bai 20 New.p65

Bản ghi

1 Nghieân cöùu saùch Ña-ni-eân 20 Vua Cuûa Giao Öôùc Trong baøi hoïc tröôùc, chuùng ta ñaõ nghieân cöùu 14 caâu ñaàu cuûa Ña-ni-eân 11. Phaàn naøy mieâu taû nhöõng cuoäc tranh chieán giöõa Meâñi Ba-tö vaø Hy Laïp, sau ñoù giöõa vua phöông baéc (Sy-ri) vaø vua phöông nam (Ai Caäp). Khi hai nöôùc naøy tranh chieán nhau, thì xöù Palestine ôû giöõa khoâng khoûi bò aûnh höôûng. Muïc ñích cuûa caùc cuoäc chieán tranh naøy laø daønh ñaát ñai vaø quyeàn theá. Nöôùc naøo thaéng cuõng chieám Palestine, laø ñaát naèm ngay giöõa ñöôøng haønh quaân cuûa caû ñoâi beân. Vì theá daân söï Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ kinh nghieäm nhieàu naêm ñau khoå khi hai quyeàn löïc naøy tranh chieán nhau. Ñoâi khi chuùng ta töï hoûi: Taïi sao Ñöùc Chuùa Trôøi mieâu taû chi tieát veà nhöõng cuoäc tranh chieán giöõa vua phöông baéc vaø vua phöông nam? Trong ñoaïn naøy, söï haän thuø ñöôïc boäc loä trong caùc haønh ñoäng löøa ñaûo, tranh daønh, cheùm gieát laãn nhau vaø cuoái cuøng, loøng kieâu ngaïo vaø giaän döõ cuûa hoï cuõng choáng laïi Ñöùc Chuùa Trôøi vaø daân söï Ngaøi. Ñaïi yù trong ñoaïn naøy cho ta thaáy Ngaøi can thieäp vaøo nhöõng cuoäc tranh chieán. Ngaøi phaûi chaám döùt söï haän thuø tranh chaáp. Trong baøi naøy, chuùng ta tieáp tuïc nghieân cöùu Ña-ni-eân ñoaïn 11, baét ñaàu töø caâu 15 trôû ñi. 1

2 1. Vua phöông baéc laøm gì? (Ña-ni-eân 11:15). a. Tieáp tuïc ñaùnh Ai Caäp b. Gaây chieán vôùi La Maõ c. Keát ñoàng minh vôùi La Maõ ñaùnh Ai Caäp Baát tuaân leänh cuûa La Maõ laø phaûi traùnh xa Ai Caäp, naêm 198 T.C., Antiochus III Ñaïi ñeá tieáp tuïc söï hieáu thaéng cuûa mình. OÂng tieán quaân ñeán mieàn baéc bieån Ga-li-leâ, gaàn thaønh sau naøy goïi laø Seâ-sa-reâ Phi-líp [laø nôi Phi-e-rô xöng Ñöùc Chuùa Gieâ-su laø Con Ñöùc Chuùa Trôøi; Ma-thi-ô 16:13-20], ñaùnh baïi ñaïo quaân tinh nhueä cuûa Scopas, moät töôùng gioûi cuûa Ai Caäp. Ñoaøn quaân bò baïi ruùt lui veà Sidon; Antiochus ñuoåi theo vaø bao vaây hoï raát chaët cheõ. Scopas baét buoäc phaûi ñaàu haøng. Sau cuoäc chieán tranh naøy, vua phöông baéc chieám laïi ñöôïc Coele-Syria vaø Palestine, vaø nöôùc Ai Caäp khoâng bao giôø laøm chuû ñaát naøy nöõa. QUYEÀN LÖÏC MÔÙI XUAÁT HIEÄN 2. Quyeàn löïc naøo choáng laïi vua phöông baéc vaø ñaát vinh hieån? (Ña-ni-eân 11:16). a. Lu-xi-phe b. La Maõ c. Vua Scopas Maëc duø Antiochus Ñaïi ñeá thaéng Ai Caäp, nhöng