ãîí Ìàäæ ëè ñè Îëè Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí ñ î å ðåä íûì ïîñ ëà íè åì îò 23 ÿí âà ðÿ 2015 ãî äà, îò ìå òèë, òî ñåìüÿ, ÿâ ëÿ ÿñü îñ íîâ íîé ÿ åé êîé îá ùå ñò âà è ãî ñó äà ð ñòâà, íà õî äèò ñÿ ïîä ïðèñ òàëü íûì âíè ìà íè åì ãî ñó äà ð ñòâà. Â òîì èñ ëå áû ëî ñêà çà íî, òî "âîï ðî ñû êóëü òó ðû ñå ìåé íîé æèç íè, ïî âû øå íèÿ îò âå ò ñòâåí íîñ òè ðî äè òå ëåé çà îáó å íèå, âîñ ïè òà íèå è ïîä ãî òîâ êó äå òåé ê ñà ìîñ òî ÿ òåëü íîé æèç íè, à òàê æå ïðî íîñòü ñåìüè îò íî ñÿò ñÿ ê èñ ëó òåõ ïðîá ëåì, êî òî ðûå òðå áó þò ïîñ òî ÿí íî ãî âíè ìà íèÿ âñåõ ãî ñó äà ð ñòâåí íûõ îð ãà íîâ, îá ðà çî âà òåëü íûõ ó ðåæ äå íèé è êàæ äî ãî ëå íà îá ùå ñò âà. Ó è òû âàÿ âàæ íîñòü âîï ðî ñà, â ñòàð øèõ êëàñ ñàõ îá ùå îá ðà çî âà òåëü íûõ øêîë öå ëå ñî îá ðàç íî ââåñ òè ñïå öè àëü íûå êóð ñû ïî ïðîñ âå ùå íèþ è ýòè êå ñå ìåé íîé æèç íè. Áå çóñ ëîâ íî, òî çäî ðî âîå îá ùå ñò âî ôîð ìè ðó åò ñÿ èç çäî ðî âîé ñåìüè è çäî ðî âî ãî ïî òî ì ñòâà. Â ñâÿ çè ñ ýòèì ïðåä ëà ãàþ îáú ÿ âèòü 2015 ãîä â ñòðà íå "Гî äîì ñåìüè" 1. Ñ ó å òîì âû øåñ êà çàí íî ãî ñëå äó åò îò ìå òèòü, òî çà ùè òà ñåìüè è ëþ áûå ãî ñó äà ð ñòâåí íûå ïðîã ðàì ìû â îá ëàñ òè ñå ìåé íûõ ïðà âî îò íî øå íèé, â òîì èñ ëå ãî ñó äà ð ñòâåí íûå ïðîã - 1 Ïîñ ëà íèå Ïðå çè äåí òà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí Ìàäæ ëè ñè ìèë ëè è Ìàäæ ëè ñè íà ìî ÿí äà ãîí Ìàäæ ëè ñè Îëè Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí îò 23 ÿí âà ðÿ 2015 ãî äà. Ýëåêò ðîí íûé ðå ñóðñ // îò 3 ñåí òÿá ðÿ 2015 ãî äà. 94

95 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà ðàì ìû, íàï ðàâ ëåí íûå íà çà ùè òó ñåìüè, äîëæ íû îñó ùå ñò âèòü ñÿ â ðàì êàõ ïðà âî âî ãî ïî ëÿ è å ðåç ïðà âî âûå ñðåä ñòâà. Ñ ýòîé öåëüþ Êîíñ òè òó öèÿ Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí êàê Îñ íîâ íîé Çà êîí ñòðà íû, óäå ëÿÿ îñî áîå âíè ìà íèå ñåìüå, çà ùè òå ñåìüè, áëà ãî ó ñò ðîé ñòâó ñåìüè, ñîäåðæèò ðÿä íîðì, íàïðàâëåííûõ â ýòó îá ëàñ òü îá ùå ñò âåí íûõ îò íî øå íèé. Äàí íûå íîð ìû, ÿâ ëÿ ÿñü îï ðå äå ëè òå ëåì ñóù íîñ òè è íàï ðàâ ëå íè åì ãî ñó äà ð ñòâåí íîé ïî ëè òè êè â îá ëàñ òè ñå ìåé íûõ ïðà âî îò íî øå íèé, îõ âà òû âà þò âàæ íûå ìî ìåí òû íà ìå ðå íèÿ ãî ñó äà ð ñòâà è ðàç âè òèÿ ñå ìåé íî ãî çà êî íî äà òåëü ñòâà. Ïðà âî óñ òà íàâ ëè âà þ ùèå ïî çè öèè ãî ñó äà ð ñòâà î âñåñ òî ðîí íåé ïîä äå ðæ êå ñåìüè íà õî äÿò ñâîå ðàç âè òèå âî ìíî ãèõ ñòàòü ÿõ Êîíñ òè òó öèè Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí è îï ðå äå ëÿ þò îñ íîâ íûå íàï ðàâ ëå íèÿ ãî ñó äà ð ñòâåí íîé ñå ìåé íîé ïî ëè òè êè. Ýòî âàæ íûå ãà ðàí òèè íà ïó òè ïðèç íà íèÿ ñåìüè ïðè î ðè òåò íîé ñî öè àëü íîé îáù íîñòüþ, ó è òû âàÿ òîò ôàêò, òî â ðà íåå äåéñòâî âàâ øèõ ñî âå òñ êèõ êîíñ òè òó öè ÿõ ïî ëî æå íèå î ãî ñó äà ð- ñòâåí íîé çà ùè òå ñåìüè âîâ ñå îò ñó ò ñòâî âà ëî 2. Íå êî òî ðûå èñ ñëå äî âà òå ëè êîíñ òè òó öè îí íî-ïðà âî âûõ îò íî øå íèé â îá ëàñ òè ñå ìåé íûõ ïðà âî îò íî øå íèé, íàï ðè ìåð Ë.Â. Ñà åí êî, èñ ñëå äóÿ âîï ðîñ êîíñ òè òó öè îí íî-ïðà âî âûõ îñ íîâ îõ ðà íû è çà ùè òû ñåìüè, óâå ðÿ åò, òî "êî ðåí íî ãî èç ìå íå íèÿ êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïîä õî äà ê ïî íè ìà íèþ ñî öè àëü íîé çíà - è ìîñ òè ñåìüè äî íàñ òî ÿ ùå ãî âðå ìå íè åùå íå ïðî è çîø ëî. Ðîëü ñåìüè êàê åñ òå ñò âåí íîé è îñ íîâ íîé ÿ åé êè îá ùå ñò âà, ïðèç íà âà å ìîé òà êî âîé ìè ðî âûì ñî îá ùå ñò âîì, òàê è îñ òà ëàñü íå çàê ðåï ëåí íîé. Ó è òû âàÿ îñò ðåé øóþ íå îá õî äè ìîñòü âîç ðàñ òà íèÿ ðî ëè ñåìüè â îá ùå ñò âå, íå ïðåäñ òàâ ëÿ åò ñÿ âîç ìîæ íûì îáîé òèñü áåç äàëü íåé øå ãî óñè ëå íèÿ êîíñ òè òó öè îí íîé áà çû îõ ðà íû è çà ùè òû äàí íî ãî èíñ òè òó òà" 3. Ñ íà øåé òî êè çðå íèÿ, ïî ý òàï íîå ðàç âè òèå ñå ìåé íî ãî çà êî íî äà òåëü ñòâà è ïðè íÿ òèå ðÿ äà íîð ìà òèâ íî-ïðà âî âûõ àê òîâ ñîâ ðå ìåí íûì òàä æè êñ êèì ãî ñó äà ð ñòâîì çà ëî æè ëè ôóí äà ìåíò äëÿ äàëü íåé øå ãî ðàç âè òèÿ êîíñ òè òó öè îí íîé çà ùè òû ñåìüè è òà êèì îá ðà çîì â êîð íå èç ìå íè ëè êîíñ òè òó öè îí íûé 2 Ñà åí êî Ë.Â. Êîíñ òè òó öè îí íî-ïðà âî âûå îñ íî âû îõ ðà íû è çà ùè òû ñåìüè â Ðîñ ñèéñ êîé Ôå äå ðà öèè. Аâ òî ðåô. äèññ. êàíä. þðèä íà óê. - Ñà ðà òîâ, Ñ Òàì æå. 95

96 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 ïîä õîä ê ïî íè ìà íèþ ñî öè àëü íîé çíà è ìîñ òè ñåìüè. Îá ýòîì, ïðåæ äå âñå ãî, ñâè äå òåëü ñòâó åò ñòàòüÿ 34 Êîíñ òè òó öèè Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí, ñîã ëàñ íî êî òî ðîé ìàòü è ðå á íîê íà õî äÿò ñÿ ïîä îñî áîé çà ùè òîé è ïîê ðî âè òåëü ñòâîì ãî ñó äà ð ñòâà. Äàí íàÿ íîð ìà, îï ðå äå ëÿÿ îáÿ çàí íîñ òè ãî ñó äà ð ñòâà â îá ëàñ òè ñå ìåé íî-ïðà âî âûõ îò íî øå íèé, çàñ òà âè ëà áðàòü íà ñå áÿ îò âå ò ñòâåí íîñòü çà ðàç âè òèå ñî öè àëü íîé îá ëàñ òè îá- ùå ñò âà. Â ýòîì íàï ðàâ ëå íèè ñåìüÿ íå èñê ëþ å íèå. Ýòà îò âå ò ñòâåí íîñòü ñîñ òî èò â ðàç ðà áîò êå ìå ðîï ðè ÿ òèé, êî òî ðûå íàï ðàâ ëå íû íà ñîç äà íèå óñ ëî âèé äëÿ óê ðåï ëå íèÿ ñåìüè, çà ùè òû èí òå ðå ñîâ âñåõ ëå íîâ ñåìüè, â òîì èñ ëå ìà òå ðè è ðå áåí êà, ãà ðàí òè ðó þ ùèõ ïîë íîå îñó ùå ñ òâëå íèå ñå ìåé íûõ ïðàâ 4. Ïî ý òî ìó ìîæ íî ñîã ëà ñèòü ñÿ ñ òåì, òî îáÿ çàí íîñòü çà ùè ùàòü ñåìüþ ïðå äóñ ìàò ðè âà åò àê òèâ íóþ äå ÿ òåëü íîñòü ñà ìî ãî ãî ñó äà ð ñòâà. Â ýòîé ñâÿ çè òðå áó åò ñÿ áî ëåå äå òàëü íî ïðî ðà áî òàòü âîï ðî ñû ãî ñó äà ð ñòâåí íî ãî ðå ãó ëè ðî âà íèÿ îõ ðà íû è çà ùè òû ñåìüè, îï ðå äå ëèâ ñèñ òå ìó, ñòðóê òó ðó è ïðèí öè ïû îáåñ ïå å íèÿ ãî ñó äà ð ñòâåí íî-ïðà âî âîé îõ ðà íû, åå êîíñ òè òó öè îí íî-ïðà âî âûå ãà ðàí òèè, îáîç íà èòü ôàê òî ðû ðàçã ðà íè å íèÿ êîì ïå òåí öèè â îá ëàñ òè îõ ðà íû è çà ùè òû ñåìüè íà ðàç ëè íûõ óðîâ íÿõ 5. Аíà ëèç íîðì äåéñòâó þ ùå ãî çà êî íî äà òåëü ñòâà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí, â àñò íîñ òè íîðì Ñå ìåé íî ãî êî äåê ñà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí, Çà êî íîâ Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí "Îá îò âå ò ñòâåí íîñ òè ðî äè òå ëåé çà îáó å íèå è âîñ ïè òà íèå äå òåé", "Î ïðå äóï ðåæ äå íèè íà ñè ëèÿ â ñåìüå" è äðó ãèõ íîð ìà òèâ íî-ïðà âî âûõ àê òîâ êà ñà òåëü íî ñå ìåé íî-ïðà âî âûõ îò íî øå íèé, óêà çû âà åò íà òî, òî äàí íûé âîï ðîñ åù íå ðå øåí êàð äè íàëü íûì îá ðà çîì. Ñëå äó åò îò ìå òèòü, òî íîð ìû, îáóñ ëàâ ëè âà þ ùèå íå îá õî äè ìîñòü ïîä äå ðæ êè ñî öè àëü íî ãî èíñ òè òó òà ñåìüè, ñî äåð æàò ñÿ ïðàê òè åñ êè âî âñåõ îò ðàñ ëÿõ ïðà âà. Íàï ðè ìåð, âîç ìîæ íîñòü æåí ùè íû ñî å òàòü ïðî ôåñ ñè î íàëü íûé îï ëà è âà å ìûé òðóä ñ ìà òå ðè í ñòâîì îáåñ ïå è âà åò ñÿ â îñ íîâ íîì íîð ìà ìè òðó äî âî ãî ïðà âà, ïî ðÿ äîê çà ùè òû ñóáú åê òèâ íûõ ñå ìåé íûõ ïðàâ - ãðàæ äà íñ êî-ïðî öåñ ñó àëü íû ìè íîð ìà ìè, èìó ùå ñò âåí Ïðà âà å ëî âå êà. Ó åá íèê. // Ïîä îáù. ðåä. Çè å âà Ò.Í., Ìàõ ìó äî âà Ì.А., Ïàâ ëåí êî Å.Ì., Õà ëè êî âà А.Г. - Ä., Ñ Ñà åí êî Ë.Â. Óêàç. ðàá. Ñ. 5.

