MAY GIÀI PHÀP GAP BACH VE GIÀO DUC GS. Hoàng Tuy Nhìn vào thue trang giào due hien nay, co thè thà'y mot so' khó khan phùc tap thàt ra kbòng dàng eó,

Bản ghi

1 MAY GIÀI PHÀP GAP BACH VE GIÀO DUC GS. Hoàng Tuy Nhìn vào thue trang giào due hien nay, co thè thà'y mot so' khó khan phùc tap thàt ra kbòng dàng eó, dà này sinh va trò nèn tram trpng chù yèn do càch quàn ly va diéu hành chita tot: 1) thi cu nang né qua mùc càn thiét, gay nèn mot àp lue tàm ly va tò'n phi vàt chat khóng thè chàp nhàn ditdc cho xà bòi, cho mpi già dình; 2) day thèm, luyén thi tran lan, ành hitòng té hai dén uy tin nghé giào va chat ludng giào due; 3) chi phi cho sàch giào khoa qua cao so vói biéu qua su dung, mòi nàm déu in mói, rat tòn kém ma khóng eó diéu kién cài tièn eà nói dung lan hình tbite, Cà ha vàn de này dà ditdc nèu lèn tu nhièu nàm nay"" nhitng cho dén nay vàn chita ditdc xù ly thoà dàng, dàn dàn trò thành nói lo trién mièn cùa xà bòi. Vi nhiìng lue càn tu tao dò, giào due kbòng tièn lèn nói, nói dùng hdn là tièn lèn chàm chap, khòng dàp ùng yèn càu va khóng titdng xiing còng sue va tièn cùa dàu tu cho nò (trong dò phài ké cà sit dóng góp to lón cùa dàn). Trong mot thòi dai ma giào due theo lò'i nhói nhét kién thùc bi lèn àn manh me khàp ndi thi d nitóc ta khuynh hitóng dò vàn còng nhién tón tai, hdn nùa ditdc tièp tue nuòi ditòng bòi tàm ly chiiòng khoa cu, bang càp, hit danh lan tran trong xà bòi. Vói mot tu duy giào due lac hàu nhu vày làm sao co thè dào tao nhiing con ngitòi dàp itng yèn càu phàt trién cùa dà't nitóc trong mòi tritdng thè giói hién dai. Nói nhit vày, tòi hoàn toàn khòng tràch càc thày, eó giào. Nhit tòi dà eó dip phàt biéu, trong nhùng diéu kién khó khan vùa qua nèu khòng eó su hy sinh eò' gang rat lón cùa càc thày, eò giào va truyèn thòng biéu hpc cùa nhàn dàn thi chàe giào due cùa ta con xuò'ng càp nhiéu nùa. Sd di hòm nay chùng ta con co chò tu hào ditdc, mot phàn là ubò d cài già tài thùa hitdng cùa càc the he tntóc, va phàn ncta do pham chat cao quy ciìa nhàn dàn ta, trong thièù thòn vàn luón luón thiét tha 1. Xem bài "Suy nghì ve tình hình giào due hièn nay" cùa tao già, bào "Khoa hoc va dòi song", so

2 vói su hpc cùa con chàu. Diéu càn nhàn manh là : chinh vi de khòi phu uhùtng os gang ciìa càc thày, eó giào va su hy sinh chat chiù cùa nhàn dàn, chùng ta khóng eó quyén de kéo dai tình trang sa lày cila giào due vào nhiìng khó khan khòng dàng eó, Mong ràng nhiìng kién nghi san day sé ditdc quan tàm ciia càc ed quan eó tràch nhièm, ubò dò góp phàn làm thay dòi tu duy giào due, tìm hién phàp kién quyét kbàc phue càc khó khan nèu trén, tao nèn mot cuc dién mói trong nhà tntòng. CÀI CÀCH THI CU Thi cu là viéc hình thitòng trong qua trình hpc tàp. Song thi cu ma dén mùc sinh ra bao cành nhpc nhàn, dau khó. càng thàng toàn xà bòi, va phdi bay bao thù doan gian làn dàng xàu ho nhit d nitòe ta mà'y nàm qua thi qua là hiém thày Thi tu tài, thi vào dai hpc dà vày, dén nhit thi cao hpc, ma thi sinh phàn lón dà (bay sàp sua) là càn bò, thày giào, cành titdng dién ra cùng chàng dep de gì hdn (quay còp, phao, bua, gian làn y nhit hpc sinh, theo su phàn ành cùa bào cho. Ma eó càn thiét phài nhit vày khòng? Theo itóc tinh, chi nguyén mot ky thi vào dai hpc dà tò'n cà nghin ti dóng, ma dò là chi mot ky thi, va mói tinh nhùng chi phi trite tiép; néu tinh hét mpi ehi phi cùa nhà nitóc va nhàn dàn thi chàe chàn mói nàm ta dà dién ró dot vào cbiiy^n thi cu mà'y chue nghin ti, chita ké tàc dung tiéii cite giàn tiép dòi vói mpi màt phàt trién cùa xà bòi. De kbàc phue tình hình dò, tòi nghl càn kién quyét thitc hi?n càc hién phàp sau day: 1. Giàm hot so ky thi. Bò hàn thi tiéii hpc va thi trung hpc ed sd. Hpc sinh hét nàm cuoi tiéii hpc (bay trung hpc ed sd). né'u dù dièm trung bình thi ditdc càp chùng chi hpc hét tièu hpc (bay triuig hpc ed sd). Dóng thòi thi hpc ky nghiém tue, ò lóp 5 va lóp 9. Phàn dóng càc nitóc ehi thi mpt làn cuòi trung hpc phó thòng, va tntóc day ta cùng dà eó thòi ky dai làm nhit vày. 2. Phàn tàn tdchùc thi. Giao cho titng sd chiù tràch nhiém tochùe thi tu tài d dia phitdng mình (cà ra de, chàm thi va còng bò két qua), vói sit giàm sàt cùa Bò. Càc nitóc déu làm nhit vày, ta tntóc day ciuig làm nhit vày ma eó sao dàu. Thi tuyén vào dai hpc cùng khòng nèn tàp trung d mot so thành phó lón, ma to chite thi d càc dia phitdng, chi tàp trung bài thi de chàm tai bòi dóng titng tntòng. 3. Thu hep dién di/tuyén vào càc càp hpc. Thàt ra trung hpc phó thòng phài tièn dén cho md cùa cho mpi ngitòi, va eó dù tntòng day nghé. tntòng ky thuàt trung càp bay cao dàng, va eó ed che thich hdp de hpc sinh khóng do xò hét vào dai hpc. Trong tình hình ehita làm ditdc nhit thè ma phài thi tuyén vào càc càp hoc thi nèn thu hep dién dit tuyén bang càch tuyén thàng mpt so giòi va loai tritóe mot so qua it hy vpng. Tièu chuàn ditpc tuyén thàng khòng nèn xàc djnb dita vào so dièm tuyét doi nhit làu nay thitòng làm ma càn eù theo su xép bang trong lóp va d mòi dja phitdng. HO

