2

Bản ghi

1 VAÊN PHAÏM VAØ NGOÂN NGÖÕ VIEÄT NAM Phaân tích luaän lyù 2.1 meänh ñeà vaø caâu 2.2 phaân tích luaän lyù moät meänh ñeà 2.3 phaân tích luaän lyù moät caâu 2.4 caâu hoûi 2.5 pheùp so saùnh 2.6 chaám caâu 2.7 daáu hoûi vaø daáu ngaõ 2.8 chöõ vieát hoa 2.9 keát luaän veà phaân tích luaän lyù Trong Chöông 1, vaên phaïm ñaõ ñònh nghóa 7 chöõ chính vaø 2 chöõ phuï cuûa Tieáng Vieät. Chöông 1 cho thaáy teân goïi vaên phaïm cuûa taát caû caùc loaïi chöõ trong meänh ñeà vaø caâu, vaø moái lieân quan vaên phaïm giöõa chöõ naày vaø chöõ kia, neáu coù. Ñoù laø Phaân tích vaên phaïm. Ngoaøi vieäc bieát teân goïi vaên phaïm cuûa caùc loaïi chöõ trong vaên phaïm, ngöôøi ta coøn caàn thieát phaûi bieát theâm teân goïi luaän lyù, töùc nhieäm vuï vaên phaïm, cuûa caùc phaàn töû trong moät meänh ñeà, vaø moái lieân quan luaän lyù cuûa caùc meänh ñeà, trong moät caâu. Phaân tích luaän lyù coù nghóa laø phaân tích caáu truùc cuûa moät meänh ñeà, vaø cuûa moät caâu. Nhaän ra teân goïi luaän lyù cuûa caùc phaàn töû, trong moät meänh ñeà; Cho thaáy moái lieân quan luaän lyù cuûa caùc meänh ñeà, trong moät caâu. Phaân tích luaän lyù töùc cho thaáy nhieäm vuï vaên phaïm cuûa caùc chöõ, hay nhoùm chöõ, trong moät meänh ñeà, vaø nhieäm vuï cuûa caùc meänh ñeà, trong moät caâu giuùp ngöôøi ta vieát ñuùng, vaø chính xaùc, moät ngoân ngöõ. Ñuùng coù nghóa laø ngoân ngöõø phaûi tuaân theo caùc ñònh luaät cuûa ngoân ngöõ cuûa con ngöôøi (human language), goïi laø vaên phaïm (grammar). Chính xaùc coù nghóa laø ngoân ngöõ khoâng gaây ra hieåu laàm, hoaëc hieåu sai, yù cuûa ngöôøi vieát. Noùi khaùc ñi, moät caâu vieát khoâng theå toái nghóa, hoaëc ñöôïc hieåu nhieàu hôn moät nghóa.

2 120 VAÊN PHAÏM VAØ NGOÂN NGÖÕ VIEÄT NAM Meänh ñeà vaø caâu Caáu truùc cuûa meänh ñeà vaø caâu Chöõ (word) laø moät ñôn vò cuûa ngoân ngöõ. Meänh ñeà (clause) laø moät taäp hôïp (set) cuûa caùc chöõ, trong ñoù coù moät, vaø chæ moät, ñoäng töø; chöõ laø moät phaàn töû (element) cuûa moät meänh ñeà. Caâu laø moät taäp hôïp cuûa caùc meänh ñeà; meänh ñeà laø moät taäp hôïp nhoû (subset) cuûa moät caâu. Coù theå duøng kyù hieäu ñeå vieát cho ngaén goïn: Chöõ Meänh ñeà (Chöõ laø moät phaàn töû cuûa moät Meänh ñeà); Meänh ñeà Caâu (Meänh ñeà laø moät taäp hôïp nhoû cuûa moät Caâu). Theo ñònh nghóa treân, moät caâu coù bao nhieâu ñoäng töø, thì coù baáy nhieâu meänh ñeà. Noùi khaùc ñi, trong moät caâu: n ñoäng töø n meänh ñeà. Moät caâu chæ coù moät ñoäng töø, thì chæ coù moät meänh ñeà, vaø ñöôïc goïi laø meänh ñeà ñoäc laäp. Moät caâu chæ coù moät meänh ñeà ñoäc laäp, ñöôïc goïi laø moät caâu chieác. Moät caâu coù nhieàu hôn moät meänh ñeà, ñöôïc goïi laø moät caâu gheùp. Moät caâu gheùp phaûi coù ít nhöùt moät meänh ñeà ñoäc laäp. Trong caâu chieác, meänh ñeà ñoäc laäp töï noù coù ñaày ñuû yù nghóa. Trong caâu gheùp, moät meänh ñeà ñoäc laäp coù theå töï noù coù ñaày ñuû yù nghóa, hoaëc caàn nhaän theâm thoâng tin töø moät meänh ñeà khaùc, thì môùi ñaày ñuû yù nghóa. Meänh ñeà cho theâm thoâng tin veà moät meänh ñeà khaùc, ñöôïc goïi laø meänh ñeà phuï. Moät meänh ñeà phuï coù theå cho theâm thoâng tin veà moät meänh ñeà ñoäc laäp, hoaëc moät meänh ñeà phuï khaùc. Moät caâu töï noù phaûi coù ñaày ñuû yù nghóa. Moät meänh ñeà phaûi coù 3 hoaëc 2 phaàn töû luaän lyù, nhö sau. Meänh ñeà = { chuû töø, ñoäng töø, tuùc töø } hoaëc = { chuû töø, ñoäng töø } Chuû töø laø phaàn töû coù nhieäm vuï taùc ñoäng moät ñoäng töø. Chuû töø laøm baèng moät danh töø. Tröôøng hôïp chuû töø laø moät danh töø nhoùm, ngöôøi ta goïi ñoù laø chuû töø nhoùm. Ñoäng töø, laø phaàn töû coát loõi cuûa meänh ñeà, ñöôïc hieåu laø ñoäng töø hoaït ñoäng (main verb/ verbe conjugueù), coù theå laø moät ñoäng töø chieác, hay ñoäng töø nhoùm. Tuùc töø laø phaàn töû coù nhieäm vuï chòu taùc ñoäng cuûa ñoäng töø. Tuùc töø laøm baèng moät danh töø. Tröôøng hôïp tuùc töø laø moät danh töø nhoùm, ngöôøi ta goïi ñoù laø tuùc töø nhoùm.

3 VAÊN PHAÏM VAØ NGOÂN NGÖÕ VIEÄT NAM Phaân tích luaän lyù moät meänh ñeà Phaân tích moät meänh ñeà, laø cho thaáy nhieäm vuï luaän lyù cuûa caùc phaàn töû trong taäp hôïp: { chuû töø, ñoäng töø, tuùc töø }ø, hay { chuû töø, ñoäng töø }ø. Trong ngoân ngöõ Vieät Nam, thöù töï cuûa chuû töø, ñoäng töø, vaø tuùc töø, khoâng thaønh vaán ñeà, nghóa laø, caùc phaàn töû naày coù theå ñöùng theo moät thöù töï baát kyø, trong moät meänh ñeà Coâ aáy ñi chaäm raõi. Coâ aáy = chuû töø cuûa ñoäng töø ñi; ñi = ñoäng töø; chaäm raõi = traïng töø, cho thoâng tin veà ñoäng töø ñi. Khoâng coù tuùc töø. Caâu naày chæ coù 1 ñoäng töø = 1 meänh ñeà ñoäc laäp Coâ aáy ñi chaäm raõi ñeán tröôøng. Coâ aáy = chuû töø cuûa ñoäng töø ñi; ñi = ñoäng töø; chaäm raõi = traïng töø, cho thoâng tin veà ñoäng töø ñi; ñeán = giôùi töø, keát hôïp danh töø tröôøng vôùi ñoäng töø ñi; tröôøng = tuùc töø cuûa ñoäng töø ñi. Caâu naày chæ coù 1 ñoäng töø = 1 meänh ñeà ñoäc laäp Thuùy ñaõ ñi roài! Thuùy = chuû töø cuûa ñoäng töø ñaõ ñi; ñaõ ñi = ñoäng töø; roài = traïng töø, cho thoâng tin veà ñoäng töø ñaõ ñi. Khoâng coù tuùc töø. Caâu naày chæ coù 1 ñoäng töø = 1 meänh ñeà ñoäc laäp California laø tieåu bang maùt meû quanh naêm. California = chuû töø cuûa ñoäng töø ñaëc bieät laø; laø = ñoäng töø ñaëc bieät; tieåu bang maùt meû quanh naêm = tuùc töø nhoùm cuûa ñoäng töø ñaëc bieät laø. Caâu naày chæ coù 1 ñoäng töø = 1 meänh ñeà ñoäc laäp Moät soá tröôøng trung vaø tieåu hoïc ôû Myõ khoâng nghæ muøa heø daøi ba thaùng nhö leä thöôøng. Moät soá tröôøng trung vaø tieåu hoïc ôû Myõ = chuû töø nhoùm cuûa ñoäng töø khoâng nghæ; khoâng nghæ = ñoäng töø; muøa heø daøi ba thaùng nhö leä thöôøng = tuùc töø nhoùm cuûa ñoäng töø khoâng nghæ. Caâu naày chæ coù 1 ñoäng töø = 1 meänh ñeà ñoäc laäp.