97 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà íûå èí òå ðå ñû ëå íîâ ñåìüè ãà ðàí òè ðó þò ñÿ ãðàæ äà íñ êèì è ñå ìåé íûì ïðà âîì, à îò âå ò ñòâåí íîñòü çà íà è áî ëåå òÿæ êèå ïðà âî íà ðó øå íèÿ â ñåìüå - íîð ìà ìè óãî ëîâ íî ãî ïðà âà è ò.ä. Òà êèì îá ðà çîì, "êîíñ òè òó öè îí íàÿ ïîñ òà íîâ êà âîï ðî ñà î çà ùè òå ñåìüè ãî ñó äà ð ñòâîì íà õî äèò ñâîå ðàç âè òèå è ðàç ðå øå íèå â ìíî ãî èñ ëåí íûõ íîð ìàõ ðàç ëè íûõ îò ðàñ ëåé ïðà âà" 6. Ñå ìåé íîå çà êî íî äà òåëü ñòâî, îï ðå äå ëÿÿ îñ íîâ íûå íà à ëà ñåìüè, òà êèå êàê íå îá õî äè ìîñòü óê ðåï ëå íèÿ ñåìüè, ïîñò ðî å íèå ñå ìåé íûõ îò íî øå íèé íà óâñòâàõ âçà èì íîé ëþá âè è óâà æå íèÿ, âçà è ìî ïî ìî ùè è îò âå ò ñòâåí íîñ òè ïå ðåä ñåìü åé âñåõ åå ëå íîâ è ò.ä., êîíê ðåò íî íå îï ðå äå ëÿ åò êðóã ãî ñó äà ð ñòâåí íûõ îð ãà íîâ, óïîë íî ìî åí íûõ îñó ùå ñ òâëÿòü ýòè îñ íîâ íûå íà à ëà. Äðó ãèå íîð ìà òèâ íî-ïðà âî âûå àê òû, ïðèç âàí íûå îáåñ ïå èòü çà ùè òó ñå ìåé íûõ ïðàâ è èí òå ðå ñîâ ëå íîâ ñåìüè, èìåÿ â îñ íîâ íîì õà ðàê òåð ññû ëîê, õðî ìà þò â êîíê ðå òè çà öèè êîì ïå òåí öèè è îáÿ çàí íîñ òè ãî ñó äà ð ñòâåí íûõ îð ãà íîâ â îá ëàñ òè çà ùè òû ñå ìåé íûõ ïðàâ. Ñðàâ íè òåëü íî-ïðà âî âîé àíà ëèç çà êî íî äà òåëü ñòâà, ðå ãó ëè ðî âàâ øå ãî ñå ìåé íî-ïðà âî âûå îò íî øå íèÿ â íå äà ë êîì ïðîø ëîì, ïî êà çû âà åò, òî îíî íå òîëü êî êîíê ðå òè çè ðî âà ëî êðóã ãî ñó äà ð ñòâåí íûõ îð ãà íîâ, ïðèç âàí íûõ îáåñ ïå èòü îñó ùå ñ òâëå íèå îñ íîâ íûõ íà àë ñå ìåé íî ãî çà êî íî äà òåëü ñòâà, íî è îï ðå äå ëè ëî èõ êîì ïå òåí öèþ â îá ëàñ òè çà ùè òû ñåìüè è èí òå ðå ñîâ ëå íîâ ñåìüè, íàï ðàâ ëåí íûõ â êî íå íîì èòî ãå íà óê ðåï ëå íèå ñåìüè. Ñ ó å òîì âû øåñ êà çàí íî ãî ïðåä ëà ãà åò ñÿ âíåñ òè äî ïîë íå íèÿ è èç ìå íå íèÿ â Ñå ìåé íûé êî äåêñ Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí, ïðå äóñ ìàò ðè âà þ ùèé êðóã îð ãà íîâ, óïîë íî ìî åí íûõ çà íè ìàòü ñÿ çà ùè òîé ñå ìåé íûõ ïðàâ, ñ óêà çà íè åì èõ ïîë íî ìî - èé, òàê êàê èìåí íî Ñå ìåé íûé êî äåêñ Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí, ÿâ ëÿ ÿñü âå äó ùèì íîð ìà òèâ íî-ïðà âî âûì àê òîì â îá ëàñ òè ñå ìåé íî-ïðà âî âûõ îò íî øå íèé, îï ðå äå ëÿ åò îñ íîâ íûå ìî ìåí òû ñå ìåé íî ãî çà êî íî äà òåëü ñòâà. Òå î ðå òè åñ êàÿ àñòü èñ ñëå äî âà íèÿ âîï ðî ñà êîíñ òè òó öè îí íûõ îñ íîâ çà ùè òû ñåìüè âûã ëÿ äèò íåì íî ãî èíà å, òàê êàê â ýòîì íàï ðàâ ëå íèè ñðå äè èñ ñëå äî âà òå ëåé âîï ðî ñà êîíñ òè òó - 6 Êî ðî ëåâ Þ.À. Îá ùèå âîï ðî ñû ãî ñó äà ð ñòâåí íîé çà ùè òè ñåìüè. // Ïðà âî è çà ùè òà ñåìüè ãî ñó äà ð ñòâîì. - Ì., Ñ

98 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 öè îí íûõ îñ íîâ çà ùè òû ñåìüè íà ìå à þò ñÿ íå êî òî ðûå ðàñ õîæ äå íèÿ âçãëÿ äîâ â îï ðå äå ëå íèè ïî íÿ òèÿ "îõ ðà íà ñåìüè" è "çà ùè òà ñåìüè". Èñ ñëå äî âà òå ëè âîï ðî ñîâ êîíñ òè òó öè îí íûõ îñ íîâ çà ùè òû ñåìüè è ïðåäñ òà âè òå ëè êîíñ òè òó öè îí íî ãî è ñå ìåé íî ãî ïðà âà, èñ ñëå äóÿ äàí íûé âîï ðîñ (èìå þò ñÿ â âè äó êîíñ òè òó öè îí íûå îñ íî âû çà ùè òû ñåìüè), ðàç ëè à þò äâà ïî íÿ òèÿ: "îõ ðà íà ñåìüè" è "çà ùè òà ñåìüè". Ñ òî êè çðå íèÿ èñ ñëå äî âà òå ëåé, â ñî âî êóï íîñ òè ýòè äâà ïî íÿ òèÿ, èìåÿ ðàç ëè íûé ñìûñë, íå òîæ äå ñò âåí íû, ïî ý òî ìó òîë êó þò ñÿ ïî-ðàç íî ìó. Òàê, A.M. Íå à å âà òðàê òó åò çà ùè òó ñåìüè ãî ñó äà ð ñòâîì êàê ðå à ëè çà öèþ ðàç íî îá ðàç íûõ ìåð ñî öè àëü íîé ïîä äå ðæ êè ñåìüè îá ùå ñò âîì. Îä íîé èç òà êèõ ìåð îíà íà çû âà åò "ïðå äîñ òàâ ëåí íîå êàæ äî ìó ãðàæ äà íè íó ïðà âî íà çà ùè òó ñâî åé ñåìüè, êî òî ðîå îáåñ ïå è âà åò ñÿ ñ ïî ìîùüþ óñ òà íàâ ëè âà å ìûõ ãî ñó äà ð ñòâîì ãà ðàí òèé, â òîì èñ ëå ñ ïî ìîùüþ çà êî íî äà òåëü ñòâà î áðà êå è ñåìüå" 7. Ýòî ïðà âî íî ñèò êîìï ëå êñ íûé õà ðàê òåð, âêëþ àÿ è âîç ìîæ íîñòü ïîëü çî âàòü ñÿ ýêî íî ìè åñ êîé ïîä äå ðæ êîé ñî ñòî ðî íû ãî ñó äà ð ñòâà. Ñóù íîñòü åãî - "â ïîä äå ðæ êå ñåìüè êàê îáù íîñ òè, îñ íî âàí íîé ïðåæ äå âñå ãî íà ëè íûõ îò íî øå íè ÿõ å ëî âå êà" 8. Ç.Â. Ðî ìî âñ êàÿ ïðåä ëà ãà åò îï ðå äå ëå íèå ãî ñó äà ð ñòâåí íîé çà ùè òû ñåìüè êàê êîìï ëåê ñà "ðàç ëè íûõ ñî öè àëü íî-ïðà âî âûõ ìå ðîï ðè ÿ òèé, íàï ðàâ ëåí íûõ íà ñîç äà íèå åé íà è áî ëåå îï òè ìàëü íûõ óñ ëî âèé ôóíê öè î íè ðî âà íèÿ" 9. Íàì êà æåò ñÿ, òî ìîæ íî ñîã ëà ñèòü ñÿ ñ Ë.Â. Ñà åí êî â òîì, òî, íåñ ìîò ðÿ íà ñõîä ñòâî â òåð ìè íî ëî ãèè, çà ùè òó ñåìüè ãî ñó äà ð ñòâîì íå ñëå äó åò îòîæ äå ñ òâëÿòü ñ ñå ìåé íî-ïðà âî âîé çà ùè òîé (çà ùè òîé ñåìüè â óç êîì, áðà íî-ñå ìåé íîì ïðà âî âîì çíà å íèè), êî òî ðàÿ ÿâ ëÿ åò ñÿ ëèøü ñîñ òàâ íîé àñòüþ ïåð âî ãî ÿâ ëå íèÿ ñ îò ðàñ ëå âû ìè ïðà âî âû ìè ïðî ÿâ ëå íè ÿ ìè. Ñå ìåé íî-ïðà âî âàÿ çà ùè òà - ýòî ïðà âîï ðè ìå íè òåëü íàÿ äå ÿ Íå à å âà A.M. Ðå à ëè çà öèÿ êîíñ òè òó öè îí íî ãî ïðèí öè ïà çà ùè òû ñåìüè ãî ñó äà ð ñòâîì. // Ñî âå òñ êàÿ þñ òè öèÿ ¹ Ñ Íå à å âà A.M. Îáåñ ïå å íèå êîíñ òè òó öè îí íûõ ïðàâ è îáÿ çàí íîñ òåé ãðàæ äàí ñî âå òñ êèì ñå ìåé íûì çà êî íî äà òåëü ñòâîì // Ðîëü ãðàæ äà íñ êî ãî è ñå ìåé íî ãî çà êî íî äà òåëü ñòâà â îáåñ ïå å íèè êîíñ òè òó öè îí íûõ ïðàâ è îáÿ çàí íîñ òåé ãðàæ äàí ÑÑÑÐ. - Ì., Ñ. 179, Ðî ìî âñ êàÿ Ç.Â. Çà ùè òà â ñî âå òñ êîì ñå ìåé íîì ïðà âå. - Ëü âîâ: ÂÈ ÙА ØÊÎ ËА, Ñ. 14.