3 chàng han: dòi vói trung hpc phó' thòng, lày so' ngudi thuóc 10% giòi nhàt theo su xép bang qua càc ky thi hai hpc ky nàm lóp 9 (theo titng lóp), con dó'i vói dai hoc, lày so' nguòi vùa thuóc 5% giòi nhàt ò lóp 12 (theo tiìng lóp), vùa thuóc 5% co diém trung bình cao nhàt trong ky thi tu tài ò ndi thi. DUdng nhién, con so' 5% hay 10% chi là vi du, trong thuc t é eó thè tuy tình hình ma dinh ti le thich hdp, va càn eó quy dinh riéng dòi vói càc lóp chuyén va hpc sinh doat càc giài quó'c già hay quò'c té. Riéng ve tuyén smh dai hpc, nèn coi ky thi tu tài co già tri nhu mot cupe sd tuyén vào dai hpc, va dua vào két qua dò quy dinh diéu kién du tuyén dai hpc, sao chò tong so' thi sinh du tuyén nói chung chi gap 2 hoàc 3 làn khà nàng thu nhàn. Tièu chuan dude du tuyén càn dua vào thù tu xép bang theo két qua cao thàp dat dudc trong ky thi tu tài ò mói dia phitdng. Nói chimg, nhùng hpc sinh ró ràng khóng eó hy vpng gì thi khòng nèn dude khuyé'n khich du tuyén, de hot di nhiìng tòn kém vó ich. Càch xàc dinh tièu chuan d\ióc tuyén thàng nhu trén sé khòng phu thupe càch cho diém ròng hep khàc nhau va trình dò chènh léeh ve diéu kién hpc tàp ò càc dia phitdng. Cd so khoa hpc cùa nò là: tuy ve kién thùc, 5% giòi n h à t ò càc dia phudng nghèo eó thè chua bang dude ngay 5% giòi nhà't ò càc thành phó' lón, nhitng ve tièm lue tri tue thi dai thè eó thè coi nhu ngang nhau, cho nèn ve làu dai so 5% hpc sinh giòi nhàt ò càc dia phudng sé khòng thua kém so ò càc thành phó' lón (cùng vi le titdng tu ma hpc sinh giòi trong nuóc khi ra càc nitóc ngoài vàn eó thè hpc giòi ditdc). Va lai tièu chuan dò mói còng bang, trành cho hpc sinh giòi d càc dia phudng nghèo khòi bi thiét thòi ehi vi diéu kién hpc tàp kém hdn, va tao ed hpi bình dàng cho hpc sinh giòi ò càc dia phudng khàc nhau. Làm dudc nhùng viéc trén thi cu sé nhe nhàng, it tòn kém, hpc sinh sé chù trpng nhiéu hdn dén viéc hpc bình thitòng bang ngày, viéc luyén thi sé giàm hot vi ìt nhu càu, cà xà hói se dò càng thàng chuyén thi cu, co thè dành tinh luc va tién cùa vào nhiing viéc eó Ich hdn. Sé khòng con cành tu0ng hàng mày chuc van si tu (ciuig vói nguòi thàn di kém) leu chòng ve thành phó di thi nhu dà thành le tu mày nàm nay. Dóng thòi nguón tài chinh tiè't kiem dude ubò giàm nhe thi eù eó thè diing tàng cuòng còng tàc thanh tra chuyén món ò càc càp va càc dia phitdng. CHAM DLTr DAY THÉM, LUYÉN THI Do àp lue thi cu va dóng ludng qua thàp cùa giào vién nèn viéc day thèm, hpc thèm tran lan va luyén thi vò tòi va dà thành mot net dàc tritng cùa nèn giào due Viet Nam t u nhiéu n à m nay. Dac trung vi khó tìm thày d dàu khàc, va phài nói ró, chàng dep de gì. Khòng nhiing nò làm bao tién tòn cùa cho cà thày, trò, va cha me hpc trò, nò con co hai nhiéu hdn eó Idi cho viéc rèn luyén con ngitòi. Hpc sinh suò't ngày nghe giàng mot càch thu dóng, eó khi lèn lóp tu sàng som dén tòi 111

4 mit, món nào ciing hpc di hpc lai càc bài màu, hpc thuóc long nhiìng quy tàc. kinh nghiém, meo vàt de xù ly nhùng tntòng hdp oài oàm co thè gap hay khóng gap trong càc ky thi, con dàu thi giò suy nghl dóc làp, con dàu sue de phàt trién titdng tudng, con dàu cho de rén luyén sàng tao. Do dò, hp sé lèn lóp. sé qua ditdc càc ky thi, eó thè dat dièm cao nùa, nhitng ra dòi hp sé khóng dna tranh nói vói ban bè càc nitóc eó mot nèn giào due tién tién hdn, Tié'c ràng viéc day thèm, hpc thèm tran lan tuy dà bi phé phàn, nhitng dén nay vàn chua eó dàu biéu chàm dùt, ma chi mói ditdc chàn chinh cho eó tràt tu hdn (càp già'y phép va theo dòi quàn ly, cùng giò'ng nhit tntòng chuyén nay hién tuóng thành truòng chat ludng cao). Vói càch giài quyét bình thùc nhit vày con làu giào due mói thoàt khòi cành sa lày, Theo kinh nghiém, khòng thè cà'm day thèm, hay luyén thi bang mot chi thj hành ehmb. Co thilc mói vue ditdc dao, cho nén chùng nào tién litdng con ehita dù song thi day thèm va luyén thi con eó ly do chinh dàng de tón tai (vi dù sao day thèm con tòt hdn là bò day), hdn nùa vói che dò hpc hành thi eù nhit hién nay thi hpc thèm va luyén thi bién thành nhu càu eó thàt. Vày chìa khoà giài quyét vàn de này d cho khàc: phài cài càch thi eù de luyén thi khòng con là nhu càu phó bién, va phài tra litdng dàng hoàng cho thày eò giào de khòng day hp phài kiém song bang day thèm. Chuyén thi cu dà nói d trén, con làm sao de tra ludng dàng hoàng cho giào vién thi eó thè de nghj giài phàp nhit sau: 1. Dóng hoc phi thay cho mpi khoàn dóng góp. Trén thitc té, hpc sinh d mpi càp hién nay déu phài dóng góp nhiéu khoàn khàc nhau, va hàu nhit trò nào ciuig phài hpc thém (trit d càc dia phitdng xa thành phó). Còng mpi khoàn cho tntòng, lóp va thày. mòi trò hàng thàng phài dóng góp trung bình mot so'tién bang litdng thàng mot còng chùe trung càp. Màt kbàc giò hpc thém mài thàt là giò hpc quan trpng. Vày nén ch^ng gòp hét mpi khoàn dóng góp thành hpc phi, thu thòng nhàt cho mèi càp hpc (mùc thu d thành phó cao hdn d nòng thòn) va thu vào ngàn sàch nhà nitóc, chù khòng de titng trifòng quàn ly. Mpi khoàn chi tièu cùa nhà tntòng làu nay dita vào dóng góp cùa phu huynh sé ditdc càp tit ngàn sàch. 2. Tra liùtng chinh thùc cho giào vién bang tién ngàn sàch, dù hào dàm cho hp mùc song ngang nhu mùc song trung binh ma hién nay hp dang co du(k- nhò thu nhàp phu dita vào càc lóp day thém va luyén thi. San khi thu hoc phi va nòp vào ngàn sàch thi thitc bién tra litdng nhit the khòng phài là kho khan vi tóng so tién nhà nùòc phài chi tu ngàn sàch vàn nhu tntóc. Ma chi co nhu vày mói dàng hoàng. còng bang, tòn trpng giào vién. va mói khiiyèn khich dudc nàng suàt va chat htpng lao dóng trong giào due. 3. Trén ed sd bào dàm mùc song ón dinh. xùng dàng vór vi tri nghé giào trong xà bòi. sé càm hàn mpi htp day thém va luyén thi (it nhàt tam thòi, 112