vua khoâng theå ñöùng noåi tröôùc keû thuø cuûa mình laø ngöôøi La Maõ. Khoâng nöôùc naøo coù theå choáng laïi ñöôïc quyeàn löïc môùi daáy leân naøy. Naêm 197 T.C., vua Phi-líp nöôùc Ma-xeâ-ñoan bò ngöôøi La Maõ ñaùnh baïi. Naêm 195 T.C., hoï ñaùnh ñuoåi Antiochus III ra khoûi Ai Caäp, xaâm chieám Tieåu AÙ. Ñeán naêm 146 T.C. thì Ma-xeâ-ñoan trôû neân moät tænh cuûa La Maõ, vaø naêm 65 T.C., Sy-ri cuõng chòu chung moät soá phaän. Quyeàn löïc naøy seõ ñöùng trong ñaát vinh hieån, caàm söï huûy phaù trong tay. Ñaát vinh hieån laø ñaát höùa Palestine (EÂ-xeâ-chi-eân 20:6, 15). Ngöôøi La Maõ lieân keát vôùi ngöôøi Giu-ña, daân söï Ñöùc Chuùa Trôøi, baèng hieäp öôùc naêm 161 T.C. Töø ngaøy ñoù, La Maõ ñoùng moät vai troø quan troïng trong caùc lôøi tieân tri. Nhöng cuoái cuøng, söï lieân keát vôùi La Maõ ñaõ ñem laïi söï huûy hoaïi cho daân Giu-ña. Ñaây laø tröôøng hôïp daân söï Chuùa lieân keát vôùi theá gian. Neáu caùc nhaø laõnh ñaïo Do Thaùi nghe theo lôøi caùc tieân tri EÂ-sai vaø Gieâreâ-mi, thì lòch söû ñaõ ñöôïc vieát moät caùch khaùc. Naêm 63 T.C., 2

3 töôùng Pompey cuûa La Maõ, can thieäp vaøo söï tranh ngai vaøng xöù Giu-ñeâ cuûa hai anh em Hyrcanus vaø Aristobulus, con cuûa thaày teá leã thöôïng phaåm. Gaëp söï choáng ñoái cuûa Aristobulus, Pompey daãn caû ñaïo binh La Maõ tieán vaøo thaønh Gieâ-ru-sa-lem. Sau ba thaùng coá thuû trong thaønh, phe Aristobulus bò baïi, vaø 12,000 ngöôøi Giu-ña bò gieát. Khi cuoäc chieán chaám döùt, Pompey phaù ñoå töôøng thaønh, ñaët nhieàu thaønh phoá döôùi quyeàn cai trò cuûa Syri vaø baét daân Giu-ña phaûi ñoùng thueá naëng neà. Ñaây laø laàn ñaàu tieân xöù Giu-ñeâ bò baét buoäc phaûi phuïc quyeàn La Maõ. 3. La Maõ ñaõ tranh chieán vôùi vua phöông nam theá naøo? (Ña-nieân 11:17). a. Nöôùc phöông nam bò chia reõ trong chính trò b. La Maõ can thieäp, tham gia phe naøy choáng phe kia c. Caû hai caâu (a) vaø (b) ñeàu ñuùng Trong caùc nöôùc ra töø ñeá quoác cuûa A-lòch-sôn Ñaïi ñeá, chæ coøn laïi Ai Caäp laø giöõ ñöôïc ít nhieàu söï ñoäc laäp maø thoâi. Naêm 51 T.C., vua phöông nam laø Ptolemy Auletes cheát, ñeå ngoâi baùu laïi cho coâng chuùa Cleopatra, vaø hoaøng töû Ptolemy XII môùi 10 tuoåi. Theo di chuùc vaø phong tuïc cuûa hoaøng gia, hai chò em sau naøy phaûi cöôùi nhau ñeå ñoàng trò vì. Hoï ñöôïc ñaët döôùi quyeàn baûo trôï cuûa La Maõ vì coøn nhoû tuoåi, nhöng Ptolemy tranh chieán cuøng chò