99 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà òåëü íîñòü, îáåñ ïå è âà þ ùàÿ îñó ùå ñ òâëå íèå ñóáú åê òèâ íûõ ñå ìåé íûõ ïðàâ è äîñ òè æå íèå îõ ðà íÿ å ìûõ çà êî íîì èí òå ðå ñîâ ó àñò íè êîâ êîíê ðåò íûõ ñå ìåé íûõ ïðà âî îò íî øå íèé, ëèê âè äà öèþ ïðà âî âîé íå îï ðå äå ëåí íîñ òè â èõ âçà è ìî îò íî øå íè ÿõ 10. Ñîã ëàñ íî þðè äè åñ êèì ñëî âà ðÿì, ïîä ïî íÿ òè åì çà ùè òû ïî íè ìà åò ñÿ ïîä äå ðæ êà äèñ öèï ëè íû äîñ òó ïà, èñê ëþ à þ ùàÿ íå ñà íê öè î íè ðî âàí íîå ïî ëó å íèå èí ôîð ìà öèè 11. Îõ ðà íà, â îò ëè èå îò çà ùè òû, òðàê òó åò ñÿ êàê ñèñ òå ìà ìå ðîï ðè ÿ òèé ïî ïðå äî òâ ðà ùå íèþ êà êèõ-ëè áî íåá ëà ãîï ðè ÿò íûõ ïîñ ëå ä ñòâèé 12. Ñ ýòîé òî êè çðå íèÿ, êîã äà ðå ü èäåò î çà ùè òå, òî ýòîò òåð ìèí ïðåä ïî ëà ãà åò âîñ ñòà íîâ ëå íèå ïðàâ, ò.å. êîìï ëåêñ ìåð, êî òî ðûé íàï ðàâ ëåí íà âîñ ñòà íîâ ëå íèå íà ðó øåí íûõ ïðàâ. Ó è òû âàÿ èç ëî æåí íîå, ñ íà øåé òî êè çðå íèÿ, áó äåò ïðà âèëü íåå èñ ïîëü çî âàòü íà êîíñ òè òó öè îí íîì óðîâ íå òåð ìèí "îõ ðà íà" âìåñ òî "çà ùè òû", òàê êàê Êîíñ òè òó öèÿ, áó äó è Îñ íîâ íûì Çà êî íîì ñòðà íû, îï ðå äå ëÿ åò òîëü êî áà çî âûå ýëå ìåí òû ïðà âî âûõ ñèñ òåì (çà êî íî äà òåëü ñòâà) ñòðà íû. Çà êî íû, áó äó è íîð ìà òèâ íî-ïðà âî âû ìè àê òà ìè, îñ íî âàí íû ìè íà Êîíñ òè òó öèè, ïðå äóñ ìàò ðè âà þò òå ìå ðû, êî òî ðîå íàï ðàâ ëå íû íà çà ùè òó ïðàâ, ïðå äóñ ìîò ðåí íûõ Êîíñ òè òó öè åé. Íàï ðè ìåð, Êîíñ òè òó öèÿ Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí â ñòàòüå 33 çàï ðå ùà åò ìíî ãîá ðà èå è òà êèì îá ðà çîì îõ ðà íÿ åò ñå ìåé íûå ïðà âî îò íî øå íèÿ îò íà ðó øå íèÿ. А êîã äà ðå ü èäåò î íà ðó øå íèè ýòèõ íîðì, óãî ëîâ íîå çà êî íî äà òåëü ñòâî, ïðå äóñ ìàò ðè âàÿ íà êà çà íèå çà íå ãî, çà ùè ùà åò ñå ìåé íî-ïðà âî âûå îò íî øå íèÿ îò âòîð æå íèÿ. Òàê, ïî ìíå íèþ Þ.А. Êî ðî ëå âà, "îõ ðà íà ñåìüè ïî íè ìà åò ñÿ êàê îõ ðà íà èíñ òè òó òà ñåìüè. Â ñâî åì ñî äåð æà íèè îíà èìå åò â âè äó óñ òà íîâ ëå íèå íîðì, ñàíê öèé, îò âå ò ñòâåí íîñ òè. Îõ ðà íà íà õî äèò ñÿ áëè æå ê äå ÿ òåëü íîñ òè ãî ñó äà ð- ñòâà ïî èç äà íèþ àê òîâ, â êî òî ðûõ ïðå äóñ ìàò ðè âà þò ñÿ ïðà âà è îáÿ çàí íîñ òè ñóáú åê òîâ, äî ïîë íè òåëü íûå ëü ãî òû è ïðå è ìó ùå ñò âà ìà òå ðè àëü íî ãî ïëà íà - òðó äî âûå, æè ëèù íûå è äðó ãèå ãà ðàí òèè èõ ñîá ëþ äå íèÿ. Ïðè åì îä íîé èç íà è áî ëåå âàæ íûõ ãà ðàí òèé ñòà íåò âîç ìîæ íîñòü îá ðà òèòü ñÿ çà çà ùè òîé (ò. å. 10 Ñà åí êî Ë.Â. Óêàç. ðàá. - Ñ Þðè äè åñ êèé ñëî âàðü. // Ïîä ðåä. А.Í. Аç ðè ëè ÿ íà. - Ì., Ñ Þðè äè åñ êèé ñëî âàðü. // Ïîä ðåä. А.Í. Аç ðè ëè ÿ íà. - Ì., Ñ

100 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 óæå çà àê òèâ íûì ñî äåé ñòâè åì) â ãî ñó äà ð ñòâåí íûå îð ãà íû, â ñóä" 13. Ïîä çà ùè òîé ñåìüè â áî ëåå óç êîì áðà íî-ñå ìåé íîì ïðà âî âîì çíà å íèè Þ.А. Êî ðî ëåâ èìå åò â âè äó çà ùè òó "çà êî íîì è îáåñ ïå å íèå ïðàâ è èí òå ðå ñîâ ëå íîâ ñåìüè, ñîç äà íèå óñ ëî âèé äëÿ èñ ïîë íå íèÿ èìè ñâî èõ îáÿ çàí íîñ òåé, à òàê æå äëÿ ñîá ëþ äå íèÿ óñ òà íîâ ëåí íûõ ïðà âèë ðå ãè ñò ðà öèè, ðàñ òîð æå íèÿ è ïðèç íà íèÿ íå äåé ñòâè òåëü íûì áðà êà, ïðà âèë ñî âåð øå íèÿ è ðå ãè ñò ðà öèè àê òîâ ãðàæ äà íñ êî ãî ñîñ òî ÿ íèÿ. Çà ùè òà ñåìüè â ðàì êàõ áðà íî-ñå ìåé íî ãî çà êî íî äà òåëü ñòâà ïî íè ìà åò ñÿ êàê çà ùè òà íàï ðàâ ëåí íûõ â èí òå ðå ñàõ ñåìüè íðàâ ñòâåí íî îáîñ íî âàí íûõ ñå ìåé íûõ ïðàâ ñóáú åê òà ýòèõ îò íî øå íèé". Â êî íå íîì èòî ãå, çà ùè òà ñåìüè, ìà òå ðè í ñòâà è äåòñòâà, ëþ áûå ñî öè àëü íûå ïðîã ðàì ìû äîëæ íû îñó ùå ñ òâëÿòü ñÿ â ïåð âóþ î å ðåäü èìåí íî ïðà âî âû ìè ñðåä ñòâà ìè. Èíà å îíè ìî ãóò ïîòå ðÿòü ñâîé ñìûñë è ïðåñ ëå äó å ìûå öå ëè. Ïî ý òî ìó â ýòîì íàï ðàâ ëå íèè îñî áîå âíè ìà íèå óäå ëÿ åò ñÿ èìåí íî íîð ìà òèâ íî-ïðà âî âûì àê òàì, äåéñòâó þ ùèì â îá ëàñ òè îõ ðà íû è çà ùè òû ñåìüè íå òîëü êî â Òàä æè êèñ òà íå, íî è âî âñåì ìè ðå. Èñ õî äÿ èç âû øå ó ïî ìÿ íó òî ãî, êîíñ òè òó öè îí íûå îñ íî âû çà ùè òû ñåìüè â Òàä æè êèñ òà íå íå îã ðà íè è âà þò ñÿ òîëü êî íà öè î íàëü íû ìè ïðà âî âû ìè àê òà ìè, êà ñà þ ùè ìè ñÿ ñå ìåé íîïðà âî âûõ îò íî øå íèé. Ýòî îáîñ íî âû âà åò ñÿ òåì, òî, âî-ïåð âûõ, Òàä æè êèñ òàí â ðàì êàõ Êîíñ òè òó öèè îáú ÿ âèë ñå áÿ ñîñ òàâ íîé àñòüþ ìè ðî âî ãî ñî îá ùå ñò âà. Âî-âòî ðûõ, Òàä æè êèñ òàí, ðà òè ôè öè ðóÿ ðÿä ìåæ äó íà ðîä íûõ ïðà âî âûõ àê òîâ, ïðè íÿ òûõ â ðàì êàõ ñîò ðóä íè å ñò âà ñ ðàç ëè íû ìè ìåæ äó íà ðîä íû ìè è ðå ãè î íàëü íû ìè îð ãà íè çà öè ÿ ìè, âçÿë íà ñå áÿ îáÿ çà òåëü ñòâî îáåñ ïå èòü èõ èñ ïîë íå íèå. Â-òðåòü èõ, ìåæ äó íà ðîä íî-ïðà âî âûå àê òû â ñâîþ î å ðåäü ïðå äóñ ìàò ðè âà þò ìå õà íèç ìû ìåæ äó íà ðîä íî ãî õà ðàê òå ðà, êî òî ðûå çà ëî æå íû â îñ íî âå íà öè î íàëü íî ãî ìå õà íèç ìà çà ùè òû ñåìüè, ò.å. â êîíñ òè òó öè îí íîé îñ íî âå çà ùè òû ñåìüè â Òàä æè êèñ òà íå. Èç ýòèõ ìåæ äó íà ðîä íûõ ïðà âî âûõ àê òîâ ìû ìî æåì ïå ðå èñ ëèòü òà êèå àê òû, êàê Êîí âåí öèÿ î ïðà âàõ ðå áåí êà, Ìåæ äó íà ðîä íûé ïàêò î ïî ëè òè åñ êèõ è ãðàæ äà íñ êèõ ïðà âàõ, Ìåæ äó íà ðîä íûé 13 Êî ðî ëåâ Þ.À. Óêàç. ðàá. - Ñ