5 sau này khi boat dóng giào due trò lai bình thitòng eó thè xét mot so ngoai le). Dóng thòi yèn càu giào vién lèn lóp càc giò chinh thùc vói tràch nhiém tó'i da, va tàng cuòng thanh tra chuyén món de dàm bào thue hién diing dàn càc che dò dà quy dinh. Hpc siiih sé khòng càn hpc thèm ngoài càc giò chinh thùc. 4. Su dung mot phàn thi giò tntóc day dành cho càc buoi day thém de tàng nhitng hoat dóng ngoai khoà hoàc ti/ hpc cùa hpc sinh duói si/ hitóng dan cùa giào vién, dóng thòi to chite eó he thòng viéc bòi ditdng, nàng cao nghiép vu cho hàn thàn giào vién theo nhùng phitdng thùc khàc nhau, nhàm dàp itng yéu càu tièn lèn hién dai boa giào due. Tu hàng chuc nàm nay, phitdng phàp giàng day trong nhà tntòng cùa ta it thay dói. hpc sinh chi ditdc hpc theo mot hình thùc duy nhàt là lèn lóp nghe giàng. ehitdng trình nhiéu món lai eù ky, lac bau, khòng theo kip bitóc tién cùa khoa hpc. Do dò yèn càu hién dai boa giào due dòi bòi phài càp bàch bòi ditòng giào vién va tao diéu kién cho hp eó khà nàng thitòng xuyén tit nàng cao trình dò kién thùc va nghiép vii. Thitc hién ditdc giài phàp trén cùng eó nghla là song pbàng vói dàn ("dóng góp" làu nay khàc gì hpc phi) va còng bang dói vói thày, eò giào (xoà bò si.t gin tao cùa dóng litdng). Nhà tntòng sé khòng con là cài ebd de miia bàn chù, d dò cà ngitòi bàn va ngitòi mua déu càm thày xót xa cho sit sa doa cùa mot nghé cao quy le ra phài ditde tòn vinh. Cà thày va trò sé càm thày thoài mài hdn, eó nhiéu thi giò hdn de day dò din dàt nhau theo nghia tòt dep, vàn minh nhàt, de nhà tntòng thàt su là ndi rèn due nhàn càch, mot ndi ma suòt cupe dòi mòi ngitòi sé mài mài nbó dén vói long kinh trpng va bièt dn. SÀCH GIÀO KHOA Nhu dà nói trén, ehitdng trình giàng day d càc càp hoc cùa ta dà làu it thay dòi, hién eó nhiéu phàn khòng con thich hdp nùa. Tuy nhién. viéc soan thào mot ehitdng trình mói, dàp ùng yéu càu hién dai boa giào due, dòi bòi phài co thòi gian nghièn cùu va phài eó tó chite thich hdp. Chitdng trình là mot he thòng. khòng thè tuy tién càt xén, thém bót khi ehita nghièn cùu ky toàn bò. Va lai, thay dòi ehitdng trình xoành xoach là diéu tòi ky trong giào due. Nói nhit vày khòng eó nghia là eù giù kliu khit ehitdng trình eù, ma càn eó ké hoach de sau mot so nàm tién tói mot ehitdng trình mói, titdng dòi hoàn chinh, dàp iùig yéu càu hién dai boa, co thè dùng ón dinh trong kboàng mitdi nàm. Ditòng nhit ehita mày ai quan tàm day dù viéc này. Mot diéu la là tuy ehitdng trình ìt thay dói ma sàch giào khoa thi nàm nào cùng in lai, in mói, khién sàch nàm tritóc khòng dùng ditdc cho nàm sau va trong mói già dình em khòng dimg ditdc sàch cùa anh de lai. Thàt là mot sif làng phi lón. Khòng co nitóc nào, ké cà càc nitóc giàii, xài sàch giào khoa ngòng nhu vày. 113

6 Do hàng nàm phài bò sàch eù. in sàch mài, nén rà't tón kém. khóng dù tién dàu tit cài tién eà nói dung làn bình thùc, khién cho nói dung dà yèn ma binh thùc luón luón mang ve tam bp, in va trình bay tbiéii hàp dàn. khòng tién Idi khi su dung. Diéu dau khó là vi sàch dàt nén tré em nhà nghèo. nhàt là d càc vimg nòng thòn, khòng mua nói. Nghe nói eó ndi, hpc sinh khóng eó sàch, thày giào dén lóp phài dpc cho hpc sinh chép bài tu dàu dén cuoi giò. Co thè nào titdng titdng nói mot lóp hpc nhu thè d cuòi thè ky 20 trén dàt nitóc ta? Trong giào due cùng nhit nhiéu ngành boat dóng khàc. dóc quyén thitòng khó di dòi vói biéu qua. Cho nén trong mot nitóc eó nhiéu bò sàch giào khoa cùa nhiing tàc già khàc nhau là viéc lành manh. Tói khòng nghl vi nitóc nhà dà thòng nhàt ma nhàt thiét cà nitóc chi ditdc phép dimg mot bò sàch giào khoa duy nhàt. Hdn nùa, khi trén thitc té dà eó hai bò sàch rói ma loai bò mot. thi sit làng phi dò khòng dàng. Dàt nitóc con nghèo, mòi dóng bae déu thàm dàm luò bòi va nitóc màt cùa dàn, tièt kiém ciing là mot y thùc chinh tri (nhàn day xin nói d nhiéu nitóc phàt trién Àii, My hpc sinh khóng màc dóng phue. kbòng biéu vi sao ta nghèo ma càc tritdng eù dna nhau bàt hpc sinh sàm dóng phue, lai con muòn dóng phue thòng nhàt), Trén tinh thàn dò, xin eó mà'y de nghi: 1. Trong 5 nàm tài, tam giù dn dinh chit(fng trinh va sàch giào khoa. Do dò càn in sàch nhit thè nào de phàn phòi dù cho càc tntòng va dàu nàm hpc mói hpc sinh eó thè tbué mot bò sàch (vói già rè), cuòi nàm tra Lai de dimg cho hpc sinh nàm sau. Hàng nàm khòng in lai toàn bò, ma chi in mot so nhò bò sung nhùng sàch hit hòng, màt màt, hoàc de dùng cho so hpc sinh tàng thèm. Vi sàch phài dùng làu nén phài ben chàe hdn (bia cùng), in tòt hdn, trinh bay dimg dàn nhitng hàp dàn (binh ve, chù màu, v.v.), de diuig. de hpc, hdp vói tàm ly dói tudng. Ve mot so món nhit toàn', vàt ly. su. dia v.v... nén in gòp mot cuón cho eà càp ve món dò chù khòng chia ra titng lóp, vi trong thilc té hpc sinh thitòng phài xem lai nhùng phàn dà hpc d càc nàm tritóc. Sàch khòng nhàt thiét phài sàt dùng ehitdng trinh 100% ma eó thè ròng hdn phàn nào, de san này con dùng ditdc khi chudng trình thay dòi khòng nhiéu, va hpc sinh giòi cùng eó thè tit hpc thém. 2. Ngay bay giò tdchùc viéc nghièn cùu, bién soqn chu(tng trinh va.sàch giào khoa mòi cho giai doan sau 2004, buy dóng ditdc sit dóng góp tri tue va kinh nghiém cùa càc nhà giào diic va khoa hpc Un tu trong cà nitóc. Tham khào day dù kinh nghiém càc nude, su dung nhùng tiéii bò khoa hpc. còng nghé mòi, de co ditdc mot bò cbudng trinh va sàch giào khoa ve ed bàn eó thè dùng ón dinh trong kboàng mudi nàm sau này. Vi day là giai doan còng nghé tién citc nhanb. nén càn theo dòi sàt kinh nghiém càc nitóc de khòi lac hàu, nhùng ciuig khòng nén càu toàn qua. 114