mình. Julius Caesar lieàn ñeán ñeå daøn xeáp cuoäc xung ñoät. Bò quyeán ruõ bôûi saéc ñeïp cuûa Cleopatra neân vua tranh chieán vôùi Ptolemy XII. Cuoái cuøng, Caesar thaéng, vaø Cleopatra theo vua veà La Maõ. Nhöng sau ñoù, naøng boû vua, theo Antony vaø duøng heát theá löïc cuûa mình ñeå choáng laïi La Maõ, ñuùng nhö lôøi tieân tri, Naøng khoâng ñöùng beân caïnh haén, vaø cuõng khoâng thuoäc veà ngöôøi. 4. Soá phaän cuûa Julius Caesar theá naøo? (Ña-ni-eân 11:18, 19). a. Vua bò aùm saùt b. Vua bò pheá truaát c. Vua bò ñaøy bieät xöù Julius Caesar phaûi rôøi Ai Caäp ñeå ñeán deïp loaïn ôû Sy-ri vaø Tieåu AÙ. Söï chieán thaéng cuûa vua raát vinh quang, vaø vua coù theå vieát cho thöôïng nghò vieän nhöõng lôøi loãi laïc naøy, Ta ñeán, ta thaáy vaø ta thaéng. Caû theá giôùi ñeàu quy haøng vua Caesar. Trôû veà La Maõ, vua ñöôïc ñaày daãy vinh quang vaø ñöôïc xöng laø ngöôøi coù quyeàn thoáng trò ñôøi ñôøi. Nhöng treân ñænh vinh quang aáy, moät hoâm vua ngoài trong thöôïng nghò vieän thì bò aùm saùt, naêm 44 S.C. Vua 3

4 teù nhaøo, vaø ngöôøi ta khoâng thaáy vua trong voøng ngöôøi soáng nöõa, ñuùng theo lôøi thieân söù ñaõ noùi tieân tri cuøng Ña-ni-eân. 5. Vua naøo ra leänh thaâu thueá caû thieân haï? (Ña-ni-eân 11:20). a. Ti-be-rô b. Augustus c. Julius Caesar Vì Julius Caesar khoâng coù con chính thöùc, neân Octavius, ngöôøi chaùu ñöôïc vua nhaän laøm con nuoâi leân keá vò. OÂng ñöôïc thöôïng nghò vieän ñaët cho danh hieäu Augustus. Vua laø ngöôøi ra leänh thaâu thueá caû thieân haï. Lu-ca 2:1 noùi nhö sau, Luùc aáy, Seâ-sa Au-guùt-tô ra chieáu chæ phaûi laäp soå daân trong caû thieân haï. Baûn dòch King James vieát, Vua Seâ-sa Au-guùt-tô ra chieáu chæ caû thieân haï phaûi ñoùng thueá. Chính chieáu chæ naøy ñaõ ñem Ma-ri vaø Gioâ-seùp tôùi Beát-leâ-hem, vaø Ñaáng Cöùu Theá ñaõ giaùng sinh taïi ñaây (Lu-ca 2:4-7). La Maõ ñaït ñeán toät ñænh vinh quang trong thôøi Seâ-sa Au-guùt-tô. Möôøi taùm naêm sau, vua baêng haø luùc 76 tuoåi (14 S.C.). OÂng cheát bình an treân giöôøng, khoâng phaûi vì côn giaän döõ hay ôû nôi chieán tröôøng, ñuùng theo lôøi Kinh Thaùnh ñaõ noùi tröôùc. 