4 122 VAÊN PHAÏM VAØ NGOÂN NGÖÕ VIEÄT NAM Muøa hoa phöôïng nôû ôû Vieät Nam laø muøa heø. Muøa hoa phöôïng nôû ôû Vieät Nam = chuû töø nhoùm cuûa ñoäng töø ñaëc bieät laø; laø = ñoäng töø ñaëc bieät; muøa heø = tuùc töø cuûa ñoäng töø laø. Caâu naày chæ coù 1 ñoäng töø = 1 meänh ñeà ñoäc laäp Coâ hieàn nhö moät nguïm nöôùc möa. Nam Cao Ñoäng töø ñaëc bieät thì tænh löôïc: Coâ [thì] hieàn nhö moät nguïm nöôùc möa. Coâ = chuû töø cuûa ñoäng töø ñaëc bieät thì; [thì] = ñoäng töø ñaëc bieät, tænh löôïc; hieàn = tónh töø, cho thoâng tin veà ñaïi töø Coâ, qua ñoäng töø ñaëc bieät thì, tænh löôïc; nhö moät nguïm nöôùc möa = traïng töø nhoùm, cho thoâng tin veà tónh töø hieàn. Khoâng coù tuùc töø. Caâu naày chæ coù 1 ñoäng töø = 1 meänh ñeà ñoäc laäp Ñi nhanh keûo treã! Caâu naày coù ñaïi töø tænh löôïc (moät hay nhieàu ngöôøi naøo ñoù), vaø ñöôïc hieåu ngaàm: [Ñaïi töø] = chuû töø cuûa ñoäng töø ñi; Ñi = ñoäng töø; nhanh keûo treã = traïng töø nhoùm, cho thoâng tin veà ñoäng töø Ñi. Khoâng coù tuùc töø. Caâu naày chæ coù 1 ñoäng töø = 1 meänh ñeà ñoäc laäp Ñi baây giôø? Caâu naày coù ñaïi töø tænh löôïc (moät hay nhieàu ngöôøi naøo ñoù), vaø ñöôïc hieåu ngaàm: [Ñaïi töø] = chuû töø cuûa ñoäng töø Ñi; Ñi = ñoäng töø; baây giôø = traïng töø, cho thoâng tin veà ñoäng töø Ñi. Khoâng coù tuùc töø. Caâu naày chæ coù 1 ñoäng töø = 1 meänh ñeà ñoäc laäp Chaïy! [Ñaïi töø] chaïy! [Ñaïi töø] = chuû töø tænh löôïc cuûa ñoäng töø Chaïy. Chaïy = ñoäng töø. Caâu naày chæ coù 1 ñoäng töø = 1 meänh ñeà ñoäc laäp OÂi, caùi caûnh bieät ly sao maø buoàn vaäy! Quoác Vaên Giaùo Khoa Thö OÂi, caùi caûnh bieäy ly sao maø [laø] buoàn vaäy! caùi caûnh bieät ly = chuû töø cuûa ñoäng töø tænh löôïc [laø]; [laø] = ñoäng töø ñaëc bieät. Caâu naày chæ coù 1 ñoäng töø = 1 meänh ñeà ñoäc laäp.

5 VAÊN PHAÏM VAØ NGOÂN NGÖÕ VIEÄT NAM Phaân tích luaän lyù moät caâu Phaân tích moät caâu laø cho bieát caâu aáy coù bao nhieâu meänh ñeà, vaø cho thaáy moái lieân quan luaän lyù cuûa caùc meänh ñeà trong caâu aáy: meänh ñeà naøo laø meänh ñeà ñoäc laäp, vaø meänh ñeà naøo laø meänh ñeà phuï; moät meänh ñeà phuï cho thoâng tin veà chöõ naøo cuûa moät meänh ñeà khaùc. Ñeå cho deã nhìn toaøn theå moät caâu, khi phaân tích luaän lyù, caùc kyù hieäu quy öôùc sau ñaây seõ ñöôïc duøng. Kyù hieäu duøng trong phaân tích luaän lyù moät caâu ñoäng töø Chöõ in ñaäm, laø ñoäng töø/ ñoäng töø nhoùm. ( meänh ñeà phuï ) Giöõa hai daáu ngoaëc ñôn lôùn, laø meänh ñeà phuï. [ meänh ñeà ñoäc laäp ] Giöõa hai daáu ngoaëc vuoâng, vaø coù gaïch döôùi, laø meänh ñeà ñoäc laäp. { Caâu } Giöõa hai daáu moùc, laø Caâu. Nhaän ra meänh ñeà phuï 1 Moät meänh ñeà baét ñaàu baèng moät lieân töø chuyeån tieáp, laø meänh ñeà phuï.... ( lieân töø chuyeån tieáp xxxxxxxxxxxxxxxxxxx )... = meänh ñeà phuï. 2 Tröôøng hôïp lieân töø chuyeån tieáp tænh löôïc, xeùt xem meänh ñeà naøo duøng ñeå cho thoâng tin veà moät meänh ñeà khaùc; meänh ñeà cho thoâng tin laø meänh ñeà phuï. Nhaän ra meänh ñeà ñoäc laäp 1 Moät meänh ñeà baét ñaàu baèng moät lieân töø phoái hôïp, laø meänh ñeà ñoäc laäp.... [ lieân töø phoái hôïp xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx ]... = meänh ñeà ñoäc laäp. 2 Trong moät caâu coù nhieàu meänh ñeà, giöõa daáu chaám (.) vaø daáu chaám phaåy (;), hoaëc giöõa hai daáu chaám phaåy, luoân luoân coù meänh ñeà ñoäc laäp. { [ Xxxxxxxxxxxx ] ; [ xxxxxxxxxxxxx ] ; [ xxxxxxxxxxxxx ]. } = 3 meänh ñeà ñoäc laäp. 3 Trong moät caâu coù nhieàu meänh ñeà töông ñöông, neáu caùc meänh ñeà ôû tröôùc ñöôïc noái baèng daáu phaåy (,), vaø meänh ñeà cuoái cuøng ñöôïc noái baèng daáu phaåy (,) vaø moät lieân töø phoái hôïp, taát caû caùc meänh ñeà trong caâu naày ñeàu laø meänh ñeà ñoäc laäp. { [ Xxxxxxxxx ], [ xxxxxxxxxx ], [ xxxxxxxxx ], [ lieân töø phoái hôïp xxxxxxxxxx ]. } = 4 meänh ñeà ñoäc laäp. Xem Muïc 2.6. Chaám caâu.

6 124 VAÊN PHAÏM VAØ NGOÂN NGÖÕ VIEÄT NAM Thaùng Giieâng laø thaùng aên chôi; Thaùng Hai côø baïc; Thaùng Ba hoäi heø. Ca dao Caâu naày coù 3 ñoäng töø 3 meänh ñeà ñoäc laäp. {[ Thaùng Gieâng laø thaùng aên chôi ] [ Thaùng Hai côø baïc ] [ Thaùng Ba hoäi heø ]} 2302 Em ôi, em ôû laïi nhaø; Vöôøn daâu em ñoán; meï giaø em thöông. Nguyeãn Bính Caâu naày coù 3 ñoäng töø 3 meänh ñeà ñoäc laäp. {[ Em ôi, em ôû laïi nhaø ] [ Vöôøn daâu em ñoán ] [ meï giaø em thöông ]} 2303 Maét em laø moät doøng soâng; Thuyeàn ta bôi loäi trong doøng maét em. Löu Troïng Lö Caâu naày coù 2 ñoäng töø 2 meänh ñeà ñoäc laäp. {[ Maét em laø moät doøng soâng ] [ Thuyeàn ta bôi loäi trong doøng maét em ]} 2304 Lô thô tô lieãu buoâng maønh; Con oanh hoïc noùi treân caønh, mæa mai. Nguyeãn Du Caâu naày coù 3 ñoäng töø 2 meänh ñeà ñoäc laäp vaø 1 meänh ñeà phuï. {[ Lô thô tô lieãu buoâng maønh ] [ Con oanh (hoïc noùi treân caønh) mæa mai ]} [ Lô thô tô lieãu buoâng maønh ] = meänh ñeà ñoäc laäp; [ Con oanh mæa mai ] = meänh ñeà ñoäc laäp; ( hoïc noùi treân caønh ) = meänh ñeà phuï, cho thoâng tin veà Con oanh. Coù theå vieát caâu thô treân cho roõ hôn, nhö sau, Lô thô tô lieãu buoâng maønh; Con oanh [maø] hoïc noùi treân caønh, mæa mai. [maø] = ñaïi töø tænh löôïc, thay theá Con oanh, laø chuû töø cuûa ñoäng töø hoïc noùi Anh ñöùng ngaøn naêm thao dieãn nghæ; Em naèm toùc xoûa ñôïi chôø anh. Thô daân gian. Tröôøng Haûi Quaân Nha Trang. Caâu naày coù 2 ñoäng töø 2 meänh ñeà ñoäc laäp. {[ Anh ñöùng ngaøn naêm thao dieãn nghæ ] [ Em naèm toùc xoûa ñôïi chôø anh ]} 2306 Anh leân lon giöõa hai haøng hoa neán. Thô daân gian. Nghóa Trang Quaân Ñoäi Bieân Hoøa. Caâu naày chæ coù 1 ñoäng töø 1 meänh ñeà ñoäc laäp. {[ Anh leân lon giöõa hai haøng hoa neán ]}

7 VAÊN PHAÏM VAØ NGOÂN NGÖÕ VIEÄT NAM Ghi chuù Trong caùc ví duï tieáp theo, ñeå cho roõ raøng vaø deã hieåu, caùc chöõ tænh löôïc trong moät caâu seõ ñöôïc vieát ra trong khi phaân tích luaän lyù. Caùc chöõ tænh löôïc ñöôïc vieát trong daáu ngoaëc vuoâng, [ ] Nhôù em, anh cuõng muoán voâ, Sôï truoâng Nhaø Hoà, sôï phaù Tam Giang. Ca dao Nhôù em, anh cuõng muoán voâ, [song anh] sôï truoâng Nhaø Hoà, [vaø] sôï phaù Tam Giang. Caâu naày coù 3 ñoäng töø 3 meänh ñeà ñoäc laäp. {[ Nhôù em, anh cuõng muoán voâ ] [ Sôï truoâng Nhaø Hoà ] [ sôï phaù Tam Giang ]} 2308 Moãi naêm hoa ñaøo nôû, Laïi thaáy oâng ñoà giaø Baøy möïc Taøu giaáy ñoû, Beân phoá ñoâng ngöôøi qua. Vuõ Ñình Lieân Moãi naêm, [khi] hoa ñaøo nôû, [ngöôøi ta] laïi thaáy oâng ñoà giaø [maø] baøy möïc Taøu giaáy ñoû beân phoá ñoâng ngöôøi qua. Caâu naày coù 3 ñoäng töø 1 meänh ñeà ñoäc laäp vaø 2 meänh ñeà phuï. {[ Moãi naêm (hoa ñaøo nôû) laïi thaáy oâng ñoà giaø ] (baøy möïc Taøu giaáy ñoû beân phoá ñoâng ngöôøi qua)} ( hoa ñaøo nô û) = meänh ñeà phuï, cho thoâng tin veà Moãi naêm; [ Moãi naêm laïi thaáy oâng ñoà giaø ] = meänh ñeà ñoäc laäp; ( baøy möïc Taøu giaáy ñoû beân phoá ñoâng ngöôøi qua ) = meänh ñeà phuï, cho thoâng tin veà oâng ñoà giaø Ñoà teá nhuyeån cuûa rieâng taây, Saïch saønh sanh veùt cho ñaày tuùi tham. Nguyeãn Du Ñoà teá nhuyeån cuûa rieâng taây, [hoï] saïch saønh sanh veùt cho ñaày tuùi tham. Caâu naày chæ coù 1 ñoäng töø 1 meänh ñeà ñoäc laäp. {[ Ñoà teá nhuyeån cuûa rieâng taây, saïch saønh sanh veùt cho ñaày tuùi tham ]} 2310 Ra ñi taùch daëm baêng chöøng, Gioù nam raøy ñaõ ñöa xuaân qua heø. Nguyeãn Ñình Chieåu [Luïc Vaân Tieân] ra ñi taùch daëm baêng chöøng, [khi] gioù nam raøy ñaõ ñöa xuaân qua heø. Caâu naày coù 2 ñoäng töø 1 meänh ñeà ñoäc laäp vaø 1 meänh ñeà phuï. {[ Ra ñi taùch daëm baêng chöøng ] (gioù nam raøy ñaõ ñöa xuaân qua heø)} [ Ra ñi taùch daëm baêng chöøng ] = meänh ñeà ñoäc laäp; (gioù nam raøy ñaõ ñöa xuaân qua heø) = meänh ñeà phuï, cho thoâng tin veà Ra ñi.