7 3. Di dói vói chudng trình va sàch giào khoa càn nghièn cùu nghiém tue de doi mói phudng phàp giàng day va giao due trong nhà truòng, loai bò lò'i day nhói nhét kién thùc sàch vò theo kiéu tu chudng co lo, tién dén mot nhà truòng mói, hién dai, theo kip trào luu thè giói, phue vu tòt hdn cho su phàt trién cùa dàt nuóc trong thòi ky mói. Trén day là nhùng giài phàp khòng dòi bòi tàng dàu tu (dù cùa nhà nitóc hay cùa dàn) ma chi su dung hdp ly hdn càc nguón tài chinh, nhàn lue, càc phudng tién trong tàm tay de thào gd nhiing àch tàc kinh nièn tu ta di.tng lèn trong mày nàm qua. Thàt ra dàu tu cho giào due chua dù de dàp itog yéu càu phàt trién cùa dàt nuóc, song né'u khóng kbàc phue dude càc khó khan trén thi dù tàng thém dàu tu bao nhiéu cùng khó vile giào due lèn ditde. Tuy khóng dòi bòi tàng dàu tu song tbue hién càc giài phàp trén dòi bòi quyét tàm va can dàm, vi ve y thùc, phài thay dói tu duy giào due, va ve thtfc tien càn giài quyét dùng dan che dò dai ngó giào vién, mot bò phàn cùa vàn de tién lutfng còng chùe - diéu bàt hdp ly lón dang de ra nhiéu àch tàc tièu cuc trong xà bòi. Dàu sao cùng khóng thùa né'u nbàc lai ràng sit tut bau ve giào due sé eó hàu qua khòng luòng dó'i vói sit phàt trién mpi màt cùa dàt nitóc, va dò là cài già dàt khòng nèn buòc càc thè he sau phài tra cho su thièù tràch nhiém hòm nay cùa chùng ta. * * * GOP Y KIEN VE QUY CHE GIAO DUC SAU DAI HOC Giào due sau dai hpc là khàu truc tiép dào tao nhàn tài, ma nhàn tài chinh là titdng lai dàt nitóc, cho nèn su nghiép này eó tàm quan trpng chièn lupe. Dà tu nhiéu nàm boat dòng trong giào due sau dai hpc trong nitóc va ò nitóc ngoài, ké cà nhiéu nitóc PhUdng Tày, va eó nhiéu dip so sành, suy ngàm, tòi thàt sit lo làng tritóc tình hình hién nay. Vi vày, xin eó mot so kién nghi, rat mong du0c su quan tàm cùa Hpi dóng Quòc già Giào due va Bp Giào due & Dào tao. Tritóc hét xin boan nghénh nhùng tién bò cùa bàn dit thào mói ma Bò vita dita ra ve "quy che giào due saii dai hpc" dita trén sit tiép thu mot so y kién tich cuc cùa giói khoa hpc. Tuy nhién, quy che này vàn chita thàt su dàp itng yéu càu chàn chinh giào due san dai hpc dùng tritóc nhùng thù thàch cùa thòi ky mói. Trong vàn de này cùng nhit mpi vàn de khàc cùa giào due, bao giò cùng eó nhiéu y 115

8 kién khàc nhau. Tói thành thàt mong Hói dóng va Bó sàng suòt sàng Ipc thich dàng càc y kién de di tói nhitng quyét dinh dùng dàn. thào. De cho tién xin dxitìc góp y theo thiit t\i càc diéu khoàn trong d\i 1. Diéu 1 (ve muc tièu dào tao): Yéu càu càp thac si néu ra trong di.t thào eó màt bàt càp vi qua chung chung nhitng lai eó màt qua cao (néu biéu di'mg) nhit dòi bòi mot thac si phài "eó khà nàng phàt hién, giài quyét nhùng vàn de thuóc chuyén ngành". Yéu càu càp tién si phài "bièt hitóng dàn nghièn cùu khoa hpc" cùng qua cao, khòng eó nitóc nào trén thè' giòi dòi bòi cao nhif vày. Ngay PhD. d càc nitóc Anh, My cùng chi yéu càu bièt dòc làp nghièn cùu. O Phàp, tién si muòn làm trd ly giàng day dai hpc phài qua thù tue qualification va muòn làm PGS hay GS con phài thém thù tiic babilitation (hàm y "à diriger les recherches") de xàc nhàn khà nàng hitóng dàn nghièn cùu. Nói chung. sau bang tién si con phài làm vièc mot so nàm de eó it ra 5-7 còng trình nghièn cùu nghiém tue thi mói eó thè huóng dàn nghièn cùu ditdc. Ve thac si nén phàn biét càc ngành khoa hpc va càc ngành còng nghé. Thac si ve khoa hpc thi yéu càu phài bitóc dàu làm quen vói nghièn cùu khoa hpc, thac si ve còng nghé thi yéu càu phài nàm san mot chuyén món trong nghé. 2. Diéu 3 va 4 (ve càc ed sd dào tao): Càc quy dinh này vàn cinta thoàt xii hùóng tàp trung quan liéii va bình thùc, muòn quàn trite tièp mpi viéc, ngay cà nhùng viéc ma Bò khòng dù sue quàn. Theo tòi, mot màt càn rat chat che khi cho phép ed sd nào ditpe dào tao, chù khòng làm tran lan nhit vita qua, màt khàc ed sd nào dù diéu kién thi càn de cho bp difdc chù dòng cao trong tó chùe dào tao, chù khòng quàn ly gò bó qua nhiéu khé nhu quy che bién hành. Bò chi nén kiém soàt a posteriori (tue là kiém soàt chat lùdng dàu ra), chù khòng can thiép vào quy trinh dào tao cu thè, dóng thòi dành quyén riit phép dòi vói ed sd^nào khóng bào dàm ditdc chat litdng dào tao (tritóc màt càn rà soàt lai, kién quyét bót di mot so ed so, it nhàt là tam thòi, de cùng eò). Tièn tói che vàn bang thac si hay tién si cùng déu do ddn vi dào tao càp trite tiép, dò cùng là mot càch ràng buòc tràch nhiém cùa ed sd dào tao dói vói chat lifpng san phàm cùa hp. Cùng nbit hàng boa san xuà't ra phài eó nhàn biéu gbi rò ndi san xuà't, khòng nén tbitdng vàng ha càm déu nhàn bang quò'c già cà. Vita qua, khà nhiéu ed sd va ngành yéu kém vàn ditdc phép dào tao thac sì va tién si màc dù ehita dù diéu kién (tòi ubo mot chuyén già kinh té Viét kiéu co dip ve tbinb giàng mày thàng d DHQG Ha Nói dà nhàn xét ràng trong nifóc chita eó diéu kién tòt dào tao tién si kinh té, va de nghi trong mpt so nàm tntóc màt ta nén chù yéu giti ngitòi di dào tao d mtóc ngoài; y kién dò doi vói ngành kinh té' co dùng bay khóng tói khòng bàn, nhitng dói vói nhiéu ngành khac thi chàe chàn diùig). Trong khi cho phép càc ed sd yéu kém pbòng tay san xuàt thac si va tién si "giày" thi lai eó nhùng qui djnh chat che dén oài àm ban che cac ed sd dào tao tòt. Dién binh là qui dinh càc vién nghièn cuu khòng 116

