Tóm t?t.doc

Bản ghi

1 HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH CHU TUẤN ANH VËN DôNG MèI QUAN HÖ GI A KINH TÕ Vµ ¹O øc TRONG VIÖC N NG CAO Y øc CHO C N Bé NGµNH Y TÕ ë VIÖT NAM HIÖN NAY TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH: CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG VÀ CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ Mã số: HÀ NỘI

2 Công trình được hoàn thành tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. NGUYỄN THẾ THẮNG 2. TS. TRẦN SỸ DƯƠNG Phản biện 1: Phản biện 2: Phản biện 3: Luận án được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Học viện họp tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh Vào hồi giờ ngày tháng năm 2017 Có thể tìm hiểu luận án tại Thư viện Quốc gia và Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh

3 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đạo đức với tư cách là một hình thái ý thức xã hội bao gồm toàn bộ những tri thức, quan niệm về các giá trị và những quy tắc đánh giá, điều chỉnh hành vi ứng xử giữa giữa cá nhân với cá nhân, cá nhân với xã hội. Trong mọi thời đại, đạo đức lúc nào cũng là nền tảng tinh thần của đời sống xã hội. Trải qua 30 năm đổi mới đất nước, kể từ khi Việt Nam bước vào thực hiện mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, nền kinh tế Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả và thành tựu đáng kể, làm thay đổi khá rõ tình hình đất nước và đang tác động mạnh mẽ đến mọi lĩnh vực của đời sống xã hội trong đó có lĩnh vực đạo đức. Trong sự tác động nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay thì vấn đề đạo đức của người cán bộ y tế cũng được đặt ra một cách bức thiết. Nhiều tấm gương thầy thuốc đã hết lòng, hết sức cứu chữa người bệnh; nhiều sáng kiến cải tiến kỹ thuật, nhiều công trình khoa học được ứng dụng có hiệu quả đưa Việt Nam trở thành một điểm sáng trong bản đồ y học thế giới, v.v.. Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực đó thì một số tiêu cực trong ngành y tế trong thời gian qua đã ảnh hưởng không nhỏ đến một bộ phận những người làm công tác y tế như cửa quyền, tắc trách, tiêu cực trong khám, chữa bệnh đã làm giảm sút lòng tin của nhân dân đối với đội ngũ này. Sự biến đổi đạo đức trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay đang diễn biến phức tạp có cả tích cực và tiêu cực. Đạo đức của đội ngũ cán bộ ngành y tế cũng nằm trong cái chung đó. Đây là tình huống có vấn đề mà trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội chúng ta phải tiếp tục nghiên cứu, lý giải thêm để có cơ sở khoa học đề ra phương hướng và giải pháp nâng cao y đức cho đội ngũ cán bộ thuộc lĩnh vực này. Vì thế tác giả chọn đề tài Vận dụng mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức trong việc nâng cao y đức cho cán bộ ngành y tế ở Việt Nam hiện nay làm đề tài luận án tiến sĩ triết học của mình.

4 2 2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của 2.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở phân tích thực trạng vận dụng mối quan hệ kinh tế và đạo đức trong việc nâng cao y đức của cán bộ ngành y tế trong thời gian qua, luận án đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm vận dụng có hiệu quả mối quan hệ này trong việc nâng cao y đức cho cán bộ ngành y tế ở Việt Nam hiện nay Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện mục đích nêu trên, luận án sẽ giải quyết một số nhiệm vụ sau: - Phân tích làm rõ một số vấn đề lý luận về việc vận dụng mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức trong việc nâng cao y đức cho cán bộ ngành y tế hiện nay. - Phân tích thực trạng vận dụng mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức trong việc nâng cao y đức của cán bộ ngành y tế ở Việt Nam. - Đề xuất phương hướng và một số giải pháp chủ yếu nhằm vận dụng có hiệu quả mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức trong việc nâng cao y đức cho cán bộ ngành y tế ở Việt Nam hiện nay. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu: Nghiên cứu sự vận dụng mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức trong việc nâng cao y đức cho cán bộ ngành y tế ở Việt Nam hiện nay Phạm vi nghiên cứu: Thực trạng vận dụng và giải pháp vận dụng có hiệu quả mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức trong việc nâng cao y đức cho cán bộ y tế. Song, luận án chủ yếu nghiên cứu đối tượng cán bộ y tế trực tiếp tham gia khám, chữa bệnh ở Việt Nam từ năm 1986 đến nay. 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu - Cơ sở lý luận của đề tài: Luận án được thực hiện trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; đường lối, quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về quan hệ kinh tế, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và đạo đức từ năm 1986 đến nay. - Phương pháp nghiên cứu: Tác giả luận án sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử kết hợp phương pháp lịch sử và lôgíc, phân tích và tổng hợp.

5 3 5. Những đóng góp về khoa học của luận án - Góp phần hệ thống hóa và làm rõ thêm những vấn đề lý luận, thực tiễn về mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức. - Phân tích thực trạng vận dụng mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức trong việc nâng cao y đức cho cán bộ ngành y tế ở Việt Nam hiện nay và những mâu thuẫn nảy sinh. - Đề xuất phương hướng và một số giải pháp chủ yếu nhằm vận dụng có hiệu quả mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức trong việc nâng cao y đức cho cán bộ ngành y tế ở Việt Nam hiện nay. 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án - Có thể sử dụng luận án làm tài liệu tham khảo trong nghiên cứu và giảng dạy đạo đức, y đức của người cán bộ y tế, v.v.. - Luận án là tài liệu tham khảo góp phần vào việc đề ra các chính sách về cán bộ, về xây dựng đạo đức cho cán bộ ngành y tế trong điều kiện kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay. 7. Kết cấu của luận án Luận án ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 4 chương, 10 tiết. Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI 1.1. NHỮNG CÔNG TRÌNH LÝ LUẬN CHUNG LIÊN QUAN ĐẾN QUAN HỆ GIỮA KINH TẾ VÀ ĐẠO ĐỨC, VẬN DỤNG MỐI QUAN HỆ GIỮA KINH TẾ VÀ ĐẠO ĐỨC TRONG VIỆC NÂNG CAO Y ĐỨC CHO CÁN BỘ NGÀNH Y TẾ Ở NƯỚC TA HIỆN NAY Mối quan hệ biện chứng giữa kinh tế và đạo đức là một trong những vấn đề trung tâm thu hút sự quan tâm nghiên cứu của các nhà khoa học nước ngoài, tiêu biểu như Nguyên lý đạo đức cộng sản của tác giả A.Siskin, Nxb Sự thật, Hà Nội, năm 1960; Đạo đức học tập 1, tập 2 của tác giả G.Bandzeladze, Nxb Giáo dục, Hà Nội, năm 1985; Những vấn đề lý luận đạo đức của tác giả A.I.Côchêlốp, Nxb Giáo dục, Hà Nội, năm 1995.