6. Ai laø ngöôøi keá vò Seâ-sa Au-guùt-tô? (Ña-ni-eân 11:21). a. Vôï thöù ba cuûa vua b. Ti-be-rô c. Khoâng coù ai leân naém quyeàn Seâ-sa Au-guùt-tô cheát, khoâng coù con keá töï. Ngöôøi vôï thöù ba duï ñöôïc vua nhaän con rieâng cuûa mình laø Ti-be-rô laøm con nuoâi. Cuøng ñöôøng laém, vua môùi chòu nhaän Ti-be-rô, vì oâng laø ngöôøi truïy laïc. Sau khi Au-guùt-tô baêng haø, Ti-be-rô heát söùc nònh bôï thöôïng nghò vieän, vaø ñöôïc giao cho quyeàn vöông chính. Söï cai trò cuûa vua naøy thaät chuyeân cheá vaø ñoäc aùc. Vua chôi bôøi phoùng tuùng, ham meâ töûu saéc, ai ai cuõng ñeàu gheùt vua. VUA CUÛA GIAO ÖÔÙC CHÒU KHOÅ HÌNH 7. Bieán coá troïng ñaïi naøo ñaõ xaûy ra trong ñôøi vua Seâ-sa Ti-berô? (Ña-ni-eân 11:22). a. Nöôùc vua bò caùc ñaïo binh cuûa daân toäc man rôï xaâm chieám b. Ñöùc Chuùa Gieâ-su bò ñoùng ñinh treân thaäp töï giaù c. Caû hai caâu (a) vaø (b) ñeàu ñuùng 4

5 Trong ñôøi vua Ti-be-rô, caùc ñaïo binh xaâm löôïc cuûa daân toäc man rôï ngaêm ñe xaâm chieám ñeá quoác La Maõ nhieàu laàn. Nhöng nhôø coù Germanicus, moät duõng töôùng cuûa vua thöôøng ñaùnh lui caùc quaân xaâm laêng, khieán chuùng thaát baïi luoân hôn moät theá kyû. Vua cuûa söï giao öôùc ñaây chính laø Ñaáng Meâ-si maø thieân söù Gaùp-ri-eân ñaõ noùi ñeán trong Ña-ni-eân 9:27, Ngöôøi seõ laäp giao öôùc vöõng beàn vôùi nhieàu ngöôøi. Trong ñôøi vua Seâ-sa Ti-be-rô (14-37 S.C.), Ñöùc Chuùa Gieâ-su baét ñaàu chöùc vuï Ngaøi naêm 27 S.C., vaø bò leân aùn ñoùng ñinh treân thaäp töï giaù naêm 31, do leänh cuûa Boân-sô Phi-laùt, quan toång ñoác La Maõ cai trò taïi Palestine (Lu-ca 3:1; 23). Ngaøi ñaõ laáy huyeát mình ñeå laøm troïn giao öôùc ñôøi ñôøi, vaø cöùu chuoäc chuùng ta khoûi söï ruûa saû cuûa toäi loãi. Nhôø Ngaøi chuùng ta ñöôïc trôû neân con caùi Ñöùc Chuùa Trôøi. 8. La Maõ ñaõ laäp hoøa öôùc vôùi nöôùc naøo? (Ña-ni-eân 11:23, 24). a. Vua Sy-ri b. Ai Caäp c. Daân Giu-ña Chöõ ngöôøi ôû ñaây chæ veà ñeá quoác La Maõ. Lôøi tieân tri ñaõ öùng nghieäm trong thôøi ba vua Julius Caesar, Seâ-sa Au-guùt-tô, vaø Seâ-sa Ti-be-rô. Sau khi ñaõ mieâu taû sô löôïc veà lòch söû cuûa La Maõ töø caâu 14-22, vaø bieán coá quan troïng nhaát laø söï cheát cuûa Ñaáng Meâ-si, vua cuûa söï giao öôùc, thieân söù Gaùp-ri-eân ñem chuùng ta trôû laïi thôøi gian khi ngöôøi La Maõ baét ñaàu coù nhöõng lieân quan tröïc tieáp vôùi daân söï Ñöùc Chuùa Trôøi baèng caùch laäp hoøa öôùc vôùi daân Giu-ña, luùc ñoù laø moät daân ít ngöôøi, vaøo naêm 161 T.C. Vì bò caùc vua Sy-ri ñaøn aùp naëng neà, ngöôøi Giu-ña ñaõ xin La Maõ trôï giuùp, vì vaäy hoï ñaõ kyù thoûa hieäp vôùi La Maõ ñeå hai beân giuùp ñôõ laãn nhau. La Maõ baét ñaàu laøm vieäc caùch doái traù, ñeå ñaït muïc ñích. Töø ñoù, hoï ñaõ ñaït tôùi ñænh quyeàn löïc, ñuùng theo lôøi tieân tri ñaõ noùi. AÂM MÖU CUÛA LA MAÕ 9. La Maõ ñaõ haønh ñoäng doái traù theá naøo? (Ña-ni-eân 11:24). a. Nhaân luùc yeân oån chieám laáy caùc khu ñaát toát trong tænh b. Duøng taøi ngoaïi giao ñeå truïc lôïi c. Caû hai caâu (a) vaø (b) ñeàu ñuùng 5