101 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà ïàêò îá ýêî íî ìè åñ êèõ, ñî öè àëü íûõ è êóëü òóð íûõ ïðà âàõ, Âñå îá ùàÿ äåê ëà ðà öèÿ ïðàâ å ëî âå êà è ò.ä. Íà äî îò ìå òèòü, òî îñ íî âû çà ùè òû ñå ìåé íûõ ïðà âî îò íî øå íèé, ïðå äóñ ìîò ðåí íûå ìåæ äó íà ðîä íû ìè ïðà âî âû ìè àê òà ìè, èìåÿ â îñ íîâ íîì ðå êî ìåí äà òåëü íûé õà ðàê òåð, ñïî ñî á ñòâó þò äå ìîê ðà òè çà öèè è ãàð ìî íè çà öèè íà öè î íàëü íûõ ïðà âî âûõ àê òîâ â íàï ðàâ ëå íèè îõ ðà íû è çà ùè òû ñåìüè â Òàä æè êèñ òà íå. Òàê, â ñòàòüå 16 Âñå îá ùåé äåê ëà ðà öèè ïðàâ å ëî âå êà, ñòàòüå 10 Ìåæ äó íà ðîä íî ãî ïàê òà îá ýêî íî ìè åñ êèõ, ñî öè àëü íûõ è êóëü òóð íûõ ïðà âàõ ñåìüÿ ïðèç íà íà êàê åñ òå ñò âåí íàÿ è îñ íîâ íàÿ ÿ åé êà îá ùå ñò âà. Â íàç âàí íûõ àê òàõ è äðó ãèõ ìåæ äó íà ðîä íûõ àê òàõ çàê ðåï ëå íà çà ùè òà ïðàâ ìà òå ðè è ðå áåí êà, ïðå äóñ ìîò ðå íû ðàç ëè íûå ñî öè àëü íûå ïîä äå ðæ êè ñåìüè. Íàï ðè ìåð, ñîã ëàñ íî ñòàòüå 10 Ìåæ äó íà ðîä íî ãî ïàê òà îá ýêî íî ìè åñ êèõ, ñî öè àëü íûõ è êóëü òóð íûõ ïðà âàõ "ñåìüå, ÿâ ëÿ þ ùåé ñÿ åñ òå ñò âåí íîé è îñ íîâ íîé ÿ åé êîé îá ùå ñò âà, äîëæ íà ïðå äîñ òàâ ëÿòü ñÿ ïî âîç ìîæ íîñ òè ñà ìàÿ øè ðî êàÿ îõ ðà íà è ïî ìîùü - íà íåé ëå æèò çà áî òà î íå ñà ìîñ òî ÿ òåëü íûõ äå òÿõ è èõ âîñ ïè òà íèå. Áðàê äîë æåí çàê ëþ àòü ñÿ ïî ñâî áîä íî ìó ñîã ëà ñèþ âñòó ïà þ ùèõ â áðàê". Íà ðÿ äó ñ ýòèì, äàí íûé àêò ïðå äóñ ìàò ðè âà åò, òî ìà òå ðè âî âðå ìÿ áå ðå ìåí íîñ òè è äî ðîæ äå íèÿ è ïîñ ëå ðîæ äå íèÿ äîëæ íû áðàòü ñÿ ïîä îñî áóþ îïå êó. Îò äåëü íûå ìî ìåí òû çà ùè òû ìà òå ðè í ñòâà è äåòñòâà ïðå äóñ ìîò ðå íû òàê æå àê òà ìè, ïðè íè ìà å ìû ìè Ìåæ äó íà ðîä íîé îð ãà íè çà öè åé òðó äà. Íàï ðè ìåð, Êîí âåí öè åé Ìåæ äó íà ðîä íîé îð ãà íè çà öèè òðó äà çà ¹103 "Îá îõ ðà íå ìà òå ðè í ñòâà" ïðå äóñ ìîò ðå íî, òî ïðî äîë æè òåëü íîñòü îò ïóñ êà ïî áå ðå ìåí íîñ òè è ðî äàì ñîñ òàâ ëÿ åò ïî ìåíü øåé ìå ðå 12 íå äåëü è âêëþ à åò îáÿ çà òåëü íûé ïîñ ëå ðî äî âîé îò ïóñê. Äàí íûå íîð ìû íàø ëè ñâî îò ðà æå íèå â ðàç ëè íûõ íîð ìàõ òðó äî âî ãî çà êî íî äà òåëü ñòâà Òàä æè êèñ òà íà, êî òî ðûé, îñ íî âû âà ÿñü íà êîíñ òè òó öè îí íûõ íîð ìàõ, ãà ðàí òè ðó åò ìà òå ðè í- ñòâî è äåòñòâî. Íàï ðè ìåð, ñîã ëàñ íî ñòàòüå 172 Òðó äî âî ãî êî äåê ñà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí ïðåê ðà ùå íèå òðó äî âî ãî äî ãî âî ðà (êîíò ðàê òà) ñ áå ðå ìåí íû ìè æåí ùè íà ìè è æåí ùè íà ìè, èìå þ ùè ìè äå òåé â âîç ðàñ òå äî òðåõ ëåò (îäè íî êè ìè ìà òå ðÿ ìè ïðè íà ëè èè ó íèõ ðå áåí êà - èí âà ëè äà äî âî ñåì íàä öà òè ëåò), ïî èíè öè à òè âå ðà áî òî äà òå ëÿ íå äî ïóñ êà åò ñÿ, êðî ìå 101

102 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 ñëó à åâ ïîë íîé ëèê âè äà öèè îð ãà íè çà öèè, êîã äà ïðåê ðà ùå íèå òðó äî âî ãî äî ãî âî ðà (êîíò ðàê òà) äî ïóñ êà åò ñÿ ñ îáÿ çà òåëü íûì òðó äî ó ñò ðîé ñòâîì. Òðó äî ó ñò ðîé ñòâî óêà çàí íûõ æåí ùèí ïðî èç âî äèò ñÿ ïðà âîï ðå åì íè êîì ëèê âè äè ðó å ìîé îð ãà íè çà öèè, à ïðè îò ñó ò ñòâèè ïðà âîï ðå åì íè êîâ îáÿ çà òåëü íîå îêà çà íèå èì ïî ìî ùè â ïîä áî ðå ïîä õî äÿ ùåé ðà áî òû è òðó äî ó ñò ðîé ñòâå îñó ùå ñ òâëÿ åò ñÿ ãî ñó äà ð ñòâåí íûì îð ãà íîì çà íÿ òîñ òè íà ñå ëå íèÿ ñ îáåñ ïå å íè åì â ïå ðè îä òðó äî ó ñò ðîé ñòâà ñî îò âå ò ñòâó þ ùèõ ñî öè àëü íûõ âûï ëàò, óñ òà íîâ ëåí íûõ çà êî íî äà òåëü ñòâîì Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí. Òà êèì îá ðà çîì, ìîæ íî ñêà çàòü, òî êîíñ òè òó öè îí íûå îñ íî âû çà ùè òû ñåìüè â Òàä æè êèñ òà íå, îñ íî âû âà ÿñü íà íà öè î íàëü íûå è ìåæ äó íà ðîä íûå ïðèí öè ïû, ïðèç âà íû îáåñ ïå èòü ñòà áèëü íîñòü ñåìüè, òàê êàê ñåìüÿ, áó äó è îñ íîâ íîé ÿ åé êîé îá ùå ñò âà, ÿâ ëÿ åò ñÿ ãà ðàí òîì ðàç âè òèÿ îá ùå ñò âà è ãî ñó äà ð ñòâà. 102

103 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà Cho Yongho Judge of the Constitutional Courtof South Korea Constitutional Justice as a Guaranteeof Ensuring the Supremacy of Constitutional Norms - Focusing on the Korean Experience It is my great pleasure and honor to take part in the International Symposium on celebration of the 20th anniversary of the Constitutional Court of Tajikistan and deliver a presentation on the subject of "Constitutional Justice as a Guarantee of Ensuring the Supremacy of Constitutional Norms." The Constitution is the supreme law of the land, which serves as the essence of legal values agreed upon by members of a society. As the national order is founded on the principle of "supremacy of the Constitution," all state powers created by the Constitution, including the legislature, executive and judiciary, are by nature bound by the highest law. And the strongest and most effective mechanism to preserve the supremacy of the Constitution is constitutional justice. It is constitutional justice that ensures the normative power and effectiveness of the Constitution, enables the enforcement of fundamental rights provided by the Constitution and brings all state actions under the control of constitutional order. Yet, constitutional justice takes different forms depending on the country. In the case of the Republic of Korea, on September 1, 1988, the Constitutional Court was born out of the nation's experience under the past authoritarian regime and self-reflection of the unfortunate history. Under the Korean Constitution, the Constitutional Court is vested with the power to protect the supremacy of the Constitution through its jurisdiction over the judicial review of laws, constitutional complaints, 103

104 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 impeachment, competence disputes and dissolution of political parties. In this presentation, I would like to give you a few examples about how the Korean Constitutional Court serves to ensure the supremacy of the Constitution. First, the Constitutional Court's power to review the constitutionality of laws provides for concrete norm control. In other words, the Constitutional Court can review the constitutionality of a law upon the motion of an ordinary court only when the law is at issue in a pending case. This jurisdiction offers a means of control over concrete cases where constitutional principles and values are violated by "laws", which are legislative actions by the National Assembly. Starting from its establishment to June 30, 2015, the Constitutional Court has received 868 motions for judicial review filed by ordinary courts. The Court granted the motions in 322 cases, holding the laws at issue unconstitutional, incompatible with the Constitution or conditionally unconstitutional (37.09 percent). Perhaps I could introduce some specific cases to further your understanding. 104 To begin with, the Korean Civil Act in the past had a number of provisions that supported and entrenched the male-oriented structure of family groups (male-centered family head system, paternal surname, prohibition of marriage between people with the same surname and same place of origin). The Constitutional Court has ruled that the stated provisions allowing for gender inequality violated Article 36 Section 1 of the Constitution. Article 36 Section 1 states that "marriage and family life shall be entered into and sustained on the basis of individual dignity and equality of the sexes, and the State shall do everything in its power to achieve that goal." Such decisions of the Court well indicate that even the tradition or traditional culture should be consistent with the principles and values of the Constitution. They also tell us that interpretation and application of the Constitution should be carried out from the present and future perspectives, not from a past perspective. The Court also held that a provision of the Motion Picture Act granting the government the authority to conduct prior censor-

105 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà ship of films was in violation of Article 21 Section 2 of the Constitution. Article 21 Section 2 provides that, "licensing or censorship of speech and the press (and licensing of assembly and association) shall not be permitted." It is to be noted that the socalled "Korean Wave," or Hallyu, such as the worldwide popularity of K-Pop, K-Drama and K-Cinema, was, after all, made possible by the Court's decision to strike down the law legalizing preliminary screening or censorship of cultural and art activities. Recently, the Constitutional Court also held unconstitutional Article 241 of the Criminal Act prohibiting adultery, stating that it infringes on the right to sexual self-determination (Article 10, Constitution) and privacy (Article 17, Constitution) of individuals. In fact, the prohibition of adultery had been upheld by the Court three times in its earlier decisions. This is a good example which shows that constitutional justice is affected by the climate of the era and changes of society. Second, the Constitutional Court has the power to adjudicate on the impeachment of the nation's President, Prime Minister, Ministers of administrative departments, judges, etc. It allows the Court to ensure the supremacy of the Constitution by preventing high-ranking public officials from undermining constitutional values. Our Court actually has the experience of reviewing the motion calling for the impeachment of Korea's 16th President Roh Moohyun. In 2004, the National Assembly filed an impeachment motion against the former president Roh, claiming that he violated the Constitution and laws in the performance of his duties. The Court held that impeachment is possible only when there is a "grave" violation of law sufficient to justify the dismissal of public officials, and that gravity of the violation is determined by balancing the "gravity of the violation of law" and "impact of the decision to remove." Eventually, the Court dismissed the motion for impeachment, stating that the requirements for impeachment cannot be satisfied just because former President Roh made statements supporting a certain political party and disapproving election laws at a press conference. Third, the Constitutional Court has the authority to dissolve a political party if the party's purpose or activities are contrary to 105

106 106 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 the fundamental democratic order (Article 8 Section 4, Constitution). At the same time, it also provides broad protection to political parties in terms of their establishment and activities (Article 8 Section 1, 2 and 3, Constitution). This jurisdiction of the Court exists to protect the Constitution from the attempt of its "enemies" to mobilize forces for destruction in the form of politi- cal parties. The Constitutional Court did review one case concerning the dissolution of a political party. On December 19, 2014, the Court decided to disband the Unified Progressive Party. The Court reviewed approximately 4,000 kinds of documentary evidence over 2 preliminary oral arguments and 18 oral arguments, examined 12 witnesses, heard statements from 6 expert witnesses on key issues and, for reference, conducted in-depth comparative study of party dissolution cases in other countries such as Germany, Turkey and Spain, as well as the European Court of Human Rights. The key issues of the abovementioned case were as following: (1) whether the purpose or activities of the respondent party were in violation of the basic democratic order, (2) whether the principle of proportionality should additionally be taken into consideration in dissolving the party and (3) whether, should the party be dissolved, members of that party have to be stripped of their seats in the National Assembly. After reviewing the details of the case, the Court concluded as following: the respondent had been attempting to implement North-Korean style socialism, particularly under the circumstances where South Korea was in confrontation with its northern neighbor, thus violating the basic democratic order. Even under the application of the proportionality principle, the court had no choice but to order the dissolution of the respondent party. In an 8 to 1 vote, the Court ordered the dissolution of the respondent party, along with all its members' forfeiture of seats in the National Assembly. Fourth, the Court has the power to adjudicate on competence disputes between state agencies and local governments. By resolving competence disputes between state agencies and local governments through constitutional justice, the Court acts as an arbiter that protects the constitutional values from being undermined by public and state institutions. From a political point of view, these disputes are a kind of power struggle,