6 4 Cuốn sách Những vấn đề đạo đức trong kinh tế thị trường của Viện thông tin khoa học xã hội xuất bản năm 1996 với bài viết của các tác giả điển hình như Dong Fangshuo, Zhou Donghua, Li Qi, Wang Shuqin đã đề cập đến mối quan hệ kinh tế và đạo đức trong nền kinh tế thị trường ở Trung Quốc một cách khá sâu sắc. Ở nước ta mối quan hệ biện chứng giữa kinh tế và đạo đức đã có một số vấn đề nổi bật được các nhà nghiên cứu quan tâm. Đó là: Quan hệ giữa đạo đức và kinh tế trong việc định hướng các giá trị đạo đức hiện nay của tác giả Nguyễn Thế Kiệt, Tạp chí Triết học, (6), năm 1996; Sự biến đổi đạo đức trong nền kinh tế thị trường với việc xây dựng đạo đức mới cho đội ngũ cán bộ quản lý ở nước ta hiện nay của tác giả Nguyễn Chí Mỳ, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, năm 1999; Mấy vấn đề đạo đức trong điều kiện kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay của hai tác giả Nguyễn Trọng Chuẩn - Nguyễn Văn Phúc (Đồng chủ biên), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, năm 2003; Đạo đức xã hội ở nước ta hiện nay - Vấn đề và giải pháp của tác giả Nguyễn Duy Quý (chủ biên), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, năm 2006, v.v.. Các công trình nghiên cứu tiêu biểu đã đề cập tới tác động hai mặt của kinh tế thị trường đến đạo đức và ngược lại; về vị trí, vai trò của đạo đức, giáo dục đạo đức trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; về vấn đề lợi nhuận, lợi ích, nguyên nhân, giải pháp xây dựng đạo đức ở nước ta hiện nay NHỮNG CÔNG TRÌNH LIÊN QUAN ĐẾN THỰC TRẠNG VẬN DỤNG MỐI QUAN HỆ GIỮA KINH TẾ VÀ ĐẠO ĐỨC TRONG VIỆC NÂNG CAO Y ĐỨC CHO CÁN BỘ NGÀNH Y TẾ Dưới góc độ khoa học, vấn đề y đức của người thày thuốc đã có nhiều công trình khoa học đề cập đến, tiêu biểu như: Đạo đức y học của tác giả M. E. Teleshevskaia - N.I.Pogibko, Nxb Y học, Hà Nội, năm 1986; Chủ tịch Hồ Chí Minh với y tế của nhóm tác giả Đỗ Nguyên Phương, Nguyễn Khánh Bật, Nguyễn Cao Thâm, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, năm 1999; Đạo đức y học của tác giả Hoàng Đình Cầu, Trường Đại học Y xuất bản, Hà Nội, 1991; Y đức và đức sinh học - nguồn gốc và sự phát triển của tác giả Ngô Gia Hy, Nxb Y học, Hà Nội, 1999; Mối quan hệ giữa lợi ích

7 5 và y đức trong chăm sóc sức khỏe của tác giả Phạm Thị Ngọc Trầm và Nguyễn Hiền Lương, Tạp chí Triết học, (3), năm 1999; Đạo đức và y học của tác giả Nguyễn Văn Lê, Nxb Y học, Hà Nội, năm Các công trình khoa học trên đề cập tới một số khía cạnh: Thứ nhất, các quan điểm về y đức của các bậc danh y, tư tưởng y đức Hồ Chí Minh. Thứ hai, vị trí, vai trò của ngành y tế trong thời kỳ đổi mới hiện nay. Thứ ba, thành tựu, hạn chế và yêu cầu đổi mới ngành y tế trong sự phát triển đất nước NHỮNG CÔNG TRÌNH LIÊN QUAN ĐẾN PHƯƠNG HƯỚNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM VẬN DỤNG MỐI QUAN HỆ GIỮA KINH TẾ VÀ ĐẠO ĐỨC TRONG VIỆC NÂNG CAO Y ĐỨC CHO CÁN BỘ NGÀNH Y TẾ TRONG ĐIỀU KIỆN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG Ở NƯỚC TA HIỆN NAY Việc nghiên cứu và thực hành y đức dưới góc độ học thuật đã được nhiều cơ quan, tổ chức và nhiều nhà khoa học nghiêm túc thực hiện và nhiều công trình khoa học được công bố như: - Y đức và vấn đề nâng cao y đức của tác giả Phạm Mạnh Hùng (2002), Tạp chí cộng sản, (7), năm 2002; Nâng cao đạo đức người thầy thuốc trong điều kiện hiện nay ở nước ta của tác giả Lê Thị Lý, Luận án tiến sĩ Triết học, Học viện Khoa học xã hội, năm 2011; Phát huy vai trò của trí thức ngành y tế Việt Nam trong công cuộc đổi mới của tác giả Nguyễn Thị Hòa Bình, Luận án tiến sĩ chuyên ngành chủ nghĩa xã hội khoa học, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, năm 2006; Nâng cao y đức người bác sĩ ở phân đội quân y trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay của tác giả Nguyễn Thanh Tịnh, Luận án Tiễn sĩ triết học, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, năm 2015; Giáo dục đạo đức cho người thầy thuốc ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay của tác giả Lâm Văn Đồng, Luận án Tiến sĩ triết học, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội, năm Các công trình khoa học trên đề cập tới một số khía cạnh sau: Thứ nhất, vấn đề thực hành y đức của nhóm đối tượng cụ thể. Thứ hai, vấn đề y đức trong mối quan hệ biện chứng với các bộ phận khác trong ngành y tế. Thứ ba, xây dựng đội ngũ thầy thuốc, giáo dục, nâng cao đạo đức người thầy thuốc trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

8 KHÁI QUÁT NHỮNG NỘI DUNG ĐÃ ĐƯỢC GIẢI QUYẾT TRONG CÁC CÔNG TRÌNH LIÊN QUAN VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ LUẬN ÁN CẦN THỰC HIỆN Những kết quả nghiên cứu trên đã góp phần định hình cho tác giả về phương pháp, định hướng tiếp cận, triển khai những nội dung tiếp tục làm rõ theo phạm vi nghiên cứu của đề tài. Đây là nguồn tư liệu quan trọng để tác giả có thể kế thừa, bổ sung và phát triển trong luận án của mình. Tuy nhiên, liên quan đến đề tài luận án còn nhiều vấn đề chưa được bàn đến hoặc chưa được làm rõ hoặc chưa được đề cập một cách có hệ thống hoặc không gần với mục tiêu và nhiệm vụ đề tài luận án này đặt ra. Do đó, luận án cần tiếp tục nghiên cứu và làm sáng tỏ những vấn đề cơ bản sau: Một là, làm sáng tỏ thêm những vấn đề lý luận chung về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và đạo đức trong việc nâng cao y đức cho cán bộ ngành y tế ở nước ta hiện nay. Hai là, nghiên cứu về thực trạng và một số vấn đề đặt ra trong việc vận dụng quan hệ giữa kinh tế và đạo đức trong việc nâng cao y đức cho cán bộ ngành y tế ở Việt Nam hiện nay. Ba là, đề xuất phương hướng và giải pháp nhằm vận dụng có hiệu quả mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức trong việc nâng cao y đức cho cán bộ ngành y tế ở nước ta trong giai đoạn hiện nay. Chương 2 VẬN DỤNG QUAN HỆ GIỮA KINH TẾ VÀ ĐẠO ĐỨC TRONG VIỆC NÂNG CAO Y ĐỨC CHO CÁN BỘ NGÀNH Y TẾ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY - MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN 2.1. MỐI QUAN HỆ GIỮA KINH TẾ VÀ ĐẠO ĐỨC, XÂY DỰNG ĐẠO ĐỨC MỚI TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM HIỆN NAY Khái niệm kinh tế, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đạo đức * Khái niệm kinh tế Kinh tế là toàn bộ các hoạt động sản xuất, phân phối, trao đổi, tiêu thụ hàng hóa và dịch vụ của một cộng đồng hay một quốc gia... Một hệ