8 126 VAÊN PHAÏM VAØ NGOÂN NGÖÕ VIEÄT NAM Baø Phoù Ñoan caûm ôn dieãn giaû vaø caùc coâ, caùc baø, caùc ngaøi ñaõ vui loøng ñeán chöùng kieán böõa tieäc khaùnh thaønh caùi saân quaàn cuûa baø maø baø öôùc raèng luùc naøo cuõng ñoâng. Vuõ Troïng Phuïng Baø Phoù Ñoan caûm ôn dieãn giaû vaø caùc coâ, caùc baø, caùc ngaøi [maø] ñaõ vui loøng ñeán chöùng kieán böõa tieäc khaùnh thaønh caùi saân quaàn cuûa baø maø baø öôùc raèng luùc naøo cuõng [laø] ñoâng. Caâu naày coù 4 ñoäng töø (1tænh löôïc) 1 meänh ñeà ñoäc laäp vaø 3 meänh ñeà phuï. {[ Baø Phoù Ñoan caûm ôn dieãn giaû vaø caùc coâ, caùc baø, caùc ngaøi ] ([maø] ñaõ vui loøng ñeán chöùng kieán böõa tieäc khaùnh thaønh caùi saân quaàn cuûa baø) (maø baø öôùc) (raèng luùc naøo cuõng [laø] ñoâng)} [ Baø Phoù Ñoan caûm ôn dieãn giaû vaø caùc coâ, caùc baø, caùc ngaøi ] = meänh ñeà ñoäc laäp; ([maø] ñaõ vui loøng ñeán chöùng kieán böõa tieäc khaùnh thaønh caùi saân quaàn cuûa baø) = meänh ñeà phuï, cho thoâng tin veà dieãn giaû vaø caùc coâ, caùc baø, caùc ngaøi; (maø baø öôùc) = meänh ñeà phuï, cho thoâng tin veà caùi saân quaàn cuûa baø; (raèng luùc naøo cuõng [laø] ñoâng) = meänh ñeà phuï, cho thoâng tin veà ñoäng töø öôùc Con ôi, nhôù laáy lôøi naøy, Cöôùp ñeâm laø giaëc; cöôùp ngaøy laø quan. Ca dao Caâu naày coù 3 ñoäng töø 1 meänh ñeà ñoäc laäp vaø 2 meânh ñeà phuï. {[ Con ôi, nhôù laáy lôøi naøy ] (cöôùp ñeâm laø giaëc) (cöôùp ngaøy laø quan)} [ Con ôi, nhôù laáy lôøi naøy ] = meänh ñeà ñoäc laäp; (cöôùp ñeâm laø giaëc) (cöôùp ngaøy laø quan) = 2 meänh ñeà phuï, cho thoâng tin veà lôøi naøy Caùi nguû maøy nguû cho laâu; Meï maøy ñi caáy ruoäng saâu chöa veà. Ca dao Caâu naày coù 3 ñoäng töø 2 meänh ñeà ñoäc laäp vaø 1 meänh ñeà phuï. {[ Caùi nguû maøy nguû cho laâu ] [ Meï maøy (ñi caáy ruoäng saâu) chöa veà ]} [ Caùi nguû maøy nguû cho laâu ] = meänh ñeà ñoäc laäp; [ Meï maøy chöa veà ] = meänh ñeà ñoäc laäp; (ñi caáy ruoäng saâu) = meänh ñeà phuï, cho thoâng tin veà Meï maøy Cheùn tình laø cheùn say söa; Noùn tình em ñoäi naéng möa treân ñaàu. Ca dao Caâu naày coù 2 ñoäng töø 2 meänh ñeà ñoäc laäp. {[ Cheùn tình laø cheùn say söa ] [ Noùn tình em ñoäi naéng möa treân ñaàu ]}

9 VAÊN PHAÏM VAØ NGOÂN NGÖÕ VIEÄT NAM Chaúng luaän ngöôøi Vieät Nam, ngöôøi Phaùp hay ngöôøi Taøu, ai coù xe hôi thaûy ñeàu bieát haõng Thuaän Hoøa ôû Saøi Goøn, taïi ñöôøng Phan Thanh Giaûn. Haõng aáy choaùn troïn moät daõy phoá 5 caên: caên ñaàu thì baùn voû ruoät cuøng caùc ñoà phuï tuøng xe hôi; caên keá ñoù thì chia phoøng cho oâng chuû haõng vôùi maáy thaày coâ laøm vieäc giaáy; coøn ba caên choùt thì chöùa möôøi maáy caùi xe hôi môùi tinh ñeå baùn, lôùn coù nhoû coù, thöù naøo cuõng ñeïp. Hoà Bieåu Chaùnh Caâu ñaàu coù 2 ñoäng töø 1 meänh ñeà ñoäc laäp vaø 1 meänh ñeà phuï. {[ Chaúng luaän ngöôøi Vieät Nam, ngöôøi Phaùp hay ngöôøi Taøu, ai (coù xe hôi) thaûy ñeàu bieát haõng Thuaän Hoøa ôû Saøi Goøn, taïi ñöôøng Phan Thanh Giaûn ]} (coù xe hôi) = meänh ñeà phuï, cho thoâng tin veà ai. Caâu sau coù 1 ñoäng töø tænh löôïc: [... ] möôøi maáy caùi xe hôi môùi tinh ñeå baùn, lôùn coù nhoû coù, thöù naøo cuõng [laø] ñeïp. Caâu sau coù 5 ñoäng töø 4 meänh ñeà ñoäc laäp vaø 1 meänh ñeà phuï. {[ Haõng aáy choaùn troïn moät daõy phoá 5 caên ] [ caên ñaàu thì baùn voû ruoät cuøng caùc ñoà phuï tuøng xe hôi ] [ caên keá ñoù thì chia phoøng cho oâng chuû haõng vôùi maáy thaày coâ laøm vieäc giaáy ] [ coøn ba caên choùt thì chöùa möôøi maáy caùi xe hôi môùi tinh ñeå baùn, lôùn coù nhoû coù ] (thöù naøo cuõng [laø] ñeïp)} (thöù naøo cuõng [laø] ñeïp) = meänh ñeà phuï, cho thoâng tin veà möôøi maáy caùi xe hôi Caùc nhaø tranh ñaáu baûo veä suùc vaät tin raèng haøng traêm con gaáu ñen ôû Canada bò laáy boä da haøng naêm ñeå laøm muõ cho ngöï laâm quaân canh gaùc laâu ñaøi cuûa nöõ hoaøng Anh theo truyeàn thoáng. Vieät Baùo Online. Tin theá giôùi, 6/8/2005 bò laáy... ñeå laøm = 1 ñoäng töø nhoùm. Caâu naày coù 3 ñoäng töø 1 meänh ñeà ñoäc laäp vaø 2 meänh ñeà phuï. {[ Caùc nhaø tranh ñaáu baûo veä suùc vaät tin ] (raèng haøng traêm con gaáu ñen ôû Canada bò laáy da haøng naêm ñeå laøm muõ cho ngöï laâm quaân) (canh gaùc laâu ñaøi cuûa nöõ hoaøng Anh theo truyeàn thoáng)} [ Caùc nhaø tranh ñaáu baûo veä suùc vaät tin ] = meänh ñeà ñoäc laäp; (raèng haøng traêm con gaáu ñen ôû Canada bò laáy da haøng naêm ñeå laøm muõ cuûa ngöï laâm quaân) = meänh ñeà phuï, cho thoâng tin veà ñoäng töø tin; (canh gaùc laâu ñaøi cuûa nöõ hoaøng Anh theo truyeàn thoáng) = meänh ñeà phuï, cho thoâng tin veà ngöï laâm quaân.

10 128 VAÊN PHAÏM VAØ NGOÂN NGÖÕ VIEÄT NAM Hoïc sinh ra töø Haønh. Caâu naày chæ coù 1 ñoäng töø { [ Hoïc sinh ra töø Haønh ] } 1 meänh ñeà ñoäc laäp Ai ñi ñöôøng ñaép moät mình, Phaát phô cheùo aùo gioáng hình phu quaân. Ca dao Caâu naày coù 2 ñoäng töø 1 meänh ñeà ñoäc laäp vaø 1 meänh ñeà phuï. {[ Ai (ñi ñöôøng ñaép moät mình) phaát phô cheùo aùo gioáng hình phu quaân ]} [ Ai phaát phô cheùo aùo gioáng hình phu quaân ] = meänh ñeà ñoäc laäp; (ñi ñöôøng ñaép moät mình) = meänh ñeà phuï, cho thoâng tin veà Ai Ngöôøi khoâng bao giôø toâi gaëp, Môùi laø ngöôøi toâi aáp uû trong tim. Khoâng roõ ngöôøi vieát. Caâu naày coù 3 ñoäng töø 1 meänh ñeà ñoäc laäp vaø 2 meänh ñeà phuï. {[ Ngöôøi (khoâng bao giôø toâi gaëp) môùi laø ngöôøi ] (toâi aáp uû trong tim)} [ Ngöôøi môùi laø ngöôøi ] = meänh ñeà ñoäc laäp; (khoâng bao giôø toâi gaëp) = meänh ñeà phuï, cho thoâng tin veà Ngöôøi; (toâi aáp uû trong tim) = meänh ñeà phuï, cho thoâng tin veà ngöôøi (chöõ sau) cuûa meänh ñeà ñoäc laäp Baø giaø ñaõ taùm möôi tö, Ngoài trong cöûa soå vieát thö keùn choàng. Ca dao Caâu naày coù 2 ñoäng töø 1 meänh ñeà ñoäc laäp vaø 1 meänh ñeà phuï. {[ Baø giaø ñaõ taùm möôi tö (ngoài trong cöûa soå) vieát thö keùn choàng ]} [ Baø giaø ñaõ taùm möôi tö vieát thö keùn choàng ] = meänh ñeà ñoäc laäp; (ngoài trong cöûa soå) = meänh ñeà phuï, cho thoâng tin veà Baø giaø ñaõ taùm möôi tö Nhöng ngoâi nhaø saøn khoâng cöûa laïi coù caùi lyù cuûa noù. Ñeå cho tieáng bieån thaät gaàn mình, cho ngöôøi vôï treû nghó tôùi choàng ñang buûa löôùi ngoaøi khôi, cho nhöõng oâng giaø nguoâi nieàm thöông nhôù bieån keå töø khi xa nhöõng caùi ñaùy haøng khôi, cho nhöõng caäu beù ñang tuoåi nhoå gioø mô moät giaác meânh moâng, troøng traønh treân chieác ghe caâu giöõa boán beà bieån caû. Nguyeãn Ngoïc Tö Caâu 1 coù 1 ñoäng töø 1 meänh ñeà ñoäc laäp. {[ Nhöng ngoâi nhaø saøn khoâng cöûa laïi coù caùi lyù cuûa noù. ]}