9 du(k: trite tièp dào tao thac sì ma phài liin kit vài mot dai hpc de dào tao. Diéu khoàn khòng bình tbuòng dò trong liiàt giào due càn ditdc de nghi Quòc bòi sita dói. Trén thiìc té, nò tao khe bò cho nhiéu cbuyéii tièu citc này sinh nhit bao nhiéu hình thùc "dào tao lièn két" khàc dang tbinb hành trong giào due dai hpc. Thàt là trò tréu dén lo bich cài cành càc thi sinh cao hpc cùa mot vién vón tu nhiéu nàm dà ditdc thùa nhàn dào tao eó chat litdng hàng dàu lai buòc phài tàp trung ve thi ò mot dai hpc càch xa 80kml 3. Diéu 5 (ve nguòi day): Thac si khóng thè dào tao thac si. ma dùt kboàt chi tién si hoàc PGS trò lèn, eó it nhàt vài ha còng trình khoa hpc nghiém tue, mói ditdc tham già dào tao thac si (ve khoa hpc ed bàn, "nghiém tue" eó nghia là dat trinh dò càc tap chi quòc te). Néu khòng thi chat ludng dào tao sé khòng ra gì, va sé là mot sit làng phi lón nhit mà'y nàm qua dà thày rò. 4. Diéu 6 (ngitòi hpc): Mot so bàt hdp ly qua dàng ve quy che tuyén sinh hình nhit dà ditdc bài bò (nhit dòi bòi eù nhàn eó hai còng trình khoa hpc, hoàc thac si eó mot còng trình khoa hpc mói ditdc phép thi nghièn cùu sinh), nhitng vàn con phài thào gd nhiéu bau che nhiéu khè khàc trong quy eliè hién hành. Trai vói de nghi cùa nhiéu ngitòi (trong dò co de nghi cùa tòi trong mot thit gùi lèn Thù Tuóng nàm 1998), giùa lue dit luàn dang bàt binh viéc thi eù tàp trinig qua nhiéu, gay tòn kém lón cho xà bòi va de ra nhiéu tièu cifc dàng bó then, thi hai nàm qua chùng ta dà bay ra thèm thi tàp trung cho cao hpc va nghièn cifii sinh (tàp trung ve thòi gian, ve dia diém) - mot viéc hoàn toàn khòng càn thiét vi tntóc dò nhiéu nàm vàn thi d titng ed sd dào tao. Hình ành nhùng cupe thi tàp trung dò thàt chàng dep de gì cho uy tin cùa ngành giào due, nhit dà ditdc phàn ành kip thòi va khà rò trong bài phóng sit dàng d Bào Lao Dóng hói thàng 5 vita qua. Ditòng nhit chùng ta qua luyén tié'c viéc thi eù tàp trung, ehita thày ràng thi eù nhit vày chi thu Idi cho ai chù dòi vói xà bòi thi vò cimg tòn kém va tai hai (xin xem thém càc bài phóng sit, cùng trén bào Lao Dòng, ve ky thi vào dai hpc càc ddt vita rói, de thày phàn iuig cùa dit luàn xà bòi). Vi nhùng ly do trén, xin de nghi tu nay khóng nén quy dinh thòi gian tuyén sinh thòng nhàt nùa, khòng nèn thi tuyén sinh tàp trung eà nitóc, ve bàt eù món nào, ma chù yèn nèn tuyén sinh theo bó sd, phòi hdp vói kiém tra, thàm vàn. Chi truòng hdp thàt càn thiét mói thi va chi thi tai ndi dàng ky xin hpc. Càn phài de cho mói Cd sd tit td chùe tuyén sinh, theo thòi gian va chuifng trinh thich h(fp v(% ddn vi ày. Theo kinh nghiém nhiéu nitóc, nghièn cùu sinh tit tìm nguòi hitóng dàn va sau khi ditdc ngitòi hitóng dàn chàp nhàn mói làm ddn xin thi vào. Trong ho sd xin thi vào phài eó xàc nhàn dóng y hitóng dàn cùa thày. Viéc tuyén nghièn cùu sinh theo càch dò chù yéu phu thupe ngitòi hitóng dàn, tuy vàn phài thòng qua mot bòi dóng xem xét de trành lam dung. Bòi le, nhu ditói day nói rò hdn, dào tao tièn sì mang tinh chat kém càp cà nhàn, chù khóng phài dào tao hàng loat nhit d trung hpc hay bàc eù nhàn. Tràch nhiém cùa ngitòi thày va ed sd dào tao rat lón. 117

10 Uy tin ciìa hp va tin nhiém ciìa xà bòi dòi vói hp phu thuóc vào dò, cho nén d càc nuóc, tén Cd so dào tao, tén nguòi huóng dàn va dàu de luàn àn déu phài ghi rò trong mpi ho sd xin viéc. 5. Dièu 8 va 17 (khung ehudng trinh dào tao): Dào tao sau dai hpc, nhàt là dào tao tién si, là dào tao chuyén già, cho nén khòng the theo kiéu san xuàt hàng loat, ma nén coi trpng phudng thùc dào tao ddn ehié'e, kèm càp cà nhàn. Vi vày chudng trình càn mang nhiéu tinh chat eà bièt hoà (personalized) phù hpp vói m\ic tièu va diéu kién hpc tàp riéng cùa tùng ngitòi. Theo hitóng dò chi mot soit món bàt buòc, con nhiéu mòn khàc phài de tuy nguòi huàng dan quyét dinh, càn eù tinh hình cu thè cùa nghièn cùu sinh va yéu càu dào tao cu thè cùa chuyén ngành. Bàn du thào vàn giù quy dinh Bò "giao nhiém vii dào tao titng chuyén ngành cu thè" cho càc ed sd dào tao, theo mot danh sàch chuyén ngành khòng hièu eó tu thòi nào nhung co lo vi hàng chuc nàm khóng thay dói (mói chuyén ngành eó mot ma so', chàng ban toàn thi eó toàn giài tich, ma so 10100, phitdng trình vi phàn va tich phàn, ma so' 10101, v,v,..). Càch quàn ly cùng nbàc nhu vày khòng chùt phù hpp vói tình binh bién chuyén cùa khoa hpc ma cùng kbòng dèm xia dén so tntòng chuyén mòn cùa titng ed sd dào tao. Càch làm thòng thitòng d càc nuóc khàc hàn: mèi tntòng hay vién dua trén lite ludng va sd tntòng cùa minh dua ra danh sàch càc chuyén ngành dào tao thac si va tién si cùa tntòng hay vién dò va còng ho ké hoach tuyén hpc vién theo titng chuyén ngành. Thiét nghl ta ciing nén theo kinh nghiém dò ma dói càch quàn ly, de cho tung ddn vi chù dòng chpn lày càc chuyén ngành ma hp eó khà nàng va diéu kién dào tao rói dàng ky ké hoach dào tao vài Bp. Khi xem xét càc ké hoach này de duyét kinh phi, Bò eó thè diéu chinh chùt it nhàm lièn két càc ké hoach riéng le cùa titng ddn vi thành mot tong thè càn dòi phù hdp vói nhu càu xà bòi, nhitng nói chung khòng can thiép vào npi dimg càc cbudng trinh cu thè ma càc ed sd dào tao, cùng kbòng càn thòng nhàt ehitdng trình cho tàt cà càc ed so dào tao, vi cimg mot ehuyèp ngành ma hai Cd sd khàc nhau eó ehudng trinh dào tao khàc nhau ciing khòng sao. 6. Dièu 8 (chudng trình dào tao thac si): Trong càc mòn "kién thùc chung" de nghi dùt khoàt bò hai mòn tin hpc va phudng phàp day dai hpc, phudng phàp nghièn cùu khoa hpc. Kién thùc tin hpc phó thòng càn thiét cho mpi ngitòi, va phài càp nhàt thitòng xuyén, ai chita bièt thi phài lo hpc. cùng giò'ng nhit dành mày vi tinh, di xe dap, xe mày, (ò càc nitóc thèm lai òtò, su dung mày ành, internet, càc còng cu dién tu khàc). Dita tin hpc vào thành mòn bàt buòc trong dào tao sau dai hpc, ve bình thùc eó ve "bién dai", thàt ra là à'u tri. Con phitdng phàp nghièn cùu khoa hpc thi khòng eó nitóc nào trén thè giói dòi bòi nghièn cùu sinh phài hpc mòn này. Ai dò khi dita mòn này vào ehitdng trình thac si va tién si làp luàn ràng tntóc khi nghièn cùu khoa hpc càn phài hoc phitdng phàp nghièn cùu khoa hpc. Vày xin ditpe bòi lai: co ai bàt bupc hpc sinh phó thòng hpc va thi "phitdng phàp hpc tàp" khòng? Trong thitc té bàt eù nhà khoa hpc nào dà titng huóng dàn nghièn cùu sinh déu biét ràng chi eó qua còng viéc nghièn cùu thuc te 118