9 7 thống kinh tế là một tập hợp các nguyên tắc, cách thức và yếu tố chi phối các hoạt động kinh tế. Các hệ thống kinh tế thường được nói đến gồm kinh tế truyền thống, kinh tế kế hoạch, kinh tế thị trường, và kinh tế hỗn hợp. Đây là các mô hình một mặt được dùng để mô tả các nền kinh tế đã và đang tồn tại, mặt khác được chọn dùng để dẫn dắt, điều hành các nền kinh tế. * Khái niệm kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa: Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa mà nước ta xây dựng là nền kinh tế vận hành đầy đủ, đồng bộ theo các quy luật của kinh tế thị trường, đồng thời bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa phù hợp với từng giai đoạn phát triển của đất nước; là nền kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập quốc tế; có sự quản lý của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo, nhằm mục tiêu "dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh". * Đạo đức: Đạo đức là một hình thái ý thức xã hội, là tập hợp những nguyên tắc, quy tắc, chuẩn mực xã hội, nhằm điều chỉnh và đánh giá cách ứng xử của con người trong quan hệ với nhau và quan hệ với xã hội, chúng được thực hiện bởi niềm tin cá nhân, bởi truyền thống và sức mạnh của dư luận xã hội. * Đạo đức mới: Đạo đức mới là những gì góp phần phá hủy xã hội cũ của bọn bóc lột và góp phần đoàn kết tất cả những người lao động chung quanh giai cấp vô sản đang sáng tạo ra xã hội mới của những người cộng sản. Đạo đức mới là những chuẩn mực của những người cộng sản về chân, thiện, mỹ nhằm điều chỉnh hành vi ứng xử của những người cộng sản với nhau, với tổ chức và với nhân dân lao động Mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức Vai trò quyết định của kinh tế đối với đạo đức Với tính cách là sự phản ánh đặc thù cơ sở kinh tế, các quan niệm, quan điểm, chuẩn mực và cả ý thức đạo đức chính là sự biểu hiện một trạng thái, một trình độ phát triển nhất định những điều kiện vật chất của

10 8 xã hội. Điều kiện vật chất của xã hội như thế nào thì ý thức đạo đức của con người cũng như vậy, khi điều kiện vật chất biến đổi thì ý thức đạo đức cũng biến đổi theo. Sự tác động của kinh tế đối với đạo đức không tác động trực tiếp mà thông qua nhiều khâu trung gian Tính độc lập tương đối và vai trò của đạo đức đối với kinh tế Đạo đức không phải là một kết quả phản ánh giản đơn, máy móc, hoàn toàn thụ động vào cơ sở kinh tế, mà nó có tính độc lập tương đối vì đạo đức cũng có những quy luật phát triển nội tại, có tính năng động, có mối liên hệ và tác động lẫn nhau.v.v.. trong quá trình phát triển của mình. Tính độc lập tương đối được thể hiện ở tính lạc hậu, tính vượt trước, tính kế thừa, tác động qua lại lẫn nhau và vai trò thúc đẩy hoặc kìm hãm của đạo đức đối với sự phát triển của kinh tế - xã hội Xây dựng đạo đức mới trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Sự tác động của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đối với đạo đức mới Thứ nhất, tác động tích cực: Các chính sách mới và cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa thực sự đã khơi dậy, làm sống lại và nâng cao vai trò chủ động sáng tạo của cả người quản lý, người điều hành lẫn người sản xuất trực tiếp. Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa góp phần khẳng định tài năng, nhân cách, nhân phẩm của cá nhân, tạo ra môi trường thuận lợi để con người hướng tới các giá trị nhân văn cao đẹp phù hợp với sự tiến bộ của xã hội. Thứ hai, tác động tiêu cực Trong nền kinh tế thị trường, yếu tố lợi ích cá nhân được đề cao, lợi nhuận được xem như là động lực, mục đích cho sự phát triển đã kích thích cá nhân lao vào bất chấp thủ đoạn, pháp luật, lương tâm con người. Chủ nghĩa cá nhân ích kỷ trong kinh tế thị trường đã làm xói mòn đạo lý tốt đẹp của dân tộc; là nguồn gốc của tham ô, tham nhũng mà Đảng ta khẳng định

11 9 đó là quốc nạn của đất nước, là một trong những nguy cơ ảnh hưởng đến sự tồn vong của chế độ mà Đảng Cộng sản Việt Nam đã chỉ ra Tác động của đạo đức mới đối với kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Một là, đạo đức góp phần xác định và củng cố định hướng xã hội chủ nghĩa trong phát triển kinh tế. Hai là, nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa trong bản chất của nó đã chứa đựng mục tiêu luân lý, đạo đức. Ba là, đạo đức tác động đến nhân cách của người lao động kinh doanh sản xuất, hình thành những con người làm kinh tế biết tuân thủ luật pháp và các chuẩn mực đạo đức Bốn là, đạo đức góp phần điều tiết các quan hệ lợi ích trong kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Y ĐỨC, THỰC CHẤT VÀ TẦM QUAN TRỌNG CỦA VIỆC VẬN DỤNG MỐI QUAN HỆ GIỮA KINH TẾ VÀ ĐẠO ĐỨC TRONG VIỆC NÂNG CAO Y ĐỨC CHO CÁN BỘ NGÀNH Y TẾ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY Cán bộ y tế và y đức Cán bộ y tế: vị trí, đặc điểm hoạt động Cán bộ ngành y tế là những người hoạt động trong lĩnh vực đặc thù và đặc biệt quan trọng bởi nó liên quan đến sức khỏe, tính mạng của người bệnh. Người cán bộ y tế ở Việt Nam hiện nay hoạt động trong rất nhiều lĩnh vực chuyên môn đa dạng từ trực tiếp tham gia chăm sóc sức khỏe cho người bệnh đến những người hoạt động trong lĩnh vực sản xuất dược phẩm hay công tác dự phòng, từ những người hoạt động ở các bệnh viện tuyến trung ương, cán bộ y tế cấp xã phường hay người cán bộ quản lý Y đức và y đức người cán bộ y tế Việt Nam xã hội chủ nghĩa Y đức hay đạo đức của người thầy thuốc là một loại hình đạo đức nghề nghiệp của những người hoạt động trong lĩnh vực y tế. Đây là một lĩnh vực có liên quan trực tiếp đến sức khoẻ và tính mạng của con người. Y đức bao gồm những tiêu chuẩn, nguyên tắc được dư luận xã hội thừa nhận, quy định hành vi người thầy thuốc trong quan hệ với bệnh nhân, đồng nghiệp, với công việc, với khoa học.