11 VAÊN PHAÏM VAØ NGOÂN NGÖÕ VIEÄT NAM Caâu 2 coù 4 ñoäng töø 4 meänh ñeà ñoäc laäp. {[ Ñeå cho tieáng bieån thaät gaàn mình ] [ cho ngöôøi vôï treû nghó tôùi choàng ñang buûa löôùi ngoaøi khôi ] [ cho nhöõng oâng giaø nguoâi nieàm thöông nhôù bieån keå töø khi xa nhöõng caùi ñaùy haøng khôi ] [ cho nhöõng caäu beù ñang tuoåi nhoå gioø mô moät giaác meânh moâng, troøng traønh treân chieác ghe caâu giöõa boán beà bieån caû.]} 2322 Caøng veà cuoái, traän ñaáu caøng caêng thaúng, nhöng coù veû seõ ñi tôùi thuû hoøa, vaø phaûi giaûi quyeát theo kieåu ñaù 5 traùi phaït ñeàn. Chæ coøn 7 phuùt tröôùc khi heát giôø, trong moät pha taán coâng toaøn löïc, haäu veä Laurent Blanc, boû vò trí phoøng thuû cuûa mình, tieán xuoáng tôùi voøng caám ñòa Paraguay, nhaän ñöôïc traùi ñaùnh ñaàu töø Trezeguet, vaø ôû vò trí troáng traûi phía tröôùc, tung moät cuù suùt treùo gioø thuû moân Chilavet, ghi baøn thaéng vaøng tröôùc söï vui möøng toät ñoä cuûa ñoäi tuyeån Phaùp vaø khaùn giaû uûng hoä. Ngöôøi Vieät. Theå thao, 6/29/1998 Caâu 1 coù 3 ñoäng töø 3 meänh ñeà ñoäc laäp. {[ Caøng veà cuoái, traän ñaáu caøng caêng thaúng ] [ nhöng coù veû seõ ñi tôùi thuû hoøa ] [ vaø phaûi giaûi quyeát theo kieåu ñaù 5 traùi phaït ñeàn ]} Caâu 2 coù 5 ñoäng töø 1 meänh ñeà ñoäc laäp vaø 4 meänh ñeà phuï. {[ Chæ coøn 7 phuùt tröôùc khi heát giôø, trong moät pha taán coâng toaøn löïc, haäu veä Laurent Blanc (boû vò trí phoøng thuû cuûa mình) (tieán xuoáng tôùi voøng caám ñòa Paraguay) (nhaän ñöôïc traùi ñaùnh ñaàu töø Trezeguet) (vaø ôû vò trí troáng traûi phía tröôùc, tung moät cuù suùt treùo gioø thuû moân Chilavet) ghi baøn thaéng vaøng tröôùc söï vui möøng toät ñoä cuûa ñoäi tuyeån Phaùp vaø khaùn giaû uûng hoä ]} [ Chæ coøn 7 phuùt tröôùc khi heát giôø, trong moät pha taán coâng toaøn löïc, haäu veä Laurent Blanc ghi baøn thaéng vaøng tröôùc söï vui möøng toät ñoä cuûa ñoäi tuyeån Phaùp vaø khaùn giaû uûng hoä ] = meänh ñeà ñoäc laäp; (boû vò trí phoøng thuû cuûa mình) (tieán xuoáng tôùi voøng caám ñòa Paraguay) (nhaän ñöôïc traùi ñaùnh ñaàu töø Trezeguet) (vaø ôû vò trí troáng traûi phía tröôùc, tung moät cuù suùt treùo gioø thuû moân Chilavet) = 4 meänh ñeà phuï, cho thoâng tin veà haäu veä Laurent Blanc Troïng taøi Mohammed Bujsaim, Lieân Hieäp Tieåu Vöông Quoác AÛ Raäp, ñieàu khieån traän ñaáu ñöôïc coi laø khoù khaên vì tính caùch quyeát lieät, vaø tröôùc moät soá khaùn giaû lôùn uûng hoä ñoäi chuû nhaø. Traän ñaáu töông ñoái hoøa nhaõ; khoâng coù caàu thuû bò laõnh theû ñoû; phía Paraguay bò phaït 5 theû vaøng; phía Phaùp khoâng bò theû vaøng naøo. Ngöôøi Vieät. Theå thao, 6/29/1998

12 130 VAÊN PHAÏM VAØ NGOÂN NGÖÕ VIEÄT NAM - 2 Caâu 1 coù 3 ñoäng töø 1 meänh ñeà ñoäc laäp vaø 2 meänh ñeà phuï. {[ Troïng taøi Mohammed Bujsaim, Lieän Hieäp Tieåu Vöông Quoác AÛ Raäp, ñieàu khieån traän ñaáu ] (ñöôïc coi laø khoù khaên vì tính caùch quyeát lieät, vaø tröôùc moät soá khaùn giaû lôùn) (uûng hoä ñoäi chuû nhaø)} (ñöôïc coi laø khoù khaên vì tính caùch quyeát lieät, vaø tröôùc moät soá khaùn giaû lôùn) = meänh ñeà phuï, cho thoâng tin veà traän ñaáu; (uûng hoä ñoäi chuû nhaø) = meänh ñeà phuï, cho thoâng tin veà moät soá khaùn giaû lôùn. Caâu 2 coù 1 ñoäng töø tænh löôïc: Traän ñaáu [laø] töông ñoái hoøa nhaõ [...] Caâu 2 coù 4 ñoäng töø 4 meänh ñeà ñoäc laäp. {[ Traän ñaáu [laø] töông ñoái hoøa nhaõ ] [ khoâng coù caàu thuû bò laõnh theû ñoû ] [ phía Paraguay bò phaït 5 theû vaøng ] [ phía Phaùp khoâng bò theû vaøng naøo ]} 2324 Traän hoûa hoaïn baét ñaàu töø saùng sôùm Thöù Tö ñaõ ñöôïc daäp taét 30% vaøo cuoái ngaøy Thöù Naêm. Giôùi höõu traùch döï truø seõ deïp ñöôïc hoaøn toaøn ngoïn löûa trong ngaøy Thöù Baûy. Nguoi Viet Online. US News, 1/6/2001 Caâu 1 coù 2 ñoäng töø 1 meänh ñeà ñoäc laäp vaø 1 meänh ñeà phuï. {[ Traän hoûa hoaïn (baét ñaàu töø saùng sôùm Thöù Tö) ñaõ ñöôïc daäp taét 30% vaøo cuoái ngaøy Thöù Naêm ]} [ Traän hoûa hoaïn ñaõ ñöôïc daäp taét 30% vaøo cuoái ngaøy Thöù Naêm ] = meänh ñeà ñoäc laäp. (baét ñaàu töø saùng sôùm Thöù Tö) = meänh ñeà phuï, cho thoâng tin veà Traän hoûa hoaïn. Caâu 2 chæ coù 1 ñoäng töø 1 meänh ñeà ñoäc laäp. {[ Giôùi höõu traùch döï truø seõ deïp ñöôïc hoaøn toaøn ngoïn löûa trong ngaøy Thöù Baûy ]} 2325 buoåi chieàu möa ñuïng tim möa ñuïng maùu Phaïm Coâng Thieän Caâu naày coù 2 ñoäng töø 2 meänh ñeà ñoäc laäp. {[ buoåi chieàu möa ñuïng tim ] [ möa ñuïng maùu ]} 2326 Caùnh ñoàng khoâng coù teân. Nhöng vôùi toâi vaø Ñieàn, chaúng coù nôi naøo laø voâ danh; chuùng toâi nhaéc, chuùng toâi goïi teân baèng nhöõng kyû nieäm maø chuùng toâi coù treân moãi caùnh ñoàng. Choã chò em toâi troàng caây, choã Ñieàn bò raén caén, choã toâi coù kyø kinh nguyeät ñaàu tieân... Vaø mai naày khi troâi giaït ñeán moät nôi naøo khaùc, nhaéc ñeán caùnh ñoàng naày vôùi caùi teân cuûa chò, chaéc chuùng toâi seõ xoán xang. Nguyeãn Ngoïc Tö