107 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà however, from a judicial perspective, they are matters of differences over rights and duties. This system of resolving competence disputes also functions as a mechanism that enables minority groups to exercise constitutional control over power abuse committed by majority groups in the political process. Specifically, there was a case where the Court held unconstitutional the act of railroading a bill at the National Assembly, and another case where it delineated the maritime boundary in a fishing rights dispute between local governments. Lastly, the Court has the authority to hear constitutional complaints filed by individuals. There are two types of constitutional complaints. First, individuals can file complaints when their constitutional fundamental rights are violated by an exercise or non-exercise of state powers (Article 68 Section 1, Constitutional Court Act). Second, if an ordinary court's motion requesting judicial review is denied, the party concerned can directly file a complaint with the Constitutional Court (Article 68 Section 2, Constitutional Court Act). By granting individuals the right to file constitutional complaints, this system helps to provide substantial protection of people's fundamental rights enumerated in the Constitution, and is considered by the people as the "guardian of the Constitution." The first type of constitutional complaints allows individuals to file complaints with the Constitutional Court directly, which tends to provide remedies for violation of subjective rights. This form of complaints accounts for percent of all cases filed. Starting from its establishment, the Constitutional Court, as of June 30, 2015, has received 21,774 cases and upheld the com- plaints in 659 cases (three percent of total). The second type of constitutional complaints aims to prevent the situation where ordinary courts become passive in requesting judicial review and thus the Constitutional Court's power of norm control is rendered insignificant and merely symbolic. This system is well received as the world's unprecedented, unique, and prudent way of offsetting the shortcomings of norm control power of the court. These cases account for percent (5,064 cases) of all constitutional complaint cases (26,838 cases), and complaints are upheld in as much as 286 cases, or 5.64 percent. Indeed, this result points to the success of this system. 107

108 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 Yet, the low rate of upholding constitutional complaints should not overshadow the significance of constitutional complaints. It is to be noted that this system does not only function to protect the fundamental rights of individuals (when complaints are upheld), but also serves to preserve and safeguard the objectivity of the Constitution, as well as contribute to its interpretation and development (when complaints are dismissed). Indeed, the constitutional complaint system greatly contributes to the promotion of people's fundamental rights, but has its limits since ordinary court judgments are, in principle, not subject to review. The system may have some setbacks, as people may sometimes abuse their right to file a constitutional complaint. I have thus far spoken about the mandated, specific experiences of the court as well as some practical problems it faces in filling such mandates. As the Republic of Korea has achieved industrialization and democracy at the same time, we are more committed to upholding the substantive rule of law and better aware of fundamental rights. Over the past 27 years, the Constitutional Court of Korea made remarkable achievements. People's highest trust in the Court among a number of state institutions well attests to the fact that the Court has firmly established itself as the guardian of the Constitution and fundamental rights. The Court will not stay complacent, but is determined to move forward. We believe there is an important task ahead of the Court: to create a unique, original legal culture and constitutional jurisprudence that reflect Korea's own legal environment. I want to mention that I am very grateful and pleased for this opportunity to share some cases of our Court with the participants. 108

109 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà Ñ. Øî íà çà ðîâ Ñòàð øèé ñî âåò íèê ïî ìîù íè êà Ïðå çè äåí òà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí ïî ïðà âî âîé ïî ëè òè êå, ïîë íî ìî íûé ïðåäñ òà âè òåëü Ïðå çè äåí òà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàíâ Êîíñ òè òó öè îí íîì Ñó äå Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí Ðîëü Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàíâ ñîâ ðå ìåí íîì îá ùå ñò âå ß èñê ðåí íå ðàä ïðè âå ò ñòâî âàòü Âàñ è ïî æå ëàòü Âàì õî ðî øå ãî íàñò ðî å íèÿ è óñ ïå õîâ â ðà áî òå êîí ôå ðåí öèè. Ñå ãîä íÿ Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí îò ìå à åò 20-ëå òèå îá ðà çî âà íèÿ, è â ýòîé ñâÿ çè ÿ ïîçä ðàâ ëÿþ âñåõ ñó äåé è ðà áîò íè êîâ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà, îñî áåí íî åãî Ïðåä ñå äà òå ëÿ - àêà äå ìè êà Ìàõ êà ìà Аú çà ìî âè à, êî òî ðûé íå óñ òàí íî âå ä ò ðà áî òó ïî óê ðåï ëå íèþ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà è êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ â íà øåé ðåñ ïóá ëè êå è æå ëàþ èì âñå ãî ñà ìî ãî íà è ëó øå ãî. Õî ó îò ìå òèòü, òî ãî ñó äà ð ñòâîì ïðå äîñ òàâ ëå íû îã ðîì íûå ïîë íî ìî èÿ Êîíñ òè òó öè îí íî ìó Ñó äó è â òî æå âðå ìÿ íà Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä âîç ëî æå íà îã ðîì íàÿ îò âå ò ñòâåí íîñòü â ñôå ðå ñó äåá íîé çà ùè òû Êîíñ òè òó öèè Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí, îáåñ ïå å íèÿ åãî ïðÿ ìî ãî, íå ïîñ ðå ä ñòâåí íî ãî äåéñòâèÿ. Ïðî è çî øåä øèå â ïîñ ëåä íèå ãî äû ãëó áî êèå ïðå îá ðà çî âà íèÿ â ðàç ëè íûõ ñôå ðàõ æèç íè îá ùå ñò âà ñïî ñî á ñòâó þò áî ëåå ïîë íî ìó èñ ïîëü çî âà íèþ ïî òåí öè à ëà Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà êàê ðå àëü íîé ñè ëû, ñïî ñîá íîé îñó ùå ñ òâëÿòü êîíò ðîëü çà ñî îò âå ò ñòâè åì çà êî íîâ è äðó ãèõ íîð ìà òèâ íî-ïðà âî âûõ àê òîâ Êîíñ òè òó öèè Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí. Õî ó îò ìå òèòü, òî íà ðÿ äó ñ ýòèì Êîíñ òè òó öè åé è çà êî íà ìè ïðå äîñ òàâ ëå íû 109

110 110 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 äðó ãèå ïîë íî ìî èÿ Êîíñ òè òó öè îí íî ìó Ñó äó Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí. Îä íîâ ðå ìåí íî ñî ñòà íîâ ëå íè åì ïðà âî âî ãî ãî ñó äà ð ñòâà è íå çà âè ñè ìî ãî ïðà âî ñó äèÿ â íà øåé ñòðà íå ïîñ òå ïåí íî ðàñ òåò óðî âåíü îñ âå äîì ëåí íîñ òè ãðàæ äàí î ñâî èõ ïðà âàõ è î òîì, ñ êà êè ìè òðå áî âà íè ÿ ìè îíè ìî ãóò âûñ òó ïàòü. Гðàæ äà íå è îð ãà íè çà öèè íà è íà þò ïðè áå ãàòü ê åùå ñðàâ íè òåëü íî íî âûì äëÿ íèõ âîç ìîæ íîñ òÿì ñó äåá íîé ôîð ìû çà ùè òû ïðà âà, â òîì èñ ëå âûä âè ãàÿ âîç ðà æå íèÿ ïðî òèâ íå ñî îò âå ò ñòâó þ ùèõ Êîíñ òè òó öèè çà êî íîâ è äðó ãèõ íîð ìà òèâ íî-ïðà âî âûõ àê òîâ â õî äå ðàñ ñìîò ðå íèÿ êîíê ðåò íûõ ñó äåá íûõ äåë, îá æà ëóÿ òà êèå àê òû â ñà ìîñ òî ÿ òåëü íîé è ñïå öè àëü íîé ñó äåá íîé ïðî öå äó ðå. Íå îá õî äè ìî îò ìå òèòü, òî ñòà íîâ ëå íèå Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà òàê æå êàê è ñó äîâ îá ùåé þðèñ äèê öèè ïðî èñ õî äè ëî íà êîíñ òè òó öè îí íîé îñ íî âå, à èìåí íî íà ïðèí öè ïàõ ðàç äå ëå íèÿ âëàñ òåé è ïðèç íà íèÿ îð ãà íîâ ïðà âî ñó äèÿ ñà ìîñ òî ÿ òåëü íîé âåòâüþ âëàñ òè - ñó äåá íîé âëàñ òè. Ñóù íîñòü êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ çàê ëþ à åò ñÿ â òîì, òî îíà âû ïîë íÿ åò âàæ íåé øóþ ôóíê öèþ ãî ñó äà ð ñòâà - ãà ðàí òè ðó åò âû ïîë íå íèå êîíñ òè òó öè îí íûõ íîðì, îáåñ ïå è âà åò ñîá ëþ äå íèå òðå áî âà íèé Êîíñ òè òó öèè âî âñåõ îá ëàñ òÿõ æèç íè îá ùå ñò âà, ïðåæ äå âñå ãî îáåñ ïå è âà åò ýô ôåê òèâ íóþ çà ùè òó ïðàâ å ëî âå êà, òî åñòü âàæ íàÿ è îñ íîâ íàÿ ðîëü â êîíñ òè òó öè îí íîé íîð ìå îò âå äå íà äàí íî ìó âîï ðî ñó, à èìåí íî çà ùè òå ïðàâ è ñâî áîä å ëî âå êà, è ïîñ êîëü êó ñà ìîé ñóòüþ äå ìîê ðà òè åñ êî ãî îá ùå ñò âà ÿâ ëÿ åò ñÿ å ëî âåê, ñëå äî âà òåëü íî, åãî ïðà âàì è ñâî áî äàì. Ñèëü íûé è íå çà âè ñè ìûé êîíñ òè òó öè îí íûé êîíò ðîëü - ýòî çà ëîã ñîá ëþ äå íèÿ êîíñ òè òó öè îí íûõ íîðì è óê ðåï ëå íèÿ âå ðû ëþ äåé â ãî ñó äà ð ñòâî, ãà ðàí òèÿ ãðàæ äà íñ êî ãî ñîã ëà ñèÿ è ìè ðà, ñòà íîâ ëå íèÿ è ðàç âè òèÿ ãðàæ äà íñ êî ãî îá ùå ñò âà, îáåñ ïå å íèÿ âåð õî âå í ñòâà çà êî íà è âåð õî âå í ñòâà ïðà âà, òîð æå ñò âà ñïðà âåä ëè âîñ òè è ðàç âè òèÿ ãî ñó äà ð ñòâà. È ïî ëè òè êà íà øå ãî ãî ñó äà ð ñòâà íàï ðàâ ëå íà íà óñè ëå íèå ýòî ãî êóð ñà. Êîíñ òè òó öè îí íûé êîíò ðîëü äåéñòâó åò íå çà âè ñè ìî è ñëó æèò îá ùå ñò âó, òåì ñà ìûì îáåñ ïå è âà åò ñîá ëþ äå íèå íîðì Êîíñ òè òó öèè. Åñ ëè â ãî ñó äà ð ñòâå îò ñó ò ñòâó åò êîíñ òè òó öè îí íûé êîíò ðîëü, òî äà æå ñà ìàÿ äå ìîê ðà òè åñ êàÿ êîíñ òè òó öèÿ ñ