12 Mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức trong ngành y tế ở Việt Nam hiện nay Kinh tế trong ngành y tế và y đức Trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, khi các dịch vụ được coi là loại hàng hóa vô hình và dịch vụ y tế cũng là một loại hàng hóa thì đòi hỏi người cán bộ y tế cũng phải được trả công theo mức độ và chất lượng dịch vụ cung cấp cho người sử dụng dịch vụ. Việc tính đúng, tính đủ dịch vụ y tế gắn với chất lượng dịch vụ sẽ tạo ra nguồn lực tài chính cần thiết từ đó tạo ra thu nhập ổn định, tương xứng với lao động trí tuệ cho cán bộ y tế. Khi thu nhập có thể sánh ngang với thu nhập bình quân của người lao động trong xã hội sẽ tạo ra một tâm lý yên tâm trong công tác và cống hiến theo mục đích, tôn chỉ nghề nghiệp mà họ theo đuổi Vai trò của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa trong y tế đối với y đức Thứ nhất, nhân tố kinh tế đảm bảo giúp cho việc hoạch định đường lối, chính sách của Đảng về y tế một cách rõ nét và có nguồn lực để thực hiện (từ cơ sở vật chất, tài chính, đào tạo cán bộ y tế, v.v..). Thứ hai, nhân tố kinh tế đảm bảo cho việc xây dựng kế hoạch, chương trình, chiến lược của Nhà nước về phát triển ngành y tế một cách tổng thể cũng như chi tiết trong từng nội dung chuyên môn cụ thể. Thứ ba, nhân tố kinh tế đảm bảo cơ sở thực tiễn để tham mưu cho Đảng và Nhà nước; nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người lao động của người đứng đầu các cơ sở y tế. Thứ tư, nhân tố kinh tế được đảm bảo góp phần tạo ra các giá trị đạo đức và chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp mới (y đức mới) của người thầy thuốc. Và ngược lại, những giá trị và chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp mới này được hình thành lại góp phần tạo ra động lực giúp đội ngũ người thầy thuốc hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình Vai trò y đức của người cán bộ y tế trong y tế đối với kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Y đức là những phẩm chất tốt đẹp của người cán bộ y tế Việt Nam. Trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, y đức giữ vị trí quan trọng để người cán bộ y tế hoàn thành nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước

13 11 giao phó, xứng đáng với niềm tin yêu của nhân dân đối với họ. Vai trò của y đức trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa thể hiện ở các chức năng của nó. Đó là: chức năng giáo dục, chức năng nhận thức, chức năng điều chỉnh hành vi Thực chất việc vận dụng mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức trong việc nâng cao y đức cho cán bộ y tế ở Việt Nam hiện nay Vận dụng mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức trong việc định hướng lãnh đạo, chỉ đạo nâng cao y đức cho cán bộ ngành y tế Trong đường lối phát triển y tế của Đảng từ những mục tiêu ngắn hạn đến chiến lược dài hạn về y tế trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa một mặt phải chú ý đúng mức mối quan hệ giữa lợi ích và đạo đức của các thành phần tham gia vào quá trình này. Đó lợi ích người bệnh, lợi ích của người thầy thuốc, lợi ích của các cơ sở y tế, lợi ích của xã hội trong đó phải đặt lợi ích của người bệnh lên hàng đầu Vận dụng mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức để xác định cơ chế chính sách nhằm nâng cao y đức cho cán bộ ngành y tế Xét ở góc độ lợi ích và y đức của cán bộ y tế, sự cần thiết phải xây dựng cơ chế chính sách bắt nguồn từ yêu cầu phát triển nội tại của ngành y tế trong sự vận động nói chung của xã hội. Thực hiện song song với công tác giáo dục y đức cần đặc biệt chú ý đến yếu tố đãi ngộ như hệ thống bảng lương, chế độ phụ cấp độc hại, phụ cấp ưu đãi, v.v.. Nhà nước cần tiếp tục đổi mới cơ chế tài chính, xóa bỏ dần cơ chế xin cho, xóa bỏ dần chủ nghĩa bình quân, cào bằng trong hệ thống lương của ngành y tế Nâng cao nhận thức của lãnh đạo ngành y tế về tầm quan trọng của mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức đối với việc nâng cao y đức cho cán bộ ngành y tế Cần vận dụng một cách biện chứng mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức trong xây dựng mục tiêu ngắn hạn, chiến lược dài hạn, đề án cụ thể phải chú ý đúng mức đến yếu tố lợi ích của người cán bộ y tế. Mặt khác, phải tiếp tục hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn cụ thể về y đức cho từng nhóm cán bộ y tế để họ phấn đấu, rèn luyện.

14 Giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức để nâng cao y đức trong hoạt động nghề nghiệp của cán bộ ngành y tế Mỗi cán bộ ngành y tế với tư cách là đối tượng nâng cao y đức với tư cách là chủ thể tích cực tự giác thực hành y đức. Quá trình nhận thức, vận dụng mối quan hệ này nhằm nâng cao y đức cho cán bộ ngành y tế là quá trình lâu dài, liên tục với nhiều hình thức thiết thực, đa dạng trong ngành và ngoài ngành. Cụ thể: Thứ nhất, trong quan hệ với bệnh nhân. Thứ hai, trong quan hệ với đồng nghiệp. Thứ ba, trong quan hệ với khoa học. Thứ tư, trong quan hệ với bản thân Tầm quan trọng của việc vận dụng mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức trong việc nâng cao y đức cho cán bộ ngành y tế trong giai đoạn hiện nay Vận dụng mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức là động lực để người cán bộ y tế hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân Người thầy thuốc có đạo đức tốt là người thầy thuốc có lương tâm, có trách nhiệm. Khi y đức đã trở thành cốt lõi đạo đức của người thầy thuốc tự nó lại trở thành một nguồn nội lực, động lực bên trong giúp cho người thầy thuốc tự hoàn thiện mình, tự nhận thức được trách nhiệm, lương tâm đối với người bệnh, với đồng nghiệp, với công việc và với xã hội; y đức cũng giúp người thầy thuốc có quyết tâm vượt mọi khó khăn trong công tác để hoàn thành nhiệm vụ chính trị của đơn vị Vận dụng mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức góp phần định hướng cho các giải pháp nâng cao y đức của người cán bộ y tế nhằm phát triển ngành y tế một cách bền vững Sự phát triển của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa sẽ giải phóng mọi nguồn lực, mọi tiềm năng trong lĩnh vực y tế. Một nền kinh tế thị trường lành mạnh sẽ tạo ra cơ hội tốt cho nhu cầu chăm sóc sức khỏe của nhân dân và ngược lại, sức khỏe của nhân dân được chăm sóc tốt lại góp phần tích cực vào việc tạo ra những công dân khỏe mạnh cả về thể chất và tinh thần để tham gia tích cực vào sự phát triển kinh tế - xã hội.