13 VAÊN PHAÏM VAØ NGOÂN NGÖÕ VIEÄT NAM Caâu 1 coù 1 ñoäng töø 1 meänh ñeà ñoäc laäp. {[ Caùnh ñoàng khoâng coù teân.]} Caâu 2 coù 4 ñoäng töø 3 meänh ñeà ñoäc laäp vaø 1 meänh ñeà phuï. {[ Nhöng vôùi toâi vaø Ñieàn, chaúng coù nôi naøo laø voâ danh ] [ chuùng toâi nhaéc ] [ chuùng toâi goïi teân baèng nhöõng kyû nieäm ] (maø chuùng toâi coù treân moãi caùnh ñoàng)} (maø chuùng toâi coù treân moãi caùnh ñoàng) = meänh ñeà phuï, cho thoâng tin veà nhöõng kyû nieäm. Caâu 3 ñöôïc vieát theo theå tænh löôïc. Coù theå vieát laïi nhö sau: [Ñoù laø] choã chò em toâi troàng caây, [laø choã] Ñieàn bò raén caén, [laø choã] toâi coù kyø kinh nguyeät ñaàu tieân... 6 ñoäng töø: 3 meânh ñeà ñoäc laäp vaø 3 meänh ñeà phuï. {[ Ñoù laø choã ] (chò em toâi troàng caây) [ laø choã ] (Ñieàn bò raén caén) [ laø choã ] (toâi coù kyø kinh nguyeät ñaàu tieân...)} Ñoù = ñaïi töø tænh löôïc, thay theá nhöõng kyû nieäm maø chuùng toâi coù treân moãi caùnh ñoàng. Caâu 4 coù 1 ñoäng töø 1 meänh ñeà ñoäc laäp. {[ Vaø mai naày khi troâi giaït ñeán moät nôi naøo khaùc, nhaéc ñeán caùnh ñoàng naày vôùi caùi teân cuûa chò, chaéc chuùng toâi seõ xoán xang.]} Vaø mai naày khi troâi giaït ñeán moät nôi naøo khaùc, nhaéc ñeán caùnh ñoàng naày vôùi caùi teân cuûa chò = tónh töø nhoùm, cho thoâng tin veà chuùng toâi ngöôøi tuø binh treû aên naám ñoäc ngöøng thôû ñeâm qua buoåi saùng trôøi möa baïn beø im laëng ñöa anh leân ñoài anh naèm ñoù treân ngoïn ñoài tranh naéng oâm anh maây traéng bay qua ñaàu anh khoâng coøn naèm mô thaáy cuïc ñöôøng thaáy cuû khoai mì vaø thaáy maùu anh chaûy öôùt nhöõng sôïi toùc ngöôøi tình Baøi thô löôïm ñöôïc treân Ñöôøng 10, Traïi tuø binh Phöôùc Long, 1978 Doøng 1-2 coù 2 ñoäng töø 1 meänh ñeà ñoäc laäp vaø 1 meänh ñeà phuï. {[ ngöôøi tuø binh treû (aên naám ñoäc) ngöøng thôû ñeâm qua ]} (aên naám ñoäc) = meänh ñeà phuï, cho thoâng tin veà ngöôøi tuø binh treû. Doøng 3-4 chæ coù 1 ñoäng töø 1 meänh ñeà ñoäc laäp. {[ buoåi saùng trôøi möa baïn beø im laëng ñöa anh leân ñoài ]} Doøng 5-6 coù 3 ñoäng töø 3 meänh ñeà ñoäc laäp. {[ anh naèm ñoù treân ngoïn ñoài tranh ] [ naéng oâm anh ] [ maây traéng bay qua ñaàu ]}

14 132 VAÊN PHAÏM VAØ NGOÂN NGÖÕ VIEÄT NAM - 2 Doøng 7-10 coù 5 ñoäng töø 1 meänh ñeà ñoäc laäp vaø 4 meänh ñeà phuï. {[ anh khoâng coøn naèm mô ] (thaáy cuïc ñöôøng) (thaáy cuû khoai mì) (vaø thaáy maùu anh) (chaûy öôùt nhöõng sôïi toùc ngöôøi tình)} [ anh khoâng coøn naèm mô ] = meänh ñeà ñoäc laäp; (thaáy cuïc ñöôøng) (thaáy cuû khoai mì) (vaø thaáy maùu anh) = 3 meänh ñeà phuï, cho thoâng tin veà naèm mô; (chaûy öôùt nhöõng sôïi toùc ngöôøi tình) = meänh ñeà phuï, cho thoâng tin veà maùu anh Noï böùc dö ñoà thöû ñöùng coi Soâng soâng nuùi nuùi kheùo bia cöôøi! Bieát bao löïc moõi coâng vôøn veõ Sao ñeán baây giôø raùch taû tôi? Taûn Ñaø Doøng 2 coù 1 ñoäng töø tænh löôïc: Soâng soâng nuùi nuùi kheùo [laø] bia cöôøi! Doøng 1-2 coù 2 ñoäng töø 1 meänh ñeà ñoäc laäp vaø 1 meänh ñeà phuï. {[ Noï böùc dö ñoà thöû ñöùng coi ] (soâng soâng nuùi nuùi kheùo [laø] bia cöôøi!)} Doøng 3-4 chæ coù 1 ñoäng töø 1 meänh ñeà ñoäc laäp. {[ Bieát bao löïc moõi coâng vôøn veõ, sao ñeán baây giôø raùch taû tôi? ]} 2329 Mình sôï ngaøy aáy, Thò Töôøng seõ khaùc baây giôø. Nuoâi toâm coù theå nhieàu nhaø ngoùi, nhaø laàu, coù theå nhieàu tieän nghi hôn baây giôø. Vaø vöôøn döøa cao voïi trong xoùm khoâng coøn nöõa, raëng döøa nöôùc bao boäc oâm aáp con Ñaàm, nôi caù keøo chaïy giôõn röôït nhau, con toâm baïc aån mình... khoâng coøn nöõa. Con ngöôøi töï baøo chöõa, traán an mình, taïi khoâng soáng ñöôïc vaøo noù nöõa roài, chôù naøo muoán laøm cho vuøng Ñaàm ñaùnh maát neùt duyeân deû bao ñôøi. Nguyeãn Ngoïc Tö. Xa Ñaàm Thò Töôøng Caâu 1 coù 2 ñoäng töø 1 meänh ñeà ñoäc laäp vaø 1 meänh ñeà phuï. {[ Mình sôï ] (ngaøy aáy, Thò Töôøng seõ khaùc baây giôø)} Caâu 2 ñöôïc vieát theo theå tænh löôïc. Coù theå vieát laïi nhö sau: Nuoâi toâm coù theå [coù] nhieàu nhaø ngoùi, nhaø laàu, coù theå [coù] nhieàu tieän nghi hôn baây giôø. Caâu naày coù 2 ñoäng töø tænh löôïc 2 meänh ñeà ñoäc laäp. {[ Nuoâi toâm coù theå [coù] nhieàu nhaø ngoùi, nhaø laàu ] [ coù theå [coù] nhieàu tieän nghi hôn baây giôø ]} Caâu 3 coù 4 ñoäng töø 2 meänh ñeà ñoäc laäp vaø 2 meänh ñeà phuï.

15 VAÊN PHAÏM VAØ NGOÂN NGÖÕ VIEÄT NAM {[ Vaø vöôøn döøa cao voïi trong xoùm khoâng coøn nöõa ] [ raëng döøa nöôùc bao boäc oâm aáp con Ñaàm (nôi caù keøo chaïy giôõn röôït nhau) (con toâm baïc aån mình) khoâng coøn nöõa ]} bao boäc oâm aáp con Ñaàm = tónh töø nhoùm, cho thoâng tin veà danh töø raëng döøa nöôùc. Caâu 4 coù 3 ñoäng töø 2 meänh ñeà ñoäc laäp vaø 1 meänh ñeà phuï. {[ Con ngöôøi töï baøo chöõa, traán an mình, taïi khoâng soáng ñöôïc vaøo noù nöõa roài] [ chôù naøo muoán laøm cho vuøng Ñaàm (ñaùnh maát neùt duyeân deû bao ñôøi)} traán an mình taïi khoâng soáng ñöôïc vaøo noù nöõa roài = traïng töø nhoùm, cho thoâng tin veà ñoäng töø töï baøo chöõa Theá nhöng nguoàn taøi nguyeân nöôùc phong phuù cuûa Vieät Nam ngaøy nay ñang caïn kieät. Haàu heát moïi con soâng chaûy qua caùc thaønh thò ñeàu bò oâ nhieãm naëng neà, vaø ñöôïc baùo chí moâ taû laø nhöõng doøng soâng cheát, hoaëc nhöõng doøng soâng ñang haáp hoái. Nam Nguyeân. Nhöõng doøng soâng cheát /28/2007 Caâu 1 coù 1 ñoäng töø 1 meänh ñeà ñoäc laäp. { [ Theá nhöng nguoàn taøi nguyeân nöôùc phong phuù cuûa Vieät Nam ngaøy nay ñang caïn kieät ] } Caâu 2 coù 3 ñoäng töø 2 meänh ñeà ñoäc laäp vaø 1 meänh ñeà phuï. { [ Haàu heát moïi con soâng (chaûy qua caùc thaønh thò) ñeàu bò oâ nhieãm naëng neà ] [ vaø [moïi con soâng] ñöôïc baùo chí moâ taû laø nhöõng doøng soâng cheát, hoaëc nhöõng doøng soâng ñang haáp hoái ] } [moïi con soâng] = chuû töø tænh löôïc cuûa ñoäng töø ñöôïc... moâ taû; ñöôïc... moâ taû = ñoäng töø moâ taû, theå thuï ñoäng; cheát, ñang haáp hoái = caùc tónh töø, cho thoâng tin veà nhöõng doøng soâng ÔÛ Phaùp hay ôû caùc thaønh phoá AÂu Chaâu khaùc, seõ thaáy raát teä haïi, maéc côõ khi coù nhöõng haønh ñoäng nhö khaïc nhoå, vöùt raùc ôû ngoaøi ñöôøng phoá. ÔÛ Saøi Goøn thì nhöõng haønh ñoäng aáy laø bình thöôøng. Nguyeãn Ñaït. Saøi Goøn töø naêm 1975 aáy. 04/27/2007 Caâu 1 coù 2 doäng töø 1 meänh ñeà ñoäc laäp vaø 1 meänh ñeà phuï. {[ ÔÛ Phaùp hay ôû caùc thaønh phoá AÂu Chaâu khaùc, seõ thaáy raát teä haïi, maéc côõ ] (khi [ngöôøi ta] coù nhöõng haønh ñoäng nhö khaïc nhoå, vöùt raùc ôû ngoaøi ñöôøng phoá)} thaáy (cuøng nghóa vôùi caûm thaáy) = ñoäng töø ñaëc bieät; raát teä haïi, maéc côõ = caùc tónh töø, cho thoâng tin veà ñaïi töø tænh löôïc ngöôøi ta, qua ñoäng töø ñaëc bieät thaáy. Caâu 2 coù 1 ñoäng töø 1 meänh ñeà ñoäc laäp. { [ ÔÛ Saøi Goøn thì nhöõng haønh ñoäng aáy laø quaù bình thöôøng ]}

16 134 VAÊN PHAÏM VAØ NGOÂN NGÖÕ VIEÄT NAM Thaùng Tö (1) hoï ñeán naéng Saøi Goøn heùo uùa naéng Saøi Goøn xanh xao gioù ngöøng thoåi con chim ngöøng bay ngöôøi ñi döôøng (2) ngöôøi khoâng nhìn nhau ngöôøi ñi ñöôøng nhìn nhau khoâng thaáy nhau ngöôøi ñi ñöôøng khoâng nhìn nhau thaáy nhau thaønh phoá im lìm taét thôû töø ñoù (3) ngöôøi vaøo hö voâ ngöôøi ñi leân röøng ngöôøi ñi leân nuùi ngöôøi ñi laëng leõ ngöôøi ñi aâm thaàm thôøi gian ngöøng troâi töø ñoù (4) treû thô muø loøa töø buïng meï ngöôøi treû bô vô ñi treân caây caàu khæ qua doøng soâng lôùn nhìn nöôùc soâng troâi khoâng bieát ngoïn nguoàn töø ñoù (5) ngöôøi ñi ra bieån ngöôøi ñi ra bieån ngöôøi ñi ra bieån ngöôøi naèm yeân döôùi bieån ngöôøi troâi giaït phöông xa trô truïi bô vô ngô ngaùc giöõa beán bôø xa laï ngöôøi chæ coøn laïi linh hoàn Vieät Nam töø ñoù (6) thôøi gian ngöøng troâi queâ höông ngöøng thôû treân traùi ñaát ngöôøi lang thang treân queâ höông ngöôøi cuõng lang thang