11 hàng ngày trong mói ngành khoa hoc cu thè mói eó thè hitóng dàn co két qua. Trong khi dò, co nhiing diéu quan trpng hdn, d càc nitóc thitòng rat chù y, thi bàn du thào lai khòng de càp tói, nhu: thac sì va tien sì phài biét dién dat, thòng bào, trinh bay càc két qua khoa hpe bang viét va nói theo càc chuàn mite quò'c tè thòng thitòng, Diéu này khòng hièn nhién vi eó nhiìng tièn si cùa ta gùi bài dàng d càc tap chi quò'c té' bi t u cbòi chi vi bài viét qua kém, chù nói dung chàng dén nói nào. Do dò viéc tham già va thuyè't trình d càc xèinina va bòi thào khoa hpc phài là yéu càu bàt bupc (thay vi nghe giàng ly thuyè't ve phitdng phàp nghièn cùu khoa hpc). Nhiéu dai hpc d càc nitóc yéu càu tièn si phài eó khà nàng giao tiép true tièp vói dóng nghiép quò'c té. Trong tình hình giao luu va hdp tàc quòc t é dà trò thành xu the chung, tòi nghl yéu càu ày dòi vói ta cùng rat càn thiét, tuy eó thè ehita thuc hi^n ditdc de dàng ngay, nhitng phài chù y tu bay giò thi mói khòi hi lac long trong trào litu toàn càu hoà cùa thè'ky tói. 7. Diéu 10 va 11 (to chùe giàng day va dành già): Tntòng bò món khòng nén eó vai trò qua lón nhit trong bàn du thào. Nhàt là ò ta hièn nay nguòi tntòng lai co khi khóng phài là ngitòi giòi, ehita nói giòi nhàt. Nén dành cho ngitòi hitóng dàn quyén va tràch nhiém quyét dinh càc vàn de ma trong bàn dit thào ditde giao cho tntòng bò mòn. Thi món nào thi thày day mòn dò chàm, va cùng nhit thòng le ò càc nitóc trong giào due sau dai hpc, khòng can hai nguifi chàm khòng càn rpe phàch, hay dùng nhitng bién phàp ngàn ngua gian làn thuòng dùng d càc ky thi phd thòng trung hpc. Thi d day phài nghiém tue nhitng càn tòn trpng tình tu giàe cùa ngitòi hpc, màc dù biét ràng khòng phài ai cùng tu giàe. Khòng dàu hdn d bàc sau dai hpc, thi hay kiém tra ehi cò't de biét ditdc thitc chat trình dò, cho nèn càn dàt ngitòi hpc trong tình huóng gàn vói hoàn cành làm viéc thitc té, vi du: mot so mòn thi eó thè cho phép dem theo tài liéu, giào trình, v.v... vi trong thitc tè nhà khoa hpc khi làm viéc déu co thè giò sàch tra lai mot còng thùc dà qiièn. (Thàt ra thi nhit vày mói thàt nghiém tue, ngitòi thi ditde tón trpng ma khòng eó càch nào quay còp). Chi eó bào v$ lu^n àn mói càn co hpi dóng, ma chù yéu ciing chi de cho chinh thùc va long trpng chù thàt ra ìt co tntòng hdp dà cho bào ve ma khòng bào ve thành còng. 8. Diéu 13 va 14 (Luàn vàn thac sì va bòi dóng chàm luàn vàn): Khòng nén quy dmh thù tntòng ed sd dào tao giao de tài luàn vàn thac si. Nèn de cho thày chpn de tài (chi bào cho thù tntòng bièt). Nén eó hai loai luàn vàn thac sì: loai luàn vàn co sàng tao khoa hpc (dù con d mùc dò ehita cao) va loai ehi tham khào va tong hdp (ngitòi chpn làm luàn vàn loai sau phài hpc va thi nhiéu hdn, va thòi giò làm luàn vàn cùng it hdn). Chi nhùng thac si vói luàn vàn eó sàng tao mói nén ditdc tiép tue làm tién si. Dành già luàn vàn khóng nèn theo thang diém 10, vi luàn vàn dà eó còng trình khoa hpc tuy eó thè con d mùc thàp, cho 9 diém hay 8 dièm, thàm chi 8 diém 1/2 chi là vò doan. Chi nén co bó'n mùc dành già: xuàt sàe, tot, dai, va khóng dat. 119

12 9. Diéu 16, , 19 (to chùe dào tao tién si): Ngoài nhiing diém nhu dà góp y kién d càc muc 5, 6, 7, 8 càn chù y thém mà'y diém sau. ChUdng trình hpc tàp hai nàm dàu doi vói nghièn eiiu sinh vào thàng tu dai hpc là ehudng trình thac si. Chi nén quy dinh hai mòn hpc chung bàt bupc cho mpi ngành là ngoai ngù va trìet hpc (tòi da 20 dv hpc trình) va chi hpc chudng trình cao hpc, con nhiing món kbàc (vào kboàng dv hpc trình) thi do ed so dào tao quy dinh, trong dò eó mot phàn bat buòc con lai tu chpn theo sit chi dao cùa nguòi huàng dén. Luàn àn thac si chié'm tu 20 dén 40 dv hpe trình (20 cho luàn àn eó tinh chat tham khào, tong hdp, 40 cho luàn àn dòi bòi sàng tao). Nghièn citu sinh dà co bang thac si, hoàc dà hpc xong giai doan thac si thi chi hpc nhiing mòn chuyén de tu chpn theo su chi dao cùa ngitòi huóng dàn (khòng loai trù eó nhiìng món càn thiét nhitng khóng lèn lóp vi qua it ngitòi hpc thi tu hpc theo sàch vói sit hitóng dàn ciìa thày). So ludng hpe trình dành cho càc mòn chuyén de tit chpn cùa nghièn cùu sinh là kboàng dv. Hpc mòn nào thi mòn dò vói ngitòi day, nhitng tritóc khi bào v? luàn àn can eó thi tong hdp truàe mot hpi dóng (kboàng 3 nguòi) de xàc nhàn trình dò kién thùc cùa ditdng su. Ky thi tóng hdp này tién hành nhit sau: bòi dóng ra de ve mot llnh vite trite tiép lièn quan luàn àn, thi sinh chuàn b} trong mot vài tuàn, san dò trinh bay biéu biét cùa mình ve vàn de dò truóc hpi dóng. Thòi gian làm luàn àn tién si là kboàng 120 dv hpc trình (trong dò ké eà 40 dv hpc trinh dành cho luàn àn thac sì, néu là nghièn cùu sinh vào thàng tit d^i hpc), 10. Diéu 20 (ngitòi hitóng dàn nghièn cùu sinh): Giào sit ciùig chi ditde phép dóng thòi hitóng dàn tòi da 3 luàn àn tién si, trit tntòng hdp dàc bièt, phài ditpc càp quàn ly chàp thuàn bang vàn bàn. PGS chi ditdc hitóng dàn tòi da 2 luàn àn tién sì. Con hitóng dàn thac si thi eó thè coi nhit 3 luàn àn thac si titdng dùdng (ve thòi gian va còng sue hitóng dàn, chù khòng nói tri tue dàu tit) 1 luàn àn tién sì. Ly do phài ban che chat che nhit vày vi luàn àn khòng thè bién thành mó già'y lón san khi bào ve. Nhiéu ngitòi sùng sót khi nghe nói nhùng nàm qua dà eó vi hitóng dàn mot lue mitòi mà'y luàn àn PTSI Mot luàn àn eó thè eó hai dóng hui'tng dàn, ma mot ngitòi eó thè thuóc mot ddn vj kbàc, kbòng nhàt thiét phài là ed so dào tao, hoàc mot chuyén già ngoai quòc theo mot ehitdng trình hdp tàc quòc té ve dào tao. 11. Diéu 24, 25, 26 va 27 (to chùe dành già luàn àn tién si): Nèn bò viéc to chùe dành già d ed so nbit néu trong bàn dit thào (va bién nay dang làm). Thay vào dò nèn chia viéc chàm luàn àn làm bai buòc. Buòc thù nhàt là càc thành vién hpi dóng xem xét luàn àn trong kboàng 2 thàng, sau dò thòng bào riéng bang vàn bàn cho Chù tjch Hpi dóng biét luàn àn eó thè chàp nhàn cho bào ve hay kbòng thè chàp nhàn. bay càn phài già còng thém mòi ditpc bào ve. (Y kién này cùa càc thành vién Hòi dóng phài dudc giù kin nghiém ngàt de néu eó thành vién kbòng 120