15 Vận dụng mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức góp phần to lớn trong việc ngăn chặn sự xuống cấp về đạo đức trong một bộ phận cán bộ ngành y tế ở nước ta hiện nay Xây dựng nền y tế Việt Nam phát triển lành mạnh, công bằng và hiệu quả một mặt không chỉ chú trọng đến việc nâng cao chất lượng, hiệu quả về chuyên môn, về quản lý mà mặt khác cũng phải thật sự coi trọng việc nâng cao y đức cho cán bộ y tế để chiến thắng chủ nghĩa cá nhân nhằm giải quyết một cách hài hòa mối quan hệ giữa lợi ích cá nhân với tập thể và với xã hội. Chỉ có như vậy, sự phát triển của ngành y tế nói chung và đội ngũ cán bộ y tế nói riêng mới theo kịp và đáp ứng sự kỳ vọng của xã hội. Chương 3 VẬN DỤNG QUAN HỆ GIỮA KINH TẾ VÀ ĐẠO ĐỨC TRONG VIỆC NÂNG CAO Y ĐỨC CHO CÁN BỘ NGÀNH Y TẾ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY - THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ VẤN ĐỀ ĐẶT RA 3.1. THỰC TRẠNG VẬN DỤNG MỐI QUAN HỆ GIỮA KINH TẾ VÀ ĐẠO ĐỨC TRONG VIỆC NÂNG CAO Y ĐỨC CHO CÁN BỘ NGÀNH Y TẾ Ở NƯỚC TA HIỆN NAY VÀ NGUYÊN NHÂN Thành tựu đạt được và nguyên nhân Những thành tựu đạt được trong việc vận dụng mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức trong nâng cao y đức cho cán bộ ngành y tế Một là, những thành tựu trong lãnh đạo, chỉ đạo việc vận dụng mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức để nâng cao y đức cho cán bộ ngành y tế Với tư cách là chủ thể lãnh đạo toàn diện công cuộc đổi mới đất nước trong đó có ngành y tế, Đảng Cộng sản Việt Nam đã đặc biệt chú trọng giải quyết một cách hài hòa mối quan hệ biện chứng giữa kinh tế và đạo đức thể hiện trong chủ trương, đường lối lãnh đạo của Đảng vừa chú trọng đầu tư phát triển ngành y tế vừa quan tâm một cách đúng mức đến các cơ chế chính sách, chính sách đãi ngộ cho đội ngũ cán bộ y tế. Hai là, những thành tựu trong vận dụng mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức để xác định cơ chế chính sách nhằm nâng cao y đức cho cán bộ ngành y tế

16 14 - Vai trò của Nhà nước trong việc xây dựng chính sách chung đối với ngành y tế: Nhà nước đã có nhiều chính sách chung và chính sách cụ thể đề giải quyết một cách hài hòa về lợi ích kinh tế của các thành phần tham gia chăm sóc sức khỏe nhân dân. Điều này thể hiện ở việc nhà nước không xem nhẹ hoặc lảng tránh lợi ích kinh tế chính đáng của người cán bộ y tế mà việc giải quyết mối quan hệ trên được định hình dần dần theo cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa - Vai trò của Nhà nước trong việc xây dựng chính sách đãi ngộ đối với cán bộ y tế: Nhà nước ban hành nhiều chế độ phụ cấp ưu đãi dành cho cán bộ y tế đã được sửa đổi, bổ sung và ban hành. Điều này đã thể hiện sự quan tâm của Nhà nước và xã hội đối với cán bộ y tế theo tinh thần của Nghị quyết số 46-NQ/TW của Bộ Chính trị "Nghề y là nghề đặc biệt" và cần phải "được đãi ngộ đặc biệt". Các chính sách về lương và các chế độ phụ cấp ưu đãi đối với cán bộ y tế đã được các đơn vị trong ngành nghiêm túc triển khai thực hiện. Ba là, những thành tựu trong nhận thức và vận dụng mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức để nâng cao y đức của lãnh đạo ngành y tế Công tác tham mưu: Nhiều văn bản quy phạm pháp luật được ban hành, bổ sung, sửa đổi đã tạo ra hành lang pháp lý một cách rõ ràng, minh bạch tạo ra một cơ chế ràng buộc giữa lợi ích và đạo đức của người cán bộ y tế trong việc thực hiện chức trách, nhiệm vụ của mình để thúc đẩy quá trình xây dựng và phát triển hệ thống y tế Việt Nam công bằng và hiệu quả hơn. Công tác phối hợp và triển khai: Phối hợp với các bộ, ban, ngành triển khai các văn bản luật, văn bản dưới luật liên quan đến hoạt động chung của ngành và cán bộ y tế nói riêng. Bốn là, những thành tựu trong nhận thức và vận dụng mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức để nâng cao y đức của cán bộ ngành y tế Những kết quả nổi bật thể hiện, cụ thể: Thứ nhất, trong quan hệ với bệnh nhân. Thứ hai, trong quan hệ với đồng nghiệp. Thứ ba, trong quan hệ với khoa học. Thứ tư, trong quan hệ với bản thân. Thứ năm, trong quan hệ với xã hội.

17 Nguyên nhân của thành tựu Một là, sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước về công tác y tế Các cấp ủy đảng luôn coi công tác giáo dục chính trị tư tưởng, đạo đức, lối sống cho cán bộ, nhân viên trong ngành y tế. Việc tổ chức học tập, quán triệt các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, của ngành y tế được thực hiện nghiêm túc. Đảng và Nhà nước đã đầu tư nhiều vào lĩnh vực y tế. Ngân sách Nhà nước cung cấp cho ngành liên tục tăng qua các năm do đó ngành y tế có điều kiện xây dựng cơ sở vật chất, xây dựng đội ngũ, cải thiện điều kiện sống cho cán bộ nhân viên. Hai là, hoạt động trực tiếp lãnh đạo, quản lý của ngành y tế Lãnh đạo ngành y tế đã thực hiện tốt công tác tham mưu, lãnh đạo, phối hợp, đã có sự trăn trở tìm tòi các hướng đi phù hợp với sự phát triển của ngành trong tình hình mới. Các đơn vị y tế đã thực hiện công khai các thủ tục hành chính, công khai bảng giá các loại dịch vụ, thường xuyên tổ chức các hoạt động thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo làm cho hoạt động của ngành lành mạnh hơn từ đó hạn chế những tiêu cực về y đức. Ba là, hoạt động tự giáo dục rèn luyện Người cán bộ y tế luôn có một tâm nguyện đem tài năng, sức lực của mình để cứu chữa người bệnh, bởi vì tính mạng của con người là quan trọng nhất. Đã có sự chuyển biến về nhận thức của người cán bộ y tế về nghề nghiệp của mình trong nền kinh tế thị trường. Họ trở nên tự giác, năng động, hình thành nên con người dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm với người bệnh, với tập thể Hạn chế và nguyên nhân Những hạn chế trong vận dụng mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức để nâng cao y đức cho cán bộ ngành y tế ở Việt Nam hiện nay Một là, những hạn chế trong lãnh đạo, chỉ đạo việc vận dụng mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức để nâng cao y đức cho cán bộ ngành y tế Trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng ủy các cấp về y tế còn thiếu kiên quyết, chưa thực sự làm rõ cần thiết phải phát triển kinh tế trong