6 Tröôùc thôøi La Maõ, caùc nöôùc duøng quaân söï ñeå tranh daønh quyeàn löïc vaø ñaát ñai. Nhöng ngöôøi La Maõ laøm khaùc vôùi nhöõng ñieàu maø toå phuï hoï thöôøng laøm, nghóa laø nhaân luùc yeân oån chieám laáy caùc khu ñaát toát nhaát trong tænh. Hoï ñaõ baønh tröôùng theá löïc mình töø Baéc Phi tôùi Anh quoác, vaø töø Taây Ban Nha tôùi Palestine. Ngöôøi La Maõ theâm vaøo binh löïc cuûa mình taøi ngoaïi giao tinh xaûo. Hoï coù moät phöông chaâm laø, chia ñeå trò. Khi hai nöôùc baát bình nhau thì La Maõ ñöùng ra laøm trung gian, giaûi hoøa cho hai beân, ñeå truïc lôïi vaø dieät töøng nöôùc moät. Nhöõng thöù ñaõ cöôùp ñöôïc vaø vaät baùu cuûa caùc nöôùc ñeàu ñem veà La Maõ. Phaàn cuoái cuûa caâu 24 noùi, nhöng chæ trong moät thì maø thoâi. Nhö chuùng ta ñaõ hoïc trong baøi soá 9, khi Kinh Thaùnh duøng chöõ moät thì laø noùi theo thôøi kyø tieân tri, nghóa laø moät naêm, 360 ngaøy töùc laø 360 naêm. Thôøi kyø naøy baét ñaàu khi naøo? Caâu 25 sau ñaây cho chuùng ta caâu traû lôøi. 10. Ai tranh chieán cuøng vua phöông nam? (Ña-ni-eân 11:25). a. Vua Augustus b. La Maõ c. Vua Vespasian Mark Anthony, Augustus Caesar vaø Lepidus laäp nhoùm tam huøng vaø theà nguyeän seõ traû thuø söï aùm saùt Julius Caesar. Anthony cöôùi em gaùi cuûa Augustus laø Octavia, roài ñöôïc cöû laøm laõnh söï ôû Ai Caäp, nhöng oâng bò loâi cuoán bôûi saéc ñeïp cuûa nöõ hoaøng Ai Caäp Cleopatra, kieàu dieãm vaø phoùng ñaõng, neân ñaõ boû vôï mình ñeå keát hoân vôùi naøng. Ñieàu naøy laø phaûn laïi thöôïng nghò vieän vaø laø moät ñieàu sæ nhuïc cho ñaát nöôùc, neân La Maõ ñaõ khai chieán vôùi Ai Caäp, nhöng thaät ra laø vôùi Anthony, vì baây giôø oâng laõnh ñaïo Ai Caäp. OÂng döï bò chieán tranh raát kyõ löôõng, neân caùc chieán haïm cuûa Ai Caäp maïnh hôn cuûa La Maõ. Hai ñoäi binh gaëp nhau taïi Actium ngaøy 2 thaùng 9 naêm 31 T.C. Khi khai chieán, Cleopatra khieáp sôï vì nhöõng tieáng ñoäng rung trôøi, ruùt lui, keùo theo 60 chieán haïm. Anthony voäi vaõ nhaûy leân thuyeàn nhoû chaïy theo. Toái hoâm ñoù, caû haïm ñoäi cuûa Ai Caäp bò thieâu huûy, vaø Augustus toaøn thaéng. Nhôø huûy dieät ñöôïc Ai Caäp maø La Maõ ñaõ laøm baù chuû theá giôùi. Cuoäc chieán naøy laø ñieåm khôûi ñaàu thôøi kyø 360 naêm. Töø naêm 31 T.C., coäng theâm 360 naêm thì tôùi naêm 330 S.C., laø naêm 6