17 VAÊN PHAÏM VAØ NGOÂN NGÖÕ VIEÄT NAM Baøi thô löôïm ñöôïc treân Ñöôøng Bolsa, Khu Little Saigon, (1) Ñoaïn naày coù 5 ñoäng töø 1 meänh ñeà ñoäc laäp vaø 4 meänh ñeà phuï. {[ 30 Thaùng Tö hoï ñeán ] (naéng Saøi Goøn heùo uùa) (naéng Saøi Goøn xanh xao) (gioù ngöøng thoåi) (con chim ngöøng bay)} (naéng Saøi Goøn heùo uùa) (naéng Saøi Goøn xanh xao) (gioù ngöøng thoåi) (con chim ngöøng bay) = 4 meänh ñeà phuï, cho thoâng tin veà hoï ñeán. (2) Ñoaïn naày coù 4 ñoäng töø 4 meänh ñeà ñoäc laäp. {[ ngöôøi ñi ñöôøng ngöôøi khoâng nhìn nhau ] [ ngöôøi ñi ñöôøng nhìn nhau khoâng thaáy nhau ] [ ngöôøi ñi ñöôøng khoâng nhìn nhau thaáy nhau ] [ thaønh phoá im lìm taét thôû ]} (3) Ñoaïn naày coù 6 ñoäng töø 6 meänh ñeà ñoäc laäp. {[ töø ñoù ngöôøi vaøo hö voâ ] [ ngöôøi ñi leân röøng ] [ ngöôøi ñi leân nuùi ] [ ngöôøi ñi laëng leõ ] [ ngöôøi ñi aâm thaàm ] [ thôøi gian ngöøng troâi ]} (4) Ñoaïn naày coù 4 ñoäng töø 4 meänh ñeà ñoäc laäp. {[ töø ñoù treû thô muø loøa töø buïng meï ] [ ngöôøi treû bô vô ñi treân caây caàu khæ qua doøng soâng lôùn ] [ nhìn nöôùc soâng troâi ] [ khoâng bieát ngoïn nguoàn ]} (5) Ñoaïn naày coù 6 ñoäng töø 6 meänh ñeà ñoäc laäp. {[ töø ñoù ngöôøi ñi ra bieån ] [ ngöôøi ñi ra bieån ] [ ngöôøi ñi ra bieån ] [ ngöôøi naèm yeân döôùi bieån ] [ ngöôøi troâi giaït phöông xa ] [ trô truïi bô vô ngô ngaùc giöõa beán bôø xa laï ngöôøi chæ coøn laïi linh hoàn Vieät Nam ]} (6) Ñoaïn naày coù 4 ñoäng töø 4 meänh ñeà ñoäc laäp. {[ töø ñoù thôøi gian ngöøng troâi ] [ queâ höông ngöøng thôû ] [ treân traùi ñaát ngöôøi lang thang ] [ treân queâ höông ngöôøi cuõng lang thang ]} 2333 Treøo leân caây böôûi haùi hoa; Böôùc xuoáng vöôøn caø haùi nuï taàm xuaân. Nuï taàm xuaân nôû ra xanh bieác; Em coù choàng roài, anh tieác laém thay! Ca dao Treøo leân... [ñeå] haùi, Böôùc xuoáng... [ñeå] haùi = 2 ñoäng töø nhoùm; nôû ra, coù choàng, tieác = 3 ñoäng töø. Caâu ñaàu coù 2 ñoäng töø 2 meänh ñeà ñoäc laäp. {[ [Anh] treøo leân caây böôûi [ñeå] haùi hoa ] [ [anh] böôùc xuoáng vöôøn caø [ñeå] haùi nuï taàm xuaân]} Caâu sau coù 3 ñoäng töø 2 meänh ñeà ñoäc laäp vaø 1 meânh ñeà phuï. {[ Nuï taàm xuaân nôû ra xanh bieác ] [ Em coù choàng roài ] ([neân] anh tieác laém thay)}

18 136 VAÊN PHAÏM VAØ NGOÂN NGÖÕ VIEÄT NAM Toâi ñaõ ñeán Paris phoàn hoa traùng leä. (1) Ñi döôùi trôøi tuyeát laïnh, (2) Toâi ngaån ngô töøng goùc phoá con ñöôøng. Sao toâi thaáy caûnh thanh bình xa laï (3) Töøng ñaøn chim quanh quaån döôùi chaân ngöôøi. Cuoäc soáng nôi ñaây toâi naøo coù bieát (4) Nhöng nhaän ra ngay qua nhöõng nuï cöôøi. ÔÛ nôi ñoù toâi thaáy raát nhieàu khaùc laï (5) So vôùi ñieàu ngöôøi ta daïy cho toâi. Vaø töø ñoù hoàn toâi boãng Cöûa Môû Toâi khoùc thaàm cho daân toäc cuûa toâi. Hôõi nhaân loaïi! Haõy giuøm toâi môû cöûa, (6) Bao nhieâu ngöôøi ñang ngu muoäi laàm than Trong ñòa nguïc khoång loà khoâng cöûa soå. Traàn Vieät Phöông. Ñòa nguïc khoâng cöûa soå. Haø Noäi, (1) Caâu naày coù 1 ñoäng töø 1 meänh ñeà ñoäc laäp. {[ Toâi ñaõ ñeán Paris phoàn hoa traùng leä ]} (2) Caâu naày coù 1 ñoäng töø 1 meänh ñeà ñoäc laäp. {[ Ñi döôùi trôøi tuyeát laïnh, toâi ngaån ngô töøng goùc phoá con ñöôøng ]} Ñi döôùi trôøi tuyeát laïnh = tónh töø nhoùm, cho thoâng tin veà toâi. (3) Caâu naày coù 2 ñoäng töø 1 meänh ñeà ñoäc laäp vaø 1 meänh ñeà phuï. {[ Sao toâi thaáy caûnh thanh bình xa la ï] (töøng ñaøn chim quanh quaån döôùi chaân ngöôøi)} (4) Caâu naày coù 2 ñoäng töø 2 meänh ñeà ñoäc laäp. {[ Cuoäc soáng nôi ñaây toâi naøo coù bieát ] [ nhöng nhaän ra ngay qua nhöõng nuï cöôøi ]} (5) Caâu naày coù 4 ñoäng töø 3 meänh ñeà ñoäc laäp vaø 1 meänh ñeà phuï. {[ ÔÛ nôi ñoù toâi thaáy raát nhieàu khaùc laï so vôùi ñieàu ] (ngöôøi ta daïy cho toâi) [ Vaø töø ñoù hoàn toâi boãng Cöûa Môû ] [ toâi khoùc thaàm cho daân toäc cuûa toâi ]} (6) Caâu naày coù 2 ñoäng töø 1 meänh ñeà ñoäc laäp vaø 1 meänh ñeà phuï. {[ Hôõi nhaân loaïi! Haõy giuøm toâi môû cöûa] ([vì] bao nhieâu ngöôøi ñang ngu muoäi laàm than trong ñòa nguïc khoång loà khoâng cöûa soå)} [ Hôõi nhaân loaïi! Haõy giuøm toâi môû cöûa ] = meänh ñeà ñoäc laäp; (bao nhieâu ngöôøi ñang ngu muoäi laàm than trong ñòa nguïc khoång loà khoâng cöûa soå) = meänh ñeà phuï, cho thoâng tin veà Haõy giuøm toâi môû cöûa.

19 VAÊN PHAÏM VAØ NGOÂN NGÖÕ VIEÄT NAM C aâ u h oû i Trong Tieáng Vieät, caâu hoûi laø moät caâu bình thöôøng xaùc ñònh hay phuû ñònh ñöôïc theâm caùc trôï töø, hoaëc chæ caàn ñaùnh daáu hoûi (?), laø ñuû. 1 Caâu hoûi thuoäc loaïi PHAÛI hay KHOÂNG Caâu hoûi thuoäc loaïi naày coù theå coù 1 trong 4 caáu truùc sau ñaây. (1) Caâu bình thöôøng? (2) Caâu bình thöôøng + trôï töø? (3) Trôï töø + Caâu bình thöôøng? (4) Trôï töø + Caâu bình thöôøng + trôï töø? Coù nhieàu caùch ñaët caâu hoûi, nhö sau (chöõ maøu xanh laø trôï töø). Caâu hoûi xaùc ñònh Caâu hoûi xaùc ñònh nghi ngôø (1) Coâ aáy ñi hoïc? (2) Coâ aáy ñi hoïc phaûi khoâng? Coâ aáy ñi hoïc chaêng? Coâ aáy ñi hoïc aø? (3) Phaûi coâ aáy ñi hoïc? Phaûi chaêng coâ aáy ñi hoïc? Coù phaûi coâ aáy ñi hoïc? Coù ñuùng laø coâ aáy ñi hoïc? (4) Phaûi coâ aáy ñi hoïc khoâng? Coù phaûi coâ aáy ñi hoïc khoâng? Coù ñuùng laø coâ aáy ñi hoïc khoâng? Caâu hoûi phuû ñònh Caâu hoûi phuû ñònh nghi ngôø (1) Coâ aáy khoâng ñi hoïc? (2) Coâ aáy khoâng ñi hoïc phaûi khoâng? Coâ aáy khoâng ñi hoïc chaêng? Coâ aáy khoâng ñi hoïc aø? (3) Phaûi coâ aáy khoâng ñi hoïc? Phaûi chaêng coâ aáy khoâng ñi hoïc? Coù phaûi coâ aáy khoâng ñi hoïc? Coù ñuùng laø coâ aáy khoâng ñi hoïc? (4) Phaûi coâ aáy khoâng ñi hoïc khoâng? Coù phaûi coâ aáy khoâng ñi hoïc khoâng? Coù ñuùng laø coâ aáy khoâng ñi hoïc khoâng?