18 16 y tế phải luôn đi đôi với nâng cao y đức. Các nghị quyết chuyên đề về y tế đề cập nhiều đến đối tượng thụ hướng mà chưa chú ý đến đối tượng cung cấp dịch vụ. Hai là, những hạn chế trong vận dụng mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức để xác định cơ chế chính sách nhằm nâng cao y đức cho cán bộ ngành y tế Một số văn bản hướng dẫn thực hiện còn chưa rõ ràng nên khó vận dụng. Bên cạnh đó còn có những văn bản liệt kê quá chi tiết song vẫn chưa bao phủ hết đối tượng cần hưởng lợi. Chế độ tiền lương còn thấp, chưa tương xứng với lao động đặc thù của ngành. Định mức phụ cấp đã lạc hậu so với mức lương tối thiểu và giá cả thị trường, chưa đảm bảo được tính công bằng. Đây có thể coi là một trong những nguyên nhân khiến một số cán bộ y tế đã không giữ được bản lĩnh, vi phạm đạo đức nghề nghiệp. Ba là, những hạn chế trong nhận thức và vận dụng mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức để nâng cao y đức của lãnh đạo ngành y tế Trong quá trình lãnh đạo, quản lý của lãnh đạo ngành y tế còn có sự nhận thức chưa đầy đủ và thống nhất về mối quan hệ biện chứng giữa kinh tế và đạo đức. Hoặc là chỉ chú trọng đến phát triển kinh tế mà bỏ qua vấn đề đạo đức hoặc là chỉ quan tâm đến y đức của người cán bộ y tế mà chưa có sự đầu tư thích đáng về kinh tế. Công tác quản lý hoạt động chuyên môn còn nhiều yếu kém, có tình trạng buông lỏng trong quản lý dẫn đến bức xúc trong dư luận xã hội gần đây. Bốn là, những hạn chế trong nhận thức và vận dụng mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức để nâng cao y đức của chính cán bộ ngành y tế Trong chuyên môn, một số thầy thuốc do không chấp hành nguyên tắc của bệnh viện, quy chế của chuyên môn đã để xảy ra những sai sót về kỹ thuật gây tai biến cho người bệnh, thái độ phục vụ còn quan liêu và thiếu tôn trọng với người bệnh. Trong quan hệ với đồng nghiệp, sự suy thoái của y đức biểu hiện ở tinh thần thiếu hợp tác vì mục đích chung, ở sự thiếu tôn trọng chuyên

19 17 môn và sự đóng góp của đồng nghiệp trong thăm khám, điều trị, ở sự ít chia sẻ thông tin với đồng nghiệp về chuyên môn. Trong quan hệ với xã hội, sự suy thoái của y đức biểu hiện ở sự thiếu nhiệt tình trong hỗ trợ tuyến dưới. Trong hoạt động truyền thông giáo dục sức khỏe còn mang tính hình thức, thiếu gương mẫu trong nếp sống, trong sinh hoạt tập thể, v.v Nguyên nhân của hạn chế Một là, công tác lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý còn nhiều yếu kém Những năm qua, Đảng và Nhà nước đã có sự đầu tư lớn cho ngành y tế nhưng đôi lúc còn chưa đúng đối tượng, đúng trọng điểm, việc đầu tư chưa thực sự tương xứng so với nhu cầu của sự phát triển của ngành. Cơ chế quản lý tài chính, dịch vụ còn chậm đổi mới, chưa tính đúng, tính đủ các dịch vụ y tế. Công tác thanh tra, kiểm tra của ngành y tế ở các cấp chưa thực sự hiệu quả, chưa thường xuyên, liên tục. Một số tiêu cực trong ngành y chưa được giải quyết một cách triệt để gây bức xúc trong dự luận. Hai là, thiếu tự giáo dục, tự rèn luyện y đức của chính người cán bộ y tế dưới tác động mặt trái của kinh tế thị trường Một bộ phận cán bộ y tế không tự rèn luyện, tu dưỡng phẩm chất đạo đức; chạy theo lối sống thực dụng, trái với quy định, nội quy, quy chế của ngành và trái với đạo đức nghề nghiệp. Có một bộ phận không nhỏ thầy thuốc chưa hiểu hết mục đích hành nghề của mình, chưa giải quyết tốt mối quan hệ giữa tính mạng người bệnh và lợi ích của bản thân mình. Chính vì đặt lợi ích của bản thân mình lên trên và coi thường tính mạng của người bệnh cho nên mới phạm vào những sai lầm trong thời gian qua MỘT SỐ VẤN ĐỀ ĐẶT RA TRONG VIỆC VẬN DỤNG MỐI QUAN HỆ GIỮA KINH TẾ VÀ ĐẠO ĐỨC NHẰM NÂNG CAO Y ĐỨC CHO CÁN BỘ NGÀNH Y TẾ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY Mâu thuẫn giữa yêu cầu của tính tích cực chủ động với tính thụ động, trông chờ của các chủ thể trong việc giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức ở nước ta hiện nay Quá trình xây dựng đường lối, chính sách đến nhận thức, quản lý của nhà nước và trực tiếp chỉ đạo thực hiện của ngành y tế còn có những bất

20 18 cập. Trong hoạt động của cấp ủy các địa phương, đơn vị còn chưa thật sự mạnh dạn, sáng tạo, còn chậm, tư tưởng trông chờ, ỷ lại cấp trên vẫn còn phổ biến. Một bộ phận cán bộ y tế nhận thấy những thời cơ do kinh tế thị trường mang lại đã bằng chuyên môn tốt của mình chủ động xây dựng những dịch vụ phục vụ người bệnh ngoài giờ làm việc tạo ra thu nhập chính đáng cho bản thân và gia đình. Một bộ phận cán bộ y tế lại lợi dụng những kẽ hở trong cơ chế, chính sách để làm giàu bất chính, đi ngược lại lời thề đạo đức nghề nghiệp của mình Mâu thuẫn giữa nhu cầu khám chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe của nhân dân ngày càng cao với khả năng đáp ứng về kinh tế, cơ sở vật chất, kỹ thuật, chế độ lương, phụ cấp của ngành y tế còn thấp Nhu cầu chăm sóc sức khỏe của nhân dân ngày càng cao, đối tượng chăm sóc sức khỏe của ngành y tế rất đa dạng đòi hỏi ngành y tế phải cải cách một cách tích cực. Vì thế, bên cạnh nguồn ngân sách của nhà nước các đơn vị y tế phải đẩy mạnh việc tự chủ tài chính, huy động nhiều nguồn lực xã hội để đầu tư nhiều hơn cho cơ sở vật chất, kỹ thuật, con người. Để tăng nguồn thu, vấn đề thu phí ngầm, lạm dụng chụp chiếu để trục lợi bảo hiểm y tế cũng nảy sinh và tác động trực tiếp đến bệnh nhân và gia đình người bệnh gây phản ứng không tốt trong xã hội Mâu thuẫn giữa yêu cầu phải có một hệ chính sách đồng bộ để giải quyết hài hòa giữa kinh tế và đạo đức với hệ thống chính sách chưa đồng bộ trong lĩnh vực y tế ở nước ta hiện nay Đảng và Nhà nước ta đã xây dựng một hệ thống chính sách về y tế. Hệ thống chính sách này đã bao quát khá toàn diện nhiều đối tượng khác nhau nhờ đó công tác y tế của nước ta trong những năm qua có nhiều đổi mới. Tuy vậy, các chính sách còn có sự chồng chéo, phân tán vừa gây lãng phí nguồn lực, vừa thừa vừa thiếu nên không phát huy được hết năng lực của cán bộ y tế. Chính sách và cơ chế giám sát chưa thật sự chặt chẽ, chưa tạo ra tính tự chủ trong hoạt động của các đơn vị, tạo ra những rào cản trong quản lý, chuyên môn cũng như thực hành y đức.