7 kinh ñoâ cuûa ñeá quoác ñöôïc dôøi töø thaønh La Maõ tôùi Constantinople. 11. Lyù do söï thaát traän cuûa Ai Caäp laø gì? (Ña-ni-eân 11:26, 27). a. Bò caùc ñoàng minh vaø baïn beø boû rôi b. Bò Cleopatra phaûn boäi c. Do vua chæ lo aên chôi truïy laïc maø khoâng lo phoøng thuû Anthony bò caùc ñoàng minh vaø baïn beø boû rôi; hoï laø caùc ngöôøi aên trong baøn vua. Caùc ñaïo quaân treân ñaát, thaát voïng veà söï Anthony say ñaém Cleopatra, neân tuyeân boá ñaàu haøng vaø tình nguyeän theo Augustus. Trong côn giaän döõ vaø tuyeät voïng, Anthony ñaõ töï saùt. Coøn Cleopatra ñaõ bò raén ñoäc caén cheát. Con raén naøy ñöôïc giaáu trong gioû traùi caây, vaø ñöôïc leùn ñem voâ phoøng cuûa baø. Anthony vaø Augustus, luùc ñaàu lieân keát vôùi nhau, nhöng döôùi lôùp aùo thaân thieän, caû hai ñeàu muoán daønh quyeàn laøm baù chuû theá giôùi. Söï thaân thieän chæ laø söï giaû doái beà ngoaøi, nhöng trong loøng chæ chöïc haïi nhau, vaø ngoài cuøng baøn tieäc maø noùi doái. 12. Vua naøo ñoái ñòch cuøng giao öôùc thaùnh? (Ña-ni-eân 11:28). a. Vua phöông nam b. Vua Seâ-sa Ti-be-rô c. Vua La Maõ ÔÛ ñaây noùi tôùi hai laàn trôû veà ñaát mình. Cuoäc trôû veà thöù nhaát laø cuoäc chieán thaéng Ai Caäp cuûa Augustus ñaõ noùi trong caâu 24. OÂng trôû veà La Maõ ñem theo raát nhieàu cuûa caûi ñeán noãi giaù trò cuûa tieàn baïc giaûm ñi moät nöûa. Augustus aên möøng chieán thaéng trong ba ngaøy. Cuoäc trôû veà thöù hai laø cuûa Titus (con cuûa vua Vespasian), sau cuoäc taøn phaù thaønh Gieâ-ru-sa-lem. Giao öôùc thaùnh laø giao öôùc cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi vôùi daân söï Ngaøi. Trong ñôøi vua Vespasian, La Maõ xaâm chieám Giu-ñeâ, Ga-li-leâ, Beâ-teátña, Ca-beâ-na-um, laø nhöõng nôi Ñaáng Christ ñaõ bò töø boû. Hoï gieát daân Giu-ña, vaø taøn phaù taát caû moïi vaät. Titus bao vaây thaønh Gieâ-ru-sa-lem, ñaøo haøo chung quanh thaønh, ñuùng nhö Ñaáng Cöùu Theá ñaõ döï ngoân. Daân chuùng trong thaønh bò ñoùi kinh khuûng ñeán noãi caùc baø meï aên thòt con mình, ñuùng nhö lôøi Moâi-se ñaõ noùi tröôùc trong saùch Phuïc truyeàn 28:52-57, khi daân söï lìa boû Chuùa. Cuoäc bao vaây thaønh Gieâ-ru-sa-lem keùo daøi naêm thaùng. Keát quaû: 110,000 ngöôøi Giu-ña bò cheát, vaø 95,000 ngöôøi bò baét laøm phu tuø. Thaønh Gieâ-ru-sa-lem bò san baèng, vaø neàn cuûa ñeàn thôø bò quaân lính caøy leân. Cuoäc chieán tranh keùo daøi baûy naêm, vaø 7