20 138 VAÊN PHAÏM VAØ NGOÂN NGÖÕ VIEÄT NAM - 2 Caâu hoûi xaùc ñònh Caâu traû lôøi chung Coâ aáy ñi hoïc? Phaûi/ Vaâng/ Ñuùng vaäy, [coâ aáy ñi hoïc.]* (XAÙC ÑÒNH) Coâ aáy ñi hoïc phaûi khoâng? Khoâng/ Khoâng phaûi, [coâ aáy khoâng ñi hoïc.] (PHUÛ ÑÒNH) Phaûi coâ aáy ñi hoïc? Coù phaûi coâ aáy ñi hoïc? Coù ñuùng laø coâ aáy ñi hoïc? Phaûi coâ aáy ñi hoïc khoâng? Coù phaûi coâ aáy ñi hoïc khoâng? Coù ñuùng laø coâ aáy ñi hoïc khoâng? Ghi chuù * Caâu trong daáu [...] coù theå tænh löôïc, nghóa laø khoâng caàn noùi hay vieát ra. Caâu hoûi xaùc ñònh nghi ngôø Caâu traû lôøi chung Coâ aáy ñi hoïc chaêng? Coù leõ ñuùng/ Coù leõ vaäy. (XAÙC ÑÒNH) Coâ aáy ñi hoïc aø? Coù leõ khoâng ñuùng/ Coù leõ khoâng phaûi vaäy. (PHUÛ ÑÒNH) Phaûi chaêng coâ aáy ñi hoïc? Khoâng bieát coù ñuùng khoâng. (TRUNG TÍNH) Caâu hoûi phuû ñònh Caâu traû lôøi chung Coâ aáy khoâng ñi hoïc? Phaûi/ Vaâng/ Ñuùng vaäy, [coâ aáy khoâng ñi hoïc.] (XAÙC ÑÒNH) Coâ aáy khoâng ñi hoïc phaûi khoâng? Khoâng/ Khoâng phaûi, [coâ aáy ñi hoïc.] [PHUÛ ÑÒNH] Phaûi coâ aáy khoâng ñi hoïc? Coù phaûi coâ aáy khoâng ñi hoïc? Coù ñuùng laø coâ aáy khoâng ñi hoïc? Phaûi coâ aáy khoâng ñi hoïc khoâng? Coù phaûi coâ aáy khoâng ñi hoïc khoâng? Coù ñuùng laø coâ aáy khoâng ñi hoïc khoâng? Caâu hoûi phuû ñònh nghi ngôø Caâu traû lôøi chung Coâ aáy khoâng ñi hoïc chaêng? Coù leõ ñuùng/ Coù leõ vaäy. (XAÙC ÑINH) Coâ aáy khoâng ñi hoïc aø? Coù leõ khoâng ñuùng/ Coù leõ khoâng phaûi vaäy. (PHUÛ ÑÒNH) Phaûi chaêng coâ aáy khoâng ñi hoïc? Khoâng bieát coù ñuùng khoâng. (TRUNG TÍNH) 2 Caâu hoûi thuoäc loaïi COÙ hay KHOÂNG Caâu hoûi thuoäc loaïi naày coù 1 trong 4 caáu truùc sau ñaây. (1) Caâu bình thöôøng? (2) Chuû töø + trôï töø + ñoäng töø + tuùc töø + trôï töø? (3) Chuû töø + ñoäng töø + tuùc töø + trôï töø? (4) Chuû töø + ñoäng töø + tuùc töø + chöõ ñeäm?

21 VAÊN PHAÏM VAØ NGOÂN NGÖÕ VIEÄT NAM Caâu hoûi xaùc ñònh Caâu hoûi phuû ñònh (1) Coâ uoáng caø pheâ? Coâ khoâng huùt thuoác? (2) Coâ coù uoáng caø pheâ khoâng? (3) Coâ uoáng caø pheâ khoâng? (4) Coâ uoáng caø pheâ nheù *? Coâ khoâng huùt thuoác aø? Ghi chuù * Chöõ ñeäm: nheù (mieàn Baéc), hæ (Mieàn Trung), nha (Mieàn Nam). Caâu hoûi xaùc ñònh Caâu traû lôøi chung Coâ uoáng caø pheâ? Vaâng/ Daï, [toâi uoáng caø pheâ]. Caùm ôn. (XAÙC ÑÒNH) Coâ coù uoáng caø pheâ khoâng? Khoâng, [toâi khoâng uoáng caø pheâ]. Caùm ôn. (PHUÛ ÑÒNH) Coâ uoáng caø pheâ khoâng? Coâ uoáng caø pheâ nheù? Caâu hoûi phuû ñònh Caâu traû lôøi chung Coâ khoâng huùt thuoác? Vaâng/ Daï, toâi khoâng huùt thuoác. (XAÙC ÑÒNH) Coâ khoâng huùt thuoác aø? Toâi coù huùt thuoác. (PHUÛ ÑÒNH) Caùi khaùc nhau veà vaên phaïm trong caâu hoûi cuûa Tieáng Vieät, so vôùi caâu hoûi cuûa Tieáng Anh hay Tieáng Phaùp laø, Caâu hoûi Tieáng Vieät vaãn theo caùch vieát xuoâi nhö caâu bình thöôøng; Caâu hoûi Tieáng Anh caàn moät helping verb/ auxiliary verb (to do, to have, to be), vaø helping verb luoân luoân ñöùng tröôùc chuû töø, nghóa laø vieát ngöôïc, so vôùi caâu bình thöôøng; Caâu hoûi Tieáng Phaùp cuõng theo caùch vieát ngöôïc, nghóa laø ñoäng töø luoân luoân ñöùng tröôùc chuû töø. Trong khi Tieáng Anh vaø Tieáng Phaùp coù caùch hoûi vaø caùch traû lôøi theo moät soá theå caùch nhöùt ñònh, Tieáng Vieät coù quaù nhieàu caùch hoûi vaø caùch traû lôøi, vaø thöôøng khoâng theo moät theå caùch nhöùt ñònh. Treân ñaây laø moät soá ví duï veà caâu hoûi vaø caâu traû lôøi thöôøng duøng. Ngöôøi Vieät coøn nhieàu caùch hoûi vaø caùch traû lôøi khaùc nöõa, thöôøng ñöôïc duøng trong lôøi noùi, coù theå ñöôïc coi laø khoâng chaùnh thöùc (informal). Döôùi caùi nhìn cuûa ngöôøi nöôùc ngoaøi hoïc Tieáng Vieät, coù leõ Tieáng Vieät laø moät ngoân ngöõ khaù raéc roái, vì khoâng coù nhieàu chuaån möïc chaëc cheõ nhö Tieáng Anh hay Tieáng Phaùp. Vaø coù leõ, ñoù vöøa laø moät khuyeát ñieåm maø cuõng vöøa laø moät öu ñieåm cuûa Tieáng Vieät, laøm cho Ngöôøi Vieät caûm thaáy töï do trong caùch noùi vaø vieát Tieáng Vieät, hôn laø caùc ngoân ngöõ coù nhieàu chuaån möïc, nhö Tieáng Anh hay Tieáng Phaùp. Bôûi vaäy, ngöôøi ta thaáy Ngöôøi Vieät vieát Tieáng Vieät khaù löôïm thöôïm, nhöng cuõng khoù baét loãi veà vaên phaïm.

22 140 VAÊN PHAÏM VAØ NGOÂN NGÖÕ VIEÄT NAM Caâu hoûi ñöôïc duøng vôùi caùc ñaïi töø vaø traïng töø ai giì caùi giì ôû ñaâu luùc naøo taïi sao ra sao bao laâu bao xa bao nhieâu Caùc chöõ duøng ñaët caâu hoûi treân ñaây luoân luoân ñöùng ôû vò trí töông öùng vôùi caùc ñaïi töø, danh töø, traïng töø, hay tónh töø, trong caâu bình thöôøng. ai/ ngöôøi naøo Coâ aáy vöøa môùi chöng hoa ôû phoøng khaùch. Ai / ngöôøi naøo vöøa môùi chöng hoa ôû phoøng khaùch? Coâ aáy ñöa quyeån saùch cho ngöôøi chò. Coâ aáy ñöa quyeån saùch cho ai? giì/ naøo Coâ aáy thích moân lòch söû ngheä thuaät. Coâ aáy thích moân giì/ naøo? caùi giì/ vieäc giì Moät tai naïn xe coä ñaõ xaûy ra. Caùi giì/ vieäc giì ñaõ xaûy ra? Ñaõ xaûy ra moät tai naïn xe coä. Ñaõ xaûy ra caùi giì/ vieäc giì? ôû ñaâu/ choã naøo Moät tai naïn xe coä ñaõ xaûy ra ôû ñöôøng Bolsa. Tai naïn xe coä ñaõ xaûy ra ôû ñaâu/ choã naøo? ÔÛ ñöôøng Bolsa ñaõ xaûy ra moät tai naïn xe coä. ÔÛ ñaâu/ choã naøo ñaõ xaûy ra tai naïn xe coä?

23 VAÊN PHAÏM VAØ NGOÂN NGÖÕ VIEÄT NAM luùc naøo/ khi naøo/ bao giôø Coâ aáy ñi ra khu Bolsa luùc 9 giôø. Coâ aáy ñi ra khu Bolsa luùc naøo/ khi naøo/ bao giôø? Thaùng Saùu tôùi ñaây, coâ aáy seõ ñi Canada. Luùc naøo/ khi naøo/ bao giôø coâ aáy seõ ñi Canada? taïi sao/ vì sao Coâ aáy thích bôi loäi vì moân theå thao naày laøm cho thaân theå caân ñoái. Coâ aáy thích bôi loäi, taïi sao/ vì sao? Vì bôi loäi laøm cho cô theå caân ñoái, coâ aáy thích moân theå thao naày. Taïi sao/ vì sao coâ aáy thích moân theå thao naày? ra sao/ theá naøo/ nhö theá naøo Coâ aáy hoïc haønh chaêm chæ. Coâ aáy hoïc haønh ra sao/ theá naøo/ nhö theá naøo? Ñi hoïc ñeàu, hoïc baøi, vaø laøm baøi taäp ôû nhaø, laø hoïc haønh chaêm chæ. Ra sao/ theá naøo/ nhö theá naøo laø hoïc haønh chaêm chæ? bao laâu Ba naêm nöõa coâ aáy seõ hoïc xong ngaønh thieát keá thôøi trang. Bao laâu nöõa coâ aáy seõ hoïc xong ngaønh thieát keá thôøi trang? Moãi ngaøy coâ aáy phaûi laøm vieäc 4 giôø. Moãi ngaøy coâ aáy phaûi laøm vieäc bao laâu? bao xa Töø nhaø ñeán tröôøng, coâ aáy phaûi laùi xe 12 miles Töø nhaø ñeán tröôøng, coâ aáy phaûi laùi xe bao xa? Coøn 5 miles nöõa coâ aáy seõ ñeán tröôøng. Coøn bao xa nöõa coâ aáy seõ ñeán tröôøng? bao nhieâu Caùi aùo naày giaù 21 dollars. Caùi aùo naày giaù bao nhieâu? 24 hoïc sinh coù maët trong lôùp ngaøy hoâm nay. Bao nhieâu hoïc sinh coù maët trong lôùp ngaøy hoâm nay?