13 chàp nhàn cho bào ve luàn àn thi thi sinh ciiag khóng biét là ai), Trong khi xem xét dành già luàn àn mói thành vién eó quyén tham khào y kién bàt eù ai thày càn thiét. Chi trong truòng hdp luàn àn dudc toàn thè thành vién bòi dóng chàp nhàn cho bào ve thi lue dò mói co buóc thù hai là to chùe bào ve. Chù tich Hói dóng tbòa thuàn vói càc thành vién ve ngày giò bào ve (chù khòng càn Bó quyét dinh nùa) va ddn vi dào tao to chùe viéc bào ve, mot thàng sau khi còng bó'. Bò le phàn bién kin, hoàc phàn bién dpc làp iihu nói trong diéu 25 va nèn bò yèn càu e) trong diéu 26. Dành già luàn àn chi ò ba mùc: xuàt sde, tói va khòng dat. Néu eó mpt thành vién Hpi dóng cho khòng dat thi coi nhit luàn àn khóng dat. Né'u eó khié'u nai thi thành làp Hói dóng mói, dóc làp vói Hpi dóng eù, de xem xét lai, va quyét djnh ciìa Hpi dóng sau là cuoi ciing. Luàn àn dude coi là xuà't sàe chi khi mpi thành vién déu nhàt tri dành già dò. Mpi tntòng hdp khàc coi là tòt (nhit vày, khòng nói luàn àn "giòi", va ciing khòng nói luàn àn "dat", chi nói luàn àn "tòt", de to y tòn trpng bang tién si). Bó khòng càn khen tbuòng càc luàn àn xuà't sàe, ehi càn ghi nhàn (mention) dành già dò vào vàn bang là dù. 12. Sau cùng, mot vàn de lièn quan là tén gpi càc vàn bang. Bàn dit thào diing tu "tién si" phàn biét vói "tièn si khoa hpc" trong khi vàn de tén gpi càc vàn bang dang con nhiéu y kién khàc nhau va cho dén nay ehita thày vàn bàn nào cùa Nhà nitóc giài dàp vàn de mot càch rò ràng. Trong mot xà bòi ma dàu oc khoa eù bang càp dà phàt trién dén mùc bénh boan, de biéu ràng dit luàn rat nbay càm vói nhùng ebiiyén này. Do dò di dòi vói chàn chinh giào due sau dai hpc càn giài quyét dùt khoàt vàn de tén gpi càc vàn bang, va tra lai cho càc bang càp sau dai hpc y nghia dich thitc cùa nò. Tom lai thà it ma tinh phài là phitdng chàm chàn chinh giào due san dai hpc. Càn yèn càu cao dòi vói ngitòi thày va ed sd dào tao, nhitng dóng thòi, de gàn két qua va chat litdng dào tao vói tràch nhiém cùa thày va ed sd dào tao, càn tòn trpng quyén chù dòng cùa hp trong tó chite va quy trình dào tao. Chat ludng phài là mot quan tàm hàng dàu. Ò càc nuóc phàt trién, trung bình cu 10 tién si thi chi eó 5 ngitòi tiép tue nghé nghiép va trong 5 ngitòi này chi co 1 trd thành chuyén già giòi. Ò nitóc ta khòng ai nói ditdc eó bao nhièu tièn si là chuyén già giòi. Néu eù theo càch xitng tung trén bào ehi va càc phitdng tién tniyén thòng thi ti le ebuyèn già giòi cùa ta so vói so' tién sì cao hdn nitóc ngoài nhiéu làn. Song tièc thay, dò ehi là hit ào Su thàt dàng buon là mà'y nàm gàn day nèn khoa hpc va giào due cùa chùng ta dà trai qua nan lam phàt thac sì, tién si, PGS, GS. va bay giò là... vién si. Vi tudng lai dàt nitóc chiuig ta bay dùng càm kim hàm cài nan này. 121

14 MOT SO Y KIÉN PHÀT BIÉU THÉM Tòi nghl ràng Bó Giào due càn chù y làng nghe còng luàn nhiéu hdn. Mày nàm qua Bó eó nhiing chù trudng khòng thich hdp, trong giói khoa hpc. giào due co nhiéu tiéng nói khòng dóng tình, nhung thuòng it dudc nghe. ehi dén khi mpi vi^ dà qua ró thi lue ày mói thay dói. Lày vi du chù tntdng chuyén ban, khi mot so khòng ìt càc nhà giào due va khoa hpc dà phàt biéu khòng tàn thành. Bó vàn mò bòi nghi tong két va dua trén y kién thiéu khàch quan cùa càc ddn vi thi diém (tue là càc ddn vi dà dudc chpn vói nhiing diéu kién tòt nhàt lai ditdc càp kinh phi day dù), vàn mot mite kbàng djnh tiép tue thue hién chù tntdng dò vói ly do dò là xu thè thòi dai (?), v.v... Giào due là mot còng tàc phùc tap, khóng phài y kién bàt ky ai, dù là mot so' dòng nào dò, cùng co thè làm cho dita de xày dung càc chù trudng, ma càn làng nghe f kién khàch quan cùa nhiìng ngitòi eó trình dò khoa hpc va eó kinh nghiém titng trai trong giào due. Nhiéu vi ehita eó dù kinh nghiém ve boat dòng giào due trong nitóc, lai chua biéu biét gì nhiéu ve giào due d Phitdng Tày, ma eù chù quan, thuòng dùmg nhiing thòng tin sai lac ve giào due d càc nitóc, lày dò bién minh cho càc chù trudng cùa mình (nbu kbàng dinh Nhàt eó càc tntòng dai hpc dai citdng, Phàp eó bang tién si babil thay cho tién si quòc già tritóc day, My eó bang tién si khoa hpe cao hdn Ph.D,. thàm chi eó ngitòi con nói tói bang Post PhD, v.v...). Gàn day nhàt, trong dit thào quy che' giào due sau dai hpc, màc dù dà eó nhiéu y kién dóng góp, Bp vàn mpt mite giù nhiìng quy dinh ky quài nhit dòi bòi diéu kién phài eó hai còng trình khoa hpe dà còng bò' ò tap chi càp ngành mói ditdc dit thi tuyén nghièn cùu sinh, hay dòi bòi tién si (theo quan niém mói, ngang PhD) phài eó khà nàng huóng dan nghièn cùu khoa hpc, nhùng yèn càu ma néu thitc hién di'uig thi tién si cùa ta sé ngang nbit tién si quò'c già cùa Phàp tntóc day! (ò Phàp, sau luàn àn tién sì thitòng phài eó thém 5, 6 còng trình khoa hpc nghiém tue nùa mói eó thè xét ditde còng nhàn dù khà nàng hitóng dàn nghièn citu khoa hpc - habihtation eó nghia day dù là habuitation à diriger les recherches). Thiic té cho thày trình dò dào tao cùa ta thàp, ngay yéu càu nghièn cùu dpc làp cùng dà khó, nhitng quy che thi dàt ra rat cao, néu biéu dùng eó nghia là dòi bòi chat litdng cùa ta khàt khe hdn tàt cà càc nitóc phàt trién, cho nén tàt nhién ehi co thè biéu mot càch tuy tién, md ditòng cho nhiìng càch làm bòi bàc. Le ra khi giao nhiém vu phài rat thàn trpng, chi nhùng ddn vi dù diéu kién mài ditde phép làm, con trong khi thùc hién nhiém vu thi nhiìng ddn vj nào dà d\mr giao nhiém vu phài eó dù quyén chù dpng de thiie hién (vi dào tao tién sì cùng giòng nbit san xuàt xe bdi bay mày bay, làm sao san xuàt tòt néu luón luón eó sit can thiép thó bao tu trén Bp vào quy trinh san xuàt). Dàng này khi giao nhiém vu thi tran lan, nhiéu ddn vj kbòng dù diéu ki^n vàn ditpc giao. rói tùdng ràng Bò eò thè quàn ly bang càch ra nhùng quy djnh cùng nbàc va chat che. ma tàc dung chi làm cho còng tàc dào t^o lung tung, màt hét quy eù, NhU ve kiuh té, tòi dupc biét y kién mot nhà kinh 122