111 Êîí ôå ðåí öèÿ, ïîñâÿùåííàÿ 20-ëåòèþ ÊÑ Òàäæèêèñòàíà øè ðî êîé íîð ìîé ìî æåò ñòàòü îáû íîé áó ìà ãîé, à îá ùå ñò âî ìî æåò ñòîëê íóòü ñÿ ñ ñåðü ç íû ìè ïðîá ëå ìà ìè. Ñëå äó åò îò ìå òèòü, òî îð ãàí êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ íå ïîä ìå íÿ åò ñî áîé çà êî íî äà òåëü íóþ èëè èñ ïîë íè òåëü íóþ âëàñòü èëè äðó ãèå ñó äåá íûå îð ãà íû, íî â òî æå âðå ìÿ ôóíê öè î íè ðó åò ñà ìîñ òî ÿ òåëü íî, êàê îò äåëü íàÿ âåòâü âëàñ òè â ñèñ òå ìå ñó äåá íîé âëàñ òè Òàä æè êèñ òà íà. Ïðè ýòîì îáåñ ïå è âà åò ñîá ëþ äå íèå Êîíñ òè òó öèè, ïðî íî çà ùè ùà åò ïðà âà è ñâî áî äû ãðàæ äàí, èí òå ðå ñû ãî ñó äà ð ñòâà, ïðåäï ðè ÿ òèé, ó ðåæ äå íèé è îð ãà íè çà öèé. Êîíñ òè òó öèÿ Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí è Êîíñ òè òó öè îí íûé çà êîí Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí "Î Êîíñ òè òó öè îí íîì Ñó äå Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí" íå òîëü êî ñòà ëè îñ íîâ íû ìè äî êó ìåí òà ìè, óñ òà íàâ ëè âà þ ùè ìè ñòà òóñ è çà äà è Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà, íî è êðåï êè ìè èíñòðó ìåí òà ìè, êî òî ðûå ïðè äà þò ìîù íûé èì ïóëüñ äëÿ ýô ôåê òèâ íî ãî ôóíê öè î íè ðî âà íèÿ ýòî ãî îð ãà íà, â àñò íîñ òè, åãî êîíò ðîëü íîé äå ÿ òåëü íîñ òè è èñ ñëå äî âà íèÿ ïðîá ëåì êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ. Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä, ðàç ðå øàÿ ñïî ðû ìåæ äó ãî ñó äà ð ñòâåí íû ìè îð ãà íà ìè, âûñ òó ïà åò êàê îð ãàí êîìï ðî ìèñ ñà è ïðè ìè ðå íèÿ, êàê ñòî ÿ ùèé íà ñòðà æå êîíñ òè òó öè îí íî ãî ñòðîÿ õðà íè òåëü êîíñ òè òó öè îí íûõ öåí íîñ òåé,. Íå îá õî äè ìî îò ìå òèòü, òî îð ãàí êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ ôóíê öè î íè ðó åò ýô ôåê òèâ íî è ðå çóëü òà òèâ íî, èìå åò çíà è ìóþ ðîëü â ñèñ òå ìå ãî ñó äà ð ñòâåí íîé âëàñ òè. Ðàñ øè ðå íèå ôóíê öèé Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí, óê ðåï ëå íèå åãî ïî çè öèè â îá ùå ñò âå ñïî ñî á ñòâî âà ëî áû äàëü íåé øå ìó ðàç âè òèþ ýòî ãî èíñ òè òó òà â Ðåñ ïóá ëè êå Òàä æè êèñ òàí. Áû ëî áû öå ëå ñî îá ðàç íî ïå ðå äàòü ôóíê öèè òîë êî âà íèÿ Êîíñ òè òó öèè Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí Êîíñ òè òó öè îí íî ìó Ñó äó ðåñ ïóá ëè êè. Íå îá õî äè ìîñòü ïå ðå äà è äàí íîé ôóíê öèè ïðî äèê òî âà íà òåì, òî Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä, ðàñ ñìàò ðè âàÿ äå ëà î êîíñ òè òó öè îí íîñ òè çà êî íîâ èëè èíûõ íîð ìà òèâ íî-ïðà âî âûõ àê òîâ, ôàê òè åñ êè è ïðàê òè åñ êè äà ò òîë êî âà íèå Êîíñ òè òó öèè, ïðè ýòîì îïè ðà åò ñÿ íà ëî ãè åñ êóþ ñóù íîñòü òðå áî âà íèÿ íîð ìû Êîíñ òè òó öèè. Êðî ìå òî ãî, ñ öåëüþ óê ðåï ëå íèÿ äå ÿ òåëü íîñ òè Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí áû ëî áû öå ëå ñî îá ðàç íûì ñî âåð øå í ñòâî âà íèå êîíñ òè òó öè îí íî ãî ñó äîï ðî èç âî ä ñòâà, ãàð ìî íè çà öèÿ ñòðóê òó ðû è íîðì ïðî öåñ ñó - 111

112 112 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 àëü íûõ çà êî íîâ ðåñ ïóá ëè êè, ïðè íÿ òèå îò äåëü íî ãî çà êî íà î êîíñ òè òó öè îí íîì ñó äîï ðî èç âî ä ñòâå, îò äå ëèâ åå îò Êîíñ òè òó öè îí íî ãî çà êî íà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òà íà "Î Êîíñ òè òó öè îí íîì Ñó äå Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí". Îã ðîì íûé âêëàä â ðàç âè òèå êîíñ òè òó öè îí íî ãî êîíò ðî ëÿ âíî ñÿò íà øè ó í ûå, üè íà ó íûå òðó äû ïî ìî ãà þò èçó àòü ñóù íîñòü ýòî ãî íî âî ãî èíñ òè òó òà, ñïî ñî á ñòâó þò åãî äàëü íåé øå ìó ðàç âè òèþ. Êàê è äðó ãèå îò ðàñ ëè, êîíñ òè òó öè îí íûé êîíò ðîëü íóæ äà åò ñÿ â èñ ñëå äî âà íèè ñî ñòî ðî íû ó íûõ ïðà âî âå äîâ è âíå ñå íèè èìè ïðåä ëî æå íèé îò íî ñè òåëü íî ñî âåð øå í ñòâî âà íèÿ åãî ñòðóê òó ðû è äå ÿ òåëü íîñ òè. Êîíñ òè òó öè îí íûé êîíò ðîëü âåñü ìà âàæ íàÿ îò ðàñëü æèç íè ëþ áî ãî, îñî áåí íî öè âè ëè çî âàí íî ãî îá ùå ñò âà, è îí íóæ äà åò ñÿ â ïîñ òî ÿí íîì âíè ìà íèè, àíà ëè çå, èçó å íèè è ñî âåð øå í ñòâî âà íèè. Áî ëåå òî ãî, Êîíñ òè òó öèÿ ÿâ ëÿ åò ñÿ îñ íîâ íûì è âàæ íûì çà êî íîì ëþ áî ãî, îñî áåí íî äå ìîê ðà òè åñ êî ãî ãî ñó äà ð ñòâà, îï ðå äå ëÿ þ ùèì ãî ñó äà ð ñòâåí íûé ñòðîé è îñ íîâ íûå ïó òè åãî ðàç âè òèÿ, ïî ý òî ìó ñîç äà íèå ïî äîá íî ãî îð ãà íà äëÿ îáåñ ïå å íèÿ ñîá ëþ äå íèÿ íîðì Êîíñ òè òó öèè ÿâ ëÿ åò ñÿ âåñü ìà äå ìîê ðà òè íûì è ëî ãè íî ïðà âèëü íûì. Òà êèì îá ðà çîì, Êîíñ òè òó öè îí íûé Ñóä ÿâ ëÿ åò ñÿ îä íèì èç âå äó ùèõ ãî ñó äà ð ñòâåí íûõ îð ãà íîâ â ëþ áîì äå ìîê ðà òè åñ êîì ãî ñó äà ð ñòâå è ñëó æèò âàæ íåé øåé ïðà âî âîé ãà ðàí òè åé äëÿ òî íî ãî ñîá ëþ äå íèÿ íîðì Êîíñ òè òó öèè è îáåñ ïå å íèÿ êàê âåð õî âå í ñòâà çà êî íà, òàê è âåð õî âå í ñòâà ïðà âà. Óâà æà å ìûå ó àñò íè êè Êîí ôå ðåí öèè! Â å ðà â îòê ðû òèè Êîí ôå ðåí öèè ïðè íÿë ó àñ òèå Ïðå çè äåíò Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí, óâà æà å ìûé Ýìî ìà ëè Ðàõ ìîí. Îí âû ñî êî îöå íèë ðîëü è äå ÿ òåëü íîñòü Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí. Ýòî áîëü øàÿ åñòü äëÿ ñîñ òà âà è âñåõ ðà áîò íè êîâ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí, â òî æå âðå ìÿ ýòî èõ çàñ ëó ãà, ñ åì ÿ èõ è ïîçä ðàâ ëÿþ. Çà âåð øàÿ ñâîå âûñ òóï ëå íèå, åùå ðàç ïîçä ðàâ ëÿþ âåñü ñîñ òàâ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà è âñåõ ðà áîò íè êîâ äàí íî ãî àâ òî ðè òåò íî ãî ãî ñó äà ð ñòâåí íî ãî îð ãà íà ðåñ ïóá ëè êè ñ 20-ëå òè åì îá ðà çî âà íèÿ Êîíñ òè òó öè îí íî ãî Ñó äà Ðåñ ïóá ëè êè Òàä æè êèñ òàí è æå ëàþ óñ ïå õîâ â èõ äàëü íåé øåé äå ÿ òåëü íîñ òè.

113 Íà ó íûå èç äà íèÿ Ðåöåíçèÿ íà ìîíîãðàôèþ Ïðåäñåäàòåëÿ Êîíñòèòóöèîííîãî Ñóäà Ðîññèéñêîé Фåäåðàöèè, äîêòîðà þðèäè åñêèõ íàóê, ïðîôåññîðà, çàñëóæåííîãî þðèñòà Ðîññèéñêîé Фåäåðàöèè Âàëåðèÿ Дìèòðèåâè à Çîðüêèíà Цèâèëèçàöèÿ ïðàâà è ðàçâèòèå Ðîññèè Íà àëî âåêà îçíàìåíîâàëîñü âûäâèæåíèåì íàèáîëåå ïðàãìàòè íûõ, ñèòóàòèâíûõ ðåøåíèé íàêîïèâøèìñÿ â ñîöèàëüíî-ïîëèòè åñêîé æèçíè è èçìåí èâûì âûçîâàì, èñõîäíîé òî êîé â îñíîâíîì ñ èòàåòñÿ òî, òî ãëóáîêî òåîðåòè åñêèå, àêàäåìè åñêèå èññëåäîâàíèÿ óñòàðåëè è íåäîñòàòî íî ñîçâó íû ñîâðåìåííîé ñèòóàöèè. Â ðåçóëüòàòå, íå òîëüêî â íàó íûõ èñòî íèêàõ, íî è â ïðàâîâîé ñèñòåìå íàèáîëåå àêòóàëüíûìè ñòàëè òàê íàçûâàåìûå ñèòóàòèâíûå ðåøåíèÿ, êîãäà åäèíñòâåííî âåðíûìè ñ èòàþòñÿ êîíêðåòíûå ïðàãìàòè åñêèå ïîçèöèè, íàïðàâëåííûå íà ýôôåêòèâíîå ðåøåíèå ïîñòàâëåííîé çàäà è. Íà êàêîì-òî ýòàïå ðàçâèòèÿ òàêèå ïîäõîäû âíåøíå ðåàëüíî âîñïðèíèìàëèñü êàê áåçîãîâîðî íî ñïðàâåäëèâûå: â êîíå íîì ñ åòå, ãëóáîêèå òåîðåòè åñêèå ó åíèÿ îòîæäåñòâëÿëèñü ñ èñêëþ èòåëüíî ôèëîñîôñêèìè àáñòðàêòíûìè äîêòðèíàìè, íå ñïîñîáíûìè ïðîòèâîñòîÿòü êîíêðåòíûì âûçîâàì. Ïðè ôðàãìåíòàðíîì îòêëèêå íà òó èëè èíóþ ïðîáëåìó íå òîëüêî ñòàíîâèòñÿ íåâîçìîæíî îáåñïå èòü íåîáõîäèìûå åäèíûå êðèòåðèè â ïðèìåíÿåìûõ èíèöèàòèâàõ, íî è âîçíèêàþò ãëóáîêèå ïðîòèâîðå èÿ, ðàñøàòûâàþùèå äàííûé îáùåñòâåííûé ñòðîé. Â ìîíîãðàôèè, â àñòíîñòè, ðàçâàë ÑÑÑÐ îáúÿñíÿåòñÿ ñëåäóþùèì îáðàçîì: òî ñòàëî ïðè èíîé êðàõà ñîöèàëèçìà è ðàçâàëà ÑÑÑÐ? Òî, òî â ïåðèîä òàê íàçûâàåìîãî ñîâåòñêîãî ñòðîèòåëüñòâà áûëî äåôîðìèðîâàíî è ïîäàâëåíî íà àëî ñâîáîäû è ãèïåðòðîôèðîâàíî íà àëî 113