21 19 Chương 4 PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP VẬN DỤNG MỐI QUAN HỆ GIỮA KINH TẾ VÀ ĐẠO ĐỨC TRONG VIỆC NÂNG CAO Y ĐỨC CHO CÁN BỘ NGÀNH Y Ở NƯỚC TA HIỆN NAY 4.1. PHƯƠNG HƯỚNG VẬN DỤNG MỐI QUAN HỆ GIỮA KINH TẾ VÀ ĐẠO ĐỨC TRONG VIỆC NÂNG CAO Y ĐỨC CHO CÁN BỘ NGÀNH Y TẾ TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM HIỆN NAY Bảo đảm nhất quán giữa giáo dục ý thức đạo đức kết hợp với khuyến khích lợi ích vật chất trong việc nâng cao y đức cho cán bộ ngành y tế Một là, tăng cường các hoạt động giáo dục y đức để cán bộ y tế củng cố và phát triển bền vững nền tảng tư tưởng nghề nghiệp. Việc tăng cường các hoạt động giáo dục y đức tự nó đã hàm chứa những nỗ lực tạo điều kiện về kinh tế. Hai là, giáo dục đạo đức có kết quả tốt hơn khi nó được kết hợp với các giải pháp kinh tế. Lĩnh vực y tế với tư cách là một loại hình dịch vụ công được phát triển trong nền kinh tế thị trường lành mạnh là cơ sở để phát triển y đức. Ba là, trong sự thống nhất giữa kinh tế và đạo đức, các giải pháp kinh tế được thực hiện sẽ làm cho các quy tắc, các nguyên tắc, tiêu chuẩn hoạt động của ngành y tế thích ứng với cơ chế thị trường Bảo đảm thống nhất chính sách kinh tế với chính sách y tế - cơ sở nền tảng cho việc xây dựng y đức của cán bộ ngành y tế Thực hiện tốt chính sách kinh tế và chính sách y tế không chỉ đảm bảo công bằng trong việc tiếp cận nguồn lực y tế của nhân dân mà thông qua đó, nguồn nhân lực ngành y cũng được đảm bảo về các điều kiện cần thiết để người lao động học tập, lao động cống hiến nhằm thực hiện mục tiêu chung về phát triển con người. Chính sách y tế góp phần vào việc nâng cao phúc lợi xã hội, tăng khả năng hòa nhập xã hội của người dân dưới góc độ y tế.

22 20 Mối quan hệ hữu cơ giữa chính sách kinh tế và chính sách y tế ở đây biểu hiện: nếu có chính sách phát triển kinh tế đúng đắn sẽ tạo điều kiện, tiền để vật chất để giải quyết các vấn đề y tế. Ngược lại, giải quyết tốt các vấn đề y tế bằng những chính sách phù hợp sẽ góp phần tạo ra sự ổn định xã hội để phát triển kinh tế Bảo đảm đồng bộ, từng bước vận dụng mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức trong việc nâng cao y đức cho cán bộ ngành y tế ở nước ta hiện nay Sự cần thiết phải vận dụng đồng bộ mối quan hệ trên bởi vì, nếu không có sự đồng bộ trong vận dụng mối quan hệ này để tạo ra sự nhịp nhàng, ăn khớp trong tiến trình vận động thì chúng lại cản trở, hạn chế nhau. Tuyệt đối hóa yếu tố kinh tế tách rời sẽ dẫn đến chủ nghĩa duy kinh tế, chủ nghĩa cá nhân là nguồn gốc của mọi khuyết tật về y đức. Ngược lại, tuyệt đối hóa yếu tố đạo đức tách rời yếu tố kinh tế sẽ dẫn đến chủ nghĩa duy ý chí, không có mảnh đất hiện thực cho y đức phát triển lành mạnh theo quy luật MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM VẬN DỤNG MỐI QUAN HỆ GIỮA KINH TẾ VÀ ĐẠO ĐỨC TRONG VIỆC NÂNG CAO Y ĐỨC CHO CÁN BỘ NGÀNH Y TẾ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY Nâng cao nhận thức của các chủ thể về tầm quan trọng của việc vận dụng mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức trong việc nâng cao y đức cho cán bộ y tế trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Cần phải đổi mới nhận thức của các chủ thể: cấp ủy, chính quyền, lãnh đạo các đơn vị y tế, cán bộ y tế về mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức để xây dựng y đức. Đổi mới nhận thức về việc tăng cường kết hợp phát triển kinh tế với xây dựng các quan hệ xã hội lành mạnh để hướng đến việc tạo môi trường thuận lợi cho các cán bộ ngành y tế rèn luyện chuyên môn cũng như y đức. Trong thời gian tới, cần thiết phải xây dựng một nghị quyết chuyên đề xây dựng đội ngũ cán bộ y tế trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay và quyết liệt chỉ đạo thực hiện.

23 Vận dụng có hiệu quả mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức trong xây dựng hệ thống chính sách kinh tế, y tế nhằm nâng cao y đức cho cán bộ y tế Tiếp tục nghiên cứu đổi mới cơ chế tài chính trong lĩnh vực y tế theo hướng tự chủ, tính đúng, tính đủ các dịch vụ y tế. Đảng và Nhà nước cần tiếp tục tạo ra cơ chế nhằm vận dụng có hiệu quả các quy luật của kinh tế thị trường vào lĩnh vực y tế. Đặc biệt là đẩy mạnh cạnh tranh trong cung cấp các dịch vụ y tế Tiếp tục hoàn thiện thể chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, phát triển kinh tế gắn với đổi mới chế độ chính sách đối với cán bộ, ngành y tế tạo cơ sở vật chất để nâng cao y đức cho cán bộ ngành y tế Phải tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa để phát huy mặt tích cực, hạn chế tiêu cực trong lĩnh vực dịch vụ y tế. Để nâng cao chất lượng công tác, xây dựng y đức cho người cán bộ y tế cần thiết phải điều chỉnh về chế độ đãi ngộ, cụ thể: Một là, ban hành bổ sung các loại phụ cấp ưu đãi mà cán bộ ngành y tế hiện chưa được hưởng. Hai là, ban hành các chính sách hỗ trợ về tài chính như: hỗ trợ kinh phí đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn; hỗ trợ thu nhập tăng thêm, ưu tiên nâng lương sớm; hỗ trợ mua đất hoặc nhà ở cho cán bộ công tác tại các lĩnh vực ít lợi thế Hoàn thiện hệ thông văn bản về y đức, pháp chế xã hội chủ nghĩa, đẩy mạnh việc thanh tra, kiểm tra, kiên quyết chống quan liêu, tham nhũng, vi phạm y đức đi đôi với tăng cường giáo dục, rèn luyện nâng cao y đức của cán bộ y tế bằng các hình thức phong phú Hoàn thiện hệ thống văn bản về y đức gắn với đẩy mạnh công tác thanh tra, kiên quyết chống quan liêu, tham nhũng trong y tế Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện những văn bản thực hành y đức cho từng nhóm đối tượng cán bộ y tế, đưa y đức vào tiêu chuẩn đánh giá thi