24 142 VAÊN PHAÏM VAØ NGOÂN NGÖÕ VIEÄT NAM P h eù p s o s aù n h Coù 4 pheùp so saùnh: - baèng - keùm - hôn - toät böïc BAÈNG tónh töø/ traïng töø/ ñoäng töø + baèng KEÙM tónh töø/ traïng töø/ ñoäng töø + khoâng baèng/ keùm/ thua khoâng + tónh töø/ traïng töø/ ñoäng töø + baèng keùm/ ít + tónh töø + hôn HÔN tónh töø/ traïng töø/ ñoäng töø + hôn TOÄT BÖÏC tónh töø/ traïng töø + hôn heát/ nhöùt So saùnh baèng Coâ aáy ñeïp baèng ngöôøi chò. Coâ aáy cao nhanh baèng ngöôøi chò. Coâ aáy hoïc baèng ngöôøi chò. So saùnh keùm Coâ aáy ñeïp khoâng baèng ngöôøi chò. Coâ aáy ñeïp keùm ngöôøi chò. Coâ aáy ñeïp thua ngöôøi chò. Coâ aáy khoâng ñeïp baèng ngöôøi chò. Coâ aáy keùm ñeïp hôn ngöôøi chò. Coâ aáy ít ñeïp hôn ngöôøi chò. Coâ aáy ñi dòu daøng khoâng baèng ngöôøi chò. Coâ aáy ñi dòu daøng keùm ngöôøi chò. Coâ aáy ñi dòu daøng thua ngöôøi chò. Coâ aáy ñi khoâng dòu daøng baèng ngöôøi chò. Coâ aáy ñi keùm dòu daøng hôn ngöôøi chò. Coâ aáy ñi ít dòu daøng hôn ngöôøi chò. Coâ aáy laøm khoâng baèng ngöôøi chò. Coâ aáy laøm keùm ngöôøi chò. Coâ aáy laøm thua ngöôøi chò. Coâ aáy khoâng laøm baèng ngöôøi chò. Coâ aáy keùm thoâng minh hôn ngöôøi chò. Coâ aáy ít thoâng minh hôn ngöôøi chò. (tónh töø + baèng) (traïng töø + baèng) (ñoäng töø + baèng) (tónh töø + khoâng baèng) (tónh töø + keùm) (tónh töø + thua) (khoâng + tónh töø + baèng) (keùm + tónh töø + hôn) (ít + tónh töø + hôn) (traïng töø + khoâng baèng) (traïng töø + keùm) (traïng töø + thua) (khoâng + traïng töø + baèng) (keùm + traïng töø + hôn) (ít + traïng töø + hôn) (ñoäng töø + khoâng baèng) (ñoäng töø + keùm) (ñoäng töø + thua) (khoâng + ñoäng töø + baèng) (keùm + tónh töø + hôn) (ít + tónh töø + hôn)

25 VAÊN PHAÏM VAØ NGOÂN NGÖÕ VIEÄT NAM So saùnh hôn Coâ aáy ñeïp hôn ngöôøi chò. Coâ aáy hoïc nhanh hôn ngöôøi chò. Coâ aáy hoïc hôn ngöôøi chò. So saùnh toät böïc Coâ aáy ñeïp hôn heát trong caùc chò em. Coâ aáy ñeïp nhöùt trong caùc chò em. Coâ aáy hoïc gioûi hôn heát trong caùc chò em. Coâ aáy hoïc gioûi nhöùt trong caùc chò em. (tónh töø + hôn) (traïng töø + hôn) (ñoäng töø + hôn) (tónh töø + hôn heát) (tónh töø + nhöùt) (traïng töø + hôn heát) (traïng töø + nhöùt) G h i c h uù Trong thô, ñeå chæ söï so saùnh toät böïc, coù khi ngöôøi ta duøng nhöõng caùch noùi khaùc hôn coâng thöùc keå treân Cung thöông laøu baäc nguõ aâm, Ngheà rieâng aên ñöùt hoà caàm moät chöông. Nguyeãn Du aên ñöùt coù nghóa laø hôn heát (so saùnh toät böïc) Thöûa coâng ñöùc aáy ai baèng? Tuùc khieân ñaõ röûa laâng laâng saïch roài. Nguyeãn Du ai baèng coù nghóa laø khoâng coù ngöôøi naøo baèng (so saùnh toät böïc) Thöïc laø taøi töû giai nhaân, Chaâu Traàn coøn coù Chaâu Traàn naøo hôn? Nguyeãn Du Chaâu Traàn aùm chæ moät caëp vôï choàng; naøo hôn coù nghóa laø khoâng coù caëp vôï choàng naøo hôn (so saùnh toät böïc) Phong tö taøi maïo tuyeät vôøi Vaøo trong phong nhaõ ra ngoaøi haøo hoa. Nguyeãn Du tuyeät vôøi coù nghóa laø khoâng ai baèng (so saùnh toät böïc) Gaàn mieàn coù moät hoï Vöông Teân laø Töû Tröïc, vaên chöông toùt ñôøi. Nguyeãn Ñình Chieåu toùt ñôøi coù nghóa laø hôn heát moïi ngöôøi: so saùnh tuyeät ñoái. Ngöôøi ta thaáy pheùp so saùnh trong Tieáng Vieät, töông töï nhö caâu hoûi, khaù raéc roái, vì coù quaù nhieàu theå caùch, vaø khoâng theo moät soá chuaån möïc chaëc cheõ vaø coá ñònh, nhö trong Tieáng Anh vaø Tieáng Phaùp.

26 144 VAÊN PHAÏM VAØ NGOÂN NGÖÕ VIEÄT NAM C h aá m c aâ u Vaên phaïm laø moân hoïc ñeå vieát ñuùng, vaø chính xaùc, moät ngoân ngöõ. Ñuùng coù nghóa laø khoâng ñi ra ngoaøi caùc ñònh luaät cuûa vaên phaïm. Chính xaùc coù nghóa laø, moät caâu vieát khoâng gaây ra hieåu laàm hoaëc hieåu sai. Noùi khaùc ñi, moät caâu vieát laø chính xaùc khi naøo noù khoâng theå ñöôïc hieåu nhieàu hôn moät nghóa. Caùch chaám caâu taïo maïch laïc cho ngoân ngöõ, vaø do ñoù, goùp phaàn raát quan troïng cho tính chaát chính xaùc cuûa ngoân ngöõ. Coù taát caû 15 daáu chaám caâu vaø kyù hieäu duøng cho chöõ vieát. 1 Daáu chaám {.} 1.1 Ñaët ôû cuoái caâu ñeå chaám döùt moät caâu. Baây giôø laø muøa ñoâng. 1 tröôøng hôïp. Naêm nay, ngöôøi daân California phaûi khoán ñoán vì ñieän vaø khí ñoát ñoät ngoät leân giaù gaép nhieàu laàn. Moãi naêm hoa ñaøo nôû, Laïi thaáy oâng ñoà giaø Baøy möïc Taøu giaáy ñoû Beân phoá ñoâng ngöôøi qua. Vuõ Ñình Lieân Luõ treû con, ngaém maõi böùc tranh gaø, Queân caû chò beân ñöôøng ñang ñöùng ñôïi. Ñoaøn Vaên Cöø Trôøi noùng baêm boán ñoä. Ñeøn sao khaép ñeá ñoâ. Nam Traân Con coø maø ñi aên ñeâm Ñaäu phaûi caønh meàm loän coå xuoáng ao. Ca dao Hoài laâu, hai ngöôøi buoâng nhau ra. Thaïch Lam

27 VAÊN PHAÏM VAØ NGOÂN NGÖÕ VIEÄT NAM Daáu chaám phaåy { ; } 2.1 Ñaët giöõa caùc meänh ñeà ñoäc laäp trong moät caâu. Hueá thì traàm laëng; Saøi Goøn thì naùo nhieät. 3 tröôøng hôïp. Ñöùa con trai nhoû ñaõ nguû; ñöùa con trai lôùn ñaõ ñi laøm; ñöùa con gaùi ñang hoïc baøi; ngöôøi meï ñang naèm nghæ treân gheá daøi. Thanh minh trong tieát thaùng ba. Leã laø taûo moä; hoäi laø ñaïp thanh. Nguyeãn Du Ngöôøi ta ñi caáy laáy coâng; Toâi nay ñi caáy coøn troâng nhieàu beà. Ca dao 2.2 Vaãn duøng daáu chaám phaåy trong tröôøng hôïp hai meänh ñeà ñoäc laäp noái nhau baèng moät lieân töø phoái hôïp: tuy nhieân, cuõng vaäy, maëc duø theá... Hoâm nay, coâ aáy khoâng ñi mua saém ñöôïc; tuy nhieân, coâ aáy vaãn vui veû. 2.3 Ñeå ruùt ngaén moät chuoãi meänh ñeà ñoäc laäp töông ñöông, vaø coù cuøng moät chuû töø. Thay vì vieát, Coâ aáy ñaõ töøng soáng ôû Saøi Goøn, Vieät Nam; coâ aáy ñaõ töøng soáng ôû Paris, Phaùp; coâ aáy ñaõ töøng soáng ôû Hamburg, Ñöùc; coâ aáy ñaõ töøng soáng ôû Rome, YÙ. duøng daáu chaám phaåy ñeå ruùt ngaén, nhö sau: Coâ aáy ñaõ töøng soáng ôû Saøi Goøn, Vieät Nam; Paris, Phaùp; Hamburg, Ñöùc; Rome, YÙ. Noùi chung, daáu chaám phaåy {;} töông ñöông vôùi daáu chaám {.}. Tröôøng hôïp muoán cho thaáy caùc yù coù dính daùng ít nhieàu vôùi nhau, ngöôøi ta vieát gom nhieàu meänh ñeà ñoäc laäp trong moät caâu, vaø noái chuùng vôùi nhau baèng daáu chaám phaåy. Con coùc ôû trong hang; con coùc nhaûy ra; con coùc ngoài ñoù; con coùc nhaûy ñi. Tröôøng hôïp khoâng muoán cho thaáy caùc yù coù dính daùng vôùi nhau, ngöôøi ta vieát töøng caâu rieâng leû, vaø noái baèng daáu chaám. Con coùc ôû trong hang. Con coùc nhaûy ra. Con coùc ngoài ñoù. Con coùc nhaûy ñi.