114 114 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 âëàñòè. Â èòîãå ñîöèàëüíî-ïîëèòè åñêàÿ êîíñòðóêöèÿ äåðæàëàñü çà ñ åò æåñòêîãî òîòàëèòàðíîãî äèêòàòà, ïîäàâëÿþùåãî ñâîáîäó ëè íîñòè. А òàêàÿ æåñòêàÿ êîíñòðóêöèÿ ðàíî èëè ïîçäíî îáðå åíà íà ñëîì. Òåì íå ìåíåå çàðîäèâøèåñÿ íà ñòûêå 20 è 21 âåêîâ è ïðîäîëæàþùèåñÿ è ïî ñåé äåíü âûøåóêàçàííûå ïîäõîäû íå ñìîãëè âûäâèíóòü êîðåííûå è äîëæíûå ðåøåíèÿ äëÿ ïðîòèâîñòîÿíèÿ âûçîâàì, óãðîæàþùèì öèâèëèçàöèè è äåìîêðàòèè. Áîëåå òîãî, çà êîðîòêèé ñðîê ñòàëî î åâèäíûì, òî îáîñîáëåííûå îò îáùåé ñèñòåìû, íå ïðîøåäøèå â íóæíîì îáúåìå òåîðåòè åñêîãî îáîñíîâàíèÿ è ìíîãî èñëåííûå ïî ñóãóáî ïðàêòè åñêèì êðèòåðèÿì ïðèâëåêàòåëüíûå èíèöèàòè- âû ïðèâåëè ê âîçíèêíîâåíèþ íîâûõ âûçîâîâ. Íà ýòîì ïðîòèâîðå èâîì ôîíå âûäàþùèéñÿ ðîññèéñêèé ïðàâîâåä Âàëåðèé Äìèòðèåâè Çîðüêèí, îáðàùàÿñü ê êîìïëåêñíîìó ðàñêðûòèþ ðîëè öèâèëèçàöèè ïðàâà â êîíòåêñòå ðåøåíèÿ âîïðîñîâ, ñâÿçàííûõ ñ ðàçâèòèåì Ðîññèè, ïðåäëàãàåò ñîâåðøåííî èíóþ ìåòîäîëîãèþ èññëåäîâàíèÿ, ñ èòàÿ íàèâûñøèìè âûðàæåííûå â òðàäèöèîííûõ òåîðèÿõ ñîöèîëîãèè ïðàâà è ôèëîñîôèè èäåè, êîòîðûå ñîäåðæàò ðåöåïò ðàñêðûòèÿ çàêîíîìåðíîñòåé ðàçâèòèÿ íà ëþáîì ýòàïå èñòîðèè åëîâå åñòâà, ðàâíîöåííîãî àíàëèçà è îöåíêè âûçîâîâ, ïîñÿãàþùèõ íà âûñøèå öåííîñòè öèâèëèçàöèè è äåìîêðàòèè, à òàêæå ðàçðàáîòêè íåîáõîäèìûõ êîìïëåêñíûõ ìåõàíèçìîâ è ïðîöåäóð ïî ïðîòèâîñòîÿíèþ èì. Î áåñïðåöåäåíòíîì ãëóáîêîì îõâàòå è îñîáîé ìåòîäîëîãèè ïîñòàâëåííûõ âîïðîñîâ ñâèäåòåëüñòâóþò ðàçìûøëåíèÿ àâòîðà â ñâÿçè ñ òàê íàçûâàåìûìè ãîðÿ èìè è àêòóàëüíûìè ïðàâîâûìè ïðîáëåìàìè. Âåëèêîëåïíûé ó åíûé, à òàêæå òàëàíòëèâûé þðèñò, èìåþùèé îãðîìíûé îïûò è ãëóáîêîå ìûøëåíèå, ïðèøåë ê âûâîäó, òî îãðîìíûé îáúåì ñàìîé ðàçíîé èíôîðìàöèè è áåñïðåöåäåíòíî áûñòðîå ðàçâèòèå ñîáûòèé çà àñòóþ íå ïîçâîëÿþò çàìåòèòü ðåàëüíûå ïðè èíû òåõ èëè èíûõ ÿâëåíèé, ïðàâèëüíî âîñïðèíÿòü èõ íàñòîÿùèå èñòîêè. Â êîíòåêñòå ýòèõ ðàçìûøëåíèé àâòîð îòäàåò ïðåäïî òåíèå èñòîðè åñêèì è ñîöèîêóëüòóðíûì èñòîêàì, è êàê ñëåäñòâèå îòäàåò ñòåðæíåâîå çíà åíèå îñíîâíûì âîïðîñàì ñîöèîëîãèè è ôèëîñîôèè. Ýòî ïðåæäå âñåãî âîïðîñû, ñâÿçàííûå ñ èñòîðè åñêîé

115 Íà ó íûå èç äà íèÿ îáóñëîâëåííîñòüþ ïðàâîâîãî ïóòè Ðîññèè â êîíòåêñòå îáùèõ çàêîíîìåðíîñòåé ðàçâèòèÿ åëîâå åñòâà êàê ïðàâîâîé öèâèëèçàöèè, ñ ôóíäàìåíòàëüíûìè ñîæèàëüíî-êóëüòóðíûìè îñîáåííîñòÿìè íàøåé ñòðàíû, ñ èììàíåíòíîé âçàèìîñâÿçüþ þðèäè åñêîé ôîðìû è ñîöèàëüíîãî ñîäåðæàíèÿ, ñ âëèÿíèåì ýêîíîìè åñêèõ îòíîøåíèé ñîáñòâåííîñòè íà ðàçâèòèå ïîëè- òèêî-ïðàâîâîé ñôåðû è ò.ä.. Ïî ìíåíèþ âûäàþùåãîñÿ ïðàâîâåäà Âàëåðèÿ Çîðüêèíà, èñõîäÿ èç öåëåñîîáðàçíîñòè ðàâíîöåííîãî àíàëèçà âûøåóêàçàííûõ âîïðîñîâ, âîçíèêëà íåîáõîäèìîñòü îáðàòèòüñÿ ê êëàññèêàì ñîöèàëüíîé ôèëîñîôèè, òàê êàê òîëüêî îíè, ïî åãî óáåæäåíèþ, ñìîãëè ðàñêðûòü öåííûå ïðàâîâûå èäåè è çàêîíîìåðíîñòè ðàçâèòèÿ åëîâå åñòâà è öèâèëèçàöèè. Â òî æå âðåìÿ, ó èòûâàÿ ñôîðìèðîâàâøèåñÿ â íàñòîÿùåå âðåìÿ ñòåðåîòèïû â ñâÿçè ñ ðåàëüíûì íàó íûì è ïðàãìàòè åñêèì çíà åíèåì ýòèõ ó åíèé, àâòîð çàðàíåå ïðîñèò íå âîñïðèíèìàòü åãî óïîìÿíóòóþ ïîçèöèþ êàê íàèâíî-èäåàëèñòè åñêèé âçãëÿä íà ðîññèéñêóþ è ãëîáàëüíóþ ïðàâîâóþ ðåàëüíîñòü. А ñ òî êè çðåíèÿ âñåñòîðîííåãî èçó åíèÿ ñëîæíåéøèõ ñîâðåìåííûõ âîïðîñîâ î êðàéíå âàæíîì çíà åíèè ýòèõ ó åíèé Âàëåðèé Çîðüêèí çàìå àåò: ß äîñòàòî íî õîðîøî çíàþ ñóðîâóþ è öèíè íóþ ðåàëüíîñòü. Íî óæå äàâíî ïîíèìàþ, à â íûíåøíåì êðèçèñå ïîíÿë åùå îñòðåå, òî áåç îáðàùåíèÿ ê âå íûì âîïðîñàì" óñïåøíîå ðåøåíèå ñëîæíåéøèõ ïðîáëåì, âñòàþùèõ ïåðåä Ðîññèåé è ïåðåä åëîâå åñòâîì â öåëîì, ïðîñòî íåâîçìîæíî. Â ìîíîãðàôèè èñòîêàìè ñîâðåìåííûõ âûçîâîâ â îñíîâíîì ñ èòàåòñÿ õîëîäíàÿ ýêîíîìè åñêàÿ âîéíà, âåäóùàÿ ê íåèçáåæíîìó âîåííîìó ïðîòèâîñòîÿíèþ. Êîíå íî, àâòîð äàëåê îò ìûñëè, òî ñîâðåìåííûì ïîëèòè åñêèì âûçîâàì âîçìîæíî ïðîòèâîñòîÿòü òîëüêî ïîñðåäñòâîì ïðàâîâûõ ðû àãîâ, îäíàêî ïîä åðêèâàåòñÿ òà ìûñëü, òî â ñâÿçè ñ íîâûìè áåñïðåöåäåíòíûìè íàïðàâëåííîñòÿìè è âûçîâàìè êà åñòâà, êîòîðûì åùå ñëåäóåò ïðîéòè åðåç ñåðüåçíûå ýâîëþöèîííûå ïðîöåññû, íåîáõîäèìî íå òîëüêî ïî âîçìîæíîñòè áûñòðî è ãëóáîêî âîñïðèíÿòü è îñîçíàòü èõ ðåàëüíóþ ñóòü, íî è ïîñïåøíî ðàçðàáîòàòü è ïðèìåíèòü êàê îòêëèê íà íèõ ñîîòâåòñòâóþùèå ïðîöåäóðû, ñîïðîâîæäàåìûå òàêæå ðàçóìíûìè ïðàâîâûìè ãàðàíòèÿìè. 115