15 te giòi, Viét kiéu ò Nhàt, phàt biéu sau mày thàng ve thinh giàng d càc dai hpc trong nuóc, dành già trong nuóc chua co dù diéu kién dào tao tién si kinh té' co chat ludng, tòt hdn nén gùi ngudi ra nuóc ngoài dào tao va chuàn hi mot so' nàm niia. Dù cho y kieii ày chua hoàn toàn dùng thi dò cùng là mot tiéng chiióng bào dóng rà't càn thiet. Tien si nhiéu ma phàn dóng kém hoàc ddm thi thàt dàng lo cho tudng lai khoa hpc nuóc nhà, Nhàt là d nuóc ta, eó khi chi càn eó mot mành bang, chua biet dùng hay dòm, ciing eó thè leo lén dén nhiìng trpng tràch! Ve Dai hpc Quó'c già, phài nói ràng khi dude biét chù tntdng này, giói khoa hpc rat boan nghénh. Ai eó tàm huyé't ciing nghl ràng chùng ta rat càn xày dung mot dai hpc t h à t dàng hoàng, thàt tièu biéu de eó thè àn nói vói thién ha va làm bàn dap dua cà nén dai hpc va khoa hpc cùa dàt nuóe tién lèn, Trong lue ehita thè dàu tu nàng cao déu khàp thi bay eò gang tàp trung xày dung vài ed sd cho thàt tòt. Ngay hói ày nhiéu nguòi dà kién nghi vói mot so vi lành dao nén tàp hdp lite ludng khoa hpc itu tu xày dung mói tu dàu, thay vi nhàp mot so tntòng san eó, nhitng tièc ràng y kién dò khòng ditde chù y. Thành ra chùng ta dà nhàp hét lai, khóng tình gì dén truyén thòng càc ddn vi, làm này sinh nhiéu vàn de tàm ly phùc tap, dóng thòi dòn hét ve day bao nhiéu khó khan vón eó cùa titng ddn vi. Cùng nhit anh Phan Dình Diéu tòi nghl ràng trong tình hình nhu thè', Dai hpc Quòc già nén tàp trung xày diing càp cao hpc va tién sì thàt co chat lùdng, con càp eù nhàn thi làm dàn dàn, làm dén dàu chat ludng dén day, khòng viéc gì phài vói, Muòn vày, DHQG càn ditdc quyén tu chù thàt ròng rài trong viéc tbue hién su mang cùa mình. Bó khòng nén òm dóm, tìm càch quàn nhùng viéc ma mình khòng dù sue quàn. Sau này cùng nèn tién tói mpi dai hpc eó trinh dò déu ditde giao quyén tu chù ròng rài ve chuyén mòn. Chi eó nhit thè mói tàng eitòng tràch nhiém cho càc ddn vi va thùc day dai hpc tién nhanb. Lóì quàn ly tàp trung quan liéu hién nay chi de ra nhùng quy dinh ky quàc gay khó khan cho càc ddn vi, chù khòng phàt huy ditdc tiém nàng tri tue cùa ngành. Nói tóm lai, giào due con nhiéu lue càn ma nguyén nhàn chù yèn là do quàn ly va diéu hành chua ngang tàm. Th^t ra chi càn eó nhiìng nguòi nhu càc anh T? Quang Bùu hay Nguyén Vàn Huyén ngày xua, vùa dù biéu biét vùa dù bàn Hnh lành dao, thi dù khó k h a n nén giào due ciing sé tièn manh. Nói nhit vày cùng eó nghia nèu lèn vai trò ngitòi phu tràch, nhàn manh tàm quan trpng cùa chinh sàch nhàn tài. Tòi nghl ràng dà dén lue, muòn bitóc vào thè ky 21 thuàn Idi càn eó hièn phàp manh dan su dung càc tài nàng thi mài eó thè dào tao va thu bùt ditdc ngày càng nhiéu tài nàng - nguón luc quan trpng nhàt de giành thàng Idi trong cupe phàn dàu di lén CNH, HDH. Nhàn day tòi muòn nbàc mot su viéc ma tàt eà chùng ta déu biét: khi chièn tranh the giói két thùc, nitóc Due phàt xit eó mot dòi ngù bàc hpc giòi làm viéc cho hp trong llnh vite tén lùa va nhiéu llnh vite che tao vù khi tinh vi khàc. Lièn Xò, rói My, Anh mói nitóc dóng minh bi màt giành mot so'bàc hpc dò nhit nhiìng chièn Idi phàm quy già, mang ve nitóc minh khòng phài 123

16 di trùng phat, ma de su dung vào muc dich rìéng ciìa mòi nuóc. Phàp im tiéng trong nhiéu nàm vi dù sao su dung càc bàc hpc dà tiing phue vu phàt xit cùng là vàn de nbay càm, nhung gàn day bào chi ciing dà tiét lo hp dà bi màt su diing den cà ngàn càc bàc hpc dò. Mài day òng Ly Quang Diéu cùmg dà trinh trpng tuyén bò tudng lai ciìa Xanh - ga - pò tùy thupe chinh sàch cùa dào quòc này biét thu bùt ngày càng nhiéu nhàn tài tu càc nuóc khàc dén. Tói xin ké thém mot càu chuyén khàc ma tòi dudc biét: càch day kboàng muòi nàm, Chinh phù Hàn Quòc muòn nàng dai hpc Seoul lén tàm ed thè' giói trong thòi gian ngàn, dà to y mòi mot nhà khoa hpc nguòi My gòc Hàn ve nuóc làm giàm dòc dai hpc dò. Òng này dita ra mpt so diéu kién nhu ludng bóng, diéu kién vàt ehà't cho cà nhàn de làm viéc phài bào dàm ngang nhu ò My va ngoài ra, de tò su quan tàm cùa Chinh phù dó'i vói DH Seoul, Tong thòng phài dén thàm Dai hpc mói nàm mot làn de nghe bào cào va giài quyét càc yéu càu. Nghe nói càc diéu kién dò déu ditdc chàp nhàn. Tòi ké mot so' vi^e trén khòng phài de nói ràng chùng ta phài làm nhit hp, ma de thày ràng quy tu, dào tao va su dung nhàn tài dà trd thành trung tàm trong chièn lupe canh tranh cùa càc nitóc trong thòi dai vàn minh tri tue ngày nay. Chùng ta dà eó Nghi quyét TW II rat dùng, nhitng giào diic ehita khòi sàe nhit mpi ngitòi dà ky vpng, vày càn phàn tich nguyén nhàn de tich citc sua ebùa. Dja chi : Vi^n Todn hoc, Trung tàm Kfioa hoc TV nhién va Còng nghé Quòc già Hàp thus31, BàHò, Ha Nói DT. (CQ) (NR)