24 22 đua của cá nhân, tập thể. Tiếp tục rà soát các văn bản liên quan đến việc thực hiện các chính sách y tế để kịp thời sửa đổi, bổ sung cho phù hợp. Thường xuyên kiểm tra, thanh tra, giám sát việc thực hiện chuyên môn, giao tiếp và thực hiện y đức trong các cơ sở y tế. Đẩy mạnh cải cách hành chính phục vụ phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tập trung vào các lĩnh vực dễ xảy ra tham nhũng, lãng phí Tăng cường giáo dục, rèn luyện nâng cao y đức của cán bộ y tế bằng các hình thức phong phú Một là, giáo dục y đức ở các trường y dược Đổi mới và tăng cường bồi dưỡng kiến thức các ngành khoa học Mác - Lênin cho sinh viên các trường y dược góp phần quan trọng trong việc hình thành thế giới quan khoa học, nhân sinh quan cộng sản cho sinh viên. Từ đó, giúp cho sinh viên tiếp cận một cách có hệ thống những giá trị đạo đức truyền thống dân tộc và thời đại góp phần làm cho sinh viên nhận thức đúng về mục đích sống, lẽ sống và lý tưởng sống mà họ đang theo đuổi. Thống nhất nội dung, chương trình môn học Đạo đức y học: Nội dung giảng dạy môn đạo đức y học cần thiết phải phù hợp với tình hình thực tiễn của ngành, của đất nước và thế giới. Việc giảng dạy y đức phải được xem là nhiệm vụ xuyên suốt của toàn khóa, phải có hình thức gắn quá trình nghiên cứu thực tập, thực hành lâm sàng của sinh viên. Hai là, đổi mới nội dung và phương pháp giáo dục y đức ở các cơ sở y tế Giáo dục bằng thuyết phục: Nội dung giáo dục phải đảm bảo việc tuân thủ những nguyên lý của đạo đức y học, sự kế thừa, bổ sung các giá trị y đức truyền thống như lời thề y đức; những tấm gương sáng về y đức của phương Đông, phương Tây, trong kháng chiến cũng như hiện tại. Giáo dục bằng nêu gương: Người cán bộ quản lý phải là người gương mẫu trong công tác, sinh hoạt, lối sống, chịu trách nhiệm trước tập thể và người bệnh cả lời nói và việc làm. Để giáo dục nêu gương đạt kết quả cao cần phải khuyến khích, nêu gương những cán bộ y tế tiêu biểu từ đó nhân rộng ra trong tập thể, trong ngành.

25 23 Giáo dục thông qua các tổ chức đoàn thể: Phát huy vai trò của Công đoàn, Đoàn thanh niên tổ chức theo chiều sâu công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức, pháp luật với nội dung, hình thức phong phú và đa dạng phù hợp tình hình thực tiễn tại đơn vị. Tự phê bình và phê bình: Đẩy mạnh thực hiện tự phê bình và phê bình theo tinh thần Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4, khóa XII Về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện tự diễn biến, tự chuyển hóa trong nội bộ. Học tập và làm theo tấm gương đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh: Học và làm theo gương đạo đức của Người từ những điều lớn lao, vĩ đại cho đến những điều gần gũi, gắn bó mật thiết với cuộc sống, với công việc hàng ngày của người thầy thuốc. Mỗi cán bộ y tế cần phải nghiên cứu vận dụng y đức vào từng vị trí công tác của mình để hoàn thành tốt nhất nhiệm vụ được giao. Ba là, nâng cao tính tự giác rèn luyện của cán bộ y tế trong điều kiện kinh tế thị trường hiện nay Người cán bộ y tế phải gắn liền quá trình giáo dục của tập thể, tổ chức với quá trình tự giáo dục của bản thân. Chỉ có tính tự giác rèn luyện mới chuyển hóa một cách tự giác hệ giá trị y đức chung thành hệ giá trị y đức cá nhân của họ. Cùng với quá trình giáo dục là quá trình tự giáo dục, quá trình tự giáo dục là một quá trình tự thân vận động, đòi hỏi phải có một nghị lực, một ý chí và quyết tâm cao để chiến thắng chính bản thân mình. KẾT LUẬN Y tế là một ngành quan trọng bởi vì nó liên quan trực tiếp đến tương lai nòi giống, đến sức khỏe và sự cường thịnh của dân tộc, của toàn xã hội. Do vậy, nghề y đòi hỏi người cán bộ y tế không những phải có tài mà còn phải có đức, hơn nữa đạo đức còn là cái gốc của người thầy thuốc. Đạo đức của người cán bộ y tế góp một phần không nhỏ vào thành công của

26 24 nghề nghiệp.trong nền kinh tế thị trường, trước sự cám dỗ của đồng tiền, trước đối tượng mà đội ngũ cán bộ y tế phải phục vụ thuộc đủ mọi thành phần giai cấp, đủ mọi tầng lớp xã hội, với mạng lưới y tế nhà nước và tư nhân cùng song song tồn tại thì việc nâng cao y đức cho đội ngũ cán bộ ngành y tế càng góp phần quan trọng vào việc đấu tranh để giữ vững bản chất nghề nghiệp, bảo vệ phẩm chất cao quý vốn có của ngành y. Trong phạm vi và đối tượng nghiên cứu của luận án, trên cơ sở những quan điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin về mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức, luận án vận dụng vào việc chỉ ra thực chất, tầm quan trọng của việc vận dụng mối quan hệ trên trong xây dựng y đức cho cán bộ ngành y tế; luận án phân tích thực trạng vận dụng và nguyên nhân của nó, từ đó nêu một số vấn đề đặt ra trong việc vận dụng mối quan hệ kinh tế và đạo đức trong việc nâng cao y đức cho cán bộ ngành y tế ở Việt Nam hiện nay. Để xây dựng, phát triển, nâng cao y đức cho đội ngũ cán bộ ngành y tế ở Việt Nam hiện nay, luận án đưa ra một số giải pháp chủ yếu sau: Nâng cao nhận thức của các chủ thể về tầm quan trọng của việc vận dụng mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức trong việc nâng cao y đức cho cán bộ y tế ở Việt Nam hiện nay; vận dụng có hiệu quả mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức trong xây dựng hệ thống chính sách kinh tế, y tế nhằm nâng cao y đức cho cán bộ y tế; tiếp tục hoàn thiện thể chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, phát triển kinh tế gắn với đổi mới chế độ chính sách đối với cán bộ, ngành y tế tạo cơ sở vật chất để nâng cao y đức cho cán bộ ngành y tế; hoàn thiện hệ thông văn bản về y đức, pháp chế xã hội chủ nghĩa, đẩy mạnh việc thanh tra, kiểm tra, kiên quyết chống quan liêu, tham nhũng, vi phạm y đức đi đôi với tăng cường giáo dục, rèn luyện nâng cao y đức của cán bộ y tế bằng các hình thức phong phú./.

27 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 1. Chu Tuấn Anh (2016), "Vấn đề đạo đức trong tác phẩm "Chống Đuyrinh" của Ph. Ăngghen và ý nghĩa của nó đối với việc bồi dưỡng y đức cho sinh viên ngành y dược ở Việt Nam hiện nay", Tạp chí Khoa học và Công nghệ - Đại học Thái Nguyên, (148), tr Chu Tuấn Anh (2016), "Nâng cao y đức người thầy thuốc trong thời kỳ mới", Tạp chí Giáo dục và Xã hội, (số đặc biệt), tr.92-94, Chu Tuấn Anh (2016), "Nâng cao nhận thức về y đức của người thầy thuốc trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay", Tạp chí Giáo dục lý luận, (12), tr Chu Tuấn Anh, Đỗ Thị Nhường (2017), "Chủ trương của Đảng về giải quyết mối quan hệ giữa kinh tế và đạo đức nghề nghiệp ngành y", Tạp chí Lý luận chính trị, (4), tr