8 gaàn moät trieäu röôõi ngöôøi Do Thaùi bò töû naïn. Nhö theá laø La Maõ ñaõ ñoái ñòch cuøng giao öôùc thaùnh, sau ñoù trôû veà ñaát cuûa mình. 13. Soá phaän cuûa La Maõ seõ nhö theá naøo? (Ña-ni-eân 11:29). a. Chieán tranh lieân mieân vaø muøa maøng thaát baùc b. Bò phaân chia thaønh möôøi nöôùc nhoû c. Ngaøy caøng lôùn maïnh Kyø ñaõ ñònh ôû ñaây laø noùi veà thôøi kyø tieân tri trong caâu 24. Vaøo naêm 330 S.C., quyeàn löïc naøy trôû laïi mieàn nam, nhöng khoâng gioáng nhö hai laàn tröôùc: khi tôùi tranh chieán cuøng Ai Caäp, hoaëc taøn phaù thaønh Gieâ-ru-sa-lem. Hai laàn tröôùc laø ñi chinh phuïc vaø trôû veà trong vinh quang. Laàn thöù ba naøy daãn ñeán söï baïi hoaïi. Söï dôøi kinh ñoâ veà Constantinople laø daáu hieäu cuûa söï suïp ñoå cuûa ñeá quoác. La Maõ ñaõ maát quyeàn theá. Khi vua Constantine baêng haø, ñeá quoác ñöôïc phaân chia cho ba ngöôøi con. Nhöng caùc daân man rôï mieàn baéc tranh chieán cuøng La Maõ vaø cuoái cuøng ñeá quoác naøy bò phaân chia thaønh möôøi nöôùc nhoû vaøo naêm 476 S.C. Kyø sau, chuùng ta seõ nghieân cöùu phaàn coøn laïi cuûa ñoaïn 11. TOÙM LÖÔÏC 1) Ñöùc Chuùa Trôøi vaãn can thieäp vaøo lòch söû theá giôùi. Ngaøi thay ñoåi thì giôø vaø muøa, boû vaø laäp caùc vua (Ña-ni-eân 2:21). Thaät ñuùng vôùi caâu Möu söï taïi nhaân, thaønh söï taïi thieân. 2) Nhöõng lôøi tieân tri noùi hôn 500 naêm tröôùc veà Ñaáng Meâ-si ñaõ ñöôïc öùng nghieäm raát chính xaùc. Ngaøi ñaõ giaùng sinh trong thôøi Seâ-sa Au-guùt-tô, vò vua thaâu thueá caû thieân haï, vaø ñaõ chòu cheát döôùi thôøi Seâ-sa Ti-be-rô, vò vua La Maõ phoùng tuùng, chuyeân cheá. 3) Daân Giu-ña, vì khoâng nghe lôøi caùc tieân tri, lieân keát vôùi ngöôøi ngoaïi, vaø töø choái Ñaáng Meâ-si, neân ñaõ gaùnh chòu nhöõng haäu quaû thaûm khoác veà toäi loãi mình: nöôùc maát nhaø tan, thaønh thaùnh vaø ñeàn thôø bò huûy dieät, daân söï bò gieát hoaëc taûn laïc khaép nôi. Thaät ñuùng vôùi caâu, Thuaän thieân giaû toàn, nghòch thieân giaû vong. QUYEÁT ÑÒNH Toâi chaáp nhaän Ñaáng Cöùu Theá laøm Cöùu Chuùa cuûa toâi, vaø laøm theo lôøi daïy doã Ngaøi qua caùc ñaáng tieân tri. Printed in U.S.A. Copyright 2008 by Tieáng Noùi Hy Voïng. All Rights Reserved. 8