116 116 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 Â ìîíîãðàôèè âûðàæåíà îçàáî åííîñòü â ñâÿçè ñ ñîâðåìåííûìè êðèçèñíûìè ðàçâèòèÿìè, êîòîðûå ìîãóò èñêàçèòü ïðåäñòàâëåíèå î íåîáõîäèìîé ïðàâîâîé êóëüòóðå, ïîëíîñòüþ ñíèçèòü óäåëüíûé âåñ ïðàâà êàê ñîöèàëüíîãî èíñòðóìåíòà âìåñòå ñî âñåìè âûòåêàþùèìè èç ýòîãî íåãàòèâíûìè ïîñëåäñòâèÿìè. А èñêàæåííîå ïðåäñòàâëåíèå î ðåàëüíîé öåííîñòè ïðàâà ðåâàòî ìåæíàöèîíàëüíûìè ñòîëêíîâåíèÿìè. Çàìåòèì, òî ñ öåëüþ ñãëàæèâàíèÿ ìåæíàöèîíàëüíûõ ñòîëêíîâåíèé, à óðîêè èñòîðèè ïîêàçûâàþò, òî âïîëíå ðåàëüíî, òî ëîêàëüíûå êîíôëèêòû ïåðåðàñòóò â âîéíû, íåîáõîäèìîñòü ãëîáàëèçàöèîííûõ èíèöèàòèâ â ìîíîãðàôèè ïðèíöèïèàëüíî íå îòâåðãàåòñÿ, îäíàêî àâòîð ñîâåðøåííî ñïðàâåäëèâî îòìå àåò, òî ãëîáàëèçàöèÿ íå òîëüêî îòêðûâàåò ïåðåä åëîâå åñòâîì íîâûå âîçìîæíîñòè, íî è ðåâàòà àáñîëþòíî íîâûìè íåïðåäñêàçóåìûìè ðèñêàìè. Ïðè åì, åñëè äàæå ñïåöèàëèñòû, èìåÿ îáîñíîâàííûå àðãóìåíòû, áóäóò óòâåðæäàòü, òî â áëèæàéøåå âðåìÿ åëîâå åñòâó íå óãðîæàåò íèêàêîé çíà èìûé ôèíàíñîâî-ýêîíîìè åñêèé êðèçèñ, âñå ðàâíî åëîâå åñòâî â êîíòåêñòå ãëîáàëèçàöèîííûõ ïðîöåññîâ ïî òè âñå âðåìÿ áóäåò æèòü â ñòðàõå ïðåäñòîÿùåãî êðèçèñà. Îäíàêî âîïðîñ ôèíàíñîâîãî êðèçèñà åùå â òîé èëè èíîé ìåðå òåðïèì, áîëüøóþ îçàáî åííîñòü âûçûâàåò âîïðîñ âîåííûõ ñòîëêíîâåíèé. Èçâåñòíûå ó åíûå ìèðà, êàæåòñÿ, äåëàþò äëÿ ñåáÿ íîâûå îòêðûòèÿ èç çàáûòûõ ó åíèé Êàðëà Ìàðêñà, ïðèíèìàÿ çà îòïðàâíóþ òî êó ìåòêèé èñõîäíûé âîïðîñ î òîì, êàê ìîæíî èñêëþ èòü âîçíèêíîâåíèå âîéí, åñëè àâòîðû ãëîáàëèçàöèîííûõ ïðîöåññîâ íå ñ èòàþò íåèçáåæíûìè ðàçëè íûå ïðîÿâëåíèÿ ôèíàíñîâîãî êðèçèñà. Ôðàãìåíòàðíîå âîñïðèÿòèå èñòîðè åñêèõ ñîáûòèé ïðîñòî íåðàçóìíî, à ïðè ðàññìîòðåíèè èõ â öåëîñòíîñòè ñòàíîâèòñÿ î åâèäíî, òî ñîöèàëüíûå ïðîòèâîñòîÿíèÿ, êàê ìèíèìóì âîåííûå ñòîëêíîâåíèÿ îáÿçàòåëüíî ñîïðîâîæäàëè ôèíàíñîâî-ýêîíîìè åñêèå êðèçèñû. Òàêèì îáðàçîì, íàâÿçàííûé ðåàëèçì íàïðàâëÿåò ìûñëèòåëåé íàøåãî âðåìåíè íà ïåðåîñìûñëåíèå ó åíèÿ Ìàðêñà, â ðåçóëüòàòå åãî çà ïîñëåäíèé ïåðèîä èññëåäîâàòåëè óæå ñ ïîä åðêíóòîé íàñòîðîæåííîñòüþ îòíîñÿòñÿ ê ìàðêñèñòñêîé òåîðèè

117 Íà ó íûå èç äà íèÿ Ñîãëàñíî Âàëåðèþ Äìèòðèåâè ó, íà àâøèéñÿ åùå â 2008 ãîäó âñåìèðíûé ôèíàíñîâî-ýêîíîìè åñêèé êðèçèñ íåèçáåæíî ðàçäåëèë ìèð íà äâå àñòè, îäíà åãî àñòü ðàâíîöåííî âîñïðèíèìàåò, òî ãëîáàëèçàöèÿ íå ÿâëÿåòñÿ ãàðàíòèåé òîãî, òî åëîâå åñòâî èçáåæèò âñå óãðîæàþùèå åìó áåäû, à äðóãàÿ àñòü, îñîçíàâàÿ, òî âçãëÿäû íà ãëîáàëèçàöèþ óæå íå òàêèå òâåðäûå è îäíîçíà íûå êàê ðàíüøå, ïûòàåòñÿ êàê ìîæíî ñêîðåå è â ñæàòûå ñðîêè èñêóññòâåííî çàâåðøèòü âåñü îáúåì óïîìÿíóòûõ ïðîöåññîâ. Ïðè åì â òàêîé ïðîòèâîðå èâîé îáñòàíîâêå ïîñïåøíîñòü ìîæåò ïðèâåñòè ê åùå áîëåå îïàñíûì ñèòóàöèÿì. Â ìîíîãðàôèè àâòîð ïîäâåðã îáîñíîâàííîé êðèòèêå ó åíèÿ íàèáîëåå ìàêñèìàëèñòñêèõ ïðîÿâëåíèé ãëîáàëèçàöèè. Аíàëèçèðóÿ ðàáîòû ÿñòðåáîâ ãëîáàëèçàöèè, òàêèõ êàê Жàê Аòòàëè, â èòûâàÿñü â èõ êàòåãîðè åñêèå òðåáîâàíèÿ, êàñàþùèåñÿ íåîáõîäèìîñòè ìèðîâîãî ïðàâèòåëüñòâà è ïàðëàìåíòà, ìèðîâûõ ñèë áåçîïàñíîñòè è íàäíàöèîíàëüíîé ñóäåáíîé ñèñòåìû, íåâîëüíî ñïðàøèâàåøü ñåáÿ: îòêóäà òàêîå óïîðñòâî â óñëîâèÿõ, êîãäà âñå ñóùåñòâóþùèå íàäíàöèîíàëüíûå ñèñòåìû ñåáÿ ñêîìïðîìåòèðîâàëè?. Çàìåòèì, òî â ñâîèõ îöåíêàõ â îòíîøåíèè íàäíàöèîíàëüíîé ñèñòåìû àâòîð áåðåò çà îñíîâó íå ñâîè ñóáúåêòèâíûå çàìå àíèÿ, à òå ðåçîëþöèè ÎÎÍ, êîòîðûå ïîñòàâèëè ïîä âîïðîñ ýôôåêòèâíîñòü ðÿäà íàäíàöèîíàëüíûõ ñòðóêòóð â äåëå óñòðàíåíèÿ ïîñëåäñòâèé âñåìèðíîãî ôèíàíñîâî-ýêîíîìè åñêîãî êðèçèñà. Â àñòíîñòè, ïîä åðêèâàåòñÿ ìûñëü, òî îá ýôôåêòèâíîñòè ýòèõ ñòðóêòóð ìîæíî áûëî áû ñ óâåðåííîñòüþ ãîâîðèòü, åñëè áû ïîñëåäíèå õîòÿ áû ñ ðàçóìíîé òî íîñòüþ ïðåäñêàçàëè íàèõóäøèå ðàçâèòèÿ è ïðåäëîæèëè âñåîáùóþ ïðîãðàììó èõ ïðåäóïðåæäåíèÿ. Ïîèñòèíå îäíîé èç íàèâûñøèõ öåííîñòåé ìîíîãðàôèè ÿâëÿåòñÿ òî, òî â íåé ïðîñòî îòñóòñòâóþò óçêîå âîñïðèÿòèå èñêëþ èòåëüíî íàöèîíàëüíûõ èíòåðåñîâ â àñïåêòå àíàëèçà ñîâðåìåííûõ âûçîâîâ. Êîíñïèðîëîãè åñêèå ðàññóæäåíèÿ î ìèðîâîì çàãîâîðå çëûõ ñèë, ñòðåìÿùèõñÿ ê óñòàíîâëåíèþ çëîâåùåãî àíòèãóìàíèñòè åñêîãî ìèðîóñòðîéñòâà îñòàâèì â ñòîðîíå è íå áóäåì øàðàõàòüñÿ èç êðàéíîñòè â êðàéíîñòü. Ïðèçíàåì íåîáõîäèìîñòü äâèæåíèÿ åëîâå åñòâà ê ãëîáàëüíîìó ñîþçó è îãðîìíûå áëàãà, êîòîðûå îíî ñóëèò, ïðèçíàåì åãî èñòîðè åñêóþ áåçàëüòåðíàòèâíîñòü. È ïðîâåäåì îò åò- 117

118 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ 3(69)`15 ëèâóþ ãðàíü ìåæäó ýòîé ïðèíöèïèàëüíîé áåçàëüòåðíàòèâíîñòüþ è îãîëòåëîé ïîñïåøíîñòüþ. Ïî ñóòè, çàêëþ èòåëüíàÿ àñòü ìîíîãðàôèè ïîñâÿùåíà èìåííî ïðàâîâûì îñíîâàì âûøåóïîìÿíóòîé àëüòåðíàòèâíîñòè, ãàðàíòèåé êîòîðûõ ñ èòàåòñÿ ôîðìèðîâàíèå öèâèëèçîâàííîãî ïðàâà, â àñòíîñòè ñèñòåìíî ïðåäñòàâëåíû öèâèëèçàöèîííûå ïåðñïåêòèâû ñîâðåìåííîãî ìèðà. Аâòîð ñ èòàåò öèâèëèçîâàííîå ïðàâî íåîáõîäèìîé ïðåäïîñûëêîé ñóùåñòâîâàíèÿ åëîâå åñòâà, ñ åì íåëüçÿ íå ñîãëàñèòüñÿ. Áåññïîðíî, ê âûøåîòìå åííûì íîâûì àñïåêòàì ïðàâà îáðàùàëèñü òàêæå ìíîãèå äðóãèå çàñëóæåííûå ïðàâîâåäû, îäíàêî èìåííî Âàëåðèé Äìèòðèåâè ïåðâûì ñìîã èññëåäîâàòü ýòè àñïåêòû ñèñòåìíî â êîíòåêñòå ñîâðåìåííûõ ðàçâèòèé, ðàñêðûâ ñîâåðøåííî íîâûå îðèåíòèðû ðîëè ïðàâà. òî è ãîâîðèòü, íàó íûå âûâîäû âûáðàëè â êà åñòâå îðèåíòèðà ñòàáèëüíîå ðàçâèòèå Ðîññèéñêîé Ôåäåðàöèè, îäíàêî î åâèäíî, òî îíè èìåþò íàó íî-ïðàêòè åñêóþ öåííîñòü äëÿ ëþáîé äðóãîé ñòðàíû, òàê êàê èçó åííûå ñèòóàöèè è âûäâèíóòûå ïðåäëîæåíèÿ â îñíîâíîì èìåþò âñåîáùèé õàðàêòåð. Ïðåäñåäàòåëü Êîíñòèòóöèîííîãî Ñóäà Ðåñïóáëèêè Àðìåíèÿ, äîêòîð þðèäè åñêèõ íàóê, ïðîôåññîð Гàãèê Гàðóшåâè Àðóòþíÿí Ïðåäñåäàòåëü ñîâåòà Цåíòðà êîíñòèòóöèîííîãî ïðàâà, äîêòîð þðèäè åñêèõ íàóê, ïðîôåññîð Гåâîðã Áàëàáåêîâè Дàíèåëÿí 118

119 Êîíñòèòóöèîííîå ÏÐÀÂÎÑÓÄÈÅ Âåñòíèê Êîíôåðåíöèè îðãàíîâ êîíñòèòóöèîííîãî êîíòðîëÿ ñòðàí íîâîé äåìîêðàòèè Âûïóñê 3 (69) 2015 Àäðåñ ðåäàêöèè: 0019, Åðåâàí, ïð. Áàãðàìÿíà 10 Òåë.: (011) , (011) Ôàêñ: armlaw@concourt.am URL: Ñäàíî â íàáîð ã. Ïîäïèñàíî ê ïå àòè ã. Ïå. ë. 7.5 Áóìàãà îôñåòíàÿ Ïå àòü îôñåòíàÿ Ôîðìàò 60x84 1/16 Òèðàæ 750 ýêç. Âûõîäèò åæåêâàðòàëüíî Ñòàòüè âåñòíèêà Êîíñòèòóöèîííîå ïðàâîñóäèå ïóáëèêóþòñÿ â àâòîðñêîé ðåäàêöèè Âåñòíèê âêëþ åí â ïåðå åíü âåäóùèõ ðåöåíçèðóåìûõ íàó íûõ æóðíàëîâ è èçäàíèé, â êîòîðûõ äîëæíû ïóáëèêîâàòüñÿ îñíîâíûå íàó íûå ðåçóëüòàòû äèññåðòàöèé íà ñîèñêàíèå ó åíûõ ñòåïåíåé äîêòîðà è êàíäèäàòà íàóê Çàðåãèñòðèðîâàí êîëëåãèåé N 8/22 Ìèíèñòåðñòâà þñòèöèè ÐА 27 ôåâðàëÿ 1998 ã.